Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, từ đó đề xuất biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của học sinh ở các trường tiểu học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGÔ THỊ THỦY PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ KIM LINH THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và các kết quả nghiên cứu trong luận văn này là hoàn toàn trung thực, khách quan, không trùng lặp với các luận văn khác. Thông tin trích dẫn trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Nếu sai tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm. Tác giả luận văn Ngô Thị Thủy i
LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các thầy cô giáo, đồng nghiệp và các bạn. Tôi xin bày tỏ sự biết ơn sâu sắc đến TS. Hà Thị Kim Linh, người đã tận tâm, trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và quá trình nghiên cứu luận văn. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các thầy cô giáo khoa Tâm lý - Giáo dục trường Đại học Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy. Tôi chân thành cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình, tạo mọi điều kiện của các đồng chí trong Ban Giám hiệu, các thầy giáo, cô giáo, nhân viên, cha mẹ học sinh và học sinh các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai đã tạo điều kiện thuận lợi và nhiệt tình giúp đỡ tác giả có được các thông tin cần thiết, hữu ích để phục vụ cho đề tài nghiên cứu của mình. Mặc dù đã cố gắng nhưng luận văn cũng không thể tránh khỏi một số thiếu sót. Tác giả mong nhận được sự đóng góp ý kiến từ thầy cô, đồng nghiệp và bạn bè. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Ngô Thị Thủy MỤC LỤC ii
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................... ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................ vii DANH MỤC CÁC BẢNG ...............................................................................viii MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc của luận văn ...................................................................................... 5 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG TIỂU HỌC ................................................................................................. 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu ................................................................................. 6 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới ................................................................. 6 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước .................................................................... 9 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 13 1.2.1. Hoạt động trải nghiệm, tổ chức hoạt động trải nghiệm:.......................... 13 1.2.2. Năng lực, năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm ................................. 15 1.2.3. Phát triển năng lực tổ chức Hoạt động trải nghiệm cho giáo viên tiểu học..... 16 1.3. Khái quát về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên ở trường tiểu học ........................................................................................... 17 1.3.1. Khái quát về Chương trình hoạt động trải nghiệm cấp tiểu học ............. 17 1.3.2. Yêu cầu đối với năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên ở trường tiểu học........................................................................................ 19 iii
1.3.3. Những năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cần phát triển cho giáo viên ở trường tiểu học trong giai đoạn hiện nay .......................................... 20 1.3.4. Hình thức phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên ở trường Tiểu học .............................................................................. 23 1.4. Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên trường tiểu học ....................................................................................................... 24 1.4.1. Vai trò của cán bộ quản lý trường tiểu học đối với việc phát triển năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên trong trường ......................................... 24 1.4.2. Nội dung phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên trường tiểu học ................................................................................... 26 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên trường Tiểu học...................................................... 34 1.5.1. Các yếu tố chủ quan................................................................................. 34 Kết luận chương 1.............................................................................................. 39 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI ..................... 41 2.1. Khái quát các trường Tiểu học Thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............. 41 2.2. Tổ chức khảo sát ......................................................................................... 43 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 43 2.2.2. Nội dung và đối tượng khảo sát............................................................... 43 2.2.3. Phương pháp khảo sát và xử lý số liệu .................................................... 44 2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 45 2.3.1. Thực trạng năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai .................................... 45 2.3.2. Thực trạng phát triển năng lực tổ chức HĐTN của giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ................................................ 54 2.4. Thực trạng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ....................... 61 iv
