HẠN DÙNG THUỐC -
ÐÔI ÐIỀU CẦN LƯU Ý
Tác giả : DS. LÃ XUÂN HOÀN
Cũng như tất cả các hàng hóa khác, vấn đề
chất lượng thuốc rất cần được quan tâm,
đề cao kể từ khâu nghiên cứu, sản xuất đến
bảo quản và phân phối. Từng viên thuốc,
từng ống thuốc tuy rất nhỏ nhưng lại có
tầm quan trọng đặc biệt, ảnh hưởng trực tiếp đến sức
khỏe con người.
Chất lượng thuốc chỉ có loại A, không có loại B, loại C.
Thuốc phải đủ tiêu chuẩn, đảm bảo điều trị bệnh nhân mau
khỏi để trở về cuộc sống bình thường. Ngược lại nếu dùng
thuốc kém chất lượng, không những lâu khỏi bệnh mà đôi khi
còn gây tai biến, thậm chí dẫn đến tử vong. Ngành y tế nước
ta từ lâu đã có những quy chế chặt chẽ về sản xuất, bảo quản,
phân phối, hướng dẫn sử dụng thuốc; Ðòi hỏi mọi khâu, mọi
người phải nghiêm túc chấp hành để bảo đảm việc chữa bệnh
đạt hiệu quả và an toàn cao nhất. Gần đây các phương tiện
thông tin đại chúng (sách, báo, đài, truyền hình) cũng thường
xuyên giới thiệu, nhắc nhở nên đa số người dân khi mua
thuốc, dùng thuốc rất quan tâm, lưu ý đến chất lượng thuốc.
Trước khi mua đều xem thuốc có bị bóc xé chưa, nơi nào sản
xuất, còn hạn dùng (HD) hay không?, sau cùng mới cân nhắc
về giá cả. Việc bảo quản thuốc có ảnh hưởng rất nhiều đến
chất lượng thuốc. Nhiều thứ thuốc tuy hạn dùng còn dài
nhưng phải bỏ đi vì lớp bọc đường bị nứt, chảy nước, thuốc
bạc màu, đổi màu... (do khí hậu nóng ẩm của nước ta hoặc do
khâu vận chuyển không đúng quy định). Vì vậy phải luôn
luôn chú ý đến các yếu tố về môi trường như chống nóng,
ẩm, mốc, mối, mọt cho thuốc, nguyên liệu, dược liệu để
không làm biến đổi chất lượng thuốc.
Ðiều kiện bảo quản bình thường là trong điều kiện khô,
thoáng, nhiệt độ từ 15-250C, cao nhất không được quá 300C,
tránh ánh sáng trực tiếp gay gắt, các mùi hôi thối từ bên
ngoài tác động vào. Yêu cầu bảo quản thuốc ở kho mát (nhiệt
độ từ 8-150C), kho lạnh (nhiệt độ không quá 80C), tủ lạnh
(nhiệt độ từ 2-80C), đông lạnh (nhiệt độ không vượt quá -
100C). Bên cạnh nhiệt độ thấp, còn cần chú ý đến độ ẩm
tương đối không quá 70% (Quyết định số 2701/2001/QÐ-
BYT ngày 29/6/2001 của Bộ Y tế).
Về hạn dùng
Là thời hạn mà quá mốc đó, thuốc sẽ không được phép lưu
thông và sử dụng. Hạn dùng được ghi bằng số (2 con số) chỉ
tháng, hoặc bằng chữ số chỉ năm gồm 2 con số cuối của năm.
Ví dụ: 03-99 (Mục 6 điều 11 Thông tư 14).
Về ngày sản xuất: Số chỉ ngày gồm 2 con số, số chỉ tháng
gồm 2 con số hoặc tên tháng bằng chữ, số chỉ năm gồm 2 con
số cuối của năm. Ví dụ: 01/03/00.
Hạn dùng và ngày sản xuất ghi theo ngày, tháng, năm dương
lịch. Tất cả các chữ viết, chữ số, dấu hiệu, ký hiệu phải ghi rõ
ràng, dễ đọc và đúng với thực chất của thuốc, không được
gây sự nhầm lẫn với thuốc và hàng hóa khác (Ðiều 3 Thông
tư 14).
Trên đây là các quy chế của Bộ Y tế nhưng trong thực tế, có
nhiều đơn vị chưa chấp hành đầy đủ. Tôi đã gặp những vỉ
thuốc mà nơi ghi hàng chữ số hạn dùng bị xén mất phân nửa
rất khó đọc, làm bệnh nhân thắc mắc không hiểu thuốc còn
hạn hay không? Ðối với những trường hợp này, chúng tôi đề
nghị xí nghiệp nên thu hồi, in lại chữ số cho đầy đủ rồi mới
xuất xưởng, nhằm tránh tình trạng bệnh nhân hiểu nhầm cho
là thuốc kém phẩm chất. Sau đây là một số trường hợp cụ thể
cần lưu ý:
1. Ký hiệu thuốc thường in 3 hàng trên vỏ hộp thuốc
- Lô sản xuất (1): 04365.
- Ngày sản xuất (2): 05-2003.
- Hạn dùng (3).
Nhà sản xuất đã đóng chệch hàng thứ 3 lên hàng thứ 2 làm
cho người dùng tưởng đã hết hạn (tính đến ngày mua 1/2003
tức là còn hạn 4 tháng).
2. Theo quy định tại điều 11, Thông tư 14 của Bộ Y tế phải
ghi rõ ngày, tháng, năm sản xuất, hạn dùng được ghi bằng số
(hoặc chữ) chỉ tháng, năm hết hạn. Nhưng có xí nghiệp chỉ
ghi ngày, tháng, năm sản xuất, dưới in hàng chữ hạn dùng 24
tháng. Người mua phải tự suy ra ngày hết hạn.
Thí dụ: Lô sản xuất 03022002-HD: 24 tháng, tức là đến
02/2004 mới hết hạn.
3. Có nơi trong đơn hướng dẫn ghi hạn dùng: 2 năm nhưng
vỏ hộp lại ghi hạn dùng: 5 năm.
Lot N0 98P106.
Mfg date: 15/8/2000.
Exp date: 15/8/2005.
(Thuốc Testermon ống, hãng CCPC, Taiwan sản xuất).
4. Có loại như Theralen SKS: 131002. HD: 10/04.
Phần chỉ định ngoài hộp ghi:
"Theralen là thuốc kháng histamin họ phenothiazin được chỉ
định trong:
- Một số biểu hiện dị ứng cấp.
- Một số trạng thái kích động.
- Mất ngủ".
Trong khi đó tờ hướng dẫn sử dụng thuốc lại ghi: "Theralen
là thuốc kháng histamin họ phenothiazin.
- Ðiều trị triệu chứng các biểu hiện dị ứng như viêm mũi,
viêm kết mạc, phù quincke, nổi mề đay.
- Ðiều trị triệu chứng bổ trợ trong các bệnh ngứa ngoài da
như chàm, sẩn ngứa.
- Ðiều trị triệu chứng các chứng ho khan khó chịu, nhất là do
dị ứng và do kích động".
Tuy là những việc rất nhỏ nhưng dễ tạo cho người bệnh tâm
lý nghi ngại thuốc giả, thuốc kém phẩm chất. Ðể khắc phục
những vấn đề trên, thiết nghĩ các nhà sản xuất nên kiểm tra
cẩn thận sản phẩm trước khi xuất xưởng để tạo sự tin tưởng
cho người dùng.
Chú thích ảnh: Phải kiểm tra định kỳ để phát hiện các thuốc
đã hết hạn dùng.
