Lựa chọn và làm việc với người làm công tác bảo quản
Jan Paris
- Cán bộ bảo quản, Trường Đại học Bắc Carolina
“Người làm công tác bảo quản, phục chế, bảo tồn là mắt
xích sống quan trọng, không thể thiếu được trong trong dây
chuỗi loài người làm nhiệm vụ liên kết thành công hôm qua
với khả năng ngày mai”
James H. Billington, Cán bộ Thư viện Quốc hội
Điều cần thiết về mặt Đạo đức của công tác Bảo quản
Giới thiệu
Sưu tập tài liệu trong thư viện, cơ quan lưu trữ và các hiệp
hội lịch sử của chúng ta bao gồm tài liệu đa dạng khác nhau
về thể loại, kích thước và hình thức. Chúng được lưu giữ
trong điều kiện môi trường khác nhau, cất trong nhiều dạng
hộp, bao bì, được sử dụng cho những mục đích và trong
những phạm vi khác nhau. Vấn đề chính là tài liệu lưu giữ
trong sưu tập của chúng ta khác nhau về tình trạng từ chỗ
còn nguyên vẹn tới hư hại nghiêm trọng. Một số tài liệu cần
phải được chú ý bảo quản, tại những cơ quan không có cán
bộ bảo quản, tài liệu quí hiếm phải gửi đi bảo quản ở nơi
khác. Lựa chọn người làm công tác bảo quản là bước quan
trọng để có được dịch vụ bảo quản trách nhiệm.
Để trợ giúp trong tiến trình đó, bài viết này khảo sát một số
vấn đề có liên quan tới lựa chọn người làm công tác bảo
quản. Nó tập trung vào bản chất của bảo quản, trình độ và
kiến thức của người làm bảo quản và làm thế nào để tìm ra,
làm việc với và mong đợi gì từ người làm bảo quản. Điểm
tập trung là các yếu tố liên quan đến bảo quản tài liệu đặc
biệt, tức là những tài liệu có ý nghĩa vì sự lâu đời của chúng,
sự quí hiếm, vẻ đẹp, giá trị về mặt tiền bạc hoặc tầm quan
trọng về mặt lịch sử hay thư mục.(1) Những yếu tố n
ày thích
hợp với những vật tạo tác mà có đặc điểm vật lý (như minh
họa màu sắc, bản đồ gấp hoặc biểu đồ) cần phải được bảo
quản về mặt chất. Có nghĩa là thậm chí giá trị nội tại của vật
tạo tác đó không đòi hỏi sự bảo quản, xử lý có thể chỉ là lựa
chọn tùy thích nếu như đặc điểm vật lý cản trở việc tái định
dạng hoặc các cách thay đổi khác.
Bảo quản và người làm công tác bảo quản chuyên nghiệp
Một số tài liệu trong bộ sưu tập rất có ý nghĩa do vậy chúng
cần phải được chú ý bảo quản. Việc bảo quản những tài liệu
như vậy đặc biệt thích hợp khi chúng không thể dùng được
thậm chí dùng c
ẩn thận không gây hỏng, khi chúng không ổn
định về mặt vật lý hay hóa học hoặc khi chúng chịu sự xử lý
không thích hợp trong quá khứ.(2)
Xử lý bảo quản là việc dùng kỹ thuật và chất liệu để làm ổn
định về mặt hóa học, gia cố về mặt chất những tài liệu trong
sưu tập. Mục đích của xử lý bảo quản tài liệu có giá trị về
mặt tạo tác là đảm bảo tuổi thọ của tài liệu và tiếp tục được
đưa ra sử dụng trong khi thay đổi các đặc điểm vật lý ở mức
thấp nhất. Bảo quản cũng bao gồm những quyết định có liên
quan tới việc nhận diện dạng tài liệu cần xử lý và xác định
các cách xử lý thích hợp.
