Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số giải pháp nhằm phát triển tài nguyên lâm sản ngoài gỗ ở 2 xã Bình Thanh - Thung Nai, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình

Chia sẻ: Tri Lễ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu góp phần xây dựng cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc quản lý sử dụng tài nguyên LSNG nhằm phát triển và bảo vệ rừng phòng hộ Sông Đà và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân xung quanh lòng Hồ. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Khoa học lâm nghiệp: Nghiên cứu một số giải pháp nhằm phát triển tài nguyên lâm sản ngoài gỗ ở 2 xã Bình Thanh - Thung Nai, huyện Cao Phong, tỉnh Hòa Bình

Lêi nãi ®Çu Sau 3 n¨m häc tËp vµ rÌn luyÖn t¹i trêng §¹i häc L©m nghiÖp, ®Õn nay kho¸ häc 2003-2006 ®· kÕt thóc. §Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ häc tËp, ban chñ nhiÖm khoa ®· ph©n c«ng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi tèt nghiÖp “Nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn tµi nguyªn LSNG ë 2 x· B×nh Thanh–Thung Nai, huyÖn Cao Phong, tØnh Hoµ B×nh” Nh©n dÞp nµy cho phÐp t«i ®îc bÇy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c ®Õn c¸c thÇy c« gi¸o trong Trêng ®Æc biÖt lµ thÇy gi¸o T.S Lª Sü ViÖt, ngêi ®· hÕt lßng híng dÉn, d×u d¾t gióp ®ì t«i hoµn thµnh b¶n luËn v¨n nµy. T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n UBND hai x· B×nh Thanh, Thung Nai-huyÖn Cao Phong, TØnh Hoµ B×nh, c¸n bé kü thuËt L©m Trêng S«ng §µ ®· nhiÖt t×nh gióp ®ì t«i trong suèt thêi gian qua. MÆc dï ®· lµm viÖc víi tÊt c¶ nç lùc, nhng do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é vµ thêi gian nªn luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. T«i rÊt mong ®îc sù chØ b¶o ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ bÌ b¹n ®Ó b¶n kho¸ luËn cã ý nghÜa thùc tÕ h¬n. T«i xin ch©n thµnh c¸m ¬n! Xu©n Mai, th¸ng 08 n¨m 2006 Häc viªn NguyÔn ThÞ Thanh Nguyªn
2 Ch¬ng 1 §Æt vÊn ®Ò Còng nh c¸c níc nhiÖt ®íi kh¸c, rõng níc ta cã nguån tµi nguyªn l©m s¶n ngoµi gç (LSNG) rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Tµi nguyªn LSNG ®ãng vai trß rÊt quan träng trong ®êi sèng cña céng ®ång d©n téc thiÓu sè, sèng phô thuéc vµo rõng. Theo Pitamber Sharma (1995), th¸ch thøc lín nhÊt ®èi víi viÖc ph¸t triÓn miÒn nói trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ lµm sao gi¶m ®îc t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo, t¹o c¬ héi viÖc lµm vµ b¶o tån ®îc m«i trêng vµ sinh c¶nh vïng nói, ®¶m b¶o sù ph©n bæ c«ng b»ng, th«ng qua viÖc thu hót sù chó ý cña phô n÷, c¸c nhãm cã liªn quan hoÆc bÞ thiÖt thßi. Trong ®iÒu kiÖn miÒn nói ë níc ta LSNG ®îc coi lµ mét trong sè c¸c tµi nguyªn rÊt quan trong, cã quan hÖ phô thuéc víi c¸c nguån tµi nguyªn kh¸c ®Ó t¹o thµnh mét hÖ sinh th¸i hoµn chØnh. C«ng tr×nh thuû ®iÖn Hßa B×nh ®îc khëi c«ng x©y ®ùng tõ n¨m 1979 vµ sù ra ®êi cña c«ng tr×nh nµy ®· lµm thay ®æi cuéc sèng cña ngêi d©n xung quanh vïng lßng Hå. Trong ®ã, sù thay ®æi lín nhÊt lµ ngêi d©n mÊt ®i t liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu lµ ®Êt canh t¸c vµ c¸c nguån lîi kh¸c tõ rõng. Sù thay ®æi nµy kÕt hîp víi tËp qu¸n canh t¸c l¹c hËu vµ tr×nh ®é d©n trÝ thÊp ®· lµm cho cuéc sèng ngêi d©n vèn ®· khã kh¨n l¹i cµng khã kh¨n h¬n. VÊn ®Ò mÊu chèt ë ®©y lµ ph¶i t×m ra ®îc gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nhÊt ®Ó võa cã thÓ n©ng cao ®êi sèng cho ngêi d©n, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo võa b¶o vÖ ®îc hÖ sinh th¸i rõng phßng hé ®Çu nguån cho c«ng tr×nh Thñy ®iÖn Hoµ B×nh.
