Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần, thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:106

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần, thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bình Dương" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về KSNB trong CTCP và trên cơ sở nghiên cứu các quy định của pháp luật, đúc kết kinh nghiệm tại một số nước, luận văn đã chỉ ra những bất cập, những yếu kém trong việc thực hiện pháp luật trong thời gian qua và luận giải cho các giải pháp hoàn thiện pháp luật về KSNB trong CTCP ở Việt Nam theo hướng đảm bảo sự cân bằng và quản trị tốt CTCP.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật kinh tế: Pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần, thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bình Dương

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT TỪ VĂN NHÂN TÊN ĐỀ TÀI PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN - THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ: 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ BÌNH DƯƠNG - NĂM 2023
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT TỪ VĂN NHÂN TÊN ĐỀ TÀI PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN - THỰC TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH BÌNH DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH: LUẬT KINH TẾ MÃ SỐ: 8380107 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. BÀNH QUỐC TUẤN BÌNH DƯƠNG - NĂM 2023
LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan Luận văn thạc sĩ với đề tài: “Pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần, thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bình Dương” này là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tác giả. Các số liệu khoa học, kết quả nghiên cứu của Luận văn là trung thực và các thông tin trích dẫn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Bình Dương, ngày tháng năm 2023 Tác giả luận văn i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành bài luận văn “Pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần, thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bình Dương”; bên cạnh những nỗ lực của bản thân tác giả xin trân trọng cảm ơn các Thầy, Cô trong Viện đào tạo sau đại học của trường Đại học Thủ Dầu Một đã giúp tác giả trau dồi kiến thức chuyên ngành trong suốt thời gian học tập tại trường. Trong quá trình làm bài luận văn thạc sĩ, tác giả cảm thấy rằng mình đã học tập và trải nghiệm được nhiều điều vô cùng hữu ích. Từ đó để tác giả học hỏi và rút kinh nghiệm cho những bài luận sau và xa hơn là trong quá trình làm việc sau này của mình. Bài luận văn của tác giả sẽ không thể tránh được những hạn chế, thiếu sót. Rất mong nhận được các ý kiến đóng góp và nhận xét chân thành từ quý Thầy, Cô. Xin chân thành cảm ơn! ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT Chữ viết tắt Diễn giải 1 LDN Luật doanh nghiệp 2 CTCP Công ty cổ phần 3 KSNB Kiểm soát nội bô 4 UBKT Uỷ ban kiểm toán 5 BKS Ban kiểm soát 6 HĐQT Hội đồng quản trị 7 ĐHĐCĐ Đại hội đồng cổ đông 8 LCK Luật chứng khoán 9 BCTC Báo cáo tài chính 10 BGĐ Ban giám đốc 11 QTDN Quản trị doanh nghiệp 12 KTNB Kiểm toán nội bộ 13 CTĐC Công ty đại chúng 14 QTRR Quản trị rủi ro 15 QTCT Quản trị công ty 16 COSO The Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission – Ủy ban Chống gian lận khi lập Báo cáo tài chính thuộc Hội đồng quốc gia Hoa Kỳ, được thành lập năm 1985 17 G20/OECD Nhóm 20 Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế - Group of Twenty Organization for Economic Cooperation and Development iii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ STT Tên bảng Ký hiệu 1 Về tình hình đăng ký theo địa bàn Tỉnh Biều đồ 1 Bình Dương 2 Về tình hình đăng ký theo ngành, nghề Biều đồ 2 kinh doanh chính của doanh nghiệp theo nhóm ngành nghề theo quyết định 27/2018/QĐ-TTg 3 Điểm quản trị công ty cổ phần tại Việt Biều đồ 3 Nam giai đoạn từ năm 2018-2021 4 Tổng hợp kết quả đánh giá khuôn khổ Biểu đồ 4 quản trị công ty của Việt Nam 5 Các yếu tố của hệ thống kiểm soá nội bộ Biểu đồ 5 doanh nghiệp iv
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu ................................................................ 3 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................... 5 3.1. Mục tiêu tổng quát ...................................................................................... 5 3.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................... 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 6 4.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................ 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 6 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 7 6.1 Phương pháp luận: ......................................................................................... 7 6.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể .................................................................... 7 7. Ý nghĩa của đề tài luận văn ............................................................................. 8 7.1. Ý nghĩa khoa học của luận văn ................................................................... 8 7.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn .................................................................... 8 8. Kết cấu của luận văn ........................................................................................ 