TC KH&CN- BDU, VOL.4 № 2/2021 Cơ hội và thách thức…
163
KHỞI NGHIỆP VÀ NHỮNG KINH NGHIỆM
Trần Thanh Toàn1,*
1Trường Đại học Văn Lang, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam
Ngày nhận bài:09/03/2021
Biên tập xong:15/04/2021
Duyệt đăng:14/06/2021
TÓM TẮT
Trở thành đất nước khởi nghiệp cng đồng nghĩa với việc tận dụng tối đa tất cả tiềm năng
của người dân trong việc phát triển kinh tế, dựa trên việc mỗi người tự tìm lấy lợi thế sở
trường của mình với sự hỗ trợ tối đa của Chính phủ.
Trong điều kiện Việt Nam hiện tại thì chỉ có đầu tư cho hoạt động khởi nghiệp sáng tạo
Việt Nam mới hy vọng tăng tốc để phát triển đất nước, đây là con đường duy nhất để
chúng ta sớm đạt mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước trong tương lai không
xa. Trong thời điểm hiện tại, rõ ràng việc trở thành một quốc gia khởi nghiệp là lối thoát
duy nhất cho nền kinh tế Việt Nam.
Từ khóa: khởi nghiệp, starup
1.
Giới Thiệu
Khởi nghiệp là một nghề nên người
khởi nghiệp được hiểu là người có can
đảm chấp nhận thách thức, rủi ro, bỏ
vốn hay hùn vốn để kinh doanh trên cơ
sở dám cạnh tranh, và tạo ra giá trị cho
xã hội.
Bng hành động này hy vọng có cơ
hội trở nên giàu có, hoặc là tự chủ kinh
tế. Tuy vậy, cng bng hành động dám
chịu rủi ro, cá nhân hay t chức nhân
vật khởi nghiệp có thể phải hứng chịu
kết cục phá sản, hay kinh doanh khó
khăn với lãi suất còn thấp hơn cả gửi
tiền ngân hàng
Việc biết khả năng xảy ra kết cục thất
bại mà vẫn dám làm chính là tinh thần
cốt yếu của việc khởi nghiệp, tinh thần
khởi nghiệp này là phần thiết yếu của
tinh thần doanh nghiệp phải trải qua
một quãng thời gian nhất định một
doanh nghiệp mới vươn được từ vị trí
khởi nghiệp lên vị trí một doanh nghiệp
thành công.
Trong điều kiện Việt Nam hiện tại
thì chỉ có đầu tư cho hoạt động khởi
nghiệp sáng tạo Việt Nam mới hy vọng
tăng tốc để phát triển đất nước, đây là
con đường duy nhất để chúng ta sớm
đạt mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước trong tương lai không xa.
Trong thời điểm hiện tại, rõ ràng việc
trở thành một quốc gia khởi nghiệp là
lối thoát duy nhất cho nền kinh tế Việt
Nam.
Nhận thức về khởi nghiệp thì d,
nhưng triển khai thực hiện không phải
chuyện đơn giản. Chương trình khởi
nghiệp đã được VCCI bắt tay triển khai
từ nhiều năm trước gắn với các hoạt
TC KH&CN- BDU, VOL.4 № 2/2021 Vũ Thanh Tùng và cộng sự
164
động như ươm tạo doanh nghiệp, t
chức đào tạo tại các địa phương…. Việc
ứng dụng các mô hình, sáng kiến thành
công vào thực tin và để nhân rộng lại
là việc làm chưa nhiều. Vì vậy, việc
triển khai các hoạt động khởi nghiệp
cần thực tế hơn.
Với nhiều người, hoạt động khởi
nghiệp được hiểu đơn giản là theo đui
những quyết định mạo hiểm trong
tương lai, đây là quá trình gần như
không thể thiếu trong kinh doanh
nhưng do tính chất rủi ro nên không
phải doanh nghiệp nào khởi nghiệp
cng thành công.
Trong điều kiện, hoàn cảnh hiện tại,
có lẽ chỉ đầu tư cho hoạt động khởi
nghiệp sáng tạo, Việt Nam mới hy vọng
tăng tốc để phát triển đất nước - đây là
con đường duy nhất để chúng ta sớm
đạt mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước trong tương lai không xa.