3 XuÊt ph¸t tõ mèi quan t©m ®ã, trong gÇn 2 thËp kû qua c¸c ch¬ng tr×nh quèc gia vÒ trång rõng phßng hé vµ æn ®Þnh d©n c vïng hå Thuû ®iÖn Hoµ B×nh ®· ®îc triÓn khai mét c¸ch réng kh¾p trªn toµn vïng nh»m n©ng cao ®é che phñ cña rõng, t¹o nguån thu nhËp vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cho c¸c céng ®ång d©n c ë ®©y. Nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu cña c¸c ch¬ng tr×nh nµy ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng cña ngêi d©n, g¾n liÒn víi môc tiªu ph¸t triÓn rõng bÒn v÷ng vµ b¶o vÖ m«i trêng. Trong hµng lo¹t c¸c gi¶i ph¸p ®· ®îc ¸p dông, gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn LSNG ®îc coi lµ m«t trong nh÷ng gi¶i ph¸p kh¶ thi ®Ó gi¶i quyÕt mèi quan t©m trªn. L©m s¶n ngoµi gç ®· vµ ®ang ®îc thõa nhËn nh lµ mét nh©n tè mµ th«ng qua nã viÖc chia sÎ lîi Ých tõ rõng gi÷a nhµ níc vµ ngêi d©n ®îc ®¶m b¶o. Ngoµi ra, viÖc ph¸t triÓn LSNG cßn thu hót ®îc céng ®ång d©n c tham gia vµo c«ng t¸c b¶o vÖ rõng v× lîi Ých cña chÝnh hä. Tõ xa xa con ngêi ®· thêng xuyªn sö dông LSNG phôc vô cho lîi Ých cña hä song hä cha nhËn thøc ®îc vai trß to lín cña LSNG. Víi ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn u ®·i vÒ khÝ hËu, ®Êt ®ai cho viÖc ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn LSNG song cho ®Õn nay nguån tµi nguyªn nµy vÉn cha ®îc qu¶n lý vµ sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶. HÖ qu¶ cña t×nh tr¹ng ®ã tµi nguyªn LSNG ngµy cµng bÞ suy gi¶m c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, nh÷ng loµi quý hiÕm ®· bÞ khai th¸c qu¸ møc vµ ®ang ®øng tríc nguy c¬ tuyÖt chñng, nguån thu cña ngêi d©n tõ tµi nguyªn LSNG còng ngµy mét Ýt dÇn. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, viÖc nghiªn cøu c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ph¸t triÓn tµi nguyªn LSNG t¹i khu vùc lßng hå ®ang trë thµnh mét yªu cÇu rÊt bøc thiÕt bëi c¸c lý do sau ®©y:
4 - LSNG cã tÇm quan träng vÒ KT-XH, chóng cã gi¸ trÞ lín vµ cã thÓ t¹o ra ®îc c«ng ¨n viÖc lµm. Thu nhËp b×nh qu©n tõ LSNG chiÕm kho¶ng 15% tæng thu nhËp trong c¸c hé gia ®×nh. - Ph¸t triÓn LSNG cßn gãp phÇn lµ t¨ng thªm tÝnh ®a d¹ng sinh häc vµ b¶o tån c¸c nguån gen quý hiÕm trong c¸c khu rõng nhiÖt ®íi ë níc ta nãi chung vµ trong rõng phßng hé S«ng §µ nãi riªng. - Cïng víi sù suy tho¸i cña rõng bëi qu¸ tr×nh khai th¸c bÊt hîp lý vµ hiÖn tîng du canh, du c, ®èt n¬ng lµm rÉy v.v… nguån tµi nguyªn LSNG ë níc ta ®ang bÞ c¹n kiÖt víi tèc ®é hÕt søc nhanh chãng. - Còng nh nhiÒu céng ®ång d©n c kh¸c ë vïng cao, céng ®ång d©n ë 2 x· Thung Nai vµ B×nhThanh ®· vµ ®ang sö dông LSNG ngµy mét nhiÒu h¬n v× diÖn tÝch ®Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cßn l¹i rÊt Ýt (b×nh qu©n kh«ng qu¸ 60 m 2/®Çu ngêi). Thu nhËp hiÖn t¹i cña phÇn ®«ng ngêi d©n lµ dùa vµo rõng, nhng rõng ë ®©y l¹i chñ yÕu lµ rõng phßng hé. Nªn con ®êng duy nhÊt ®Ó t¹o nguån thu nhËp cho ngêi d©n n¬i ®©y lµ ph¸t triÓn c¸c loµi thùc vËt cho l©m s¶n ngoµi gç cã gi¸ trÞ kinh tÕ ®Ó æn ®Þnh ®êi s«ng d©n c, ®ång thêi gãp phÇn b¶o vÖ ®îc rõng phßng hé ®Çu nguån. Víi nh÷ng lý do trªn, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi: “Nghiªn cøu mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn tµi nguyªn LSNG ë 2 x· B×nh Thanh-Thung Nai, huyÖn Cao Phong, tØnh Hoµ B×nh” trong khu«n khæ mét b¶n luËn v¨n tèt nghiÖp Cao häc t¹i trêng ®¹i häc L©m nghiÖp.
