vietmessenger.com
Nguyễn Vạn Lý
Lạc Trong Gió Tuyết
Vợ Ngưu Cân ngồi trên giường, khâu đế giầy cho chồng. Ngưu Cân ngồi ngay trên sàn nhà,
đẽo chiếc cán cuốc. Người vợ lên tiếng ngỏ ý muốn về thăm làng cũ trong dịp rảnh rỗi này.
Nàng hứa, "Em sẽ trở lại vào dịp Tột."
Ngưu Cân lưỡng lự, rồi trả lời vợ, "Ðược, công việc ngoài đồng đã xong rồi, nhưng trong
nhà còn nhiều việc phải làm - phải xay lúa mì ăn Tết, phải dự trữ rau cải cho mùa đông."
Người vợ hỏi, "Mình có thể xay một ít lúa trong lúc em đi vắng được không? Còn rau thì em
đã trữ được nhiều rồi. Ðậu và cà tím phơi khô em cất trên nóc tủ, ớt và cần tây muối ở dưới
đáy hũ, dưa cải chua ở trong vại, và còn hai xâu ớt đỏ treo dưới mái hiên. Ngoài ra còn vài
chục cây cải bắp tươi. Gia-gia, mình và thằng Tiểu Trụ ăn không hết đâu. Có đủ cho ba
người ăn trong mùa đông."
Ngưu Cân vội la lên, "Ba người! Mình muốn nói gi? Bộ mình không trở về hay sao?"
Người vợ hoảng sợ, tim đập dồn dập. "Ai nói không về hồi nào? Em sẽ trở lại vào ngày Tết,
và lúc đó mới phải lo trồng lứa rau đầu mùa."
Ngưu Cân nghĩ ra một cách phản đối mới, "Tất cả trẻ con trong làng đều có quần áo mới
vào ngày Tết. Nếu mình về quê thì thằng Tiểu Trụ sẽ phải mặc quần áo cũ."
Người vợ vươn người tới chiếc tủ nhỏ ở ngay góc giường. Nàng lôi ra một bó quần áo gói
trong một mảnh vải, mở ra và chìa cho chồng. "Quần áo mới của Tiểu Trụ đây. Áo choàng
và quần nhồi bông, quần áo ngoài, giầy mới, cả chiếc nón mình mua lần trước ở ngoài chợ
nữa. Giầy của Tiểu Trụ mau mòn lắm, em sẽ khâu cho nó một đôi nữa sau khi em làm xong
cái này."
Ngưu Cân không còn cách nào từ chối vợ nữa, đành phải nói:
- Ðược rồi, bao giờ mình lên đường?
- Em nghĩ là ngày mai.
Thế là vấn đề đã giải quyết xong. Sau khi biết chắc được sự cho phép của chồng, người vợ
lập tức lo sửa soạn. Suốt ngày nàng sắp xếp lại nhà cửa, và sang nhà người cô chồng ở
bên cạnh, nhờ bà ta coi chừng nhà cửa dùm trong lúc nàng đi vắng. Rồi nàng trở về nhà
nấu cơm tối. Nàng thắp đèn lên khi cơm tối sẵn sàng.
Ông bố chồng lôi ra một nắm lá thuốc hút, do chính tay ông trồng, đưa cho con dâu và nói,
"Con mang cái này về làm quà biếu của ta cho bên nhà, mặc dầu hai bên chưa bao giờ gặp
nhau. Con mời bên nhà sang chơi khi nào rảnh rỗi để hai nhà quen biết nhau, và để thằng
Tiểu Trụ biết mặt ông ngoại nó."
Thằng Tiểu Trụ khóc tru tréo đòi đi theo mẹ.
Trong suốt bữa tối, Ngưu Cân không nói nửa lời, chỉ buồn bã cúi nhìn chén cơm. Nghe con
đòi đi theo mẹ, chàng ôm con lên và nói, "Con lớn mau lên rồi tất cả chúng ta cùng đi thăm
gia đình mẹ con." Nhưng thằng bé không chịu, và vẫn khóc đòi đi theo mẹ. Ðể dỗ con nín,
Ngưu Cân phải hứa sáng hôm sau cho nó đi theo ra ga xe lửa tiễn mẹ.
