Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá thực trạng cơ sở vật chất trong trường trung học phổ thông tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:103

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là thực trạng CSVC trường THPT tỉnh Lào Cai theo yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới, đề xuất các biện pháp quản lý phát triển cơ sở vật chất trong trường THPT tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục các trường THPT tỉnh Lào Cai trong giai đoạn hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá thực trạng cơ sở vật chất trong trường trung học phổ thông tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM MỘC VĂN THÀNH ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LÀO CAI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM MỘC VĂN THÀNH ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LÀO CAI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS Phạm Hồng Quang THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong Luận văn là trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì công trình nghiên cứu nào của tác giả khác. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018 Tác giả luận văn Mộc Văn Thành i
LỜI CẢM ƠN Sau hai năm học tập và nghiên cứu tại trường Đại học Sư phạm thuộc Đại học Thái Nguyên, được các thầy giáo, cô giáo tận tình chỉ bảo, trang bị kiến thức, kỹ năng; được sự hướng dẫn khoa học của GS.TS. Phạm Hồng Quang, đến nay luận văn đã hoàn thành. Với lòng biết ơn sâu sắc, em xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô Khoa Sau đại học, Khoa Tâm lý Giáo dục của Trường Đại học sư phạm thuộc Đại học Thái Nguyên đã mang đến cho em vốn kiến thức quý báu, làm nền tảng để em có thể hoàn thành khóa luận tốt nghiệp, tạo mọi điều thuận lợi giúp đỡ em ngay từ khi em bắt đầu thực hiện đề tài. Em xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô trong ban lãnh đạo, các phòng ban chuyên môn của Sở GD&ĐT tỉnh Lào Cai; các đồng chí cán bộ quản lý, các thầy giáo, cô giáo thuộc các trường trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh đã tạo điều kiện, giúp đỡ em trong suốt quá trình khảo sát, tìm hiểu thực tế để có thể hoàn thành nội dung của luận văn. Đặc biệt, em xin chân thành gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Giáo sư - Tiến sĩ Phạm Hồng Quang, người hướng dẫn khoa học cho đề tài khóa luận tốt nghiệp. Thầy đã tận tình chỉ dẫn, góp ý giúp em nhận ra từ những lỗi nhỏ nhất trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Với những kết quả nghiên cứu đã đạt được, em hy vọng khi áp dụng vào thực tiễn công tác sẽ giúp cho các nhà quản lý có được cái nhìn tổng thể về thực trạng CSVC, từ đó có những hoạch định, chính sách, đầu tư xây dựng và quản lý CSVC phù hợp, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới của tỉnh Lào Cai. Trong quá trình thực hiện và hoàn thành đề tài không tránh khỏi gặp những sai sót, kính mong quý thầy, cô và các bạn bè đồng nghiệp góp ý giúp đề tài được hoàn thiện tốt hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, tháng 9 năm 2018 Tác giả luận văn Mộc Văn Thành ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ..........................................................................................................iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH ................................................................................... v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 4. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3 5. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG TRƯỜNG THPT ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI .................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề....................................................................... 7 1.1.1 Các nghiên cứu ở nước ngoài ..................................................................... 7 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước........................................................................ 9 1.2. Các khái niệm cơ bản ................................................................................. 12 1.2.1. Khái niệm về cơ sở vật chất trường THPT .............................................. 12 1.2.2. Đánh giá cơ sở vật chất trường THPT ..................................................... 16 1.3. Những vấn đề cơ bản về đánh giá thực trạng cơ sở vật chất trong trường THPT đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ......................... 19 iii