5 Ch¬ng 2 Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu 2.1. Trªn thÕ giíi NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña LSNG, héi nghÞ M«i trêng vµ ph¸t triÓn cña liªn hîp quèc (UNCED), häp t¹i Rio de Janero n¨m 1992, ®· th«ng qua ch¬ng tr×nh nghÞ sù vµ c¸c nguyªn t¾c vÒ rõng, ®· x¸c ®Þnh LSNG lµ mét ®èi tîng quan träng, mét nguån lîi m«i trêng cho ph¸t triÓn l©m nghiÖp bÒn v÷ng cÇn ®îc chó träng h¬n n÷a. Tõ ®ã ®Õn nay, viÖc ph¸t triÓn LSNG ®îc c¸c nhµ khoa häc bµn luËn s«i næi, c¶ trong lÜnh vùc nghiªn cøu lý luËn lÉn thùc tiÔn s¶n xuÊt. Tõ viÖc ph©n tÝch vµ tæng luËn c¸c quan ®iÓm, quan niÖm cña hµng lo¹t t¸c gi¶ trªn thÕ giíi vÒ LSNG. §Ò tµi ®· h×nh thµnh nhËn thøc vÒ LSNG nh sau: - ThuËt ng÷ vÒ l©m s¶n ngoµi gç lµ mét thuËt ng÷ cã tÝnh khoa häc cao, cã triÓn väng ®îc sö dông thèng nhÊt vµ phï hîp víi c¸c yÕu tè cã thÓ lîng ho¸ trong viÖc x¸c ®Þnh c¸c s¶n phÈm kh¸c gç cña rõng (forest products other than wood). LSNG (NWFPs) bao gåm tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc sinh häc vµ c¸c dÞch vô thu ®îc tõ rõng hoÆc tõ bÊt kú vïng ®Êt nµo cã kiÓu sö dông ®Êt t¬ng tù, lo¹i trõ gç ë tÊt c¶ c¸c h×nh th¸i cña nã. Tuy cã sù kh¸c biÖt gi÷a hai thuËt ng÷ sö dông trong tiÕng Anh lµ Non-timber forest products (NTFPs) vµ Non-wood forest products (NWFPs) song c¶ hai thuËt ng÷ nµy ®Òu ®îc hiÓu b»ng tiÕng viÖt lµ LSNG. Tuy nhiªn, nÕu hiÓu mét c¸ch chÝnh x¸c h¬n th× NTFPs lµ nh»m chØ c¸c l©m s¶n ngoµi gç lín (Timber-gç lín), cßn NWFPs nh»m chØ c¸c loµi l©m s¶n ngoµi gç nãi chung. V×
6 vËy, mét sè lo¹i s¶n phÈm nh gç nhá, gç cñi, ngän c©y... cã thÓ xÕp vµo NTFPs, nhng kh«ng thÓ xem chóng lµ NWFPs, nh ®Þnh nghÜa trªn ®· nªu. - Trong thùc tÕ, cã nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cïng lo¹i víi LSNG ®îc s¶n xuÊt trªn ®Êt kh«ng cã rõng (nh nÊm, méc nhÜ, m¨ng, qu¶ tr¸m, h¹t giæi, th¶o dîc,v.v..) nhng chóng kh«ng ph¶i lµ LSNG bëi v×: c¸c l©m s¶n bao gåm nh÷ng s¶n phÈm cã nguån gèc sinh häc tõ rõng hoÆc tõ mét hÖ thèng sö dông ®Êt t¬ng tù rõng theo ®Þnh híng l©m nghiÖp. Khi ph©n tÝch vÒ sù cÇn thiÕt ph¸t triÓn LSNG, c¸c nghiªn cøu chØ ra r»ng: - HÖ sinh th¸i rõng Èm nhiÖt ®íi lµ mét hÖ thèng rõng hoµn h¶o vµ ®Çy ®ñ, víi khu hÖ ®éng thùc vËt phong phó vµ ®a d¹ng vµo bËc nhÊt trªn hµnh tinh, lµm cho c¸c nhµ khoa häc ph¶i s÷ng sê vµ ngì ngµng. §óng nh Van Stennis (1995) ®· viÕt ’’Díi con m¾t cña c¸c nhµ thùc vËt hoc «n ®íi, nh÷ng c©y cá ë miÒn nhiÖt ®íi ®îc xem nh mét k× quan, nh÷ng qu¸i dÞ, nh÷ng sinh vËt sai quy c¸ch; mµ lÏ ra ph¶i xem chóng nh nh÷ng sinh vËt b×nh thêng, ®¹i diÖn cho bé phËn to lín cña thÕ giíi thùc vËt trªn tr¸i ®Êt. V× v©y, viÖc t©n dông triÖt ®Ó mäi tiÒm n¨ng cña rõng nhiÖt ®íi Èm ®Ó kinh doanh toµn diÖn, lîi dông tæng hîp. - Gi¸ trÞ kinh tÕ-x· héi cña LSNG thÓ hiÖn ë nhiÒu khÝa c¹nh kh¸c nhau, tõ cung cÊp l¬ng thùc, thùc phÈm, vËt liÖu x©y dùng, nguyªn liÖu lµm thñ c«ng mü nghÖ, dîc phÈm, ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n, viÖc lµm, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, b¶o tån vµ ph¸t huy kiÕn thøc b¶n ®Þa, t«n t¹o nÐt ®Ñp v¨n ho¸, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao ®êi sèng nhiÒu mÆt cho ngêi d©n, ®Æc biÖt lµ d©n nghÌo (FAO,1994; Sharma,1995).
7 Theo nhËn ®Þnh cña Chin (1985); Yonon (1993); Decousey (1994); Sharma (1995); De Beer (1996)…th× LSNG lµ mét nh©n tè quan träng gãp phÇn gi¶i quyÕt nh÷ng m©u thuÉn vµ xung ®ét trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ë khu vùc n«ng th«n miÒn nói nh m©u thuÉn gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ víi b¶o vÖ m«i trêng, gi÷a c¸c nhãm lîi Ých trong x· héi, gi÷a vïng cao vµ vïng thÊp - MÆc dï ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ LSNG song cho ®Õn nay nh÷ng hiÓu biÕt vÒ LSNG cßn rÊt h¹n chÕ, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nh÷ng loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nªn cha ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ vÒ nguån tµi nguyªn LSNG vèn rÊt phong phó vµ ®a d¹ng nµy. Do ®ã cha ph¸t huy ®Çy ®ñ c¸c chøc n¨ng cã lîi cña LSNG ®èi víi nÒn kinh tÕ, ®èi víi ®êi sèng cña ngêi d©n miÕn nói vµ viÖc b¶o tån tÝnh ®a d¹ng sinh häc, m«i trêng sinh th¸i. §Ó LSNG ph¸t huy tèt h¬n n÷a trong sù ph¸t triÓn miÒn nói cÇn tËp trung nghiªn cøu x¸c ®Þnh ®Æc ®iÓm sinh th¸i häc còng nh kÜ thuËt g©y trång, ch¨m sãc, nu«i dìng chóng g¾n víi qu¶n lý bÒn v÷ng; §ång thêi