Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn

Chia sẻ: Chuheodethuong10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa tại các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn, đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho đội ngũ giáo viên của các trường THPT của thành phố Bắc Kạn để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, đảm bảo cho giáo viên các trường THPT của thành phố nâng cao được chất lượng dạy học phân hóa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHAN THỊ HUYÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ BẮC KẠN, TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2019
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHAN THỊ HUYÊN QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG THPT THÀNH PHỐ BẮC KẠN, TỈNH BẮC KẠN Ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS. TS Trần Quốc Thành THÁI NGUYÊN - 2019
LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn GS.TS Trần Quốc Thành, người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo, động viên tôi suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn các thầy giáo, cô giáo và Hội đồng khoa học trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã tham gia giảng dạy, tư vấn, giúp đỡ, tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn sự nhiệt tình giúp đỡ của lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn; Các đồng chí lãnh đạo và đồng nghiệp các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn đã giúp đỡ, tạo điều kiện để tôi hoàn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ tình cảm sâu sắc tới gia đình và người thân đã ủng hộ, động viên, tạo điều kiện để tôi hoàn thành tốt luận văn này. Dù đã có nhiều cố gắng trong học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn, song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong các thầy cô, bạn bè, đồng nghiệp và tất cả những ai quan tâm đến vấn đề nghiên cứu đóng góp ý kiến để luận văn được hoàn thiện hơn. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả Phan Thị Huyên i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn ” là công trình nghiên cứu của cá nhân, được thực hiện trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết, khảo sát tình hình thực tiễn và dưới sự hướng dẫn khoa học của GS.TS. Trần Quốc Thành, trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận văn này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 TÁC GIẢ Phan Thị Huyên ii
MỤC LỤC Lời cam đoan .................................................................................................................. i Lời cảm ơn .....................................................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................................ iii Danh mục các chữ viết tắt............................................................................................. iv Danh mục các bảng, sơ đồ ............................................................................................. v MỞ ĐẦU .......................................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài .......................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu .................................................................................................2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...........................................................................3 4. Giả thuyết khoa học ...................................................................................................3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ................................................................................3 7. Phương pháp nghiên cứu ...........................................................................................4 8. Cấu trúc luận văn .......................................................................................................5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ....................6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................6 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ..............................................................................6 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam.................................................................................8 1.2. Dạy học và dạy học phân hóa .................................................................................9 1.2.1. Dạy học ................................................................................................................9 1.2.2. Kỹ năng dạy học ................................................................................................ 