Xử lý bảo quản sưu tập tài liệu đặc biệt đòi hỏi sự đánh giá
và kinh nghiệm của người làm công tác bảo quản có trình
độ. Một cán bộ bảo quản chuyên nghiệp là một người được
đào tạo cao, có kiến thức thực tiễn và lý thuyết rộng về
những lĩnh vực sau:
+ lịch sử, khoa học và thẩm mỹ của tài liệu và kỹ thuật lưu
giữ tài liệu
+ nguyên nhân những tài liệu này hỏng hoặc bị phá hủy
+ các cách và chất liệu có thể được dùng trong xử lý bảo
quản
+ ngụ ý của các xử lý được đề xuất
Một nhà bảo quản đồng thời cũng chứng minh đư
ợc các khía
cạnh của công việc tuân thủ theo các chuẩn mực thực hành.
Bảo quản là một lĩnh vực tương đối mới mà trong suốt mười
năm qua đã trải qua một giai đoạn phát triển nhanh và tính
chuyên môn hóa ngày càng tăng, đặc biệt là trong lĩnh vực
bảo quản thư viện và lưu trữ. Tuy nhiên, cho đến nay, lĩnh
vực này chưa có hệ thống giáo dục chính thức, qui trình
đánh giá chuyên môn hoặc chuẩn mực chuyên môn quốc gia.
Chính vì lý do này mà đôi khi rất khó khăn để tìm ra và lựa
chọn một người làm bảo quản được đào tạo và đủ chuyên
môn để cung cấp các dịch vụ xử lý theo yêu cầu. Để đánh
giá người làm công tác bảo quản có triển vọng phải xem xét
việc đào tạo về bảo quản của cá nhân đó, khoảng thời gian
đào tạo, mức độ kinh nghiệm thực tế và chuyên môn. Ngoài
ra liên hệ với khách hàng và chú ý tới người làm chứng để
đảm bảo bạn có một sự lựa chọn tốt nhất và có cơ sở.
Đào tạo người làm công tác bảo quản
Ngư
ời bảo quản giỏi được đào tạo theo một trong hai cách:
thông qua việc hoàn thành một chương trình sau đại học để
được bằng thạc sĩ hoặc thông qua một thời gian học nghề
dài. Sáu chương trình đào tạo sau đại học ở Bắc Mỹ cung
cấp chương trình học thuật từ hai đến ba năm bao gồm lịch
sử và khoa học lưu giữ tài liệu, bối cảnh văn hóa của tác
phẩm và thực tiễn xử lý bảo quản.(3) Năm cuối cùng dành
để lĩnh hội kinh nghiệm thực tế từ sự hướng dẫn của người
làm bảo quản có uy tín chuyên trong lĩnh vực bảo quản.
ững người tốt nghiệp thường theo tiếp thêm khóa học
nâng cao một năm hoặc theo đuổi nghiên cứu hay cơ hội
nghiên cứu thông qua các chương trình học bổng đang có.
Một số người không chọn chương trình đào tạo cao học vì
chi phí cao, chương trình không phù hợp với sự quan tâm
của họ hoặc vì một vài lý do khác. Đối với những người như
vậy, đào tạo thông qua học nghề là cách thay thế. Thành
công của bất kỳ chương trình học nghề nào đều phụ thuộc
vào sự nhanh trí của mỗi cá nhân để có được kiến thức thực
hành và lý thuyết sâu rộng thông qua chương trình nâng cao
tại các phòng thực tập bảo quản; tham dự hội thảo; thảo
luận; và các chương trình học thuật được lựa chọn; và tự
đọc, tự nghiên cứu. Đào tạo học nghề đặc biệt phổ biến ở
những nơi mà cơ hội đào tạo đại học chính quy hết sức hạn
chế, nó có thể mang lại sự chuẩn bị tốt cho việc bảo quản
sách. Vì các chiến lược đào tạo học nghề khác nhau đáng kể
và chất lượng kết quả đa dạng, do vậy việc đánh giá kỹ
lưỡng từng cá nhân trở nên hết sức quan trọng.