Một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh yếu kém ghi nhớ kiến thức và sự kiện
lịch sử ở trường THPT Triệu Sơn 5
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. Thực trạng của vấn đề nghiên cứu.
1. Lý do chọn đề tài.
a. Khó khăn.
Thực trạng dạy học lịch sử ở trường THPT ngày nay hết sức khó khăn, đối với tất cả các đối
tượng học sinh nhất là học sinh yếu, kém thì còn khó khăn hơn bởi khả năng ghi nhớ của đối
tượng học sinh này là rất thấp.
Do nhu cầu phát triển kinh tế-xã hội làm cho định hướng nghề nghiệp của các em thiên về khoa
học tự nhiên, thuận lợi cho việc chọn trường, chọn ngành. Mặc dù là học sinh yếu kém nhưng
các em vẫn cứ chọn khối A. Thời gian giành cho học môn lịch sử quá ít, làm cho môn học ngày
càng xa các em hơn.
Ở Việt Nam chưa có nhiều bộ phim hay có sức sống lâu dài nói về lịch sử. Càng thiếu hơn
những bộ phim có tầm lan tỏa lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản để tạo nên ham muốn
tìm hiểu rõ hơn về những thời điểm lịch sử, nhân vật lịch sử, di tích lịch sử... đây là những yếu tố
có tác động to lớn nhất đối với các đối tượng học sinh, trong đó mạnh nhất là học sinh yếu kém
bởi các em tối đến không học bài, mà thời gian chủ yếu là xem phim, nhắn tin điện thoại.
b. Thuận lợi.
Bên cạnh những khó khăn về chủ quan và khách quan thì môn học ngày nay được Đảng, Nhà
nước quan tâm hơn trước, bắt đầu có nhiều chương trình truyền hình nói về lịch sử như chương
trình Theo dòng lịch sử, nhiều chương trình có phần kiến thước nói về lịch sử được học sinh hết
sức quan tâm như Đường lên đỉnh Olympia, Âm vang xứ Thanh, Ai là triệu phú...
2.Tính cấp thiết và khoa học của đề tài.
a. Tính cấp thiết.
Bộ phận học sinh yếu kém khả năng ghi nhớ kiến thức của các em không được tốt, các em lại
không ham học vì thiếu mục đích học tập nên học lịch sử nhiều khi là đối phó với thầy, cô.
Qua tiếp xúc với đối tượng này chúng tôi thấy các em vừa yếu, vừa thiếu. Yếu trong khả năng,
mục đích học tập, thiếu trong phương pháp học tập bộ môn. Chủ yếu là các em học vẹt, học để
lấy điểm học để đối phó, học xong là quên luôn, không có tính hệ thống thiếu tính liên tục.
Xuất phát từ những nguyên nhân trên, qua nhiều năm giảng dạy đối tượng này tôi đã tích lũy
được nhiều kinh nghiệm, những phương pháp cơ bản sau đây nhằm nâng dần chất lượng đối
tượng học sinh này, cho các em tương đương với mặt bằng chung của học sinh trong lớp, trong
trường.
b. Tính khoa học.
Đề tài hướng tới việc đưa ra ba phương pháp cơ bản giúp cho học sinh yếu kém có thể ghi nhớ
nội dung và sự kiện một cách có hệ thống. Chú ý đây chỉ là phương pháp bổ trợ giúp cho các em
có thể củng cố hệ thống kiến thức một cách có hệ thống, chứ nó không phải là phương pháp thay
cho giảng dạy trên lớp.
Trong đề tài cũng hướng tới việc đưa ra các phương pháp để hình thành nhóm kiến thức nhỏ,
phù hợp với từng dạng kiến thức, để học sinh yếu kém có thể phân thành từng dạng phù hợp với
các cách học từng bài, từng mục từ đó hình thành các phương pháp học riêng phù hợp.
3. Phương pháp nghiên cứu.
+ Phương pháp điều tra nắm thông tin.
+ Phương pháp phát vấn trực tiếp để nắm thông tin.
+ Đúc rút kinh nghiệm bản thân và học hỏi tìm tòi.
+ Nghiên cứu qua tài liệu.
4. Lịch sử của đề tài.
Đề tài sáng kiến kinh nghiệm mà tôi nghiên cứu là đề tài hướng tới việc đưa ra một hệ thống
các phương pháp học tập lịch sử làm cho học sinh dễ thuộc nhất. Đề tài này xuất phát từ kinh
nghiệm thực tiễn, cộng với những phương pháp mà tôi đúc rút được trong quá trình tiếp xúc với
các em và đặc biệt là kinh nghiệm giảng dạy. Do đó đề tài này chưa có ai trong trường nghiên
cứu.
.