cÇn x©y dùng vµ truyÒn b¸ nh÷ng m« h×nh tr×nh diÔn vÒ cung cÊp LSNG ®Ó ngêi d©n häc tËp vµ lµm c¬ së chuyÓn giao c«ng nghÖ ph¸t triÓn rõng cung cÊp LSNG. Theo De Beer (1996) th× tµi nguyªn rõng vµ ®Æc biÖt lµ tµi nguyªn LSNG lµ nguån sèng chñ yÕu cña Ýt nhÊt 27 triÖu ngêi d©n ë vïng §«ng Nam ¸. V× vËy, viÖc b¶o tån vµ khai th¸c cã kiÓm so¸t nguån tµi nguyªn nµy ë c¸c ®Þa ph¬ng còng cÇn ®îc u tiªn vÒ kinh tÕ so víi c¸c lo¹i h×nh sö dông ®Êt kh¸c. Song song víi nh÷ng ph¸t hiÖn cña De Beer (1996) vµ Peter (1989), th«ng qua nghiªn cøu cña m×nh, Mendelsohn (1992) ®· ®i ®Õn kÕt luËn lµ b»ng c¸ch duy tr× tÝnh nguyªn vÑn cña rõng tù nhiªn, viÖc b¶o tån cã khai th¸c cã thÓ nu«i dìng tÝnh ®a d¹ng
8 sinh häc c¬ b¶n vµ b¶o vÖ m«i trêng sinh th¸i; ®ång thêi viÖc khai th¸c cã kiÓm so¸t nguån tµi nguyªn LSNG sÏ gãp phÇn cung cÊp vµ ®¸p øng c¸c nhu cÇu cña x· héi vÒ c¸c lo¹i LSNG mét c¸ch bÒn v÷ng. - Nh÷ng nghiªn cøu vÒ khai th¸c còng ®· chØ ra r»ng, viÖc thu ho¹ch c¸c LSNG tõ tù nhiªn hoang d· vµ tõ c¸c lo¹i h×nh canh t¸c kh¸c cßn nhiÒu bÊt cÊp, ®Æc biÖt lµ vÒ ph¬ng diÖn dông cô vµ thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, viÖc chuÈn bÞ tríc khai th¸c, xö lý sau thu ho¹ch vµ nh÷ng ®ßi hái cña chÕ biÕn trung gian. Do cha quan t©m ®Õn c«ng nghÖ sau thu ho¹ch nªn thêng g©y l·ng phÝ vÒ c¶ sè lîng vµ chÊt lîng trong qu¸ tr×nh thu h¸i, vËn chuyÓn vµ cÊt tr÷ s¶n phÈm (FAO, 1995). - VÒ chÕ biÕn, nh÷ng nghiªn cøu vÒ LSNG nh×n chung Ýt xem xÐt c¸c s¶n phÈm cã gi¸ trÞ th¬ng m¹i, mµ l¹i tËp trung vµo viÖc thay thÕ c¸c s¶n phÈm míi, chóng ®ßi hái kinh phÝ nghiªn cøu lín, c¸c ph¬ng tiÖn phøc t¹p. - Do tÝnh chÊt ®Æc thï vµ ®a d¹ng cña LSNG nªn nh÷ng nghiªn cøu vÒ thÞ trêng LSNG cßn rÊt Ýt ái. Mét sè nghiªn cøu gÇn ®©y ®· chØ ra r»ng, mÆc dï LSGN cã gi¸ trÞ to lín, nhng nh÷ng ngêi s¶n xuÊt ra LSNG th× l¹i thu ®îc hiÖu qu¶ rÊt thÊp do sù h¹n chÕ tiÕp cËn th«ng tin thÞ trêng mét c¸ch cã tæ chøc hoÆc thiÕu c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt phï hîp ®Ó n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm theo ®ßi hái cña thÞ trêng. §Ó gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn, vµo n¨m 1992 Ch¬ng Tr×nh Rõng vµ con ngêi , c¸c b¶n lµng ®· ®îc híng dÉn cho viÖc t¹o ra hÖ thèng c¸c th«ng tin thÞ trêng LSNG ë cÊp ®Þa ph¬ng vµ giíi thiÖu mét sè kinh nghiÖm vÒ kü thuËt nu«i trång, canh t¸c vµ ph¸t triÓn thùc vËt LSNG, nh ph¸t triÓn rõng cung cÊp dîc th¶o ë Nªpan, rõng
9 cung cÊp c©y hä dÇu, tanin, cau dõa ë vïng Amazon-Brazin, rõng cung cÊp song m©y ë Malaysia… Nh×n chung, nh÷ng nghiªn cøu vÒ LSNG trªn thÕ giíi ®Òu cho thÊy tiÒm n¨ng to lín cña LSNG ë c¸c níc nhiÖt ®íi, ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vai trß quan träng cña LSNG trong ®êi sèng kinh tÕ x· héi n«ng th«n miÒn nói, coi ®©y lµ mét trong nh÷ng nh©ns tè cã triÓn väng nhÊt cho b¶o tån vµ ph¸t triÓn rõng, gãp phÇn vµo viÖc thùc hiÖn môc tiªu qu¶n lý rõng bÒn v÷ng cña c¸c níc nhiÖt ®íi. C¸c nghiªn cøu còng chØ ra c¸c nguyªn nh©n c¶n trë, nh÷ng rµo c¶n chÝnh ®èi víi viÖc qu¶n lý hiÖu qu¶ tµi nguyªn rõng, ®Æc biÖt lµ tµi nguyªn LSNG ë nhiÒu níc, nh thÞ trêng LSNG cha hoµn h¶o vµ cha gi÷ ®îc vai trß lµ ®ßn bÈy cho ph¸t triÓn kinh doanh LSNG, nhËn thøc cha ®Çy ®ñ vÒ LSNG, thiÕu kü thuËt vµ th«ng tin quan träng vÒ m« h×nh rõng cung cÊp LSNG cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. Cho ®Õn nay, viÖc ph¸t triÓn LSNG ®îc xem lµ mét trong nh÷ng néi dung cña chiÕn lîc qu¶n lý rõng bÒn v÷ng theo híng “B¶o tån cã khai th¸c’’. Tuy nhiªn, c¸c gi¶i ph¸p vÒ kü thuËt l©m sinh cho ph¸t triÓn LSNG thùc sù lµ cha ®îc chó ý ®óng møc cha t¬ng xøng, cßn dµn tr¶i vµ chung chung. 2.2 ë trong níc ë ViÖt Nam, viÖc sö dông LSNG ®· g¾n liÒn víi sù sinh tån cña c¸c céng ®ång d©n c vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng tõ l©u ®êi. Khai th¸c vµ sö dông LSNG ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cho ngêi ®©n. Tuy nhiªn, còng gièng nh nhiÒu quèc gia ®ang