10 1.2.3. Dạy học phân hóa ..............................................................................................11 1.2.4. Kỹ năng dạy học phân hóa.................................................................................14 1.3. Bồi dưỡng và bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên trung học phổ thông .....................................................................................................................15 1.3.1. Bồi dưỡng ..........................................................................................................15 1.3.2. Dạy học phân hóa ở trường trung học phổ thông ..............................................15 1.3.3. Kỹ năng dạy học phân hóa của giáo viên trung học phổ thông .........................17 1.3.4. Hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên trung học phổ thông .............................................................................................................18 iii
1.4. Quản lý và quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên trung học phổ thông...............................................................................................................21 1.4.1. Quản lý ...............................................................................................................21 1.4.2. Nội dung quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên trung học phổ thông...............................................................................................................22 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT ............................................................................................................29 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ...........................................................................................29 1.5.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................................32 Tiểu kết chương 1 ........................................................................................................33 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO GIÁO VIÊN CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ BẮC KẠN, TỈNH BẮC KẠN ......................34 2.1. Tổ chức nghiên cứu thực trạng .............................................................................34 2.1.1. Mục đích nghiên cứu .........................................................................................36 2.1.2. Nội dung nghiên cứu..........................................................................................36 2.1.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................36 2.1.4. Địa bàn nghiên cứu ............................................................................................36 2.1.5. Đối tượng khảo sát .............................................................................................37 2.2. Khái quát đặc điểm, tình hình thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn ........................34 2.2.1. Đặc điểm kinh tế xã hội của thành phố Bắc Kạn...............................................34 2.2.3. Giáo dục trung học phổ thông ...........................................................................34 2.3. Thực trạng hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Kạn ................................................................................37 2.3.1. Hoạt động giảng dạy của giáo viên....................................................................37 2.3.3. Thực trạng về mức độ thực hiện các tiêu chí về kỹ năng dạy học phân hóa của giáo viên THPT .....................................................................................................42 2.4. Thực trạng quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa hiện nay ở các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn .........................................................44 2.4.1. Quản lý nội dung chương trình bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên .......................................................................................................................44 2.4.2. Quản lý tiến trình bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa...................................46 2.4.3. Kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng...............................................47 iv
2.4.4. Quản lý các nguồn lực phục vụ hoạt động bồi dưỡng .......................................49 2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn...................................50 2.5.1. Các yếu tố chủ quan ...........................................................................................50 2.5.2. Các yếu tố khách quan .......................................................................................52 2.6. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường trung học phổ thông thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn........................................................................................................................53 2.6.1. Ưu điểm .............................................................................................................53 2.6.2. Hạn chế ..............................................................................................................54 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế bất cập ..........................................................55 Tiểu kết chương 2 ........................................................................................................56 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ BẮC KẠN, TỈNH BẮC KẠN ..........................................................57 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...............................................................................57 3.1.1. Đảm bảo sự đóng góp tích cực của các biện pháp vào việc đổi mới bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên..........................................................57 3.1.2. Đảm bảo tính phù hợp với điều kiện thực tế của các nhà trường và đội ngũ giáo viên .......................................................................................................................57 3.1.3. Đảm bảo tính thiết thực, khả thi ........................................................................57 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa và có thể vận dụng lâu dài ..............................................58 3.1.5. Đảm bảo tính pháp lý .........................................................................................58 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn ..........................................58 3.2.1. Bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý tổ chuyên môn cho đội ngũ tổ trưởng chuyên môn ..................................................................................................................58 3.2.2. Tổ chức triển khai các hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên .......................................................................................................................61 3.2.3. Xây dựng các công cụ quản lý, đánh giá kết quả hoạt động bồi dưỡng của giáo viên .......................................................................................................................63 3.2.4. Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên .........................................................................................................67 v
3.2.5. Đổi mới việc đánh giá kết quả bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên .......................................................................................................................70 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ...........................................................................73 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ................74 3.4.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm ......................................................................74 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm .........................................................................................75 Tiểu kết chương 3 ........................................................................................................78 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................................79 TÀI LIỆU THAM KHẢO .........................................................................................82 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ STT Số thứ tự THPT Trung học phổ thông iv
DANH MỤC CÁC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng 2.1: Đội ngũ giáo viên các trường năm học 2018 - 2019..............................34 Bảng 2.2: Kết quả giáo dục học sinh năm học 2018 - 2019 ...................................35 Bảng 2.3: Cơ sở vật chất và các thiết bị dạy học cơ bản các trường trung học phổ thông thành phố Bắc Kạn, năm học 2018 - 2019 ...........................35 Bảng 2.4: Thực trạng thực hiện các nội dung cơ bản trong giảng dạy phân hóa của giáo viên ..........................................................................................38 Bảng 2.5: Thực trạng thực hiện các tiêu chí về kỹ năng dạy học phân hóa của giáo viên .................................................................................................43 Bảng 2.6: Thực trạng quản lý về nội dung chương trình bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên .............................................................45 Bảng 2.7: Thực trạng tiến trình bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa ..................46 Bảng 2.8: Thực trạng về kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên ....................................................................48 Bảng 2.9: Thực trạng quản lý các nguồn lực phục vụ bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên ....................................................................49 Bảng 3.1: Kết