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch phát triển năng lực hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............... 61 2.4.2. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo triển khai hoạt động phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ................................................................................ 64 2.4.3. Thực trạng kiểm tra, đánh giá công tác phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............................................................................................... 66 2.5. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ...................................................................................................... 69 2.6. Đánh giá chung ........................................................................................... 71 2.6.1. Ưu điểm ................................................................................................... 71 2.6.2. Hạn chế .................................................................................................... 72 2.6.3. Nguyên nhân của hạn chế ........................................................................ 73 Kết luận chương 2.............................................................................................. 74 Chương 3. BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC THÀNH PHỐ LÀO CAI, TỈNH LÀO CAI ................................ 75 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 75 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo mục tiêu ................................................................. 75 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 75 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .......................................................... 76 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .......................................................... 76 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả, tính khả thi ...................................... 77 3.2. Biện pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ...................... 78 3.2.1. Tăng cường bồi dưỡng cho CBQl, GV trường tiểu học về Chương trình hoạt động trải nghiệm cấp tiểu học ............................................................. 78 v
3.2.2. Tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo tổ /khối để phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên trường tiểu học ....................... 81 3.2.3. Chỉ đạo phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho GV thông qua hoạt động sinh hoạt chuyên môn ở trường tiểu học ................................ 83 3.2.4. Tổ chức hoạt động tự học, tự rèn phát triển năng lực tổ chức HĐTN của GV tiểu học thành phố Lào Cai .......................................................... 86 3.2.5. Tăng cường các điều kiện cho các hoạt động phát triển năng lực tổ chức HĐTN của GV trường tiểu học tại thành phố Lào Cai .................... 87 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................. 90 3.4. Khảo nghiệm về tính cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp ........ 90 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 90 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 90 3.4.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 90 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 91 Kết luận chương 3.............................................................................................. 93 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 94 1. Kết luận .......................................................................................................... 95 2. Kiến nghị ....................................................................................................... 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 97 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BGH Ban Giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên GVCC Giáo viên cốt cán HĐTN Hoạt động trải nghiệm HS Học sinh NL Năng lực NQ Nghị quyết PGD Phòng Giáo dục PTNL Phát triển năng lực QH Quốc hội TN Trải nghiệm TN Thanh niên TW Trung ương XHCN Xã hội chủ nghĩa vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Lào Cai giai đoạn 2017-2019................................................................................ 