Một tiết dạy Sử của thầy Trần Minh Thái tại trường THPT Triệu Sơn 5
.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Để phụ đạo học sinh yếu kém bộ môn lịch sử ở trường THPT Triệu Sơn 5 tôi dựa vào các giải
pháp sau đây:
I. Các phương pháp chủ yếu.
1. Phương pháp chung ghi nhớ sự kiện lịch sử của học sinh yếu kém.
Để học sinh yếu kém ghi nhớ sự kiện một cách thuận lợi nhất ,cần hệ thống các sự kiện lịch sử
theo từng bài, từng mục, từng chương,từng giai đoạn. Đối với dạng này giáo viên cần làm một
vài lần cho học sinh quen với cách tổng hợp đó rồi từ đó giao cho các em làm. Đầu tiên phải
kiểm tra liên tục,uốn nắn kịp thời những sai sót của các em, giúp cho các em quen dần với
phương pháp mới. Phương pháp này được áp dụng vào những buổi phụ đạo học sinh yếu kém,
bởi lúc này kiến thức các em đã học trên lớp chỉ cần các em hệ thống hóa lại và nắm vững từng
phần kiến thức đó mà thôi.
Phương pháp này giúp cho các em có thể khắc phục được những hạn chế cơ bản của học sinh
yếu kém đó là mất tập trung. Bởi nếu soạn bài như vậy buộc các em phải đọc và tìm sự kiện
trọng tâm để viết ra giấy, do đó buộc các em phải chú ý. Từ đó dần dần khắc phục được những
hạn chế của học sinh yếu kém là mất tập trung.
Phương pháp này nên áp dụng ngay từ những ngày đầu mới nhận lớp, làm liên tục trong giai
đoạn đầu, tập cho học sinh yếu kém khả năng tập trung trong học tập từ đó còn rèn luyện cho các
em khả năng tổng hợp kiến thức.
2. Định dạng thành từng nhóm kiến thức.
Phương pháp định dạng thành từng nhóm kiến thức giống nhau, theo từng dạng cụ thể. Để học
sinh có thể dễ dàng tìm ra những phương pháp học hợp lý nhất cho từng dạng. Từ đó giúp cho
các em có thể có cách nhớ hợp lý cho từng dạng đó, phương pháp này chia thành 3 dạng kiến
thức:
+ Dạng 1: Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử.
+ Dạng 2: Hệ thống hóa kiến thức.
+ Dạng 3: Dạng các kì đại hội Đảng, các kì hội nghị TW.
3. Các mẹo nghi nhớ các sự kiện một cách nhanh nhất đối với học sinh yếu kém.
Đối với dạng này đề tài đưa ra những mốc thời gian gần với những sự kiện lịch sử cơ bản,
những mốc kỉ niệm mà các em dễ nhớ nhất, để học sinh có thể ghi nhớ ngay trên lớp, không bị
quên, không bị nhầm. Đối với phương pháp này giáo viên chỉ cần nêu ra sự kiện đó gần với
những ngày kỉ niệm trọng đại nào là học sinh sẽ nhớ ngay. Ngoài ra giáo viên phải phát huy khả
năng tự liên hệ của học sinh với những sự kiện liền trước, những sự kiện liền sau để mở rộng
những mốc sự kiện cho đối tượng này. Trong quá trình giảng dạy giáo viên còn hướng dẫn các
em cách ghép những sự kiện lịch sử trùng khớp với những ngày sinh nhật ông, bà, bố, mẹ, bạn bè
thân thiết... nếu làm được như thế thì học sinh sẽ nhớ sự kiện một cách chắc chắn không bao giờ
quên. Đây là phương pháp khá đơn giản nhưng lại rất hiệu quả được học sinh rất thích.
II. Các giải pháp cụ thể.
1. Phương pháp chung ghi nhớ các sự kiện lịch sử của học sinh yếu kém.
a. Lý luận chung.
+ Do học sinh thường dùng phương pháp học vẹt, đọc từ đầu cho đến cuối dẫn đến rất khó nhớ,
trong khi đó khả năng tập trung kém nên các em vừa đọc vừa suy nghĩ lung tung, các sự kiện lại
nhiều dẫn đến các em rất hay lộn sự kiện này với sự kiện khác. Xuất phát từ những nguyên nhân
trên nên tôi đã tìm ra cho các em một phương pháp hệ thống hóa sự kiên để học sinh ghi nhớ sự
kiện một cách tốt nhất.
+ Sau khi học xong một giai đoạn lịch sử nhất định chẳng hạn như một chương, giáo viên hướng
dẫn cho học sinh hệ thống hóa kiến thức. Giáo viên phải làm trước cho học sinh một vài lần, giáo
viên cho các em về soạn các nôi dung sự kiện chính vào vở soạn sau đó giáo viên kiểm tra vở
soạn vào lúc kiểm tra miệng. Quá trình tổng hợp nội dung buộc các em phải tập trung. Quá trình
tập trung là quá trình ghi nhớ. Khi giao việc cho học sinh làm, giáo viên phải đôn đốc kiểm tra
thường xuyên nhất là trong giai đoạn đầu để kịp thời uốn nắn những sai sót của học sinh, tránh
để cho các em hình thành những thói quen xấu sau này sẽ rất khó sửa. Rồi sau đó cho học sinh
soạn trước các phần chưa được học để các em chủ động nắm kiến thức, sau này khi học đến
những phần đó làm cho các em tiếp cận kiến thức một cách chủ động hơn, trong quá trình soạn
và làm bài tập sẽ làm xuất hiện những vấn đề chưa hiểu rõ và hỏi giáo viên nhờ đó chúng ta có
thể giải đáp kịp thời những thắc mắc của học sinh.
