1. PH N M ĐUẦ Ở Ầ
1.1. LÍ DO CH N Đ TÀI Ọ Ề
Năm h c 2019 - 2020 là năm h c có ý nghĩa quan tr ng, năm ti p t c th cọ ọ ọ ế ụ ự
hi n t t các cu c v n đng c a nghành. Đ th c hi n t t ch ng trình và sáchệ ố ộ ậ ộ ủ ể ự ệ ố ươ
giáo khoa m i các tr ng h c đã đây manh phong trào đi m i ph ng phápớ ở ườ ọ ổ ớ ươ
d y h c nh m phát huy tính tích c c ch đng trong h c t p c a h c sinh gópạ ọ ằ ự ủ ộ ọ ậ ủ ọ
ph n nâng cao ch t l ng giáo d c. Nhi u h i ngh , h i th o đã đc t ch cầ ấ ượ ụ ề ộ ị ộ ả ượ ổ ứ
xoay quanh v n đ đi m i ph ng pháp d y h c nh th nào mang l i hi uấ ề ổ ớ ươ ạ ọ ư ế ạ ệ
qu d y h c cao nh t. Đó là v n đ đang đc quan tâm hàng đu trong quaả ạ ọ ấ ấ ề ượ ầ
trình d y h c hi n nay.ạ ọ ệ
H ng đi m i c a ph ng pháp d y h c hi n nay là tích c c hoá ướ ổ ớ ủ ươ ạ ọ ệ ự ho tạ
đng h c t p c a h c sinhộ ọ ậ ủ ọ , kh i d y và phát huy kh năng t h c nh m hìnhơ ậ ả ự ọ ằ
thành cho h c sinh tính đc l p sáng t o, nâng cao kh năng phát hi n và gi iọ ộ ậ ạ ả ệ ả
quy t v n đ, rèn luy n k năng v n d ng ki n th c đã h c vào th c ti n, tácế ấ ề ệ ỉ ậ ụ ế ứ ọ ự ễ
đng đn tình c m đem l i ni m tin, h ng thú h c t p cho h c sinh.ộ ế ả ạ ề ứ ọ ậ ọ
Ch ng trình sách giáo khoa m i hi n nay đã th hi n cách h c m i c aươ ớ ệ ể ệ ọ ớ ủ
h c sinhọ. T nh ng hình nh tr c quan sinh đng đn t duy tr u t ng đnừ ữ ả ự ộ ế ư ừ ượ ế
th c ti n hình thành nên khái ni m, quy lu t, m i liên h nhân qu ... đ tìm raự ể ệ ậ ố ệ ả ể
ki n th c bài h c. Đi u đó đòi h i ng i giáo viên ph i đi m i ế ứ ọ ề ỏ ườ ả ổ ớ ph ng phápươ
d y h cạ ọ phù h p ợv i ớn i dung ộsách giáo khoa hi n hệành.