Ngưu Cân miễn cưỡng phải cho vợ về thăm nhà. Chàng cảm thấy sự vắng mặt của vợ sẽ
gây nhiều khó khăn trong gia đình. Nàng tới làng này khoảng bốn năm trước và ở lại với
chàng. Kể từ đó, tất cả cuộc đời chàng đổi khác hẳn. Mỗi buổi sáng trước khi chàng đi làm
việc, một tô cháo nóng và hai chiếc bánh hấp đã để sẵn trên chiếc rương trên giường, ngay
trong tầm tay với. Khi chàng đi làm về vào mùa đông, nàng thường bưng cho chàng một tô
mì nóng hổi bốc khói. Về mùa hạ, một tô cháo đậu đã để nguội đặt sẵn trên chiếc bàn trong
bếp. Nàng là một người con dâu hiếu thảo. Răng ông bố chồng không được tốt, và nàng làm
cho ông một loại bánh kếp đặc biệt, rất mềm và mỏng. Nàng thường mua những thỏi đường
và nấu với những trái lê để làm giảm cơn ho của bố chồng về mùa đông, và món này ngay
thằng Tiểu Trụ cũng không được rớ tới.
Ðối với Ngưu Cân, một người mồ côi mẹ ngay từ hồi còn bé và mãi năm ba mươi tuổi mới
lấy nổi vợ, thì người vợ này thực là quan trọng và cần thiết. Chàng không thể thiếu nàng, dù
chỉ trong giây lát. Ðứa con trai đã ba tuổi rồi, và trong suốt ba năm ấy, một tay nàng nuôi
nấng săn sóc con. Thằng bé quấy khóc, nghịch bẩn suốt ngày, và nàng phải hầu hạ ngày
đêm. Khi thằng bé ngoan ngoãn, Ngưu Cân mua cho nó một nắm kẹo hoặc đan cho nó một
chiếc lồng đựng châu chấu. Nhưng bây giờ vợ đi vắng, liệu chàng có thể lo liệu mọi việc
được không?
Vợ chàng nguyên là người ở thượng nguồn con sông Ngụy, thuộc tỉnh Cam Túc bên cạnh.
Nàng tới đây vào một ngày xuân, trong nạn đói năm 1960. Ngưu Cân đi làm đồng về và thấy
một đám đông tụ tập dưới gốc cây liễu cuối làng. Chàng lại gần và trông thấy một người đàn
bà trẻ ngồi trên một tảng đá dưới gốc cây. Nàng mới ngoài hai mươi tuổi, ăn mặc rách rưới
nhưng sạch sẽ. Ðôi mắt nàng lờ đờ và mặt nàng là một màu tái xám vì thiếu ăn. Cạnh nàng
là bọc hành lý, gồm một ít quần áo cũ, quấn trong một chiếc khăn trùm đầu kẻ ô vuông.
Ðằng sau nàng là một người đàn ông, hơi già hơn, đứng tựa vào thân cây. Người đàn ông
giải thích, "Chúng tôi ở ngọn con sông này. Một năm nay chúng tôi không có gì để ăn.
Chúng tôi phải đào cỏ dại. Bây giờ cỏ dại cũng không còn. Chúng tôi phải bóc cả vỏ cây để
ăn, và vỏ cây giờ cũng đã hết. Người nào có thể đi được thì đã bỏ ra đi rồi. Chúng tôi cũng
phải ra đi, và bây giờ chúng tôi không còn sức quay về nữa. Ðây là em gái tôi. Em tôi quá
suy nhược không thể bước đi được nữa. Ở đây có ai hảo tâm chấp nhận em tôi không? Ðây
là một việc thiện cho kiếp sau."
Hai giọt nước mắt lăn trên mặt người đàn bà trẻ, rơi xuống đôi giầy cũ. Những người đứng
quanh thở dài thương hại. Một người nói, "Tôi nghiệp cô gái này, còn trẻ quá."