41 Bảng 2.2. Ý nghĩa của điểm số bình quân ....................................................... 45 Bảng 2.3. Nhận thức về năng lực tổ chức HĐTN của GV trường tiểu học .... 46 Bảng 2.4. Thực trạng nhận thức về năng lực tổ chức chương trình HĐTN của giáo viên trường tiểu học .......................................................... 50 Bảng 2.5. Nhận thức về những năng lực tổ chức HĐTN cần phát triển cho giáo viên trường tiểu ....................................................................... 54 Bảng 2.6. Nhận thức về hình thức phát triển năng lực tổ chức HĐTN của giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai .... 56 Bảng 2.7. Thực trạng hình thức phát triển năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ... 58 Bảng 2.8. Thực trạng lập kế hoạch phát triển năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ... 61 Bảng 2.9. Thực trạng tổ chức, chỉ đạo triển khai hoạt động phát triển năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ..................................................................... 65 Bảng 2.10. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường TH thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............................................................... 67 Bảng 2.11. Thực trạng yếu tố ảnh hưởng đến công tác phát triển năng lực tổ chức HĐTN của giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai ............................................................................ 69 Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp phát triển năng lực tổ chức HĐTN cho GV trường tiểu học .................................... 91 Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp phát triển năng lực tổ chức HĐTN cho GV trường tiểu học .......................................... 92 viii
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Tại Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam (khóa XI) đã thông qua Nghị quyết số 29/NQ-TW ngày 4 tháng 11 năm 2013 về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hội nhập quốc tế; Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28 tháng 11 năm 2014 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông với mục tiêu “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng nề về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng của các môn học khác nhau để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi, thông qua đó, chuyển hóa những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, kỹ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống môi trường và nghề nghiệp tương lai. Để tổ chức hiệu quả các hoạt động trải nghiệm ở trường tiểu học thì năng lực tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên giữ vai trò chính. Giáo viên có năng lực tốt trong việc thiết kế, tổ chức các hoạt động trải nghiệm với những nội dung thiết thực, hình thức, phương pháp phù hợp với trình độ, năng lực học sinh, với điều kiện thực tế của nhà trường sẽ giúp các hoạt động giáo dục đạt được mục tiêu và hiệu quả mong muốn. Trên thực tế giáo viên tiểu học đã được trang bị 1
những kiến thức, kĩ năng để tổ chức các hoạt động trải nghiệm trong trường. Tuy nhiên không phải giáo viên nào cũng có năng lực tổ chức tốt các hoạt động trải nghiệm cho học sinh tiểu học, mặt khác cùng với sự phát triển xã hội, những ảnh hưởng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và đặc là việc đổi mới chương trình giáo dục phổ thông sau năm 2018 đã đặt ra những yêu cầu mới về năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên. Giáo viên cần phải được phát triển các năng lực thông qua các con đường, hình thức khác nhau để đáp ứng được yêu cầu mới. Ở các trường tiểu học tại thành phố Lào Cai mặc dù đã nhận được sự quan tâm lớn của Đảng, Nhà nước về cơ sở vật chất, được Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Lào Cai, Huyện Ủy - Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân thành phố Lào Cai chỉ đạo sát sao và sự cố gắng nỗ lực của các thầy giáo, cô giáo trong việc thực hiện các hoạt động giáo dục cho học sinh cũng như bồi dưỡng, phát triển năng lực cho giáo viên xong trên thực tế trình độ, năng lực của giáo viên tiểu học vẫn còn những hạn chế, đặc biệt là năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho học sinh sao cho phù hợp với điều kiện và tình hình thực tế địa phương hiện nay. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn nghiên cứu: “Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai” Làm đề tài luận văn Thạc sỹ. 2. Mục đích nghiên cứu Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, từ đó đề xuất biện pháp góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của học sinh ở các trường tiểu học. 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho GV tiểu học. 2
