B GIÁO DC VÀ ĐÀO TO
TRƯỜNG ĐẠI HC KINH T TP.HCM
TRN TH PHƯƠNG LAN
LUN VĂN THC SĨ KINH T
TP. H Chí Minh – Năm 2005
1
CHÖÔNG 1. TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG
VAØ HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG ÑOÁI VÔÙI
DOANH NGHIEÄP VÖØA VAØ NHOÛ
1
1.
.1
1
T
TÍ
ÍN
N
D
DU
UÏÏN
NG
G
V
VA
AØØ
T
TÍ
ÍN
N
D
DU
UÏÏN
NG
G
N
NG
GA
AÂÂN
N
H
HA
AØØN
NG
G
1.1.1 Khaùi nieäm veà tín duïng
Töø “tín duïng” coù goác la tinh töø chöõ “creditium” coù nghóa laø loøng tin, söï
tín nhieäm; vì tín duïng thöïc chaát chuû yeáu döïa treân cô sôû cuûa söï tín nhieäm. Ngöôøi
chuû sôû höõu khi cho vay luoân tin töôûng raèng ngöôøi ñi vay seõ hoaøn traû ñaày ñuû khi
ñeán haïn.
Tín duïng laø moät phaïm truø kinh teá khaùch quan nhaèm phaûn aùnh moái quan
heä giao dòch giöõa hai chuû theå, trong ñoù beân chuû theå sôû höõu giao moät löôïng giaù
trò baèng tieàn hoaëc taøi saûn cho beân kia söû duïng vaø chuû theå söû duïng coù nhieäm vuï
hoaøn traû vôùi moät löôïng giaù trò lôùn hôn löôïng giaù trò ban ñaàu sau moät thôøi gian
xaùc ñònh.
Cuøng vôùi neàn kinh teá haøng hoùa, tín duïng phaùt trieån laâu ñôøi qua caùc hình
thaùi kinh teá xaõ hoäi khaùc nhau vôùi nhöõng hình thöùc toàn taïi khaùc nhau. Ban ñaàu laø
quan heä tín duïng chuû yeáu baèng hieän vaät vaø döôùi hình thöùc cho vay naëng laõi treân
cô sôû cuûa neàn saûn xuaát haøng hoùa nhoû keùm phaùt trieån. Sang caùc thôøi kyø Chieám
höõu noâ leä vaø cheá ñoä Phong kieán, quan heä tín duïng phaùt trieån chaäm treân cô sôû
neàn saûn xuaát haøng hoùa nhoû. Chæ khi phöông thöùc saûn xuaát Tö baûn chuû nghóa ra
ñôøi vôùi neàn saûn xuaát haøng hoùa lôùn, neàn saûn xuaát Ñaïi coâng nghieäp thì quan heä
tín duïng môùi thaät söï phaùt trieån maïnh meõ; tín duïng baèng hieän vaät nhöôøng choã
cho tín duïng hieän kim, cho vay naëng laõi nhöôõng choã cho caùc hình thöùc tín duïng
tieán boä hôn nhö: tín duïng ngaân haøng, tín duïng chính phuû…
2
Quan heä tín duïng coù theå dieãn taû theo moâ hình sau:
Giaù trò tín duïng
Giaù trò tín duïng + Laõi
Nhö vaäy, hieåu theo nghóa heïp, tín duïng laø quan heä vay möôïn vaø söû duïng
voán laãn nhau giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay trong moät thôøi gian nhaát ñònh
treân nguyeân taéc coù hoaøn traû caû voán laãn laõi. Hieåu theo nghóa roäng, tín duïng laø söï
vaän ñoäng voán, ñieàu tieát voán töø nôi thöøa sang nôi thieáu, ñaùp öùng nhu caàu voán
cho neàn kinh teá.
Ngöôøi cho vay Ngöôøi ñi vay
1.1.2 Baûn chaát vaø chöùc naêng cuûa tín duïng
1.1.2.1 Baûn chaát cuûa tín duïng
Tín duïng laø moät quan heä vay möôïn laãn nhau döïa treân nguyeân taéc coù
hoaøn traû caû voán laãn laõiù. Trong quan heä tín duïng, ngöôøi cho vay chuyeån nhöôïng
quyeàn söû duïng voán cho ngöôøi ñi vay trong moät thôøi gian nhaát ñònh, nhöng do
ngöôøi ñi vay khoâng coù quyeàn sôû höõu soá voán aáy neân phaûi hoaøn traû laïi khi ñeán
thôøi haïn ñaõ thoûa thuaän. Maët khaùc söï hoaøn traû naøy khoâng chæ laø söï baûo toaøn veà
maët giaù trò maø coøn ñöôïc taêng theâm döôùi hình thöùc lôïi töùc.
Tín duïng laø moät phaïm truø kinh teá haøng hoaù ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån
qua nhieàu hình thaùi kinh teá xaõ hoäi. Tuy nhieân, duø toàn taïi vaø vaän ñoäng ôû phöông
thöùc saûn xuaát naøo, ñoái töôïng vay möôïn laø haøng hoaù hay tieàn teä thì tín duïng
cuõng mang 3 ñaëc tröng cô baûn sau:
- Chæ thay ñoåi quyeàn söû duïng maø khoâng thay ñoåi quyeàn sôû höõu tín duïng.
3
- Thôøi haïn tín duïng ñöôïc thoaû thuaän giöõa ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi
vay.
- Ngöôøi sôû höõu voán tín duïng ñöôïc nhaän moät phaàn thu nhaäp döôùi hình
thöùc lôïi töùc.