1.3.1. Chương trình giáo dục phổ thông mới và yêu cầu đặt ra đối với CSVC .... 19 1.3.2. Đánh giá CSVC trường THPT đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới .................................................................................................... 22 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 29 Chương 2: THỰC TRẠNG CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG TRƯỜNG THPT TỈNH LÀO CAI VÀ MỨC ĐỘ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI...................................................... 32 2.1. Khái quát về tình hình giáo dục trên địa bàn tỉnh Lào Cai......................... 32 2.2. Thực CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ........................................... 33 2.2.1. Thực trạng về cơ sở vật chất .................................................................... 33 2.2.2. Thực trạng các trang TBDT và trang thiết bị dùng chung khác .............. 38 2.3. Thực trạng quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai .... 40 2.3.1. Thực trạng kế hoạch phát triển CSVC .................................................... 41 2.3.2. Thực trạng tổ chức phát triển CSVC ....................................................... 42 2.3.3. Thực trạng lãnh đạo, chỉ đạo phát triển phương tiện dạy học ................. 44 2.3.4. Thực trạng kiểm tra, giám sát thực hiện kế hoạch phát triển CSVC ....... 45 2.3.5. Đánh giá tổng thể mức độ thực hiện và hiệu quả các biện pháp quản lý phát triển CSVC................................................................................................. 47 2.3.6. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ........................................................... 48 2.4. Thực trạng về mức độ đáp ứng của cơ sở vật chất trong trường THPT tỉnh Lào Cai với yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới ................ 50 2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ............................................................................................ 53 2.4.1. Những mặt mạnh trong quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ....................................................................................................... 53 2.4.2. Những mặt yếu trong quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ....................................................................................................... 53 iv
2.4.3. Nguyên nhân của thực trạng quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ............................................................................................ 54 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .................................................................................. 56 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ PHÁT TRIỂN CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LÀO CAI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI.......... 57 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 57 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .......................................................... 57 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 57 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo sự phù hợp với sự phát triển của dạy học hiện đại trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................ 57 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả trong quản lý phát triển CSVC ở các nhà trường ............................................................................ 58 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính cơ bản, hiện đại, hướng tới thực hiện chuẩn hoá, hiện đại hoá phương tiện dạy học .............................................................. 59 3.2. Biện pháp quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ........................................... 59 3.2.1 Nâng cao nhận thức, trách nhiệm về phát CSVC trong bối cảnh đổi mới giáo dục .............................................................................................................. 59 3.2.2. Xây dựng kế hoạch hoạch phát CSVC đủ số lượng, đồng bộ cơ cấu, nâng cao chất lượng và tính hiện đại phù hợp với yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................................................. 61 3.2.3. Tổ chức các lực lượng trong nhà trường tham gia quản lý phát triển CSVC . 66 3.2.4. Chỉ đạo khai thác, sử dụng CSVC đáp ứng mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông mới ............................................................................................. 68 3.2.5. Kiểm tra, giám sát thực hiện kế hoạch phát triển CSVC ........................ 71 3.2.6. Huy động các nguồn lưc hỗ trợ phát triển CSVC ................................... 73 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 75 v