10 ph¸t triÓn, viÖc qu¶n lý sö dông rõng ë ViÖt Nam chñ yÕu lµ khai th¸c gç, Ýt quan t©m ®Õn qu¶n lý, g©y trång, b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn LSNG. V× vËy cïng víi diÖn tÝch rõng tù nhiªn bÞ gi¶m th× nguån tµi nguyªn LSNG còng bÞ c¹n kiÖt ®i vµ cã ¶nh hëng xÊu ®Õn cuéc sèng d©n c sèng dùa vµo rõng. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu nghiªn cøu vÒ ph¸t triÓn LSNG ®· ®îc triÓn khai nh»m tr¶ lêi cho c¸c c©u hái sau: 1. TiÒm n¨ng, vÞ trÝ cña LSNG ®èi víi kinh tÕ hé gia ®×nh vïng trung du vµ miÒn nói nh thÕ nµo? 2. Nh÷ng lo¹i LSNG nµo cÇn ®îc u tiªn ph¸t triÓn? Kü thuËt l©m sinh nµo cã thÓ lång ghÐp LSNG vµo n¬ng rÉy trong lßng hÖ sinh th¸i rõng ®Ó b¶o vÖ rõng, võa t¹o ra thu nhËp æn ®Þnh cho ngêi d©n? Th«ng qua viÖc triÓn khai mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn LSNG, c¸c nhµ khoa häc ®· ph¸t hiÖn x¸c ®Þnh ®îc danh môc c¸c loµi LSNG, trong ®ã kho¶ng 40 loµi tre nøa, 40 loµi song m©y, 60 loµi c©y cã chøa tannin, 260 loµi cho tinh dÇu vµ nhùa, 160 loµi chøa tinh dÇu, 70 loµi chøa chÊt th¬m vµ hµng tngh×n loµi ®îc dïng lµm thøc ¨n. Riªng ®èi víi loµi c©y ®îc dïng lµm dîc liÖu, theo tµi liÖu cña ViÖn Dîc LiÖu, ViÖt Nam ®· ph¸t hiÖn ®îc 1863 loµi c©y thuèc quý thuéc 1033 chi, 236 hä vµ 101 bé, 17 líp, 11 nghµnh thùc vËt con sè nµy cßn ®îc bæ xung thªm (TrÇn V¨n Kú, 1995). Khi nghiªn cøu vai trß cña LSNG, t¸c gi¶ D.A.Gilmour vµ NguyÔn V¨n S¶n (1999) ®· ph¸t hiÖn ®îc trong 2 n¨m 1997- 1998 ë vên quèc gia Ba V×- Hµ T©y ®· khai th¸c xÊp xØ 200 tÊn c©y dîc liÖu, íc tÝnh gÇn 60% ngêi d©n téc Dao t¹i Ba V× tham gia vµo thu h¸i. §©y lµ nguån thu nhËp thø hai ®øng sau lóa
11 vµ s¾n. Nghiªn cøu cña NguyÔn Ngäc L©n (1999) ë khu b¶o tån tù nhiªn Pï M¸t (NghÖ An) còng cho thÊy, cã tíi 100% sè hé d©n sèng dùa vµo rõng th«ng qua khai th¸c gç vµ LSNG nh M¨ng, MËt ong, Song, M©y, Nøa… T¸c gi¶ còng cho thÊy, cã tíi 22,5%sè hé thêng xuyªn khai th¸c Nøa, 11,75% sè hé thêng xuyªn khai th¸c M¨ng, Méc nhÜ. Trªn 90% sè hé ë b¶n Ch©u s¬n vµo rõng ®µo Cñ mµi, Cñ n©u ®Ó lµm thøc ¨n. - Nhng nghiªn cøu cña L¬ng V¨n Tiªn, Hµ Chu Chö (1999) vÒ chñng lo¹i LSNG quan träng ë ViÖt Nam còng ®· cho thÊy, c¸c loµi LSNG ®îc khai th¸c sö dông nhiÒu nhÊt ë ViÖt Nam nh÷ng loµi cung cÊp nguyªn liÖu cho c¸c lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ nh Song, M©y, Tre, Nøa, c¸c loµi cho nhùa, c©y th¶o dîc vµ c¸c lo¹i nÊm. Nghiªn cøu cña Christian Rake vµ céng sù (1993) ®· ®Ò cËp ®Õn tiÒm n¨ng LSNG ë 3 tØnh Hßa B×nh, S¬n La vµ Lai Ch©u. C¸c t¸c gi¶ ®· thèng kª ®îc rõng Tre nøa ë 3 tØnh nµy lµ 26000 ha, b×nh qu©n mét n¨m lîng Tre, Nøa ®îc khai th¸c lµ 130 triÖu c©y, trong ®ã cã kho¶ng 90% lµ do hé d©n khai th¸c ®Ó cung cÊp cho nhµ m¸y giÊy B·i B»ng-Phó Thä… - Th«ng qua c¸c nghiªn cøu vÒ LSNG cña nhiÒu t¸c gi¶ ®· ®îc thùc hiÖn trªn c¸c vïng sinh th¸i kh¸c nhau ë níc ta, c¸c nhµ khoa häc ®· x¸c ®Þnh ®îc danh môc c¸c loµi LSNG ®îc khai th¸c, sö dông ë ViÖt Nam cã kho¶ng 40loµiTre Nøa, 40 loµi Song M©y, 60 loµi c©y chøa tannin, 260 loµi cho dÇu vµ nhùa, 160 loµi chøa tinh dÇu, 70 loµi chøa chÊt th¬m vµ hµng tr¨m loµi lµm thøc ¨n. Riªng c¸c loµi cho dîc liÖu th× cã kho¶ng 1.863 loµi, ®©y lµ nh÷ng con sè ph¶n ¸nh vÒ møc
12 ®é phong phó vµ tÝnh ®a d¹ng cña thùc vËt LSNG rÊt ®¸ng quan t©m ë ViÖt Nam. - VÒ thùc tiÔn ph¸t triÓn LSNG, tõ n¨m 1998 ViÖn nghiªn cøu ®Æc s¶n rõng ®· thùc hiÖn mét dù ¸n lín vÒ LSNG víi kho¶ng kinh phÝ dù to¸n lµ h¬n 1,7 triÖu USD. Tuy nhiªn, dù ¸n míi tËp trung vµo viÖc ph¸t hiÖn loµi cho LSNG ë mét sè khu b¶o tån thiªn nhiªn (Ba BÓ, KÎ Gç). Ngoµi ra, dù ¸n còng x©y dùng mét sè m« h×nh tr×nh diÔn ph¸t triÓn thùc vËt cho s¶n phÈm ngoµi gç nh m« h×nh trång Tróc sµo ë Ba BÓ, m« h×nh ph¸t triÓn thuèc nam ë KÎ Gç, Ba V×… Nh×n chung, nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu trªn chñ yÕu tËp trung vµo viÖc ®Þnh lo¹i, m« t¶ vµ cã phÇn chó ý nhiÒu vµo c©y thuèc. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c vÒ LSNG cßn Ýt vµ míi chØ ë giai ®o¹n ban ®Çu, cßn thiÕu nhiÒu c«ng tr×nh vÒ kü thuËt l©m sinh b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn LSNG. Cho ®Õn nay níc ta vÉn cha cã c«ng tr×nh khoa häc nµo nghiªn cøu mét c¸ch hÖ thèng vµ ®ång bé vÒ TV cho LSNG. 2.3 Mét sè nhËn xÐt chung vÒ ph¸t triÓn thùc vËt cho LSNG ë khu vùc nghiªn cøu Qua t×m hiÓu bíc ®Çu cã thÓ thÊy r»ng, mét trong nh÷ng tån t¹i chÝnh ®èi víi sù ph¸t triÓn cña LSNG cña khu vùc lµ sù nhËn thøc cha ®Çy ®ñ vÒ gi¸ trÞ cña rõng, cha cã nh÷ng gi¶i ph¸p kü thuËt ®Ó g©y trång, ch¨m sãc, nu«i dìng vµ qu¶n lý cã hiÖu qu¶ tµi nguyªn rõng ®Ó phï hîp víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ-x· héi vµ nh©n v¨n cña khu vùc trong hoµn c¶nh t¸i ®Þnh c cßn nhiÒu khã kh¨n cña ngêi d©n. Nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i trªn ®©y lµ:
13 2.3.1 NhËn thøc cha ®Çy ®ñ vÒ gi¸ trÞ tµi nguyªn rõng, LSNG vµ vai trß cña céng ®ång trong ho¹t ®éng qu¶n lý b¶o vÖ rõng. Ngêi d©n kh«ng hiÓu r»ng sù c¹n khiÖt tµi nguyªn quý hiÕm (loµi c©y vµ thó) chÝnh lµ hÖ qu¶ cña sù khai th¸c c¹n kiÖt, khai th¸c kh«ng cã b¶o tån vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng n¨m. V× vËy hä s½n sµng thay thÕ rõng tù nhiªn b»ng rõng trång hay hÖ sinh th¸i n«ng nghiÖp mµ c¶ gi¸ trÞ kinh tÕ lÉn sinh th¸i ®Òu kÐm h¬n rÊt nhiÒu. Khi nãi ®Õn rõng ngêi ta thêng nghÜ ngay ®Õn gi¸ trÞ gç, nhiÒu ngêi kh«ng nhËn thøc r»ng ngoµi gç ra rõng cßn cung cÊp v« sè l©m s¶n kh¸c nh dÇu, nhùa, sîi, l¬ng thùc, thùc phÈm, dîc liÖu, nguyªn liÖu cho thñ c«ng mü nghÖ v.v.. mµ nÕu nh qu¶n lý tèt th× tæng nguån lîi tõ LSNG cßn cao h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ trÞ gç. ChÝnh v× kh«ng nhËn thøc ®îc vai trß cña l©m s¶n ngoµi gç nªn sau khai th¸c nhiÒu lÇn ®· lµm cho tr÷ lîng cña gç Ýt ®i th× ngêi ta s½n sµng chÆt bá rõng ®Ó chuyÓn sang mét hÖ canh t¸c míi kÐm bÒn v÷ng h¬n. 2.3.2 Mét sè gi¶ ph¸p kü thuËt trång rõng phßng hé cha hoµn toµn thÝch hîp Kü thuËt trång rõng ®îc ¸p dông ë khu vùc chñ yÕu lµ trång rõng thuÇn loµi, ®ång tuæi, gÇn nh kh«ng cã tÇng c©y thÊp nªn kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh dèc cña vïng nhiÖt ®íi nãng Èm, lîng ma cao l¹i tËp trung theo mïa th× chóng trë nªn kÐm bÒn v÷ng. §ã chÝnh lµ nguyªn nh©n g©y ra xãi mßn m¹nh vµ tho¸i ho¸ ®Êt mét c¸ch nhanh chãng. §Êt sau khi kinh doanh rõng trång 1-2 chu kú ®· trë nªn rÊt nghÌo vµ xÊu ®i nªn viÖc phôc håi l¹i rõng gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.
14 2.3.3 Cha cã nh÷ng m« h×nh tr×nh diÔn vÒ x©y dùng vµ ph¸t triÓn rõng cung cÊp LSNG Theo kÕt bíc ®Çu cña nhãm nghiªn cøu cña trêng §¹i häc L©m NghiÖp (2001-2002) cho thÊy, hÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh c¸c hé d©n ë khu vùc nghiªn ®Òu biÕt dïng c©y thuèc ®Ó ch÷a bÖnh th«ng thêng, nhiÒu hé tham gia vµo viÖc thu h¸i, bu«n b¸n vµ chÕ biÕn dîc liÖu, mét sè hé cßn s¶n xuÊt thøc ¨n giµu dinh dìng cho gµ ®Î trøng b»ng c©y bóng b¸ng, trång khoai sä ®Æc s¶n ë ven rõng nói ®¸ ë x· B×nh Thanh -Thung Nai. MÆc dï vËy, cho ®Õn nay ë khu vùc cßn thiÕu c¸c m« h×nh tr×nh diÔn vÒ ph¸t triÓn LSNG. ViÖc thu h¸i, chÕ biÕn LSNG chØ dùa trªn kinh nghiÖm b¶n ®Þa lµ chñ yÕu. Nªn ch¨ng cÇn cã nh÷ng m« h×nh rõng cung cÊp l©m s¶n ngoµi gç ®Ó t¹o c¬ së cho chuyÓn giao c«ng nghÖ Tãm l¹i, phÇn lín c¸c nghiªn cøu ë níc ta vÒ LSNG míi ®îc ph¸t hiÖn theo híng chuyªn ngµnh tËp trung ph¸t hiÖn loµi cho l©m s¶n ngoµi gç, m« t¶ h×nh th¸i, c«ng dông, gi¸ trÞ kinh tÕ, mét sè ®Æc ®iÓm sinh th¸i, mµ thiÕu h¼n nh÷ng nghiªn cøu vÒ gi¶i ph¸p l©m sinh cho x©y dùng vµ ph¸t triÓn rõng cung cÊp LSNG. ChÝnh v× vËy mµ tiÒm n¨ng to lín vÒ LSNG vÉn cha ®îc ph¸t huy vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam nãi chung vµ vïng lßng hå Hoµ B×nh nãi riªng.