Th c t hi n nay các tr ng ự ế ệ ở ườ THCS vi c th c hi n gi ng d y theoệ ự ệ ả ạ
ph ng pháp m i còn nhi u đi u trăn tr , có không ít giáo viên v n theo n pươ ớ ề ề ở ẫ ế
cu ,trình bày theo phng pháp truy n th ng, h c sinh không ch đng lĩươ ề ố ọ ủ ộ nh h iộ
ki n th c do đó hi u qu gi d y v n ch a cao.ế ứ ệ ả ờ ạ ẫ ư Đi v i b môn Đa lí hi nố ớ ộ ị ệ
nay, n i dung ộsách giáo khoa không nh ng đòữi h i ỏ ng i giáo viên ph i nghiênườ ả
c u kĩ, ph i đi m i hình th c ki m tra đánh giá h c sinh, ph i s d ng cóứ ả ổ ớ ứ ể ọ ả ử ụ
hi u qu các ph ng ti n d y h c và quan tr ng là ệ ả ươ ệ ạ ọ ọ đi m i ph ng pháp d yổ ớ ươ ạ
h cọ, ph i có s k t h p nhu n nhuy n, có s tích h p các ph ng pháp d yả ự ế ợ ầ ễ ự ợ ươ ạ
h c lúc đó hi u qu ti t d y m i đt nh mong mu n. Song làm th nào đọ ệ ả ế ạ ớ ạ ư ố ế ể
1
h ng d n h c sinh khai thác và s d ng có hi u qu bi u đ khí h u trong d yướ ẫ ọ ử ụ ệ ả ể ồ ậ ạ
h c Đa lí 7 có hi u qu cao nh t, đó là m t câu h i đc nhi u giáo viên quanọ ị ệ ả ấ ộ ỏ ượ ề
tâm, đó cũng là v n đ trăn tr , suy nghĩ c a b n thân. Chính vì v y b n thânấ ề ở ủ ả ậ ả
tôi ch n đ tài ọ ề ''M t vài kinh nghi m đ h ng d n h c sinh khai thác vàộ ệ ể ướ ẫ ọ
s d ng có hi u qu bi u đ khí h u trong gi ng d y Đa lí 7 tr ngử ụ ệ ả ể ồ ậ ả ạ ị ở ườ
trung h c c s ''ọ ơ ở và đa ra m t s gi i pháp nh m nâng cao ch t l ng hi uư ộ ố ả ằ ấ ượ ệ
qu khi d y ki u bài phân tích bi u đ khí h u.ả ạ ể ể ồ ậ
1. 2. ĐIÊM M I CUA ĐÊ TAI. Ơ
- Tuy đ tài có th đc nhi u ng i nghiên c u tr c đây nh ng đi mề ể ượ ề ườ ứ ướ ư ể
m i và khác bi t đ tài này là t p trung vào đi t ng riêng bi t h c sinh đi tràớ ệ ề ậ ố ượ ệ ọ ạ
phân tích đc ki u ượ ể bài bi u đ khí h u.ể ồ ậ
- Đ tài bám sát chu n ki n th c k năng, các ph ng pháp d y h c phề ẩ ế ứ ỹ ươ ạ ọ ổ
bi n nh m giúp em hình thành t nh ng hình nh tr c quan sinh đng đn tế ằ ừ ữ ả ự ộ ế ư
duy tr u t ng đn th c ti n hình thành nên khái ni m, quy lu t, m i liên hừ ượ ế ự ễ ệ ậ ố ệ
nhân qu ... đ tìm ra ki n th c bài h c.ả ể ế ứ ọ
- N i dung c a đ tài đc chia ra t ng d ng và h ng d n c th t ngộ ủ ề ượ ừ ạ ướ ẫ ụ ể ừ
bài, h c sinh d dàng ti p c n gây nên t o s h ng thú trong h c t p cho h cọ ễ ế ậ ạ ự ứ ọ ậ ọ
sinh, kích thích cho các em s ham h c, ham hi u bi t và lòng say mê h c mônự ọ ể ế ọ
Đa lý. T o m t n n t ng v ng ch c cho các em ti p c n ki n th c v sau này.ị ạ ộ ề ả ữ ắ ế ậ ế ứ ề
- L a ch n các ví d các bài t p c th phân tích t m nh ng sai l m c aự ọ ụ ậ ụ ể ỉ ỉ ữ ầ ủ
h c sinh v n d ng ho t đng năng l c t duy và k năng v n d ng ki n th cọ ậ ụ ạ ộ ự ư ỹ ậ ụ ế ứ
c a h c sinh đ t đó đa ra l i gi i đúng.ủ ọ ể ừ ư ờ ả
1.3. PH M VI ÁP D NG.Ạ Ụ
Đi m i ph ng pháp d y h c ki u bài phân tích bi u đ khí h u trongổ ớ ươ ạ ọ ể ể ồ ậ
gi ng d y Đa lí 7 theo h ng “l y h c sinh làm trung tâm’’.ả ạ ị ướ ấ ọ
Nghiên c u trong ph m vi h c sinh lứ ạ ọ pớ 7A,B,C,D năm h c: 2018 – 2019.ọ
2
2.