3.4. Thăm dò tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp đã đề xuất ............... 75 3.4.1. Mục đích của thăm dò ............................................................................. 75 3.4.2. Phương pháp, phạm vi thăm dò ............................................................... 76 3.4.3. Nội dung thăm dò .................................................................................... 76 3.4.4. Kết quả thăm dò ....................................................................................... 76 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .................................................................................. 80 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 81 1. Kết luận .......................................................................................................... 81 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 81 2.1. Đối với Bộ GD&ĐT ................................................................................... 81 2.2. Đối với Sở GD&ĐT tỉnh Lào Cai .............................................................. 82 2.3. Đối với các trường THPT tỉnh Lào Cai ...................................................... 82 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 83 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 87 vi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CTGDPT : Chương trình giáo dục phổ thông CSVC : Cơ sở vật chất GD&ĐT : Giáo Dục và Đào Tạo GV : Giáo viên QLGD : Quản lý giáo dục HS Học sinh HĐND Hội đồng nhân dân TBDH : Thiết bị dạy học THPT : Trung học phổ thông UBND : Ủy ban nhân dân iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Hiện trạng cơ sở vật chất của 36 trường THPT tỉnh Lào Cai. .......... 36 Bảng 2.2. Hiện trạng các trang thiết bị dạy học của 36 trường THPT tỉnh Lào Cai .............................................................................................. 39 Bảng 2.3. Mức độ thực hiện và hiệu quả lập kế hoạch phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ....................................................... 41 Bảng 2.4. Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức phát triển CSVC ...................... 42 Bảng 2.5. Kết quả khảo sát thực trạng lãnh đạo, chỉ đạo phát triển CSVC ...... 44 Bảng 2.6. Thực trạng mức độ thực hiện và hiệu quả kiểm tra, giám sát, đánh giá quá trình phát triển CSVC .................................................. 46 Bảng 2.7. Đánh giá tổng thể mức độ thực hiện và hiệu quả của các biện pháp quản lý phát triển CVSC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ................. 47 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát mức độ ảnh hưởng của các yêu tố đến quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai ........................... 49 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát mức độ đáp ứng của CSVC 36 trường THPT tỉnh Lào Cai với yêu cầu CTGDPT mới ........................................... 51 Bảng 3.1. Kết quả trưng cầu ý kiến về tính cần thiết của các biện pháp đề xuất......................................................................................... 76 Bảng 3.2. Kết quả trưng cầu ý kiến về tính khả thi của các biện pháp đề xuất ...................................................................................... 77 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Sơ đồ hệ thống cơ sở vật chất ............................................................ 16 Hình 1.2. Sơ đồ quy trình đánh giá cơ sở vật chất ............................................ 