Người cô của Ngưu Cân đưa mắt ra hiệu cho chàng. Khi hai người bước xa đám đông,
người đàn bà thì thầm, "Cháu phải giữ lấy cô gái ấy. Cô ta trông đẹp đấy chứ. Nhất là cô ta
từ tỉnh khác tới thì sính lễ không tốn kém bao nhiêu."
Ngưu Cân lý luận, "Nhưng thưa cô, làm như thế là lợi dụng hoàn cảnh của người ta." Nói
xong Ngưu Cân quay mình bỏ đI.
- Nào hãy ngẫm lại thân cháu đi. Ðã ba mươi tuổi rồi còn nói ngớ ngẩn như thế. Cháu không
nghe thấy anh cô ta nói rằng đây là việc nghĩa ư?
Ngay lúc đó, giọng nói của người anh cô gái vang lên, "Nếu chúng tôi trở về quê cũ thì cũng
sẽ chết đói cả. Xin vị nào ra tay cứu giúp, chấp nhận em gái tôi. ít nhất em gái tôi sẽ được
sống. Em gái tôi làm việc giỏi lắm."
Ngưu Cân suy nghĩ một lát rồi quyết định. "Ðược rồi. Cô Cô lại nói chuyện với họ đi."
Vì lời khuyên khôn ngoan của người cô, Ngưu Cân thu nhận người con gái ấy làm vợ. Ngay
ngày hôm ấy, hai anh em người con gái vào nghỉ trong buồng nhà Ngưu Cân, còn bố con
Ngưu Cân ngủ ngoài phòng khách. Theo tục lệ địa phương, tiền treo cưới bắt buộc phải có,
dù lấy một cô gái bỏ nhà ra đi vì đói. Bố của Ngưu Cân phải lần mò tận đáy rương và đếm
được hai trăm quan tiền. Ông ta trao tất cả số tiền ấy cho bà em gái, nhờ bà ta trao số tiền
ấy cho người anh làm tiền sính lễ, cho đúng cách - và nhờ bà ta chọn ngày tốt để tổ chức
tiệc cưới mời bà con và người làng. Người cô của Ngưu Cân vừa bước đi một lát thì quay
về ngay, theo sau là người anh của cô gái.
Người đàn ông nhất định không chịu nhận tiền sính lễ. Ông ta nói họ phải bỏ làng ra đi là vì
nạn đói. Ðiều mà ông ta muốn là người em gái được yên thân. Không có gì để mua bán
trong trường hợp này. Nhưng nếu nhà trai nhất định phải có quà cưới thì ông ta sẵn sàng
nhận một ít gạo thôi. Ông ta dùng gạo để cứu đói. Bố con Ngưu Cân không thể ép buộc
được người đàn ông, và cuối cùng đưa biếu ông ta một bao gạo.
Ngưu Cân mời người đàn ông ở lại dự tiệc cưới và chứng kiến em gái về nhà chồng. Nhưng
ông ta nhất định ra về ngay. Ông ta nói cần phải về để những người khác trong gia đình khỏi
chết đói.
Ngưu Cân và người đàn bà trẻ đưa tiễn người đàn ông. Tới cuối làng nơi có cây liễu, người
đàn ông đỡ lấy bao gạo từ tay Ngưu Cân, quảy lên vai và yêu cầu hai người quay về. Người
đàn bà trẻ khóc thảm thiết.
Người đàn ông có vẻ suy nhược, và oằn người xuống dưới sức nặng của bao gạo. Ông ta
nói với người đàn bà trẻ, trong lúc cố tránh mắt của nàng, "Em ơi, em ở lại đây nhé. Anh sẽ
đến thăm em khi nào anh có thể. Chồng em là người rất tốt." Ông ta chỉ Ngưu Cân, rồi đưa
tay lên lau mồ hôi trên mặt - hoặc có thể đấy là nước mắt. Sau đó ông ta bước đi. Người em
gái tựa vào gốc cây và khóc một cách tuyệt vọng.