Khởi nghiệp hay còn gọi là Start-up
có thể được hiểu là có ý định tự mình
có một công việc kinh doanh riêng,
muốn tự mình làm và quản lý tự kiếm
thu nhập cho mình hay cung cấp và phát
triển một sản phm hay dịch vụ nào đó,
mua bán lại một sản phm hay cửa hàng
đang hoạt động hoặc hoạt động sinh lợi
nào đó.
Khởi nghiệp cng có nghĩa là tự tạo
ra giá trị có lợi cho người cho xã hội
hoặc nhóm khởi nghiệp, cho các c
đông của công ty, cho người lao động,
cho cộng đồng và nhà nước. Khởi
nghiệp bng việc thành lập doanh
nghiệp sẽ tạo tăng trưởng kinh tế và
dưới một góc độ nào đó sẽ tham gia vào
việc phát triển kinh tế và xã hội.
Trên thế giới, vấn đề khởi nghiệp đã
được đặt ra từ lâu. Năm 1947, Trường
Đại học Harvard (M) đã mở Chương
trình “Giáo dục khởi nghiệp”, đến năm
1989 thì UNESCO chính thức đưa ra
khái niệm “Chương trình khởi nghiệp”.
Tiếp sau M có một số quốc gia lần lượt
đưa Chương trình giáo dục khởi nghiệp
vào kế hoạch đào tạo ở các trường
Trường Đại học [1].
Riêng Việt Nam, gần đây chúng ta
nói đến khởi nghiệp, còn chương trình
giáo dục khởi nghiệp thì trong các văn
bản của Chính phủ và Bộ Giáo dục và
Đào tạo đã có. So với các nước trên thế
giới, Việt Nam đặt vấn đề khởi nghiệp
chậm hơn, nhưng đặt ra chậm mà tìm
được cách làm hay thì cng là biểu hiện
đi mới tư duy, bởi vì nói đến phát triển
kinh tế thị trường mà không khởi
nghiệp, chắc chắn thị trường sẽ không
có.
Về con người khởi nghiệp, thực tế,
Việt Nam có lợi thế rất lớn là người
Việt Nam thông minh, học hỏi nhanh,
năng động, yêu độc lập, tự do, chịu hy
sinh, thường nghĩ lớn và tham vọng.
Tuy nhiên, người Việt Nam có những
yếu điểm lớn đối với khởi nghiệp là
thiếu kiến thức về kinh doanh nói chung
và đặc biệt là khởi nghiệp nói riêng,
thiếu tinh thần hợp tác và cộng đồng,
TC KH&CN- BDU, VOL.4 № 2/2021 Cơ hội và thách thức…
165
thiếu ý thức chuyên nghiệp và đạo đức
kinh doanh.
Việt Nam là một đất nước với vô vàn
cơ hội kinh doanh, bắt nguồn từ các yếu
tố quan trọng như dân số, sự chuyển đi
thành quốc gia có thu nhập trung bình,
từ trình độ kinh doanh và quản lý sơ
khai tiến tới chuyên nghiệp và quy mô,
sự thiếu vắng của nhiều sản phm và
dịch vụ đã ph biến tại nhiều nước trên
thế giới. Tuy nhiên, các cơ hội kinh
doanh này chưa được khai thác xứng
đáng, và vô số trường hợp bị bỏ l do
sự thiếu của 2 yếu tố là con người khởi
nghiệp và tài chính.
Nếu chúng ta vẫn phát triển với một
tốc độ như hiện nay, thì theo ước tính
chúng ta có thể trở thành nước công
nghiệp vào năm 2050 (tức là cần đến
khoảng 30 năm nữa). Để đất nước có
thể đạt được mục tiêu trên sớm hơn, chỉ
có con đường duy nhất là chúng ta phải
hành động, đó là tạo dựng một quốc gia
khởi nghiệp.
Tuy nhiên, để làm được điều này còn
rất nhiều việc để làm và phải làm, với
một tinh thần rất quyết liệt, và tập trung
cao độ. Việc đầu tiên là tạo dựng môi
trường thuận lợi cho các doanh nghiệp
khởi nghiệp sáng tạo được sinh ra và
phát triển, hay nói một cách khác là xây
dựng một hệ sinh thái khởi nghiệp sáng
tạo.
Cho đến nay, hầu hết các quốc gia
đều khẳng định rng, khởi nghiệp có vai
trò rất lớn với tư cách là động lực mạnh
mẽ của sự phát triển kinh tế - xã hội.