2. PH N N I DUNGẦ Ộ
PH N N I DUNGẦ Ộ
2.1 Th c tr ng c a n i dung c n nghiên c uự ạ ủ ộ ầ ứ
Là giao viên tr c ti p gi ng d y b môn Đa lí (kh i 7, kh i 9) tr ngự ế ả ạ ộ ị ố ố ở ườ
THCS, qua nhiêu năm giang day b n thân tôi nh n th y th c trang cua viêc day ả ậ ấ ư
hoc đia ly trong nha tr ng nh sau: ươ ư
a. V phía giáo viên ề
V i kiêu bài phân tích bi u đ khí h u thì nhi m v c b n cua ng i giao ơ ể ồ ậ ệ ụ ơ ả ươ
viên là phai h ng d n đc h c sinh v n d ng ki n th c đ phân tích d liêu ướ ẫ ươ ọ ậ ụ ế ứ ể ư
t biêu đô đê khai thac nôi dung bai hoc. Trong ti t h c này ng i giáo viên ch ư ế ọ ươ ỉ
làm nhi m v h ng d n còn hoat đông h c sinh là ch y u. Tuy nhiên khi d yệ ụ ướ ẫ ọ ủ ế ạ
bài phân tích bi u đ khí h u, m t s giáo viên cho r ng vi ể ồ ậ ộ ố ằ thi u th i gianế ờ nên
không khai thac đc biêu đô. Măt khac cung co giáo viên l i th y ki u phân tích ươ ạ ấ ể
bi u đ khí h u quá t nh t, nhàm chán .ể ồ ậ ẻ ạ
Th c t cho th y hi n nay nhi u giáo viên gi ng d y b môn Đa lí ự ế ấ ệ ề ả ạ ộ ị ở
tr ng THCS ườ nói chung và d y h c ki u bài phân tích bi u đ khí h u trongạ ọ ể ể ồ ậ
gi ng d y Đa lí nói riêng kĩ năng phân tích t nh ng đ ả ạ ị ừ ữ ồ sinh: dùng tr c quanự
(bi u đ khí h u, b n đ, l c đ, tranh nh …) qua loa ch a sâu sát, hể ồ ậ ả ồ ượ ồ ả ư n n aơ ữ
nhi u giáo viên còn d y chay, d y theo ph ng pháp cũ (giáo viên th c hi n –ề ạ ạ ươ ự ệ
trò sao chép) vì v y vi c d y h c ki u bài phân tích bi u đ khí h u nói chungậ ệ ạ ọ ể ể ồ ậ
và các đ dùng tr c quan nói riêng tr ng THCS còn nhi u h n ch .ồ ự ở ườ ề ạ ế
b. V phía h cề ọ
Đa s các em ch a có thói quen tìm hi u khám phá mà ch quen ghi chép,ố ư ể ỉ
tái hi n nh ng gì mà giáo viên cung c p. Do đó các em không có kh năng đcệ ữ ấ ả ộ
l p suy nghĩ nên g p khó khăn khi ph i tr c ti p phân tích các bi u đ đc bi tậ ặ ả ự ế ể ồ ặ ệ
là ki u bài phân tích bi u đ khí h u. Đây là kiêu bài đòi h i h c sinh ph i làmể ể ồ ậ ỏ ọ ả
vi c ph i t mình khai thác ki n th c trên bi u đ (nhi t đ và l ng m a).ệ ả ự ế ứ ể ồ ệ ộ ượ ư
H n n a ki n th c Đa lí quá r ng (tìm hi u các s v t hi n t ng di n ra trênơ ữ ế ứ ị ộ ể ự ậ ệ ượ ễ
Trái Đt, trong t nhiên mà các em ít có đi u ki n ti p xúc) nên ph n nào nhấ ự ề ệ ế ầ ả