15 Ch¬ng 3 Môc tiªu, néi dung vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.1 Môc tiªu nghiªn cøu 3.1.1 Môc tiªu chung Gãp phÇn x©y dùng c¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cho viÖc qu¶n lý sö dông tµi nguyªn LSNG nh»m ph¸t triÓn vµ b¶o vÖ rõng phßng hé S«ng §µ vµ c¶i thiÖn chÊt lîng cuéc sèng cña ngêi d©n xung quanh lßng Hå. 3.1.2 Môc tiªu cô thÓ * §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn thùc vËt cho LSNG. * §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸t ph¸t triÓn LSNG nh»m gãp phÇn n©ng cao møc sèng céng ®ång vµ b¶o vÖ rõng phßng hé t¹i ®Þa bµn nghiªn cøu. 3.2 Néi dung nghiªn cøu Nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu trªn, ®Ò tµi tËp trung nghiªn cøu mét sè néi dung chñ yÕu sau ®©y: 1. §iÒu tra ®¸nh gi¸ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cña khu vùc nghiªn cøu. 2. §iÒu tra ®¸nh gi¸ tµi nguyªn thùc vËt vµ ph©n lo¹i thùc vËt cho LSNG t¹i ®Þa bµn 2 x· B×nh Thanh vµ Thung Nai. 3. Ph©n lo¹i thùc vËt cho LSNG gi¸ hiÖn tr¹ng khai th¸c sö dông, 4. TiÒm n¨ng ph¸t triÓn thùc vËt LSNG t¹i khu vùc nghiªn cøu. 5. Ph©n tÝch vµ lùa chän vµ ®Ò xuÊt tËp ®oµn c©y trång LSNG cho phï hîp víi ®Þa bµn nghiªn cøu.
16 6. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m ph¸t triÓn nguån tµi nguyªn LSNG t¹i vïng nghiªn cøu. 3.3 Ph¹m vi vµ ®èi tîng nghiªn cøu 3.3.1 Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi -Thùc hiÖn ë vïng phßng hé rÊt xung yÕu vµ xung yÕu cña lu vùc s«ng §µ trªn ®Þa bµn 2 x· B×nh Thanh vµ Thung Nai thuéc huyªn Cao Phong, tØnh Hoµ B×nh trªn ®Þa bµn vïng phßng hé ven hå Thuû ®iÖn Hoµ B×nh. 3.3.2 §èi tîng nghiªn cøu - Nh÷ng hÖ sinh th¸i rõng phßng hé ®Çu nguån, bao gåm rõng tù nhiªn vµ rõng trång c©y l¸ réng, rõng tre nøa. - TËp ®oµn c©y thùc vËt cho LSNG, hiÖn tr¹ng vµ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn. - C¸c ho¹t ®éng kinh tÕ x· héi cã liªn quan ®Õn b¶o vÖ ph¸t triÓn rõng phßng hé ®Çu nguån, c¸c ho¹t ®éng canh t¸c n«ng nghiÖp, sö dông ®Êt ë c¸c vïng phßng hé. - HÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p khoa häc-c«ng nghÖ vµ kiÕn thøc b¶n ®Þa liªn quan ®Õn sö dông ®Êt dèc, phôc håi vµ ph¸t triÓn LSNG. 3.4 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.4.1 Quan ®iÓm ph¬ng ph¸p luËn Tõ viÖc ph©n tÝch tæng quan vµ kÕ thõa c¸c quan ®iÓm cña nhiÒu t¸c gi¶ trªn thÕ giíi vÒ LSNG cã thÓ ®i ®Õn mét sè nhËn thøc vÒ LSNG nh sau:
17 - LSNG lµ (NWFPs) bao gåm c¸c s¶n phÈm cã nguån gèc sinh häc thu ®îc tõ rõng hoÆc bÊt kú lo¹i h×nh sö dông ®Êt t¬ng tù rõng, lo¹i trõ gç ë tÊt c¶ c¸c h×nh th¸i cña nã. - Trong thùc tÕ, cã nhiÒu c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i víi LSNG ®îc s¶n xuÊt trªn ®Êt kh«ng cã rõng (nh Méc nhÜ, m¨ng, tr¸m…) song theo nhËn thøc trªn th× chóng kh«ng ph¶i lµ LSNG bëi v× c¸c LSNG chØ bao gåm nh÷ng s¶n phÈm cã nguån gèc sinh häc thu ®îc tõ rõng hoÆc bÊt kú lo¹i h×nh sö dông ®Êt t¬ng tù rõng. 3.4.2 Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tæng qu¸t tæng qu¸t Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu tæng qu¸t cña ®Ò tµi lµ tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tù nhiªn, kinh tÕ-x· héi, ®iÒu kiÖn tµi nguyªn rõng vµ thùc vËt ngoµi gç (LSNG) trªn c¬ së ®ã ®¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ tiÒm n¨ng ph¸t triÓn LSNG còng nh vai trß cña chóng trong ®êi sèng x· héi cña ngêi d©n trong b¶o vÖ m«i trêng ë khu vùc. TiÕp theo lµ x¸c ®Þnh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña hé gia ®×nh ngêi d©n trong ph¸t triÓn LSNG, ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña mét sè yÕu tè kinh tÕ x· héi chñ yÕu ®Õn sù ph¸t triÓn cña LSNG. Cuèi cïng lµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ-x· héi chñ yÕu ®Õn sù ph¸t triÓn LSNG theo ®Þnh híng ®Ò ra. 3.4.3. C¸c ph¬ng ph¸p tiÕp c©n chñ yÕu - Sö dông kÕt hîp gi÷a ph¬ng ph¸p tiÕp cËn cã sù tham gia víi ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thèng kª ®Ó ph¸t hiÖn sè lîng thùc vËt cho LSNG, vai trß cña chóng trong ®êi sèng céng ®ång, ph¸t hiÖn ra mèi quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè kinh tÕ vµ qu¶n lý sö dông