26 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cơ sở vật chất là thành tố quan trọng của quá trình dạy học. Trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, những tiến bộ của khoa học, công nghệ trong các lĩnh vực như: Trí tuệ nhân tạo, mạng Internet, công nghệ nano, khoa học về vật liệu, cuộc “Cách mạng công nghệ 4.0”, ... có sự tác động mạnh mẽ đến các thành tố của quá trình dạy học, đòi hỏi nhà quản lý giáo dục các cấp phải không ngừng đầu tư xây dựng CSVC nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy của giáo viên, chất lượng học tập của người học đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực cho phát triển kinh tế, xã hội. Trong Chiến lược phát triển giáo dục 2011 - 2020 xác định, cùng với việc thực hiện đồng bộ các giải pháp, cần “Từng bước chuẩn hóa, hiện đại hóa cơ sở vật chất - kỹ thuật, đảm bảo đủ nguồn lực tài chính và CSVC tối thiểu của tất cả các cơ sở giáo dục” [29, tr.20]. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII xác định chủ trương: “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; đẩy mạnh nghiên cứu, phát triển, ứng dụng khoa học, công nghệ; phát huy vai trò quốc sách hàng đầu của giáo dục, đào tạo và khoa học, công nghệ đối với sự nghiệp đổi mới và phát triển đất nước” [8, tr.116]. Theo đó, phải đổi mới đồng bộ tất cả các mặt, các thành tố của quá trình giáo dục; trong đó, tăng nguồn lực để đầu tư xây dựng CSVC theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, đồng bộ, đạt tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế là một trong những giải pháp quan trọng để thực hiện chủ trương trên. Trong những năm qua, cùng với việc chỉ đạo đổi mới nội dung, PPDH, nâng cao chất lượng, ngành giáo dục tỉnh Lào Cai cũng quan tâm đầu tư CSVC. Tuy nhiên, thực tế cho thấy CSVC được đầu tư, song còn thiếu về số lượng, chưa đồng bộ về chủng loại, chất lượng chưa thật sự đáp ứng với yêu cầu đổi mới. Bên canh đó, trong quản lý phát triển CSVC, nhận thức trách nhiệm của một số cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên chưa cao, có biểu hiện tâm lý e ngại, sợ hư 1
hỏng, liên đới trách nhiệm nên hiệu quả sử dụng các CSVC không cao. Công tác kế hoạch hoá việc huy động, sử dụng, quản lý chưa thật sự phù hợp giữa kế hoạch dài hạn và ngắn hạn. Tổ chức lực lượng, phân công, phân định trách nhiệm trong quản lý phát triển CSVC còn có biểu hiện chồng chéo, khó khăn cho việc quản lý, khai thác, sử dụng. Đề án đổi mới chương trình và sách giáo khoa giáo dục phổ thông của Bộ GD&ĐT cũng đã đánh giá: “CSVC và TBDH của nhiều trường học chưa đáp ứng được yêu cầu giáo dục toàn diện. Các trường có phòng thí nghiệm, thư viện, nhà tập thể dục thể thao chiếm tỉ lệ rất nhỏ. Thiết bị giáo dục vừa thiếu vừa lạc hậu, hiệu quả sử dụng thiết bị giáo dục rất thấp. Công tác quản lý thiết bị trường học còn yếu, số lượng cán bộ chuyên trách về thiết bị ít và thường là giáo viên kiêm nhiệm nên không phát huy được hiệu quả sử dụng thiết bị ở các cơ sở trường học” [10, tr.25]. Thực tế cho thấy, để nâng cao chất lượng giáo dục trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, một trong những giải pháp có ý nghĩa quan trọng và cấp thiết là phát triển và quản lý phát triển CSVC, đảm bảo CSVC đủ về số lượng, chất lượng, đồng bộ về cơ cấu; phát huy tối đa hiệu quả khả năng khai thác, sử dụng, từng bước nâng cao chất lượng giáo dục đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông hiện mới. Hiện nay, đã có một số công trình nghiên cứu về quản lý CSVC ở các phạm vi và đối tượng khác nhau. Tuy nhiên, chưa có công trình khoa học độc lập nào nghiên cứu, đánh giá đầy đủ về thực trạng CSVC ở các trường THPT tỉnh Lào Cai một cách đầy đủ và có hệ thống. Xuất phát từ những lý do trên, tôi lựa chọn đề tài “Đánh giá thực trạng cơ sở vật chất trong trường trung học phổ thông tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới" làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng CSVC trường THPT tỉnh Lào Cai theo yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới, đề 2