8 Chương I. TỔNG QUAN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN ..................................................................................................... 10 1.1. Khái quát về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần ........................................ 10 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm của công ty cổ phần ............................................... 10 1.1.1.1. Khái niệm công ty cổ phần .............................................................. 10 1.1.1.2. Đặc điểm về công ty cổ phần ........................................................... 12 1.1.2. Khái niệm về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần ..................................... 14 1.1.3 .Vai trò của kiểm soát nội bộ công ty cổ phần ........................................ 19 1.2 Khái niệm, nội dung điều chỉnh của pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần ............................................................................................................ 23 1.2.1 Khái niệm pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần ...................... 23 v
1.2.2. Nội dung điều chỉnh của pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần .......................................................................................................................... 26 1.2.2.1. Nhóm quy phạm pháp luật điều chỉnh về mô hình ban kiểm soát trong CTCP ................................................................................................... 26 1.2.2.2. Nhóm quy phạm pháp luật điều chỉnh về mô hình uỷ ban kiểm toán trong CTCP ................................................................................................... 27 1.3. Kinh nghiệm pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần tại một số quốc gia trên thế giới và gợi mở cho Việt Nam ............................................... 29 1.3.1. Kinh nghiệm pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần tại một số quốc gia trên thế giới........................................................................................ 29 1.3.1.1. Theo pháp luật của Mỹ .................................................................... 29 1.3.1.2. Theo pháp luật của Nhật Bản .......................................................... 30 1.3.1.3. Theo pháp luật của Trung Quốc ...................................................... 31 1.3.2. Gợi mở cho Việt Nam ............................................................................. 33 Kết luận chương 1 .............................................................................................. 34 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BÌNH DƯƠNG ............................................................................................................... 36 2.1. Thực trạng pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần .................... 36 2.1.1. Thực trạng quy định pháp luật về mô hình ban kiểm soát công ty cổ phần .................................................................................................................. 36 2.1.1.1. Quy định về tiêu chuẩn và điều kiện trở thành thành viên Ban kiểm soát ................................................................................................................ 36 2.1.1.2. Quy định về việc bầu thành viên Ban kiểm soát .............................. 37 2.1.1.3. Quy định về miễn nhiệm, bãi nhiệm và bổ sung thành viên Ban kiểm soát ................................................................................................................ 38 2.1.1.4. Quy định về các quyền và nghĩa vụ của Ban kiểm soát ................... 41 2.1.2. Thực trạng quy định pháp luật về mô hình uỷ ban kiểm toán công ty cổ phần .................................................................................................................. 47 2.1.2.1. Quy định về địa vị pháp lý của Ủy ban kiểm toán ........................... 47 2.1.2.2. Quy định về thẩm quyền của Ủy ban kiểm toán .............................. 48 2.1.2.3. Quy định về tổ chức của Ủy ban kiểm toán ..................................... 49 2.2 Thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần tại tỉnh Bình Dương ......................................................................................................... 58 2.2.1. Khái quát về thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần tại tỉnh Bình Dương ................................................................................. 58 2.2.2. Những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần...................................................................................... 64 vi