h ng không nh đn ch t l ng b môn. Qua năm h c 2016 - 2017, khi ch aưở ỏ ế ấ ượ ộ ọ ư
3
áp d ng nh ng gi i pháp đó vào gi ng d y ụ ữ ả ả ạ ti tế 11- bài 12: Th c hành : ự(Đa líị
7) thì k t qu đem l i cũng r t th p: ế ả ạ ấ ấ
TT L PỚTSH
S
Gi iỏKháTrung bình Y uế
SL % SL % SL % SL %
1 7A 28 10 35,7 8 28,6 8 28,6 2 7,1
2 7B 28 5 17,9 8 28,6 10 35,7 5 17,8
3 7C 28 5 17,9 8 28,6 10 35,7 5 17,8
4 7D 27 8 29,6 9 33,4 7 25,9 3 11,1
KH I 7Ố111 28 25,2 33 29,7 35 31,6 15 13,5
c. Nguyên nhân c a th c tr ng ủ ự ạ
Qua quá trình nghiên c u tìm hi u cho th y vi c d y ki u bài lý thuy t vàứ ể ấ ệ ạ ể ế
th c hành v phân tích bi u đ khí h u trong gi ng d y b môn Đa lí tr ngự ề ể ồ ậ ả ạ ộ ị ở ườ
THCS nói chung và gi ng d y môn Đa lí l p 7 nói riêng còn nhi u b t c p doả ạ ị ớ ề ấ ậ
nh ng nguyên nhân sau :ữ
+ Ki u bài phân tích bi u đ khí h u là m t d ng bài h c khó vì h c sinhể ể ồ ậ ộ ạ ọ ọ
ph i x lí các s li u t bi u đ đ tìm ra ki n th c c b n. Trong khi đó kĩả ử ố ệ ừ ể ồ ể ế ứ ơ ả
năng c a các em còn nhi u h n ch nên các em không m y h ng thú h c t p.ủ ề ạ ế ấ ứ ọ ậ
+ Do quan ni m sai l m c a m t b ph n không nh h c sinh v v tríệ ầ ủ ộ ộ ậ ỏ ọ ề ị
vai trò c a môn Đa lí trong nhà tr ng, xem đó là môn h c ph nên h c qua loaủ ị ườ ọ ụ ọ
đi khái, ch h c cho đ đi m t ng k t là đc không c n ph i h c nhi u.ạ ỉ ọ ủ ể ổ ế ượ ầ ả ọ ề
+ C s ơ ở v t ch t, ph ng ti n d y h c, phòng h c b môn c a nhàậ ấ ươ ệ ạ ọ ọ ộ ủ
tr ng còn thi u đc bi t là l c đ, bi u đ khí h u nên giáo viên và h c sinhườ ế ặ ệ ượ ồ ể ồ ậ ọ
còn g p nhi u khó khăn trong d y và h c Đa lí.ặ ề ạ ọ ị
+ Là giáo viên tr nên kinh nghi m cũng h ph ng pháp gi ng d y ph nẻ ệ ư ươ ả ạ ầ
nào còn nhi u h n ch ch a t o ra đc h ng thú h c t p cho h c sinh trongề ạ ế ư ạ ượ ứ ọ ậ ọ
d y h c b môn.ạ ọ ộ
+ M c d u tr ng đóng trên đa bàn thu n l i, trình đ dân trí cao, ho tặ ầ ườ ị ậ ợ ộ ạ
đng kinh t ch y u là s n xu t nông nghi p nên ph n l n ph huynh ít quanộ ế ủ ế ả ấ ệ ầ ớ ụ
tâm đn vi c h c t p c a con cái mà ch y u giao khoán phó m c cho giáo viên,ế ệ ọ ậ ủ ủ ế ặ
nhà tr ng.ườ
2.2. CÁC GI I PHÁPẢ
4
Qua quá trình tìm hi u th c tr ng khi d y ki u bài phân tích bi u đ khíể ự ạ ạ ể ể ồ