3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 4. Giả thuyết khoa học Trong thời gian qua, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên trong các trường tiểu học của thành phố Lao Cai còn gặp khó khăn (theo hướng tiếp cận với chương trình giáo dục phổ thông mới), mặc dù đã được quan tâm song còn hạn chế về một số nội dung. Nếu xây dựng được cơ sở lí luận về phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm và khảo sát được thực trạng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Lào Cai sẽ đề xuất được những biện pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho GV các trường tiểu học thành phố Lao Cai, tỉnh Lao Cai góp phần nâng cao hiệu quả tổ chức các hoạt động trải nghiệm, năng cao chất lượng giáo dục nhà trường. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho GV trường Tiểu học. 5.2. Đánh giá thực trạng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho GV ở các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 5.3. Đề xuất các biện pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 6. Phạm vi nghiên cứu Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên Tiểu học (Theo tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông cấp tiểu học 2018) ở các trường tiếu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai với chủ thể phát triển năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên trường tiểu học là hiệu trưởng các trường tiểu học. Về thời gian: Nghiên cứu thực hiện năm học 2019-2020. Về không gian: Các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 3
7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp và hệ thống hóa các tài liệu, văn bản có liên quan liên quan đến năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, tham khảo các công trình nghiên cứu có liên quan để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra giáo dục Sử dụng các bảng hỏi dành cho cán bộ quản lý, cán bộ Đoàn, giáo viên để thu thập thông tin về thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn trực tiếp các cán bộ quản lý, giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai về triển khai các hoạt động giáo dục trải nghiệm để thu thập những thông tin sâu về một số vấn đề cốt lõi của đề tài. 7.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Căn cứ vào kế hoạch tổ chức đối chiếu hiệu quả đạt được, dựa trên số liệu thống kê được về chất lượng giáo dục toàn diện của các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai trong những năm học gần đây và thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên của các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. Qua các nguồn số liệu, các văn bản quản lí, kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm. Từ đó chúng tôi đưa ra những nhận định, phân tích đánh giá thực trạng và tìm ra biện pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 7.2.4. Phương pháp tổng kết rút kinh nghiệm Tìm hiểu kinh nghiệm của cán bộ quản lý, giáo viên về việc quản lý phương pháp giảng dạy. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Lập các bảng biểu, sử dụng phần mềm bảng tính để xử lí số liệu đối chiếu hiệu quả chất lượng giáo dục trước và sau khi áp dụng biện pháp phát triển năng 4
lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 8. Cấu trúc của luận văn Ngoài danh mục ký hiệu, chữ viết tắt, phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, phụ lục, tài liệu tham khảo, danh mục công trình khoa học liên quan đến luận văn của tác giả, luận văn dự kiến được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên trường Tiểu học. Chương 2: Thực trạng phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. Chương 3: Biện pháp phát triển năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm cho giáo viên các trường Tiểu học thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO GIÁO VIÊN TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu 1.1.1. Những nghiên cứu trên thế giới *Nghiên cứu về năng lực tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên Công trình nghiên cứu gần đây của các nhà giáo dục Mĩ cho thấy tác dụng to lớn của các hoạt động ngoài giờ lên lớp nói chung và ngoại khoá nói riêng sau đây đối với đời sống của học sinh: có 49% học sinh không tham gia vào các hoạt động ngoài giờ lên lớp sử dụng ma tuý, 37% trong độ tuổi từ 13- 19 phải làm bố mẹ sớm hơn những em khác có tham gia từ 1đến 4 giờ vào các hoạt động ngoại khoá. 8/10 em có tham gia các hoạt động ngoại khoá đạt được kết quả học tập cao. Những học sinh thường xuyên tham gia vào các chương trình hoạt động ngoài giờ lên lớp có chất lượng thường đạt được thành tích học tập cao hơn, có hành vi đạo đức tốt hơn trong nhà trường, có mối quan hệ và xúc cảm tốt hơn, phát triển tốt hơn và không có các hiện tượng sử dụng ma tuý, bạo lực... [dẫn theo 22]. Các nhà giáo dục Nhật Bản nhấn mạnh tầm quan trọng của các hoạt động ngoài giờ lên lớp và hoạt động ngoại khoá. Học sinh Nhật Bản dành khá nhiều thời gian cho các hoạt động này vì hầu hết các trường học ở Nhật Bản là các trường bán trú. Tuy nhiên, các hoạt động ngoài giờ lên lớp này tập trung chủ yếu vào việc giáo dục đạo đức và giáo dục truyền thống cho học sinh như dạy các nghi thức giao tiếp theo tập tục của người Nhật, dạy cách pha trà, nấu nướng, các nghề truyền thống của Nhật Bản... Ngoại khoá các môn học chủ yếu tổ chức qua các cuộc thi, các trò chơi ở trường và trên ti vi. [dẫn theo 24]. Từ thực tiễn trải nghiệm, nhà sư phạm J.A. Cômen xki kết luận: “Công việc ngoại khoá nếu được tiến hành có hệ thống không những nâng cao trình độ chung về sự tiến bộ của học sinh mà còn cả về trình độ ngôn ngữ, kiến thức của các em” (dẫn theo [22]). 6