quả khảo sát tính cần thiết của các biện pháp .................................75 Bảng 3.2: Kết quả khảo sát tính khả thi của các biện pháp ....................................76 Bảng 3.3: Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ........77 Sơ đồ 3.1: Mối quan hệ giữa các biện pháp ..............................................................73 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Mỗi cá nhân đều có những đặc điểm riêng về tâm sinh lý, về trình độ nhận thức và vốn sống. Vì vậy trong quá trình nhận sự giáo dục mỗi cá nhân sẽ có những phản ứng riêng. Dó đó các nhà giáo giáo dục bên cạnh những tác động chung, cần có những tác động riêng phù hợp với từng đối tượng trong từng tình huống cụ thể. Đó chính là một trong những đặc điểm của quá trình giáo dục (quá trình giáo dục có tính cá biệt và cụ thể cao). Trong quá trình dạy học, khách thể tác động của giáo viên là tập thể học sinh với những đặc điểm trương đồng về trình độ nhận thức do lứa tuổi quy định, song bên cạnh đó, mỗi học sinh lại là chủ thể với những đặc điểm cá biệt về năng lực nhận thức, hoàn cảnh sống khác nhau. Vì thế, cần tổ chức quá trình dạy học phù hợp với đặc điểm chung của tập thể và đặc điểm cá biệt của từng học sinh, đảm bảo cho mọi học sinh đều có thể phát triển tối đa năng lực của mình, phát triển thiên hướng của các em. Đó chính là nguyên tắc đảm bảo mối quan hệ thống nhất giữa tính vừa sức chung và tính vừa sức riêng trong dạy học. Nghị quyết 29 Trung ương 8 khóa XI nêu rõ mục tiêu tổng quát của giáo dục Việt Nam đó là: “Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”. Để thực hiện tốt nội dung trên, dạy học phân hóa được xem như một trong những định hướng cơ bản của đổi mới giáo dục phổ thông Việt Nam, nhằm phát triển nền giáo dục nước nhà theo định hướng tiếp cận năng lực người học. Năng lực dạy học là một trong những năng lực cốt lõi của người giáo viên, năng lực dạy học được cấu thành từ các năng lực thành phần (kỹ năng) như kỹ năng thiết kế kế hoạch dạy học phân hóa, kỹ năng tổ chức các hoạt động dạy học phân hóa, kỹ năng đánh giá kết quả học tập. Trong điều kiện thực hiện chương trình giáo dục phổ thông (trong đó có chương trình môn học năm học 2018), giáo viên trường phổ thông cần phải đáp ứng tốt những yêu cầu về năng lực dạy học. Để thực hiện chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, việc tổ chức bồi dưỡng năng lực dạy học cho 1
giáo viên là rất cần thiết nhằm trang bị cho đội ngũ giáo viên năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu của dạy học chương trình mới. Trên thực tế, trong mỗi lớp học có khoảng từ 40 đến 45 học sinh, chỉ có 01 giáo viên đứng lớp. Các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tính Bắc Kạn cũng trong bối cảnh chung đó, nên trong nhiều năm việc giáo viên lựa chọn nội dung dạy học và phương pháp dạy học vẫn chủ yếu dành cho số đông. Từ đó dẫn đến hiện tượng cào bằng trong quá trình dạy học. Những học sinh học khá thì buộc phải học ở mức độ trung bình nên không thật hứng thú trong học tập. Những học sinh yếu lại không theo kịp với mặt bằng chung của lớp. Chưa kể tới những học sinh có những khó khăn về nhận thức, về hoàn cảnh gia đình, về các mối quan hệ xã hội. Mặc dù đã ý thức được tầm quan trọng của dạy học phân hóa những nhiều giáo viên còn đang rất lúng túng không biết để thực hiện dạy học phân hóa phải bắt đầu từ đâu? Họ đang rất thiếu và yếu về các kỹ năng trong dạy học nói chung và kỹ năng dạy học phân hóa nói riêng. Vì vậy, việc bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho đội ngũ giáo viên các trường THPT là rất cần thiết và là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Tuy nhiên, việc này tự thân giáo viên không làm được mà cần có sự tổ chức bồi dưỡng của các cấp quản lý. Các cấp quản lý của sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn, các trường THPT đã ít nhiều quan tâm đến vấn đề này. Nhưng khi tổ chức bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên vẫn còn những tồn tại nhất định làm giảm hiệu quả cảu hoạt động bồi dưỡng. Điều đó đỏi hỏi cần có những biện pháp quản lý phù hợp để việc tổ chức bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT của thành phố Bắc Kạn có hiệu quả hơn, giáo viên các trường THPT thực sự có kỹ năng dạy học phân hóa. Xuất phát từ lý do trên, tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn”. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa tại các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn, đề xuất các biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho đội ngũ giáo viên của các trường THPT của 2