xuất các biện pháp quản lý phát triển cơ sở vật chất trong trường THPT tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới, góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục các trường THPT tỉnh Lào Cai trong giai đoạn hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Đánh giá thực trạng cơ sở vật chất các trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Đánh giá thực trạng cơ sở vật chất trong trường Trung học phổ thông tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 4. Phạm vi nghiên cứu Do điều kiện về thời gian nghiên cứu và trong khuôn khổ luận văn, tác giả tập trung nghiên cứu đánh giá thực trạng, đề xuất các biện pháp quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình phổ thông mới. Việc khảo sát, đánh giá thực trạng được thực hiện ở 36 trường THPT, thông quá việc nghiên cứu hồ sơ quản lý, trao đổi, xin ý kiến của 360 người (cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên) của các trường này. 5. Giả thuyết khoa học Cở sở vật chất là một trong những nhân tố quan trọng đối với nâng cao chất lượng giáo dục trong đổi mới giáo dục hiện nay. Việc kiểm tra, đánh giá cơ sở vật chất đối với các trường THPT tỉnh Lào Cai đã được các chủ thể quản lý quan tâm. Tuy nhiên việc đánh giá mới chỉ dừng lại ở kết quả đánh giá, chưa tập trung đề xuất các biện pháp để quản lý, phát triển cơ sở vật chất. Trên cơ sở kết quả đánh giá, nếu các chủ thể quản lý đề xuất được các biện pháp quản lý, phát triển cơ sở vật chất một cách khoa học, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương, từng nhà trường, phù hợp với mục tiêu đổi mới giáo dục thì sẽ quản lý, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực phát triển CSVC, góp phần nâng cao chất 3
lượng dạy học, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về CSVC, chương trình giáo dục phổ thông mới, đánh giá CSVC trong trường trung học phổ thông theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới. - Khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng CSVC trong trường THPT trên địa bàn tỉnh Lào Cai và mức độ đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. - Đề xuất các biện pháp quản lý phát triển cơ sở vật chất trong trường THPT tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới và khảo nghiệm tính cấp thiết và mức độ khả thi của các biện pháp. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Đề tài sử dụng các phương pháp nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát các nguồn tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến cơ sở vật chất, đánh giá cơ sở vật chất, chương trình giáo dục phổ thông mới, nhằm xây dựng hoặc chuẩn hóa các khái niệm, các thuật ngữ; xác định cơ sở lý luận trong đánh giá CSVC trong trường THPT đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới, bao gồm các tài liệu: - Các tài liệu, văn kiện của Đảng, chính sách của Nhà nước về phát triển GD&ĐT; các khái niệm, quy định, quy chuẩn về cơ sở vật chất, chương trình giáo dục phổ thông mới; các nội dung về đánh giá cơ sở vật chất trường THPT đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. - Các kết quả nghiên cứu, tài liệu trong nước và ngoài nước về cơ sở vật chất, đánh giá cơ sở vật chất, chương trình giáo dục phổ thông, các tài liệu khoa học có liên quan đến dánh giá cơ sở vật chất trong trường trung học phổ thông. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 4
- Phương pháp quan sát: Tiếp cận và xem xét trực tiếp CSVC và hoạt động quản lý của đội ngũ CBQL trường THPT trên địa bàn. Mục đích chính của việc sử dụng phương pháp này là tìm hiểu về thực trạng chất lượng các mặt hoạt động quản lý theo chức năng và nhiệm vụ của CBQL trường THPT; đồng thời nhờ phương pháp này, người nghiên cứu có thể khẳng định, đánh giá được thực trạng CSVC trong trường THPT trên địa bàn tỉnh Lào Cai. - Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Kết hợp với phương pháp quan sát và trực tiếp nghiên cứu các loại hồ sơ có liên quan của nhà trường để tìm hiểu về thực trạng CSVC, các mặt hoạt động của CBQL, các tổ chức đoàn thể và cá nhân... để đánh giá được thực trạng CSVC (số lượng, chất lượng, tính đồng bộ, làm mới, hiệu quả sử dụng...) trong trường THPT tỉnh Lào Cai. - Phương pháp điều tra xã hội học: Sử dụng phiếu hỏi để trưng cầu ý kiến của 72 cán bộ quản lý, 288 giáo viên và nhân viên ở 36 trường THPT thuộc tỉnh Lào Cai. Nội dung khảo sát là những vấn đề liên quan đến CSVC và quản lý phát triển CSVC, nhằm thông tin khách quan, đảm bảo độ tin cậy, mang tính đại diện cho các trường THPT thuộc tỉnh Lào Cai. - Phương pháp phỏng vấn: Tác giả sử dụng hệ thống câu hỏi liên quan đến những vấn đề trong quản lý phát triển CSVC để trao đổi, phỏng vấn các đối tượng là CBQL, giáo viên, nhân viên các trường THPT thuộc tỉnh Lào Cai. - Phương pháp chuyên gia: Được sử dụng nhằm thu thập các ý kiến của các nhà khoa học, các nhà QLGD về vấn đề quản lý phát triển CSVC ở trường THPT thuộc tỉnh Lào Cai. 7.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học Bằng việc sử dụng một số thuật toán thống kê toán học áp dụng trong nghiên cứu giáo dục; phương pháp này được sử dụng với mục đích xử lý các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu, làm cơ sở cho việc đưa ra các nhận định về thực trạng hay đề xuất việc quản lý CSVC thuộc phạm vi nghiên cứu. 9. Cấu trúc luận văn 5