Tác giả S.Rassekh (1987) đã viết: “Với sự tham gia tích cực của người học vào quá trình học tập chủ động, với sự đề cao nhất trí sáng tạo của mỗi học sinh, thì sẽ không còn mối quan hệ đơn phương và độc đoán giữa thầy và trò. Quyền lực của giáo viên không còn ngự trị trên sự thụ động và kém tri thức của học sinh. Giá trị của người giáo viên được tôn trọng bằng chính năng lực của giáo viên góp phần tối đa vào sự phát triển của học sinh… Một giáo viên sáng tạo là một giáo viên biết giúp học sinh tiến bộ nhanh chóng bằng con đường tự học. Giáo viên phải là người hướng dẫn, người cố vấn, hơn là chỉ đóng vai trò công cụ truyền đạt tri thức”. Như vậy tác giả đã nhấn mạnh đến vai trò năng lực của người giáo viên, người mà sẽ phát triển được năng lực “tột đỉnh” cho học sinh [31]. Đến 1997, Shirley Fletcher cho ra đời tiếp tài liệu “Thiết kế đào tạo dựa trên năng lực thực hiện” [33], trong đó đề cập các cơ sở khoa học của việc thiết lập các tiêu chuẩn đào tạo, các kỹ thuật phân tích nhu cầu người học và phân tích công việc, xây dựng mô đun dạy học và khung chương trình. Tác giả đã đưa ra việc cần thiết phải thiết kế, xây dựng và phát triển năng lực thực hiện của người giáo viên. * Nghiên cứu về phát triển năng lực tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên Ở Australia, vào cuối thập kỷ 80 đã bắt đầu một cuộc cải cách trong đào tạo nghề, thiết lập một hệ thống đào tạo dựa trên NL, tạo ra phương pháp PTNL cho việc công nhận các kỹ năng của người nhập cư, thành lập hội đồng đào tạo để xúc tiến việc xây dựng tiêu chuẩn NL trong toàn quốc (dẫn theo [19]). Công trình của Thomas Olsson, Katarina Martensson, Torgny Roxa trên cơ sở mô hình học tập dựa vào trải nghiệm của Kolb, kết hợp với ý tưởng phát triển kỹ năng dạy học của Thomas Olsson đã đưa ra các kỹ năng dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học [34]. Các tác giả Fred C. Lunenburg, Allan C. Orstein (2001), đã đưa ra chương trình đào tạo nhà lãnh đạo trường học theo các nhóm năng lực: a) Năng lực sư phạm, 7
giáo dục và thiết lập; b) Năng lực kiểm soát; c) Năng lực định hướng/tầm nhìn; d) Năng lực tổ chức; g) Năng lực tư vấn. Chuẩn chương trình đào tạo cán bộ quản lý giáo dục trường học cung cấp cho những người chuẩn bị làm lãnh đạo trường học các năng lực lãnh đạo và quản lý nhà trường (dẫn theo [19]). Schmuck và các tác giả khác vào năm 1997 đã đưa ra Lý thuyết quản lý sự thay đổi dựa trên cách tiếp cận “phát triển tổ chức” để tạo ra bước đột phá trong việc nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý trong việc cải thiện hệ thống, tập trung vào thay đổi các quy trình chính thức và không chính thức, thay đổi các tiến trình, chuẩn mực và cơ cấu (dẫn theo [22]). Cộng hòa Ghana (Republic of Ghana) là một quốc gia tại 32 Tây Phi cũng có những nghiên cứu về phát triển NL cho giáo viên. Theo các tác giả Boahin, Peter Hofman, WH Adriaan, một số chương trình đào tạo PTNL cho giáo viên ở Ghana đã được công nhận và đảm bảo chất lượng. Trong bài viết, các tác giả đã đề cập đến việc tìm hiểu nhận thức, nhu cầu của giáo viên về PTNL và kiểm tra các yếu tố ảnh hưởng đến việc PTNL cho giáo viên. (dẫn theo [22]). Ở nhiều nước châu Á như Singapore, Ấn Độ, Phillipin, Brunei, Malayxia, Hàn Quốc, Nhật Bản,... phát triển năng lực cho GV đang được vận dụng ở nhiều mức độ khác nhau. Các bộ chương trình, hoạt động giáo dục đều được dựa trên năng lực của giáo viên như: năng lực cá thể, năng lực chuyên môn, năng lực xã hội, năng lực hành động,... Để phát triển năng lực tổ chức hoạt động giáo dục cho giáo viên cần tập trung vào việc thay đổi yêu cầu đối với giáo viên (ví dụ: chuẩn nghề nghiệp giáo viên) và đo lường hiệu quả của giáo viên bằng cách sử dụng khung đánh giá chuẩn năng lực giáo viên và hiệu suất của học sinh trong các bài kiểm tra tiêu chuẩn. Phương pháp này có thể giúp đánh giá các năng lực tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên, đồng thời hỗ trợ sự phát triển liên tục của các giáo viên này và tận dụng được năng lực hiện của giáo viên [36]. 8
Có thể nói các công trình trên đã cung cấp một cái nhìn khái quát về khái niệm của năng lực, vai trò của năng lực, nhu cầu và thực trạng phát triển năng lực của giáo viên…Tuy nhiên chưa có công trình nào nghiên cứu vấn đề cụ thể về phát triển năng lực hoạt động trải nghiệm cho giáo viên. 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước * Nghiên cứu về năng lực tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên Việt Nam đang đẩy mạnh công tác đổi mới giáo dục nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông, trong đó đổi mới nhấn mạnh vai trò trọng tâm đó là phát triển năng lực giáo viên, cụ thể ngày 11/01/2005, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 09/2005/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án “Xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QL GD giai đoạn 2005 - 2010”. Mục tiêu tổng quát của Đề án là: "Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ QL GD theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp GD trong công cuộc đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước” [8]. Tác giả Lê Văn Hồng (1975) có công trình nghiên cứu “Một số vấn đề về năng lực sư phạm của người GV xã hội chủ nghĩa” [12] đã đề cập đến các năng lực sư phạm cần có của người giáo viên xã hội chủ nghĩa. Tác giả nhấn mạnh muốn nâng cao chất lượng giáo dục thì phải nâng cao năng lực của giáo viên. Cục Đào tạo - Bồi dưỡng giáo viên của Bộ Giáo dục năm 1982 đã ban hành tài liệu “Rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên cho SV các trường sư phạm”. Đây là tài liệu hướng dẫn rèn luyện nghiệp vụ sư phạm có tính chất chỉ đạo nhằm đưa dần việc rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thành một bộ phận quan trọng trong chương trình, kế hoạch đào tạo của giáo viên. Từ đó nâng cao năng lực dạy học của giáo viên [6]. 9
Trong tài liệu Tâm lý học của Phạm Minh Hạc chủ biên, trong phần “Nhân cách người thầy giáo và năng lực sư phạm” có viết: “Nhân cách nhà giáo nói chung và năng lực sư phạm nói riêng không phải tự nhiên mà có. Nó là kết quả của một quá trình đào tạo và tự đào tạo một cách nghiêm túc” [11]. Tác giả cũng chỉ ra mối quan hệ giữa năng lực và tri thức, kĩ năng, kĩ xảo. Theo ông: tri thức, kĩ năng, kĩ xảo là chất liệu để tạo thành năng lực tương ứng. Không có tri thức, kĩ năng, kĩ xảo thì không có năng lực, tuy chúng không đồng nhất với nhau [11] Trong bài viết “Năng lực và giáo dục theo tiếp cận năng lực”, Tạp chí Quản lý Giáo dục, số 43 tháng 12/2012, tác giả Đặng Thành Hưng đã đưa ra và phân tích khái niệm năng lực, phân tích cấu trúc và thành phần của năng lực bao gồm ba dạng năng lực chính: Năng lực hiểu, năng lực làm và năng lực cảm. Từ ba dạng năng lực này chia ra 7 lĩnh vực năng lực: 1) Năng lực Toán và Logic; 2) Năng lực ngôn ngữ; 3) Năng lực khoa học; 4) Năng lực nghệ thuật; 5) Năng lực thể chất; 6) Năng lực công nghệ; 7) Năng lực công dân. Từ đó, tác giả khẳng định, tiếp cận năng lực tạo ra nhiều thuận lợi để phát triển chuẩn học tập và chương trình giáo dục [14]. Trong “Kỷ yếu hội thảo hoạt động trải nghiệm sáng tạo của học sinh phổ thông và mô hình trường phổ thông gắn với sản xuất, kinh doanh tại địa phương” của Bộ Giáo dục và Đào tạo (2014), các nhà khoa học đã đưa ra quan điểm nhiều chiều về khái niệm, tính chất, nội dung, hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng dẫn thực hiện và đánh giá về hoạt động trải nghiệm (dẫn theo [22]). Công trình “Nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên thông qua tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo” (Trần Anh Tuấn, 2017), tác giả tập trung làm sáng tỏ đặc điểm, bản chất của hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Khẳng định tổ chức hoạt động trải nghiệm là con đường, phương thức nâng cao năng lực sư phạm của giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Phân tích vai trò của giáo viên, những yêu cầu đối với giáo viên trong tổ chức hoạt động trải nghiệm. Qua 10
đó xác định năng lực sư phạm của giáo viên được hình thành và phát triển qua việc tổ chức hoạt động cụ thể (dẫn theo [24]). * Nghiên cứu về phát triển năng lực tổ chức hoạt động giáo dục của giáo viên Tác giả Đinh Thị Kim Thoa vận dụng lí thuyết học từ trải nghiệm của Kolb (1984) để tìm hiểu về hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Theo tác giả, để phát triển sự hiểu biết khoa học, chúng ta có thể tác động vào nhận thức của người học; nhưng để phát triển và hình thành năng lực (phẩm chất) thì người học phải trải nghiệm... Đây là công trình có nhiều ý nghĩa trong xác định tầm quan trọng, ý nghĩa, nội dung tổ chức hoạt động trải nghiệm trong nhà trường, là tài liệu tham khảo để luận văn kế thừa và vận dụng phù hợp theo tiếp cận của đề tài (dẫn theo [22]). Trong cuốn Tạp chí Quản lý GD, số đặc biệt tháng 4/2015, Hội thảo quốc tế phát triển năng lực người học trong bối cảnh hiện nay có nhiều bài viết liên quan đến dạy học PTNL như: Tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc với bài viết “dạy học PTNL”; tác giả Đặng Tự Ân với bài viết “GD định hướng PTNL”; tác giả Lê Xuân Trường với bài viết “Giải pháp đổi mới PPDH nhằm PTNL HS trung học” (dẫn theo [22]). Tác giả Lê Đình Trung, Phạm Thị Thanh Hội trong cuốn “Dạy học định hướng hình thành và PTNL người học ở trường phổ thông” (2016) [30] đã khái quát được một số vấn đề chung về hình thành và PTNL người học ở trường phổ thông, định hướng việc tổ chức dạy học theo định hướng PTNL ở trường THPT và kiểm tra định hướng hình thành và PTNL người học. Ngoài ra đã có một số công trình luận văn thạc sĩ nghiên cứu về phát triển năng lực của giáo viên, có thể kể đến một số công trình như: Tác giả Lê Văn Hữu (2015) luận văn “Tổ chức bồi dưỡng năng lực phát triển chương trình dạy học tích hợp liên môn cho giáo viên THCS thị xã Quảng Yên, Quảng Ninh”. Tác giả đã có đóng góp quan trọng trong việc đưa ra các khái 11