thành phố Bắc Kạn để nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, đảm bảo cho giáo viên các trường THPT của thành phố nâng cao được chất lượng dạy học phân hóa. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học học phân hóa cho giáo viên các trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT các trường thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. 4. Giả thuyết khoa học Hiện nay, dạy học phân hóa tại các trường THPT thành phố Bắc Kạn đã được quan tâm. Tuy nhiên kỹ năng tìm hiểu đặc điểm đối tượng giáo dục và kỹ năng thiết kế bài học dạy học phân hóa còn hạn chế. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên, trong đó có nguyên nhân thuộc về công tác quản lý. Nếu phân tích rõ cơ sở lý luận và các hạn chế trong quản lý thì có thể đưa ra được các biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên và chất lượng dạy học ở các trường THPT thành phố Bắc Kạn sẽ được cải thiện. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xác lập cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường THPT thành phố Bắc Kạn 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu một số biện pháp quản lý của Hiệu trưởng về hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa trên lớp cho giáo viên tất cả các bộ môn ở các trường THPT đóng trên địa bàn thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. Đề tài chỉ sử dụng các số liệu ở 3 trường trung học phổ thông thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn trong hai năm học: 2017-2018 và 2018 - 2019). 3
7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng phương pháp này để phân tích, tổng hợp các tài liệu, sách báo và các công trình nghiên cứu về quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên ở trường trung học phổ thông để xây dựng cơ sở lý luận cho luận văn. 7.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp quan sát Thu thập thông tin qua việc quan sát hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học của học sinh thông qua dự giờ thăm lớp; thảo luận về giờ học, rút kinh nghiệm sau dự giờ thăm lớp thông qua dự sinh hoạt chuyên môn. Đặc biệt quan sát hoạt động học của học sinh để tìm hiểu về hiệu quả của việc tổ chức hoạt động học cho học sinh của giáo viên. 7.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Xây dựng bảng hỏi, nghiên cứu về biện pháp quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa giáo viên của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông ở thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Phỏng vấn, tham khảo ý kiến chuyên viên, cán bộ quản lý sở Giáo dục và Đào tạo Bắc Kạn, hiệu trưởng các trường THPT về quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên. Thu thập dữ liệu về quá trình quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên thông qua giao tiếp trực tiếp với đối tượng, làm sáng tỏ những điều chưa biết khi quan sát…nhằm bổ sung cho kết quả nghiên cứu bằng phương pháp điều tra. 7.2.4. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Nghiên cứu các văn bản, kế hoạch, hồ sơ tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra hoạt động dạy học phân hóa của hiệu trưởng các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn để phát hiện các biện pháp của hiệu trưởng đã thực hiện. 7.2.5. Phương pháp xin ý kiến chuyên gia Xin ý kiến của các chuyên gia (cán bộ quản lý và giáo viên) về các vấn đề như đánh giá thực trạng, kiểm nghiệm tính hợp lý và khả thi của các biện pháp được đề xuất… 4
7.2.6. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Kết hợp lý luận với thực tế, tổng kết kinh nghiệm của các trường trung học phổ thông trên địa bàn thành phố về công tác quản lý quản lý bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên. Phương pháp này dùng để đánh giá mức độ khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học đã đề xuất. 7.3. Phương pháp xử lý số liệu Sử dụng toán học xử lí các số liệu thống kê để tìm ra thông tin phục vụ quá trình nghiên cứu. Nhờ đó xác định được kết quả một cách khách quan các biện pháp quản lý dạy học của hiệu trưởng theo yêu cầu của cấp trung học phổ thông. Rút ra kết luận, đánh giá, tổng hợp các dữ liệu mới tương ứng. 8. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ BỒI DƯỠNG KỸ NĂNG DẠY HỌC PHÂN HÓA CHO GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Các tư tưởng về dạy học và quản lý dạy học đã được thể hiện trong những quan điểm của nhiều nhà giáo dục từ thời cổ đại. Khổng Tử (551-479 TCN) đã dạy học trò bằng cách khuyến khích sở trường, phê bình sở đoản, phương châm chính của dạy học là khải phát (gợi mở). Dạy học phân hóa là vấn đề được quan tâm nghiên cứu, vận dụng từ lâu ở rất nhiều nước trên thế giới, trong đó phát triển nhất là ở Mỹ. Dạy học phân hóa không phải là một xu hướng dạy học mới và cũng không phải là một quan niệm mới về dạy học (Gibson -2010) [dẫn theo16]. Giáo viên ngày nay cần phải biết làm thế nào để đáp ứng với sự đa dạng luôn được nảy sinh trong quá trình dạy học. Việc sử dụng một chương trình duy nhất và cách dạy chung cho tất cả học sinh sẽ không còn đáp ứng được nhu cầu của đại đa số học sinh nữa (Forten, Grant và Hollas, 2002; McBride, 2004; McCoy và Kettẻlin Geller, 2004; Tomlinson, 2000; Tomlinson và Lalbfleisch, 1998) [dẫn theo 16]. Việc