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về đánh giá thực trạng cơ sở vật chất trong trường THPT đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương 2: Thực trạng CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai và mức độ đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. Chương 3: Biện pháp quản lý phát triển CSVC trong trường THPT tỉnh Lào Cai đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CƠ SỞ VẬT CHẤT TRONG TRƯỜNG THPT ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1 Các nghiên cứu ở nước ngoài 1.1.1.1. Cơ sở vật chất Quá trình phát triển của khoa học giáo dục, hoạt động giáo dục và dạy học đã được nghiên cứu có hệ thống từ thời Komenxky cho đến ngày nay. Nhưng hầu như các công trình nghiên cứu chỉ tập trung nhiều vào mục tiêu, nội dung và phương pháp của việc giáo dục và dạy học, còn phương tiện và điều kiện để thực hiện các thành tố trên dường như chưa được quan tâm một cách triệt để, đó là CSVC của trường học (đất đai, môi trường tự nhiên, trường sở, các cấp khối công trình, phòng học, phòng thí nghiệm thực hành, bàn ghế giáo viên và học sinh, bảng, thiết bị dạy học và các trang thiết bị khác…). Mãi đến thời V.A Xukhomlinski, nhà sư phạm nổi tiếng của nước Nga trong tác phẩm “Trường trung học Pavlush” mới đề cập đến vị trí vai trò CSVC trường học [34, tr.168]. Trong cuốn sách “Tổ chức lao động của hiệu trưởng” tác giả Zakharốp đã trình bày về yêu cầu, điều kiện và tác dụng của CSVC của trường học [35, tr.268]. Trong cuốn sách “Những vấn đề quản lý trường học” của các tác giả P.V. Zimin - M.I. Kônđkốp - N.I. Saxerđôtôp đã đề cập các phương tiện cơ sở vật chất của trường học (thiết bị của các phòng học, hệ thống các phòng học trong trường phổ thông…), đồng thời cũng nêu ra yêu cầu và cách thức quản lý các phương tiện nhưng mang tính chất khái quát [26, tr.231, 246, 247, 257, 271]. Trong những năm gần đây có một số nghiên cứu có đề cập đến CSVC: - Evaluation Rating criteria for the VTE Institution. ADB/ILO - Bangkok 7
1997, đưa ra 9 tiêu chuẩn và điểm đánh giá cơ sở giáo dục - đào tạo, trong đó: Các điều kiện cơ sở hạ tầng của nhà trường: khuôn viên, CSVC và TBDH và thư viện chiếm 125/500 tổng điểm chung [38, tr.312]. + Country Report on Quality Assurance in Higher Education, Bangkok - Thailand, 1998, đưa ra tỉ lệ đánh giá các điều kiện bảo đảm chất lượng giáo dục của Malaysia với 6 chỉ số, trong đó: Các điều kiện đảm bảo về CSVC và TBDH cho công tác đào tạo chiếm 20% tổng điểm đánh giá chung [37, tr.313]. 1.1.1.2. Chương trình giáo dục Thuật ngữ Curriculum trong tiếng Anh đã được nhiều tác giả, nhà khoa học giáo dục chuyển dịch sang tiếng Việt là chương trình đào tạo, chương trình giáo dục, chương trình học, chương trình dạy học… hoặc đôi khi chỉ gọi là chương trình. Thuật ngữ này trong các tài liệu tiếng Anh về giáo dục, chương trình giáo dục trong nhà trường cũng được định nghĩa và giải thích theo nhiều cách khác nhau. Từ thế kỷ thứ 4 trước Công nguyên, trường học trong nền văn minh Tây Âu với sự ảnh hưởng tư tưởng triết học của Plato và A Ristotle, từ chương trình (curriculum) được sử dụng để miêu tả các môn học được giảng dạy trong thời kỳ cổ điển của nền văn minh Hy Lạp. Theo thời gian, tuỳ thuộc vào quan điểm triết học, quan điểm về giáo dục trong nhà trường của mỗi người mà cách hiểu và giải thích về chương trình của họ sẽ khác nhau, chẳng hạn họ hiểu và giải thích chương trình (curriculum) là: 1) Những gì được giảng dạy trong nhà trường; 2) Tập hợp các môn học; 3) Tất cả những gì diễn ra trong nhà trường, bao gồm việc dạy, những hoạt động trong giờ, ngoài giờ học, và các mối quan hệ giữa các cá nhân với nhau; 4) Những gì được dạy trong và ngoài trường do nhà trường định hướng; 5) Những hoạt động, kinh nghiệm mà người học trải qua trong trường, và những gì người học thu nhận được qua quá trình học của chính mình trong trường; 6) Là những môn học hữu ích nhất cho cuộc sống xã hội hiện tại; 7) Là toàn bộ các hoạt động, kinh nghiệm học tập mà nhà tường tổ chức cho người học để họ có thể đạt được những kỹ năng, kiến thức chung ở các môi trường học khác nhau; … 8) Là tất cả những kiến thức mà 8