Töø nhöõng phaân tích treân cho thaáy baûn chaát cuûa tín duïng laø heä thoáng caùc
quan heä kinh teá phaùt sinh giöõa ngöôøi ñi vay vaø ngöôøi cho vay, nhôø quan heä aáy
maø caùc nguoàn voán trong xaõ hoäi ñöôïc vaän ñoäng töø chuû theå naøy sang chuû theå
khaùc ñeå söû duïng cho caùc nhu caàu khaùc nhau trong neàn kinh teá xaõ hoäi.
1.1.2.2 Chöùc naêng cuûa tín duïng
Tín duïng coù ba chöùc naêng:
-Chöùc naêng taäp trung vaø phaân phoái laïi voán tieàn teä trong neàn kinh teá. Ñaây
laø chöùc naêng cô baûn cuûa tín duïng. Taäp trung vaø phaân phoái laïi voán tieàn teä laø hai
maët thoáng nhaát cuûa hoaït ñoäng tín duïng vaø ñeàu ñöôïc thöïc hieän treân nguyeân taéc
hoaøn traû vaø coù laõi. Söï coù maët cuûa tín duïng ñöôïc xem nhö chieác caàu noái giöõa
cung vaø caàu veà voán trong neàn kinh teá. ÔÛ maët taäp trung voán tieàn teä, nhôø söï hoaït
ñoäng cuûa heä thoáng tín duïng maø caùc nguoàn tieàn taïm thôøi nhaøn roãi töø daân cö, caùc
toå chöùc kinh teá hoaëc caùc toå chöùc ñoaøn theå xaõ hoäi… ñöôïc taäp trung laïi. ÔÛ maët
phaân phoái laïi voán tieàn teä, baèng nguoàn voán ñaõ taäp trung ñöôïc, tín duïng coù theå
ñaùp öùng nhu caàu voán saûn xuaát kinh doanh cho caùc cô sôû kinh teá, nhu caàu tieâu
duøng cuûa caùc taàng lôùp daân cö…
-Chöùc naêng tieát kieäm tieàn maët vaø chi phí löu thoâng cho xaõ hoäi. Hoaït ñoäng
tín duïng tröôùc heát taïo ñiu kieän cho söï ra ñôøi cuûa caùc coâng cuï löu thoâng tín
duïng nhö: hoái phieáu, kyø phieáu thöông maïi, caùc loaïi seùc, theû tín duïng,… cho
pheùp thay theá moät soá löôïng lôùn tieàn maët löu haønh. Nhôø ñoù, laøm giaûm bôùt caùc
chi phí coù lieân quan ñeán vieäc söû duïng tieàn maët nhö: in tieàn, ñuùc tieàn, vaän
4
chuyeån vaø baûo quaûn tieàn. Vôùi hoaït ñoäng tín duïng, caùc nguoàn tieàn maët nhaøn roãi
trong xaõ hoäi, soá löôïng tieàn maët taïm thôøi rôøi khoûi löu thoâng, seõ ñöôïc nhanh
choùng ñöa trôû laïi vaøo löu thoâng, nhôø ñoù laøm taêng toác ñoä voøng quay cuûa tieàn teä,
goùp phaàn giaûm nhu caàu tieàn teä trong löu thoâng. Ñaëc bieät, hoaït ñoäng tín duïng
ñöôïc thöïc hieän thoâng qua ngaân haøng môû ra moät khaû naêng lôùn trong vieäc môõ taøi
khoaûn vaø giao dòch thanh toaùn qua ngaân haøng döôùi caùc hình thöùc chuyeån khoaûn
hoaëc buø tröø cho nhau, qua ñoù phaùt huy taùc duïng cuûa soá nhaân tieàn teä.
-Chöùc naêng phaûn aùnh vaø kieåm soaùt caùc hoaït ñoäng trong neàn kinh teá. Söï
vaän ñoäng cuûa voán tín duïng thöôøng gaén lieàn vôùi söï vaân ñoäng cuûa vaät tö, haøng
hoùa, chi phí hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh… trong caùc toå chöùc kinh teá vaø cuûa
caùc caù nhaân trong neàn kinh teá. Vì vaäy, qua söï vaän ñoäng ñoù, tín duïng khoâng
nhöõng laø taám göông phaûn aùnh hoaït ñoäng kinh teá maø coøn cho pheùp kieåm soaùt
caùc hoaït ñoäng kinh teá naèm ngaên chaën caùc hieän töôïng tieâu cöïc, laõng phí, vi
phaïm phaùp luaät… Thoâng qua vieäc toå chöùc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët vaø
cuøng vôùi vieäc kieåm tra tình hình taøi chính, tình hình söû duïng voán tín duïng, caùc
ngaân haøng coù theå taêng cöôøng khaû naêng kieåm soaùt quaù trình hình thaønh vaø söû
duïng voán cuûa caùc caù nhaân vaø toå chöùc trong neàn kinh teá.
1.1.3 Vai troø cuûa tín duïng
Tín duïng vöøa coù taùc ñoäng tích cöïc vöøa coù nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán
neàn kinh teá. Nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc xuaát hieän khi hoaït ñoäng tín duïng khoâng
ñöôïc kieåm soaùt ñuùng möùc. Cuï theå, neáu hoaït ñoäng tín duïng phaùt trieån traøn lan,
khoâng kieåm soaùt ñöôïc thì coù theå taïo ra tình traïng laïm phaùt, gaây luûng ñoaïn neàn
kinh teá. Ngöôïc laïi, neáu hoaït ñoäng tín duïng bò kieàm cheá vaø kieåm soaùt quaù chaët
cheõ thì tín duïng khoâng theå môû roäng vaø neàn kinh teá cuõng khoâng phaùt trieån ñöôïc.