tiến hành các bài giảng thông qua một cách tiếp cận dạy học và học duy nhất, bỏ qua các yếu tố khác nhau của học sinh về cách học, trình độ và sở thích sẽ đem lại những giờ học đơn điệu và nhàm chán (Fischer và Rose, 2001; Forten và công sự, 2002; Guuild, 2001; Tomlinson và Kalbfleisch, 1998; Balliro, 1997). Bên cạnh đó, việc đáp ứng những nhu cầu học tập của học sinh sẽ thúc đẩy động cơ học tập và phát huy được tính tích cực học tập của học sinh (Stronge, 2004; Tomlinson, 2004). Rõ ràng học sinh sẽ học tốt hơn, hiệu quả hơn khi các nhiệm vụ học tập được tốt hơn khi các nhiệm vụ đưa ra phù hợp với các em, không quá dễ hoặc quá khó (Tomlinson, 2004) [dẫn theo 16]. Theo nhà nghiên cứu về quản lý giáo dục nổi tiếng của Xô Viết V.A.Xukhomlinxiki cho rằng kết quả toàn bộ hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt động của đội ngũ giáo viên. 6
Trong thực tiễn nghiên cứu và với kinh nghiệm thực tiễn làm hiệu trưởng, V.A.Xukhomlinxiki đã tổng kết và đúc rút được những thành công cũng như thất bại từ kinh nghiệm quản lý của bản thân, kết hợp với nhiều tác giả khác cùng nghiên cứu ông đã đưa ra một biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên của trường trung học như sau: “Trong quản lý nhà trường thì cần phân công công việc hợp lý qua các thành viên trong Ban giám hiệu, Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng phụ trách chuyên môn; tổ trưởng chuyên môn. Phát huy tối đa vai trò của các bộ phận chủ chốt” [dẫn theo 35]. Trong nhiều công trình nghiên cứu của mình các tác giả V.A.Xukhomlinxiki cũng như các tác giả V.PXtrezicodin, Zakhonôp, Gigoocscaia... đều thống nhất khẳng định muốn một nhà trường phát triển thì Hiệu trưởng nhà trường cần phải chú trọng xây dựng và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, luôn luôn phát huy được tính chủ động, sáng tạo trong lao động và tạo ra khả năng ngày càng hoàn thiện vì tay nghề sư phạm của mình, luôn luôn tạo ra động lực để đội ngũ giáo viên hết lòng vì công việc. Bên cạnh đó, để xây dựng, phát triển được đội ngũ giáo viên có trình độ chuyên môn cao, tâm huyết với nghề, yêu trẻ, gắn bó và cống hiến hết mình cho nhà trường thì người hiệu trưởng phải có quyền lựa chọn đội ngũ giáo viên cho trường mình. Pakistan, quốc gia có chương trình bồi dưỡng về sư phạm do Nhà nước quy định trong thời gian 3 tháng, gồm các nội dung như bồi dưỡng năng lực dạy học, cơ sở tâm lý giáo dục, phương pháp nghiên cứu, đánh giá và nhận xét học sinh, đối với đội ngũ giáo viên mới vào nghề chưa quá 3 năm. Ở Nhật Bản, việc bồi dưỡng và đào tạo lại cho giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là nhiệm vụ bắt buộc đối với người lao động sư phạm. Tuỳ theo thực tế của từng đơn vị cá nhân mà các cấp quản lý giáo dục đề ra các phương thức bồi dưỡng khác nhau trong một phạm vi theo yêu cầu nhất định. Cụ thể là mỗi trường cử từ 3 đến 5 giáo viên được đào tạo lại một lần theo chuyên môn mới và tập trung nhiều vào đổi mới phương pháp dạy học. Tại Thái Lan, bắt đầu từ năm 1998 việc bồi dưỡng giáo viên được tiến hành ở trung tâm học tập cộng đồng nhằm thực hiện giáo dục cơ bản, huấn luyện kĩ năng nghề nghiệp và thông tin tư vấn cho mọi người dân trong xã hội. Triều Tiên là một nước có chính sách rất thiết thực về bồi dưỡng và đào tạo lại đội ngũ giáo viên. Tất cả giáo viên đều phải tham gia học tập đầy đủ các nội dung 7
chương trình về nâng cao trình độ và nghiệp vụ chuyên môn theo quy định. Nhà nước đã đưa ra hai chương trình lớn được thực thi hiệu quả trong thập kỉ vừa qua, đó là: “Chương trình bồi dưỡng giáo viên mới” để giáo viên thực hiện trong 10 năm và “Chương trình trao đổi” để đưa giáo viên đi tập huấn tại nước ngoài. Như vậy, các nhà nghiên cứu về giáo dục đều khẳng định một nền giáo dục có hiệu quả là một nền giáo dục dựa trên nguyên tắc “phân hóa” phù hợp với từng đối tượng học sinh. Giáo viên phải có năng lực tìm hiểu nhu cầu và các đặc điểm của đối tượng giáo dục. Từ đó, xây dựng kế hoạch dạy học và tổ chức thực hiện kế hoạch dạy học cho phù hợp. 1.1.2. Các nghiên cứu ở Việt Nam Ở nước ta, ngay những ngày đầu của nền giáo dục cách mạng Việt Nam, Bác Hồ trong thư gửi cho học sinh nhân ngày khai trường, người viết rằng từ giờ phút này giở đi, các em bắt đầu được nhận một nền giáo dục hoàn toàn Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em… [dẫn theo 20] Nội dung bức thư như là một định hướng cho sự phát triển của phương pháp dạy học Những năm gần đây, đứng trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục và đào tạo nói chung và đổi mới phương pháp dạy học nói riêng, nhiều nhà nghiên cứu trong đó có những nhà giáo dục học, tâm lí học đã đi sâu nghiên cứu vấn đề đổi mới nội dung dạy học theo hướng nâng cao tính hiện đại và gắn khoa học với thực tiễn sản xuất và đời sống, vấn đề lấy học sinh làm trung tâm trong hoạt động dạy học. Trên cơ sở lý luận của học thuyết Mác - Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh, các nhà giáo dục Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu một cách khoa học về quản lý dạy học và dạy học phân hóa nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong các nhà trường như: Nguyễn Bá Kim, Vũ Dương Thụy (2003), “Dạy học phân hóa”; Tôn Thân (2006), “Một số vấn đề về dạy học phân hóa”; Nguyễn Thanh Bình (2007), “Dạy học phân hóa nhìn từ góc độ của giáo dục học”; Nguyễn Thị Kim Dung (2007), “Dạy học phân hóa - khái niệm và các khía cạnh thể hiện”; Nguyễn Văn Đản (2007), “Quan niệm về phân hóa giáo dục và nguyên tắc phân hóa”; Đoàn Duy Hinh (2007), “Phân hóa trong dạy học ở bậc trung học trên thế giới”; Nguyễn Thanh Hoàn (2007), “Dạy học phân hóa - một vài vấn đề lý luận”; . Trong các công trình 8