18 LSNG. Ngêi d©n sinh sèng trong vïng, khai th¸c vµ sö dông LSNG nh thÕ nµo. 3.4.4 Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thu thËp sè liÖu 3.4.4.1 Ph¬ng ph¸p kÕ thõa Ph¬ng ph¸p kÕ thõa ®îc sö dông ®Ó ®iÒu tra thu thËp th«ng tin tõ nh÷ng tµi liÖu, v¨n b¶n hiÖn cã, nh÷ng sè liÖu thèng kª lu tr÷ hµng n¨m cã liªn quan ®Õn ®èi tîng ®iÒu tra bao gåm: - C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ LSNG tõ tríc tíi nay t¹i khu vùc nghiªn cøu. - C¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn tù nhiÖn, ®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi t¹i khu vùc nghiªn cøu. - HÖ thèng b¶n ®å, c¬ së d÷ liÖu liªn quan ®Õn LSNG. 3.4.4.2 Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra thùc ®Þa §©y lµ ph¬ng ph¸p ®iÒu tra trùc tiÕp trªn thùc ®Þa víi c¸c h×nh thøc chän mÉu kh¸c nhau vµ c¸c yÕu cÇu vÒ th«ng tin bao gåm: + Ph¬ng ph¸p ®iÒu tra trªn c¸c tuyÕn ®iÓn h×nh + §iÒu tra ®iÒu tra trªn c¸c « tiªu chuÈn ®iÓn h×nh (®iÒu tra 30 ¤TC) + Ph¬ng ph¸p c©y « tiªu chuÈn. 3.4.4.3 Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia - Ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia (PRA) bao gåm nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau mµ ngêi ®iÒu tra cã thÓ lùa chän sö dông cho phï hîp víi néi dung vµ ®èi tîng ®iÒu tra. Trong ®Ò tµi nµy, t«i ®· sö dông nh÷ng c«ng cô sau ®©y ®Ó phôc vô cho c¸c néi dung cña ®Ò tµi:
19 - Ph¬ng ph¸p pháng vÊn b¸n cÊu tróc(dung bé c©u hái ®iÒu tra 30 hé d©n ngÉu nhiªn) - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch kinh tÕ hé - Ph¬ng ph¸p th¶o luËn nhãm - Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch thÞ trêng - Ph¬ng ph¸p ma trËn ph©n lo¹i v.v… 3.4.4.4 Ph¬ng ph¸p chuyªn gia - Ph¬ng ph¸p chuyªn gia ®îc sö dông trong ®Ò tµi nµy nh»m môc tham vÊn c¸c nhµ chuyªn m«n vÒ nh÷ng hiÓu biÕt vµ kinh nghiÖm cña hä liªn quan ®Õn c«ng t¸c g©y trång, ch¨m sãc, khai th¸c sö dông, chÕ biÕn vµ tiªu thô c¸c nguån tµi nguyªn LSNG. - §Ó tËp hîp c¸c kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm vÒ c¸c néi dung chuyªn m«n cña ®Ò tµi, c¸c chuyªn gia vÒ thùc vËt, l©m sinh, y häc cæ truyÒn, kh¸i th¸c chÕ biÕn vµ thÞ trêng kinh sÏ ®îc ®Ò tµi lÊy ý kiÕn tham vÊn. 3.4.4.5 Ph¬ng ph¸p ma trËn ph©n lo¹i - Ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông ®Ó ®¸nh gi¸ vµ lùa chän c¸c loµi thùc vËt cho LSNG cã triÓn väng ë khu vùc nghiªn cøu. Cô thÓ nh sau: - Hµng ngang cña b¶ng gi c¸c chi tiÕt, tiªu trÝ dïng ®Ó ®¸nh gi¸. Cã 3 chØ tiªu lµ: sinh th¸i, kinh tÕ, x· héi. Mçi chØ tiªu ®îc cô thÓ ho¸ b»ng c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau, c¸c tiªu chÝ ®îc ®¸nh gi¸ b»ng c¸c ph¬ng ph¸p cho ®iÓm tõ 1-10 ®iÓm. - Cét däc ghi tªn c¸c loµi c©y dù tuyÓn, mçi cét gi tªn mét c©y.
20 - C¨n cø vµo ý kiÕn cña d©n vÒ kh¶ n¨ng ®¸p øng cña tõng loµi víi tõng tiªu chÝ, c¨n cø vµo c¸c tµi liÖu cã liªn quan ®Õn lùa chän LSNG ë khu vùc tiÕn hµnh cho ®iÓm tõng loµi. - TÝnh tæng ®iÓm cho tõng loµi vµ s¾p xÕp chóng theo thø tù u tiªn. 3.4.5 Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch hiÖu qu¶ kinh tÕ 3.4.5.1 Ph¬ng ph¸p tÜnh Coi c¸c yÕu tè kinh tÕ vµ kÕt qu¶ lµ ®éc lËp t¬ng ®èi vµ kh«ng chÞu t¸c ®éng cña nh©n tè thêi gian, môc tiªu ®Çu t vµ bÞ ®éng cña gi¸ trÞ ®ång tiÒn. C«ng thøc tÝnh: + TÝnh lîi nhuËn: P = Tn - CP (3-1) P + HiÖu qu¶ vèn ®Çu t: PV  100 (3-2) Vdt Trong ®ã:P lµ tæng lîi nhuËn trong 1 n¨m Tn lµ tæng thu nhËp trong 1 n¨m Cp lµ tæng chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong 1 n¨m Pv lµ hiÖu qu¶ vèn ®Çu t trong 1 n¨m. Vdt lµ tæng vèn ®Çu t trong 1 n¨m 3.4.5.2 Ph¬ng ph¸p ®éng Coi c¸c yÕu tè vÒ chi phÝ vµ kÕt qu¶ cã mèi quan hÖ víi môc tiªu ®Çu t, thêi gian vµ gi¸ trÞ ®ång tiÒn. C¸c chØ tiªu ®îc tËp hîp vµ tÝnh to¸n b¾ng hµm: NPV, BCR, IRR trong ch¬ng tr×nh Excel 7.0 Gi¸ trÞ hiÖn t¹i thuÇn tuý (NPV) lµ hiÖu sè gi÷a thu nhËp vµ chi phÝ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong c¸c m« h×nh khi ®· tÝnh chiÕt khÊu ®Ó quy vÒ thêi ®iÓm hiÖn t¹i. ChØ tiªu NPV