h u trong gi ng Đa lí 7 tr ng THCS b n thân tôi xin m nh d n đa ra cácậ ả ị ở ườ ả ạ ạ ư
gi i pháp sau đ d y ki u bài phân tích bi u đ khí h u t t h n.ả ể ạ ể ể ồ ậ ố ơ
2.2.1 Gi i pháp 1: Thi t k giáo án và chu n b ph ng ti n d y h cả ế ế ẩ ị ươ ệ ạ ọ
ph i đng b ả ồ ộ
Đây là gi i pháp quan trong đôi v i viêc làm tăng hi u qu gi d y. B i ả ơ ệ ả ờ ạ ở
th ng d y m t bài v phân tích bi u đ khí h u n u giáo viên thi t k giáo ánườ ạ ộ ề ể ồ ậ ế ế ế
s l c, đn gi n và thi u đ dùng d y h c s t o ra s nhàm chán cho cơ ượ ơ ả ế ồ ạ ọ ẽ ạ ự ả
ng i d y l n ng i h c. Do v y vi c thi t k giáo án theo h ng tích c c hoáườ ạ ẫ ườ ọ ậ ệ ế ế ướ ự
ho t đng ho t đng h c t p c a h c sinh thông qua h th ng câu h i h ngạ ộ ạ ộ ọ ậ ủ ọ ệ ố ỏ ướ
d n h c sinh làm vi c v i l c đ, bi u đ khí h u ....và cùng th o lu n quaẫ ọ ệ ớ ượ ồ ể ồ ậ ả ậ
phi u. ế
Trong quá trình thi t k giáo án theo phế ế ng pháp l y h c sinh làm trungươ ấ ọ
tâm, ng i giáo viên c n ph i đc kĩ n i dung bài h c, n m ch c n i dung c aườ ầ ả ọ ộ ọ ắ ắ ộ ủ
bài, ph ng pháp gi ng d y c a bàiươ ả ạ ủ . Thông qua bài h c, giáo viên h ng d nọ ướ ẫ
h c sinh cách đc, x lí, phân tích bi u đ. Tuy nhiên, giáo viên cũng c n ph iọ ọ ử ể ồ ầ ả
căn c vào t ng đi t ng h c sinh trong l p h c, đc bi t là đi t ng h cứ ừ ố ượ ọ ớ ọ ặ ệ ố ượ ọ
sinh y u, kém, giáo viên c n h ng d n c th có th b ng nh ng câu h i g iế ầ ướ ẫ ụ ể ể ằ ữ ỏ ợ
m đ giúp h c sinh d dàng n m ki n th c bài h c. ở ể ọ ễ ắ ế ứ ọ
Đng th i trong quá trình thi t k giáo án ng i giáo viên c n ph i phânồ ờ ế ế ườ ầ ả
lo i h th ng câu h i ra nhi u lo i: câu h i dành cho h c sinh khá gi i, câu h iạ ệ ố ỏ ề ạ ỏ ọ ỏ ỏ
dành cho h c sinh trung bình và đc bi t là câu h i dành cho đi t ng h cọ ặ ệ ỏ ố ượ ọ
sinh y u kém, giáo viên c n đa ra nh ng câu h i mang tính ch t g i m đế ầ ư ữ ỏ ấ ợ ở ể
giúp h c sinh khai thác ki n th c m t cách ch đng h n. ọ ế ứ ộ ủ ộ ơ
Ví d ụ : Bài 33 : Các khu v c Châu Phi –ự ( SGK Đa lí 7 trang 105ị)
Khi giáo viên đa ra câu h i : ư ỏ T i sao ph n l n B c Phi và Nam Phiạ ầ ớ ắ
đu n m trong môi tr ng nhi t đi nh ng khí h u c a Nam Phi l i m vàề ằ ườ ệ ớ ư ậ ủ ạ ẩ
d u h nị ơ khí h uậ c a B c Phi ủ ắ ?
Đây là câu h i khó do v y giáo viên c n đa ra câu h i g i ý:ỏ ậ ầ ư ỏ ợ
5