Ngưu Cân không biết phải làm thế nào. Chàng chưa bao giờ gần một người đàn bà, nhất là
một người đàn bà trẻ, mặt đầm đìa nước mắt. Cuối cùng chàng nói với nàng, "Nếu nàng
thực ý muốn, nàng có thể về lấy quần áo và đi theo ông ta cũng được." Nhưng nàng chỉ
đứng đó và tiếp tục khóc. Chính bà cô của Ngưu Cân đã bắt gặp hai người và đã giải quyết
êm đẹp. Cuối cùng vừa khuyên giải, vừa thúc đẩy, bà đã dẫn được cô gái trở vào nhà Ngưu
Cân.
Một năm sau, nàng sinh cho Ngưu Cân một đứa con trai bụ bẫm. Hai thế hệ trong gia đình
được truyền tới một đứa con trai thuộc thế hệ mới. Do đó thằng bé được đặt tên là Cột Trụ,
và thường được gọi là Tiểu Trụ. Sau khi có con, người ta không gọi nàng là “Người Em Gái”
nữa, mà gọi nàng là “Má thằng Tiểu Trụ”.
Tiểu Trụ đã được ba tuổi và mẹ nó chưa bao giờ trở về thăm làng cũ. Nàng chưa bao giờ
bày tỏ ước muốn ấy với chồng. Người anh nàng, bây giờ được gọi là “Cậu thằng Tiểu Trụ”,
tới thăm em gái vài lần. Mỗi khi người đàn ông tới, Ngưu Cân thường biếu ông ta bốn năm
chục quan tiền - nhờ tiền bán được lúa - và khoảng một trăm cân lúa mì để ông ta mang về.
Mỗi lần chia tay với người anh, vợ của Ngưu Cân cực kỳ buồn bã. Người anh thường cố
gắng làm người em gái bớt buồn bằng cách bảo đảm với nàng mọi việc ở nhà đều tốt đẹp -
và lúc nào cũng mong nàng trở về thăm gia đình.
Theo tục lệ, đáng lẽ Ngưu Cân phải đi cùng vợ về thăm gia đình bên vợ. Nhưng những phí
tổn hôn lễ và sau đó việc sinh đứa con trai, cộng với quà tặng cho người anh vợ trong
những chuyến viếng thăm, đã khiến Ngưu Cân không còn tiền để dành nữa. Gia đình phải
sống giật gấu vá vai. Vé xe lửa khứ hồi cho hai người tới tỉnh Cam Túc bên cạnh phải tốn ít
nhất năm mươi quan, đó là chưa kể phải mua quà biếu cũng rất cần thiết cho chuyến viếng
thăm.
Ngưu Cân nằm trên chiếc giường gạch đã được sưởi ấm, nhưng không thể ngủ được.
Chàng nhìn vợ khâu đôi giầy mới cho con trai. Chàng lên tiếng gọi:
- Má thằng Tiểu Trụ này.
- Hử, mình ngủ đi. Em muốn khâu xong hai đôi giầy cho Tiểu Trụ. Ðã xong đế rồi.
- Mình nhất định ra đi ngày mai à?
- Hả?
- Thôi đừng đi nữa. Sau vụ gặt lúa mì mùa hè năm tới, chúng ta hãy dẫn cả thằng Tiểu Trụ
về thăm một thể.
Nàng ngừng tay lại và nói, "Sáng nay mình cho phép em rồi mà?"
- Hừ...
Ngưu Cân định nói gì, nhưng lại thôi. Chàng ngồi hẳn dậy và bắt đầu mặc quần áo. Người
vợ vội hỏi:
- Mình định làm gì thế?
- Nếu mình nhất định thì cứ việc đi đi. Tôi sẽ sang nhà Cô Cô vay tiền để cho mình tiêu trong
chuyến đi này. Ngoài ra còn một ít lúa trồng từ khoảnh đất tư hữu. Tôi sẽ đổ vào bao cho
mình mang theo.
Nàng phản đối chàng vay tiền, nói rằng gia đình nàng đã tiêu quá nhiều tiền của chàng trong
những năm vừa qua rồi. Nàng chỉ muốn về thăm viếng làng cũ. Ngưu Cân hỏi:
- Trứng để đâu?