Sau khi học sinh làm xong rồi giao cho các em về soạn lại hai lần nữa cho mỗi phần theo tiêu
chí phần một thì ngắn gọn nhất phần hai thì chi tiết hơn. Nếu học sinh kém hơn thì có thể phải
viết lại ba lần.
b. Các giải pháp cụ thể.
Sau khi học xong một phần có thể giáo viên cho học sinh hệ thống hóa kiến thức ngay, trong
quá trình hệ thống hóa kiến thức cố gắng sắp xếp theo thứ tự tháng năm liền mạch giúp cho việc
ghi nhớ một cách dễ dàng.
Ví dụ 1: Khi học xong chương I, lịch sử 12 tập II, giáo viên yêu cầu học sinh hệ thống hóa kiến
thức của phần này, giáo viên có thể làm một vài đoạn trước cho các em học tập, rồi sau đó để cho
các em tự làm.
- Tháng 2/1919 Quốc tế đệ tam được thành lập (Quốc tế cộng sản).
- Năm 1920 Đảng Cộng sản Pháp thành lập.
- Năm 1921 Đảng Cộng sản Trung Quốc thành lập.
- Năm 1919 giai cấp tư sản đấu tranh đòi chấn hưng nội hóa.
- Năm 1925 các tầng lớp Tiểu tư sản đấu tranh đòi thả cụ Phan Bội Châu và đám tang cụ Phan
Châu Trinh năm (1926).
- Ngày 18/6/1919 gửi bản yêu sách của nhân dân An Nam tới Hội nghị Vécxai.
- Giữa năm 1920 Nguyễn Ái Quốc đọc sơ thảo lần thứ nhất những luận cương về vấn đề dân tộc
và vấn đề dân tộc và thuộc địa...
- Ngày 25/12/1920 Nguyễn Ái Quốc tham gia đại Hội đại biểu toàn quốc lần thứ XVIII của Đảng
xã hội Pháp tại thành phố Tua...
- Năm 1921 Nguyễn Ái Quốc cùng một số nhà yêu nước Angiêri, Marốc, Tuynidi... lập ra Hội
Liên hiệp thuộc địa ở Pari...
- Tháng 6/1923 Nguyễn Ái Quốc đến Liên Xô tham dự Đại hội quốc tế nông dân.
- Năm 1924 Dự Đại hội Quốc tế cộng sản .
- Ngày 1/11/1924 Nguyễn Ái Quốc tiếp xúc với tổ chức Tâm tâm xã và người đã cho một số hội
viên xuất sắc thành lập tổ chức Cộng sản Đoàn.
- Tháng 6/1925 Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên ra đời.
- Năm 1927 những bài giảng của người được in thành sách gọi là tác phẩm "Đường Kách mệnh".
- Năm 1928 Hội Việt Nam cách mạng thanh niên phát động vô sản hóa...
- Ngày 25/12/1927 Việt Nam Quốc dân Đảng thành lập.
- Ngày 9/3/1930 Khởi nghĩa Yên Bái nổ ra rồi thất bại.
- Tháng 3/1929 Chi bộ Cộng sản đầu tiên thành lập tại số nhà 5D phố Hàm Long, Hà Nội.
- Tháng 5/1929 Đại hội lần thứ nhất Hội Việt Nam Cách mạng thanh niên tại Trung Quốc.
- Tháng 6/1929 Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời.
- Tháng 8/1929 An Nam Cộng sản Đảng ra đời.
- Tháng 9/1929 Đông Dương Cộng sản Liên đoàn ra đời.
Ví dụ 2:
Sau khí học xong chương II, lịch sử lớp 11, giáo viên yêu cầu các em tóm tắt nội dung cơ bản
của chương này.
- Ngày 28/6/1914 Thái tử Áo-Hung bị người Xéc-bi ám sát....
- Ngày 28/7/1914 Áo-Hung tuyên chiến với Xéc-bi.
- Ngày 1/8/1914 Đức tuyên chiến với Nga.
- Ngày 3/8/1914 Đức tuyên chiến với Pháp.
- Ngày 3/8/1914 Đức vượt qua nước trung gian Bỉ rồi tràn vào nước Pháp.
- Tháng 9/1914 Pháp phản công giành lại lợi thế khi có sự trợ giúp của Nga.
Quân Anh đổ bộ vào lục địa Châu Âu chiến tranh chớp nhoáng của Đức bị thất bại.
- Năm 1915 Đức tấn công Nga nhưng không thành công.
- Năm 1916 Đức quay lại tấn công phòng tuyến Véc đoong của Pháp nhưng không thành công.
- Tháng 2/1917 cách mạng tháng Hai ở Nga thành công.