nghiên cứu trên các tác giả đều nhấn mạnh đến vấn đề dạy học phân hóa trong các nhà trường. Giáo viên phải nắm được các kỹ năng dạy học nói chung và kỹ năng dạy học phân hóa nói riêng để thực hiện tốt dạy học phân hóa. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có một công trình nghiên cứu nào đề cập đến công tác quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên ở các trường THPT một cách có hệ thống, đặc biệt là quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên ở các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn. Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng, xác lập các biện pháp quản lý hoạt động bồi dưỡng kỹ năng dạy học phân hóa cho giáo viên ở các trường THPT thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn là cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. 1.2. Dạy học và dạy học phân hóa 1.2.1. Dạy học 1.2.1.1. Khái niệm Dạy học là một bộ phận của quá trình giáo dục (nghĩa rộng), là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức của loài người để phát triển năng lực và phẩm chất người học theo mục đích, được thực hiện theo một phương pháp sư phạm đặc biệt do nhà trường tổ chức. Dạy học là một hệ thống toàn vẹn bao gồm hoạt động dạy và hoạt động học. Trong đó, dưới vai trò chủ đạo của giáo viên, học sinh tự giác, tích cực, chủ động tự tổ chức, tự điều khiển hoạt động nhận thức nhằm thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ dạy học, đạt mục đích dạy học đề ra. 1.2.1.2. Bản chất của quá trình dạy học Là quá trình nhận thức độc đáo của học sinh dưới vai trò chủ đạo của giáo viên. Hoạt động dạy được biểu hiện thông qua việc tổ chức các hoạt động học cho học sinh. Giáo viên giao nhiệm vụ học tập phù hợp với học sinh thể hiện ở nội dung, phương pháp, hình thức chuyển giao nhiệm vụ học tập. Khả năng giáo viên theo dõi, quan sát, phát hiện kịp thời những khó khăn của học sinh trong quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập. Tìm hiểu nguyên nhân của những khó khăn để từ đó giáo viên có những biện pháp hỗ trợ, khuyến khích học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập. 9
Hoạt động học là quá trình trong đó dưới sự định hướng của người dạy, người học tự giác, tích cực, chủ động, độc lập tiếp thu tri thức, kinh nghiệm của xã hội loài người được biểu hiện thông qua việc thực hiện các nhiệm vụ học tập. 1.2.2. Kỹ năng dạy học 1.2.2.1. Khái niệm Kỹ năng dạy học được hình thành trong quá trình hoạt động sư phạm, thông qua sự tích lũy các kinh nghiệm sống. Kỹ năng dạy học đối với giáo viên là cần thiết và là cơ sở để giáo viên thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học, thực hiện tốt các công việc dạy học. 1.2.2.2. Các kỹ năng dạy học cơ bản Kỹ năng tìm hiểu đối tượng giáo dục. Giáo viên có phương pháp thu thập và xử lí thông tin thường xuyên về nhu cầu và đặc điểm của học sinh, sử dụng các thông tin thu được vào dạy học và giáo dục học sinh. Kỹ năng xây dựng kế hoạch dạy học. Kế hoạch bài học thể hiện sự thống nhất giữa dạy và học, giữa dạy học và giáo dục, có nhiều phương án thích ứng với các đối tượng khác nhau, dự kiến được các tình huống sư phạm có thể xảy ra và cách sử lí. Kỹ năng đảm bảo chương trình môn học. Dạy học theo đúng chuẩn kiến thức, kỹ năng của trương trình môn học, thực hiện một cách linh hoạt, sáng tạo kế hoạch dạy học đã được thiết kế, thực hiện tốt yêu cầu phân hóa, lựa chọn nội dung dạy học phù hợp với đối tượng học sinh. Kỹ năng vận dụng các phương pháp dạy học: Giáo viên phối hợp thuần thục, sáng tạo các phương pháp dạy học đặc thù của môn học, ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học theo hướng phân hóa, phát huy tính tích cực nhận thức và phát triển kỹ năng tự học của học sinh. Kỹ năng sử dụng các phương tiện dạy học làm tăng hiệu quả dạy học. Kỹ năng xây dựng môi trường học tập: Luôn giữ thái độ bình tĩnh trong mọi tình huống, tôn trọng ý kiến của học sinh, tạo không khí khí thi đua lành mạnh trong lớp học. Kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh: Đảm bảo chính xác toàn diện, công bằng, khách quan và phát triển năng lực tự đánh giá của học sinh. Sử dụng kết quả kiểm tra, đánh giá để điều chỉnh hoạt động dạy và học. 10