Với từ khởi nghiệp, ai cng nghĩ đến
việc lập ra doanh nghiệp mới với những
quy mô to, nhỏ khác nhau, nhưng vấn
đề có ý nghĩa rộng hơn nếu ta coi khởi
nghiệp như giải pháp để giải quyết việc
làm, khắc phục tình trạng thất nghiệp,
tăng trưởng kinh tế, phát triển xã
hội.v.v…
Tất cả các doanh nhân khi khởi
nghiệp đều có chung một khát vọng
thành công không ai muốn mình thất
bại. Thực tế rất nhiều người đã khởi
nghiệp thành công, nhưng cng không
ít người thất bại, có người khắc phục
được, nhưng nhiều người không thể
vực dậy được. Vậy muốn khởi nghiệp
thành công thì phải đánh gía đúng và
đầy đủ những thách thức khi khởi
nghiệp.
Năm 2016 được chọn là năm Quốc
gia khởi nghiệp của Việt Nam. Đây là
những tín hiệu vui cho thấy sự quan tâm
của Chính phủ trong việc thúc đy tinh
thần khởi nghiệp cho các doanh nghiệp
và thế hệ trẻ Việt Nam.
Cho đến nay, hầu hết các quốc gia
đều khẳng định rng, khởi nghiệp có vai
trò rất lớn với tư cách là động lực mạnh
mẽ của sự phát triển kinh tế - xã hội.
Với thuật ngữ “khởi nghiệp”, ai cng
nghĩ đến việc lập ra doanh nghiệp mới
với những quy mô to, nhỏ khác nhau,
nhưng vấn đề có ý nghĩa rộng hơn nếu
ta coi khởi nghiệp như giải pháp để giải
quyết việc làm, khắc phục tình trạng
TC KH&CN- BDU, VOL.4 № 2/2021 Vũ Thanh Tùng và cộng sự
166
thất nghiệp, tăng trưởng kinh tế, phát
triển xã hội.v.v…
Để khởi nghiệp tạo ra hướng đi đúng
đắn và phát triển mạnh mẽ, người ta đặc
biệt chú ý đến giáo dục khởi nghiệp
(Entrepreneurship Education) nhm
đào tạo ra những con người có phm
chất và năng lực tạo dựng doanh nghiệp
như tinh thần đi mới, tư duy sáng tạo,
tinh thần mạo hiểm, năng lực giao tiếp,
những tri thức về khoa học và công
nghệ, đạo đức kinh doanh.v.v…
Con người muốn có năng lực khởi
nghiệp phải được đào tạo sâu rộng về
chuyên ngành, nhưng lại phải có vốn tri
thức phong phú về kinh tế học, triết
học, tâm lý học, xã hội học, đạo đức
học, khoa học và công nghệ… Cùng với
yêu cầu này, con người muốn khởi
nghiệp phải năng động sáng tạo, dám
chấp nhận rủi ro, luôn luôn học hỏi để
vươn lên, vượt qua chính mình.
Các cơ sở ươm tạo doanh nghiệp là
nơi liên kết các nhà đầu tư với các
doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Họ
là một t chức trung gian độc lập nhm
tư vấn, hỗ trợ cho các doanh nghiệp
khởi nghiệp về ý tưởng kinh doanh, tìm
kiếm các nhà đầu tư, các vấn đề liên
quan đến pháp lý, sở hữu trí tuệ...
Các nền kinh tế phát triển trên thế
giới như Hoa K, Hàn Quốc,
Singapore... đều bắt đầu từ các hoạt
động tạo dựng hệ sinh thái khởi nghiệp
và biết nắm bắt các cơ hội sáng tạo một
cách tuyệt vời để phát triển đất nước
của họ như ngày nay.
2. Kinh nghiệm các quốc gia khởi
nghiệp
2.1 Giáo dục khởi nghiệp ở Mỹ
- Là bộ phận cấu thành hữu cơ của
giáo dục Trường Đại học, giáo dục khởi
nghiệp vừa có thuộc tính chung của
giáo dục lại vừa tương quan mật thiết
với hoạt động kinh tế. Hoạt động khởi
nghiệp phụ thuộc vào nhiều nhân tố như
tình hình kinh tế trong và ngoài nước,
kết cấu kinh tế khu vực, chính sách khởi
nghiệp khu vực… nên chương trình
giáo dục khởi nghiệp phải được thiết kế
khác nhau cho phù hợp với tình hình
kinh tế luôn chuyển động (2).