người học thu nhận được trong trường đời (the course of living). Theo những cách giải thích và quan niệm trên đây, thì chương trình được hiểu theo nghĩa hẹp là những môn học, hoặc theo nghĩa rộng hơn là tất cả nh ững hoạt động, kinh nghiệm của người học ở cả trong và ngoài nhà trường [20, tr.5, 6, 7]. Đến thế kỷ XX, ý nghĩa của thuật ngữ chương trình được mở rộng hơn. Tuỳ theo quan điểm về cách tiếp cận xây dựng chương trình, quan điểm về phương thức tổ chức triển khai các hoạt động trong chương trình, căn cứ vào nhu cầu thực tế của sự phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn, các chuyên gia giáo dục, các nhà xây dựng chương trình (curriculum developer) đã đưa ra các định nghĩa về chương trình một các khái quát, đầy đủ và khác biệt hơn. Có thể nói rằng chương trình trong lĩnh vực giáo dục là một khái niệm động, quan niệm về chương trình giáo dục được phát triển, mở rộng theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội, của khoa học, kỹ thuật và công nghệ thông tin. Với mục đích góp phần tạo ra nguồn lực đáp ứng yêu cầu thị trường lao động ở các giai đoạn phát triển khác nhau của xã hội, chương trình giáo dục cũng phải phát triển, cập nhật không ngừng để thực hiện được chức năng của mình. 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước 1.1.2.1. Quản lý cơ sở vật chất Ở Việt Nam đã có một số công trình nghiên cứu về quản lý CSVC trường học như: - “Các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở vật chất - kỹ thuật phục vụ cho việc dạy - học ở trường THPT công lập TP.HCM” của tác giả Trần Quốc Bảo [12]. Tác giả khảo sát phân tích thực trạng quản lý CSVC-KT ở một số trường THPT tại TP.HCM, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý của Hiệu trưởng nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng CSVC-KT phục vụ cho việc dạy-học ở trường THPT công lập tại TP.HCM. - "Quản lý thiết bị dạy học của Hiệu trưởng các trường mầm non thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai" của tác giả Cao Thị Thanh Hân [14]. Tác đã đánh giá đánh giá thực 9
trạng quản lý, sử dụng và công tác làm mới TBDH ở các trường mầm non thành phố Lào Cai từ đó đề xuất các biện pháp quản lý và làm mới TBDH của Hiệu trưởng các trường mồn non thành phố Lào Cai. - "Nghiên cứu nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH ở trường phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu giáo dục và đào tạo trong tình hình mới" của tác giả Trần Quốc Đắc [6]]. Tác giả đã đánh giá tình hình trang bị và sử dụng TBDH ở trường phổ thông và đề xuất biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng TBDH đáp ứng yêu cầu đổi mới PPDH ở một số môn học. Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Trần Thế Vinh "Quản lý TBDH ở các trường THPT của tỉnh Thái Bình trong giai đoạn hiện nay" [36]. Tác giả đã đưa ra một số biện pháp quản lý TBDH ở các trường THPT. - “Thực trạng quản lý CSVC ở các trường trung học cơ sở huyện Vĩnh Thạnh thành phố Cần Thơ” của tác giả Vương Ngọc Lê. Tác giả khảo sát thực trạng quản lý CSVC tại các trường THCS ở huyện Vĩnh Thạnh, phân tích nguyên nhân và đề xuất giải pháp quản lý tốt hơn cho các trường ở Vĩnh Thạnh [23]. Về lĩnh vực quản lý trường học cũng đã có một số công trình nghiên cứu đề cập đến các phương pháp tổ chức và quản lý nhà trường ở mọi lĩnh vực giảng dạy, học tập, hướng nghiệp, CSVC trường học…, ví dụ như: - Tác giả Nguyễn Văn Lê với công trình “Khoa học quản lý nhà trường”, tác giả tập trung giới thiệu về các phương pháp tổ chức và quản lý nhà trường. Riêng về nội dung quản lý CSVC trường học, tác giả đã đưa ra 5 nguyên tắc tổ chức và quản lý CSVC trường học; vấn đề bố trí tối ưu khu trường; việc tổ chức khoa học trong một lớp học; phòng học bộ môn; thư viện và phòng thí nghiệm; ... [22]. - Hai tác giả Hà Sĩ Hồ và Lê Tuấn với tựa sách “Những bài giảng quản lý trường học”, phần nội dung Hiệu trưởng quản lý CSVC trường học, tác giả đề cập đến khái niệm và vai trò của CSVC trường học, sau đó đi sâu vào các nghiệp vụ Hiệu trưởng quản lý việc xây dựng CSVC trường học. [17]. - Trong “Giáo trình bồi dưỡng Hiệu trưởng trường THCS, tập III”, tác giả 10