Nàng chỉ vào góc tường. "Kia kìa. Mình đói hả?"
- Hừ.
- Ðể em luộc trứng cho mình ăn.
- Không, không. Mình cứ khâu tiếp đi. Tôi có bận gì đâu.
Ngưu Cân lấy ra mấy quả trứng và bắt đầu nhóm lửa. Người vợ lại tiếp tục khâu giầy. Căn
phòng rất yên tĩnh, trừ tiếng tí tách của rơm trong bếp. Ngưu Cân lúc thì nhìn mấy trái trứng
đang sôi trong nồi, lúc thì nhìn kim chỉ trong tay vợ. Lông mày người vợ nhíu lại khi nàng
chăm chú làm việc. Nàng xong một chiếc giầy, và ướm thử vào chân con đang ngủ trên
giường. Nàng vội vàng chùi những giọt lệ đang ứa ra.
Hai vợ chồng vốn ít nói. Ðúng ra ngày hôm nay họ nói chuyện nhiều hơn thường lệ. Nhưng
Ngưu Cân vô cùng lo lắng cho vợ. Những trái trứng luộc trong nồi là để cho nàng mang theo
đi đường. Ngưu Cân không hề có điều gì than phiền vợ, trừ một điều là nàng ít nói và rất ít
khi cười. Thoạt đầu Ngưu Cân tưởng nàng nhớ nhà. Dần dần chàng chấp nhận điều đó như
là tính khí của nàng, và chàng cảm thấy nàng cũng rất giống chàng. Bây giờ thấy nàng đau
buồn lo lắng, chàng sợ rằng một lời nói nào đó trước kia của chàng làm nàng đau lòng. Vì
thế chàng nói một cách vụng về, "Thôi nghỉ đi kẻo mệt. Nên nhớ ngày mai mình phải đi
đường đấy. Mình có thể khâu đôi giầy khi nào mình trở lại mà."
Nàng thở dài. "Thì em cũng sắp nghỉ đây. Mình phải săn sóc con cẩn thận nhé. Hãy bảo vệ
nó. Ðừng để mấy đứa trẻ khác ăn hiếp nó."
- Ðược mà.
- Nó còn nhỏ quá. Mình đừng đánh nó nếu nó làm cái gì quấy.
- Mình nói gì vậy? Làm sao tôi có thể đang tâm đánh nó được?
Lại yên lặng. Ngưu Cân luộc trứng xong. Thấy vợ còn đang làm việc, chàng khẽ cất dụng cụ
khâu vá của nàng đi. "Thôi đi ngủ. Mình sẽ mỏi mệt đấy." Chàng tắt đèn và dẫn vợ lại
giường.
Sáng hôm sau, Ngưu Cân cõng thằng Tiểu Trụ và đi theo vợ ra nhà ga xe lửa. Người vợ ôm
một cái gói nhỏ, bọc trong cái khăn kẻ ô vuông, cũng cùng một cái khăn nàng đem đến bốn
năm trước. Cái gói gồm có quần áo cũ của nàng, và món quà thuốc lá của ông bố chồng.
Thằng Tiểu Trụ bập bẹ nói luôn miệng, khi thì ôm cổ bố, khi thì nằm gọn trong lòng mẹ. Phải
mất ba giờ đi bộ mới tới nhà ga. Ngay khi tới nơi, Ngưu Cân để vợ con đứng chờ, và chạy
lại phòng bán vé.
Xe lửa vừa mới tới nơi. Tiểu Trụ nằm trong vòng tay của mẹ. Nàng lùi lại khi thấy xe lửa sửa
soạn chạy tiếp, sau khi ngừng vài phút tại nhà ga nhỏ này. Thằng Tiểu Trụ la lên:
- Mẹ ơi, xe lửa của mẹ sắp chạy rồi.
- Nếu bố con không đem vé về kịp thì mẹ sẽ không đi nữa.
Ngay lúc đó, Ngưu Cân hớt hải chạy lại, nhét tấm vé vào tay nàng. Chàng đỡ nàng lên chiếc
xe lửa sắp sửa chạy.