- Do tinh năng động của quá trình
khởi nghiệp mà chương trình giáo dục
khởi nghiệp luôn phải điều chỉnh. Để
chỉ đạo chương trình khởi nghiệp trong
trường Trường Đại học, năm 2004,
Hiệp hội Giáo dục khởi nghiệp M đã
quy định “Tiêu chun nội dung quốc gia
về giáo dục khởi nghiệp”.
Những chủ đề cơ bản là quá trình
khởi nghiệp, hành vi khởi nghiệp, cơ sở
thương mại, k năng giao tiếp, k năng
số, quản lý tài vụ, quản lý kinh doanh,
quản lý rủi ro, quản lý vận hành.v.v…
mà chương trình giáo dục xác định các
loại k năng phải có. Ba loại k năng
mà chương trình giáo dục khởi nghiệp
phải xây dựng là: K năng khởi nghiệp,
k năng dự bị và k năng doanh nghiệp.
TC KH&CN- BDU, VOL.4 № 2/2021 Cơ hội và thách thức…
167
Nguyên tắc chung về xây dựng
chương trình giáo dục khởi nghiệp là:
- Xây dựng nhóm chương trình giáo
dục khởi nghiệp dựa trên quá trình khởi
nghiệp.
- Xây dựng nhóm chương trình giáo
dục khởi nghiệp xung quanh chuyên
ngành khởi nghiệp.
- Xây dựng nhóm chương trình giáo
dục khởi nghiệp dựa vào tri thức
chuyên ngành.
- Xây dựng nhóm chương trình giáo
dục khởi nghiệp nhm vào các chuyên
đề cụ thể. Các chuyên đề cụ thể mà sinh
viên nhiều trường cần được tiếp cận là
khởi nghiệp công nghệ, khởi nghiệp
doanh nghiệp gia đình và khởi nghiệp
xã hội.
 M có Qu Kauffman chuyên ủng
hộ giáo dục khởi nghiệp. Qu đã thành
lập một nhóm đề tài nghiên cứu về địa
vị và vai trò của giáo dục khởi nghiệp
trong các trường Trường Đại học của
M. Những đề tài này có thể khơi dậy
và xúc tiến cải cách giáo dục, phát triển
giáo dục khởi nghiệp mà tương lai của
nước M phải dựa vào.
Chương trình khởi nghiệp bao gồm
việc mở rộng các hoạt động thúc đy
tinh thần kinh doanh và tăng cường
thương mại hóa khoảng 148 tỷ USD
được Chính phủ liên bang đầu tư hàng
năm, với tham vọng tạo ra những lĩnh
vực kinh doanh hoàn toàn mới; loại bỏ
các rào cản không cần thiết cho việc
khởi nghiệp kinh doanh; mở rộng hợp
tác giữa các công ty lớn và công ty khởi
nghiệp.
2.2 Giáo dục khởi nghiệp ở Anh
Tại Anh quốc, có tới 45% trường
Trường Đại học mở một hoặc nhiều
chương trình giáo dục khởi nghiệp,
trong đó có Oxford, Cambride… Có thể
nói, giáo dục khởi nghiệp ở Anh phát
triển nhanh do 3 yêu cầu sau:
- Các doanh nghiệp tuyển sinh viên
tốt nghiệp Trường Đại học thường đòi
hỏi ở họ năng lực làm sự nghiệp, biết
giải quyết vấn đề nhanh và sáng tạo, có
nhiều k năng, đặc biệt là k năng di
chuyển công việc;
- Nhiều sinh viên đã không còn cam
chịu đi làm thuê, mà hy vọng có doanh
nghiệp riêng. Trường Trường Đại học
Anh đã nhận thấy phải giúp cho sinh
viên tinh thần khởi nghiệp, năng lực
sáng tạo để ứng phó với tương lai bất
định. Chính phủ Anh đã có quy định và
chính sách đối với giáo dục khởi nghiệp
để các trường Trường Đại học phục vụ
tốt hơn đối với sự phát triển kinh tế - xã
hội. Nhiều trường Trường Đại học của
Anh đã coi trọng những tài năng khởi
nghiệp, một số trường còn chuyển
hướng theo mô hình Trường Đại học
khởi nghiệp (The Entrepreneuriall
University) [1, 2]
Đặc điểm của sự phát triển giáo dục
khởi nghiệp trong các trường Trường
Đại học của Anh là: