Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:147

Thêm vào BST

Báo xấu

76
lượt xem 14
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng hoạt động dạy học và quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số trong các trường tiểu học huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang, đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Việt, phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số trong nhà trường tiểu học huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ BÍCH HẰNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN HOÀNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM NGUYỄN THỊ BÍCH HẰNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN HOÀNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG NĂM 2018 Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Phí Thị Hiếu 2. TS Bùi Ngọc Lâm THÁI NGUYÊN - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của bản thân, dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của PGS. TS Phí Thị Hiếu, giảng viên Trƣờng Đại học sƣ phạm Thái Nguyên. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực, không trùng lặp và chƣa từng đƣợc công bố dƣới bất cứ hình thức nào. Tất cả các nội dung tham khảo, kế thừa của các tác giả khác đều đƣợc trích dẫn đầy đủ. Thái Nguyên, tháng 9 năm 2020 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Bích Hằng i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu Trƣờng Đại học sƣ phạm Thái Nguyên; Phòng Đào tạo sau đại học; các thầy cô giáo và cán bộ quản lý Trƣờng Đại học sƣ phạm Thái Nguyên đã động viên, khuyến khích, tận tình giảng dạy, tƣ vấn trong quá trình học tập, nghiên cứu đề tài. Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới PGS. TS Phí Thị Hiếu đã tận tình chỉ bảo và đã giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn Ban lãnh đạo phòng GDĐT và Ban giám hiệu các trƣờng tiểu học huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang, các đồng nghiệp và gia đình đã khích lệ, tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Trong quá trình thực hiện, dù đã rất cố gắng, nhƣng do một số hạn chế về điều kiện học tập, nghiên cứu, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Em kính mong nhận đƣợc sự đóng góp từ phía quý thầy cô, các nhà khoa học để tiếp tục hoàn thiện và tạo cơ sở cho những nghiên cứu tiếp theo. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả Nguyễn Thị Bích Hằng ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ viii DANH MỤC BẢNG BIỂU ............................................................................. ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ..................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .............................................................. 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4 5. Giả thuyết khoa học ...................................................................................... 4 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài .............................................................. 5 7. Phƣơng pháp nghiên cứu ............................................................................... 5 8. Cấu trúc của luận văn .................................................................................... 6 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018............................. 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................... 7 1.1.1. Hƣớng nghiên cứu về dạy học ngôn ngữ thứ hai (ngoại ngữ) cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số ........................................................... 7 1.1.2. Hƣớng nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ................................................................................................. 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản .......................................................................... 10 1.2.1. Quản lý .................................................................................................. 10 1.2.2. Dạy học, dạy học môn Tiếng Việt ........................................................ 12 1.2.3. Học sinh tiểu học, học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số ................ 12 1.2.4. Dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số ...... 13 iii
1.2.5. Chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018 ........................................ 13 1.2.6. Dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 trong nhà trƣờng tiểu học ..... 14 1.2.7. Quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ................................ 15 1.3. Lý luận về dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ................................ 16 1.3.1. Một số đặc điểm tâm lý cơ bản của học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số ............................................................................................................ 16 1.3.2. Mục tiêu dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ................................ 18 1.3.3. Yêu cầu cần đạt khi dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018............... 19 1.3.4. Nội dung dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ............................... 20 1.3.5. Phƣơng pháp, hình thức dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ....... 22 1.4. Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ..................................... 28 1.4.1. Vai trò của trƣởng phòng GD&ĐT trong quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................................ 28 1.4.2. Nội dung quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018............... 29 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ....................................................................................................... 37 1.5.1. Yếu tố chủ quan .................................................................................... 37 1.5.2. Yếu tố khách quan ................................................................................. 40 Kết luận chƣơng 1 ........................................................................................... 42 iv
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƢỜI DÂN TỘC THIẾU SỐ HUYỆN HOÀNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018.................................................... 43 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng .............................................................. 43 2.1.1. Vài nét về khách thể khảo sát................................................................ 43 2.1.2. Tổ chức khảo sát thực trạng .................................................................. 45 2.2. Thực trạng dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ......................................................................................... 47 2.2.1. Thực trạng nội dung dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 .......................................................... 47 2.2.2. Thực trạng phƣơng pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình GDPT 2018 ............................................................................... 51 2.2.3. Thực trạng hình thức dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 .......................................................... 53 2.3. Thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................................ 55 2.3.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 .................................................. 55 2.3.2. Thực trạng tổ chức dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................................ 57 v
2.3.3. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................... 60 2.3.4. Thực trạng kiểm tra hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ................................................... 63 2.4. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ........................... 66 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................ 69 2.5.1. Ƣu điểm và nguyên nhân ...................................................................... 69 2.5.2. Hạn chế và nguyên nhân ....................................................................... 71 Kết luận chƣơng 2 ........................................................................................... 72 Chƣơng 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN HOÀNG SU PHÌ, TỈNH HÀ GIANG THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018.................................................... 75 3.1. Nguyên tắc đề xuất ................................................................................... 75 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ....................................................... 75 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................ 75 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ........................................................ 75 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................................... 76 3.2. Biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................................................ 76 3.2.1. Xây dựng kế hoạch quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ................................................................................................ 76 vi
3.2.2. Chỉ đạo đổi mới phƣơng pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh ngƣời dân tộc thiểu số trong trƣờng tiểu học theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ......................................................................................... 78 3.2.3. Tổ chức tuyên truyền, hỗ trợ các bậc cha mẹ trong việc dạy tiếng Việt cho học sinh ngƣời dân tộc thiểu số ........................................................ 80 3.2.4. Chỉ đạo các trƣờng tiểu học tổ chức biên soạn tài liệu, học liệu, tranh ảnh, băng đĩa phù hợp, thân thiện với trẻ em tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 .................. 82 3.2.5. Tổ chức bồi dƣỡng tiếng dân tộc cho giáo viên tiểu học dạy trẻ em ngƣời dân tộc thiểu số ..................................................................................... 84 3.2.6. Tổ chức kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ....................................................................................................... 85 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 87 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ... 88 3.5. Kết quả khảo sát ....................................................................................... 89 Kết luận chƣơng 3 ........................................................................................... 96 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 104 vii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất DTTS : Dân tộc thiểu số GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDPT : Giáo dục phổ thông GV : Giáo viên HS : Học sinh THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông UBND : Ủy ban nhân dân viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Quy ƣớc xử lý thông tin thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ..................................................... 47 Bảng 2.2. Thực trạng nội dung dạy học môn Tiếng Việt theo Chƣơng trình GDPT 2018 cho học sinh ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình GDPT 2018 (Đánh giá của CBQL, GV, chuyên viên) ................ 48 Bảng 2.3. Thực trạng phƣơng pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình GDPT 2018 (Đánh giá của CBQL, GV, chuyên viên) ..................................................... 51 Bảng 2.4. Thực trạng hình thức dạy học môn Tiếng Việt theo Chƣơng trình GDPT 2018 cho học sinh ngƣời dân tộc thiểu số trong các trƣờng tiểu học huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang (Đánh giá của CBQL, GV, chuyên viên) .................................... 53 Bảng 2.5. Thực trạng lập kế hoạch quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 (Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên) ................. 55 Bảng 2.6. Thực trạng tổ chức dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 (Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên) .................................... 58 Bảng 2.7. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 (Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên) ........................... 61 ix
Bảng 2.8. Thực trạng kiểm tra hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 (Theo đánh giá của CBQL, chuyên viên) ........................... 64 Bảng 2.9. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ..................................................................... 66 Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết các biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo chƣơng trình GDPT 2018 ............................................................ 89 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ....................................... 92 Bảng 3.3. Mối quan hệ giữa tính cần thiết và khả thi của các biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình GDPT 2018 ................................................... 94 x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngữ văn là môn học bắt buộc đƣợc học từ lớp 1 đến lớp 12. Ở cấp tiểu học, môn học có tên là Tiếng Việt, ở cấp THCS và THPT có tên là Ngữ Văn. Môn Ngữ văn giúp học sinh phát triển kỹ năng sử dụng tiếng Việt, làm công cụ để học tập tất cả các môn học và hoạt động giáo dục khác trong nhà trƣờng; đồng thời cũng là môn học quan trọng giáo dục học sinh những giá trị cao đẹp về văn hóa, văn học và ngôn ngữ dân tộc; phát triển ở học sinh những cảm xúc lành mạnh, tình cảm nhân văn, lối sống nhân ái, vị tha. Chƣơng trình môn Ngữ văn theo Thông tƣ 32/2018/TT-BGDĐT ngày 26/12/2018 của bộ Giáo dục và Đào tạo góp phần cùng với các môn học khác hình thành và phát triển ở học sinh các phẩm chất chủ yếu: yêu nƣớc, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm góp phần hình hành và phát triển ở học sinh các năng lực chung: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Tiếng Việt là ngôn ngữ chính thức dùng trong các cơ sở giáo dục (Điều 11- Luật giáo dục 2019). Trẻ em ngƣời dân tộc thiểu số (DTTS) là một trong những đối tƣợng bị thiệt thòi trong quá trình tiếp cận với giáo dục, đặc biệt là trẻ em gái ngƣời DTTS. Trong nhiều năm qua Nhà nƣớc ban hành và thực hiện nhiều chính sách ƣu tiên phát triển giáo dục dân tộc; sự quan tâm của ngành Giáo dục, cấp ủy, chính quyền địa phƣơng và sự cố gắng của cộng đồng các DTTS, giáo dục dân tộc đã có những bƣớc phát triển nhất định, góp phần tạo nguồn đào tạo cán bộ ngƣời DTTS, từng bƣớc đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế xã hội vùng dân tộc và miền núi. Tuy nhiên, giáo dục vùng dân tộc còn những bất cập nhƣ: Chất lƣợng giáo dục dân tộc còn thấp; tỉ lệ trẻ em ngƣời DTTS đƣợc tiếp cận giáo dục, hoàn thành chƣơng trình lớp học và hoàn thành chƣơng trình tiểu học chƣa cao. Nguyên nhân chủ yếu ảnh hƣởng đến chất lƣợng đó chính là khả năng sử dụng tiếng Việt của học sinh ngƣời dân tộc thiểu số cấp học mầm non và tiểu học. 1
Giáo dục tiểu học từ lớp 1 đến lớp 5 nằm trong giai đoạn giáo dục cơ bản theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. Trong giáo dục tiểu học, Toán và Tiếng Việt là hai môn học bắt buộc trong Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. Trẻ em ngƣời DTTS thƣờng nói tiếng mẹ đẻ tại gia đình, khi đến trƣờng, cô giáo nói tiếng phổ thông, chƣơng trình giáo dục cũng đƣợc thực hiện bằng tiếng phổ thông. Đây là khó khăn rất lớn đối với cả giáo viên và học sinh, cũng nhƣ việc bảo đảm chất lƣợng chƣơng trình giáo dục tiểu học. Rào cản về mặt ngôn ngữ khiến học sinh nhút nhát, rụt rè, thiếu tự tin để tham gia các hoạt động giáo dục. Đối với học sinh tiểu học, khi vào lớp một, vốn tiếng Việt ít, trẻ chỉ có khả năng nghe, nói đƣợc những câu ngắn, đơn giản cho nên việc học tập cũng nhƣ tham gia hoạt động ở lớp, ở trƣờng rất hạn chế. Trong quá trình học tập, nhất là với học sinh lớp 1, lớp 2, học sinh học khó nhớ, hay phát âm sai hoặc thiếu thanh điệu dẫn đến viết sai chính tả, một bộ phận học sinh đọc còn phải đánh vần. Một bộ phận giáo viên chƣa hiểu phong tục, tập quán, văn hóa địa phƣơng để giao tiếp, chăm sóc, giáo dục trẻ. Điều kiện về cơ sở vật chất nhất là ở các điểm trƣờng còn hạn chế, đi lại khó khăn, khí hậu khắc nghiệt. Những hạn chế này là nguyên nhân dẫn đến học sinh tiểu học ngƣời DTTS khó khăn trong việc tiếp thu kiến thức và tỷ lệ học sinh lƣu ban, bỏ học ở những cấp học tiếp theo tăng cao. Huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang có tổng số 13 dân tộc chủ yếu gồm: dân tộc Nùng 38,8%, Dao 21,8%, Mông 12,6%, Tày 14,2%, La Chí 6%, Kinh 4,8%, Hoa Hán 1,25% Cờ Lao 1,43%, Thái 0,02%, Phù Lá 0,2%, Cao Lan 0,06%, Mƣờng 0,07%.. Các nhóm dân tộc thiểu số có tiếng nói riêng; thƣờng sống quần tụ với nhau ở từng thôn nên việc giao tiếp với nhau chủ yếu bằng tiếng mẹ đẻ, ít khi ngƣời dân tộc thiểu số giao tiếp bằng tiếng Việt. Khi trẻ em 5 đến 6 tuổi bắt đầu đi học, các em biết rất ít hoặc không biết tiếng Việt. Các em gặp rất nhiều khó khăn trong quá trình học tập ở trƣờng. Bên cạnh đó, nhiều giáo viên lại không am hiểu về ngôn ngữ riêng của học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số. 2
Do vậy, việc phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số vừa là mục tiêu, vừa là yêu cầu cấp thiết đặt ra cho giáo dục miền núi nhằm đảm bảo và nâng cao chất lƣợng giáo dục toàn diện đáp ứng mục tiêu đề ra theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 về “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo". Thực tế công tác dạy học và quản lý dạy học bộ môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số tại huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang chỉ ra rằng: Mặc dù công tác này đã đƣợc quan tâm và đạt đƣợc một số kết quả đáng ghi nhận, nhƣng vẫn còn nhiều hạn chế, hiệu quả chƣa cao. Đã có các công trình nghiên cứu về công tác quản lý dạy học trong nhà trƣờng tiểu học nói chung, quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số nói riêng, tuy nhiên cho đến nay, tại vùng miền núi phía Bắc nói chung và huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang nói riêng chƣa có một nghiên cứu nào về quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018. Xuất phát từ những lý do trình bày trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang theo Chương trình giáo dục phổ thông năm 2018” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phân tích thực trạng hoạt động dạy học và quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số trong các trƣờng tiểu học huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang, đề xuất biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học tiếng Việt, phát triển ngôn ngữ tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số trong nhà trƣờng tiểu học huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang đáp ứng yêu cầu của Chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018. 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu 4.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. 4.2. Khảo sát thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. 4.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. 5. Giả thuyết khoa học Quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời DTTS huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang tuy đã đƣợc quan tâm và có những kết quả nhất định, tuy nhiên vẫn chƣa đáp ứng đƣợc những yêu cầu giáo dục dân tộc hiện nay đặc biệt là chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. Nếu có những biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt phù hợp và đƣợc triển khai đồng bộ tại các trƣờng có học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang sẽ góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học tiếng Việt trong nhà trƣờng tiểu học đáp ứng Chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018 của bộ Giáo dục và Đào tạo. 4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu đề tài 6.1. Giới hạn về đối tượng nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý của Trƣởng Phòng Giáo dục và Đào tạo đối với hoạt động dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 ở huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo cách tiếp cận chức năng quản lý. 6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát Chúng tôi tiến hành khảo sát với 49 Hiệu trƣởng, phó hiệu trƣởng và 94 giáo viên của các trƣờng tiểu học huyện Hoàng Su Phì; 4 cán bộ, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang. 7. Phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các văn bản, tài liệu, công trình nghiên cứu về quản lý dạy học tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số ở trƣờng tiểu học nhằm xây dựng cơ sở lý luận đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp điều tra viết: Sử dụng các mẫu phiếu khảo sát để tìm hiểu thực trạng dạy học và quản lý dạy học môn Tiếng Việt tại các trƣờng tiểu học, phòng GD&ĐT huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang - Phƣơng pháp phỏng vấn: Phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý, giáo viên của các trƣờng tiểu học huyện Hoàng Su Phì về thực trạng dạy học, quản lý dạy học môn Tiếng Việt tại các nhà trƣờng và các yếu tố ảnh hƣởng đến thực trạng này. - Phƣơng pháp nghiên cứu sản phẩm của hoạt động: Nghiên cứu báo cáo sơ, tổng kết năm học của phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Hoàng Su Phì, tỉnh Hà Giang. 7.3. Phương pháp sử dụng toán thống kê để xử lý kết quả nghiên cứu Sử dụng công thức tính tỷ lệ, tần suất để xử lý các dữ kiện thu đƣợc phục vụ cho việc phân tích số liệu trong quá trình nghiên cứu. 5
8. Cấu trúc của luận văn Ngoài Phần mở đầu, kết luận khuyến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. Chương 2: Thực trạng quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018 Chương 3: Biện pháp quản lý dạy học môn tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số huyện Hoàng Su Phì tỉnh Hà Giang theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông 2018. 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT CHO HỌC SINH TIỂU HỌC NGƢỜI DÂN TỘC THIỂU SỐ THEO CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG 2018 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Đề tài luận văn nghiên cứu quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh tiểu học ngƣời dân tộc thiểu số xuất phát từ quan niệm là dạy ngôn ngữ thứ hai cho học sinh ngƣời dân tộc thiểu số, vì vậy tổng quan nghiên cứu vấn đề sẽ đi theo các hƣớng: tổng quan các công trình nghiên cứu về dạy học ngôn ngữ thứ hai, tổng quan về dạy học môn Tiếng Việt theo Chƣơng trình giáo dục phổ thông năm 2018. 1.1.1. Hướng nghiên cứu về dạy học ngôn ngữ thứ hai (ngoại ngữ) cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số Vấn đề dạy học tiếng quốc gia cho học sinh dân tộc thiểu số đƣợc nhiều nƣớc có nhiều dân tộc, nhiều ngôn ngữ trong một quốc gia trên thế giới quan tâm. Khu vực Châu Á có nhiều nƣớc đã triển khai thành công việc dạy tiếng quốc gia cho học sinh dân tộc thiểu số. Nghiên cứu về lý luận và PP dạy học ngôn ngữ thứ hai (ngoại ngữ) hai tiến sĩ Martin Borgan và Mark Vicars thuộc Đại học Victoria Úc với đề tài nghiên cứu: “The influence of local economies and global policies on English learning and teaching in Việt Nam” (Ảnh hƣởng của kinh tế địa phƣơng và các chính sách toàn cầu tới việc dạy và học tiếng Anh tại Việt Nam). Tác giả Opal Dunn, chuyên gia tƣ vấn giáo dục và là một chuyên gia về phát triển ngôn ngữ sớm với hai cuốn sách “How young children learn English as another language” (Trẻ em học tiếng Anh nhƣ một ngôn ngữ khác nhƣ thế nào) và “Help Your Child with a Foreign Language” (Giúp con của bạn làm quen với một ngoại ngữ). 7
Xuất phát từ vai trò của quản lý trong việc nâng cao chất lƣợng dạy học ngoại ngữ nêu trong lĩnh vực quản lý giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý dạy học ngoại ngữ ở các cấp học khác nhau, có thể kể ra một số công trình ở cấp độ thạc sĩ chuyên ngành quản lý giáo dục. Các công trình nghiên cứu quản lý dạy ngoại ngữ ở trƣờng phổ thông: Nguyễn Thị Hƣơng (2009), Biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh của Hiệu trưởng các trường tiểu học ngoài công lập thành phố Hà Nội [15]; Nguyễn Thanh Vân (2010), Một số biện pháp quản lý dạy và học ngoại ngữ ở các trường trung học phổ thông huyện Phúc Thọ - Hà Tây [31]. Các công trình nghiên cứu quản lý dạy học tiếng Anh ở các trƣờng phổ thông từ cấp tiểu học đến THPT đều mô tả thực trạng dạy học tiếng Anh và thực trạng quản lý dạy học tiếng Anh tập trung vào chủ thể là người hiệu trưởng, từ đó đề xuất ra các biện pháp quản lý dạy học tiếng Anh mới của hiệu trƣởng nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học tiếng Anh ở các trƣờng phổ thông tiểu học, THCS, THPT. Cách tiếp cận quản lý dạy học tiếng Anh của hiệu trƣởng ở các luận văn thông thƣờng đi theo tiếp cận hoạt động quản lý mục tiêu, nội dung chƣơng trình, quản lý dạy, quản lý học, quản lý ngƣời dạy và ngƣời học. Các kết quả nghiên cứu của luận văn trên còn bao gồm các biện pháp (giải pháp) quản lý dạy học ngoại ngữ mới của các chủ thể quản lý nhằm nâng cao chất lƣợng dạy và học ngoại ngữ trong các trƣờng đại học, cao đẳng đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đào tạo của nhà trƣờng. Các cách tiếp cận quản lý dạy học ngoại ngữ trên thông thƣờng đi theo hai cách tiếp cận: tiếp cận hoạt động và tiếp cận quá trình dạy học ngoại ngữ. 1.1.2. Hướng nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học tiếng Việt cho học sinh tiểu học người dân tộc thiểu số theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018 Về quản lý dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh ngƣời dân tộc thiểu số đã có một số đề tài nhƣ: 8