2.2.2.1. Hoạt động của cơ quan KSNB chưa thể hiện rõ nét tính độc lập so với các thiết chế khác trong CTCP ............................................................... 64 2.2.2.2. Quá trình thực hiện chức năng và nhiệm vụ của cơ quan KSNB bị chi phối bởi mô hình quản trị công ty cổ phần theo kiểu “gia đình” .......... 66 Kết luận chương 2 .............................................................................................. 67 Chương 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ NÂNG CAO HIỆU QUẢ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN ........................................................................................................... 69 3.1. Kiến nghị giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần ..................................................................................................................... 69 3.1.1. Hoàn thiện quy định pháp luật về mô hình ban kiểm soát công ty cổ phần .................................................................................................................. 69 3.1.1.1. Hoàn thiện quy định về tiêu chuẩn và điều kiện của thành viên BKS ...................................................................................................................... 69 3.1.1.2. Hoàn thiện quy định về thẩm quyền của ban kiểm soát .................. 71 3.1.1.3. Bổ sung quy định về thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ độc lập trực thuộc Ban kiểm soát .............................................................................. 73 3.1.1.4. Hoàn thiện quy định về công khai thông tin của ban kiểm soát ...... 73 3.1.2. Hoàn thiện quy định pháp luật về mô hình uỷ ban kiểm toán trong công ty cổ phần ......................................................................................................... 74 3.2 Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần ....................................................................................... 77 3.2.1. Nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị công ty cổ phần ........................ 77 3.2.2. Nâng cao hiệu quả hoạt động của cơ quan kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần ......................................................................................................... 81 Kết luận chương 3 .............................................................................................. 83 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. i vii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công ty cổ phần đang là mô hình kinh doanh rất quan trọng và đóng góp rất lớn cho sự phát triển của kinh tế Việt Nam. Trong các Công ty cổ phần, đặc biệt là các Công ty đại chúng và Công ty niêm yết, vị trí, vai trò của cơ quan kiểm soát nội bộ là hết sức quan trọng. Ngoài chức năng chính là giám sát hoạt động của Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc/Giám đốc, nhằm ngăn chặn và phát hiện những trường hợp sai phạm, thiếu sót, bất minh, bất hợp lý, xung đột lợi ích… trong việc quản lý, điều hành Công ty; Cùng với Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc/Giám đốc, cơ quan KSNB còn là chủ thể chịu trách nhiệm không những đối với các cổ đông mà còn đối với Bên thứ ba khi phát sinh các hậu quả pháp lý từ những giao dịch tư lợi, giao dịch nội gián và các giao dịch bất hợp pháp của công ty. Bởi vậy, trên thực tế, cơ quan KSNB trong CTCP có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đề xuất các biện pháp, giải pháp khắc phục, cải tiến để hoạt động quản lý, điều hành Công ty đạt được hiệu quả cao nhất. Trong một Công ty cổ phần hoạt động minh bạch, hoặc có mong muốn hoạt động minh bạch, Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc/Giám đốc công ty luôn nhìn nhận cơ quan KSNB trong CTCP dưới góc độ vừa là người trọng tài - quan sát, giúp Hội đồng quản trị ngừng ngay các sai phạm, để không đi quá xa; vừa là người hỗ trợ tích cực cho các hoạt động cải tiến, đặc biệt trong các lĩnh vực rất khó khăn như quản lý tài chính, quản lý đầu tư, quản lý quan hệ cổ đông1. Ngày 17/06/2020, Quốc hội đã thông qua LDN 2020 để thay thế LDN 2014 kể từ ngày 01/01/2021. LDN 2020 tiếp tục có những bước cải cách đáng kể, tạo thuận lợi cho việc thành lập và đăng ký doanh nghiệp, cắt giảm chi phí và thời gian khởi sự kinh doanh, nâng cao khung khổ pháp lý về quản trị công ty cổ phần nhằm cải thiện môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh quốc gia. Có ý kiến cho rằng, Luật Doanh nghiệp năm 2020 đã có cơ chế để “hạn chế người quản lý hoặc cổ đông lớn lạm dụng địa vị, quyền hạn gây thiệt hại cho công ty và 1 Đoàn Mạnh Quỳnh (2010),Pháp luật về ban kiểm soát trong công ty cổ phần theo Luật doanh nghiệp Việt Nam năm 2005, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Luật Tp. Hồ Chí Minh, tr.39 1
cổ đông nhỏ”, đồng thời đã “bổ sung các quy định về quản trị công ty cổ phần theo thông lệ quốc tế tốt về quản trị doanh nghiệp2. Bên cạnh một số sửa đổi về mô hình ban kiểm soát trong CTCP; lần đầu tiên trong lịch sử lập pháp thì nhà làm luật đã sử dụng tên gọi “Uỷ ban kiểm toán” đã thay thế tên gọi “Ban kiểm toán nội bộ”. Các lý do chủ yếu được đưa ra là: (i) tên gọi “Ban kiểm toán nội bộ” trực thuộc Hội đồng quản trị có thể gây nhầm lẫn với một cơ quan trùng tên nhưng lại trực thuộc Giám đốc hoặc Ban Giám đốc, mặc dù hai cơ quan cùng tên này hoàn toàn khác về địa vị pháp lý cũng như chức năng, nhiệm vụ, dẫn đến gây khó khăn trong thực tiễn tổ chức và quản lý công ty cổ phần; (ii) tên gọi “Uỷ ban kiểm toán” đã được nhiều công ty sử dụng để thay thế cho tên gọi “Ban kiểm toán nội bộ” trên thực tế; (iii) Sự thay thế bằng tên gọi mới là Uỷ ban kiểm toán sẽ phù hợp hơn với tên gọi phổ biến hiện nay và thông lệ quốc tế tốt, hạn chế những nhầm lẫn, thúc đẩy một mô hình quản trị mới, hiện đại3 Mặc dù đã có nhiều đổi mới song khung pháp luật về quản trị công ty cổ phần nói chung và KSNB trong CTCP nói riêng do LDN 2020 tạo ra vẫn còn nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện. Một số bất cập từ LDN 2014 vẫn chưa được sửa đổi, bổ sung triệt để, bên cạnh đó một số quy định của LDN năm 2020 cũng chưa tạo sự tương thích với thông lệ quốc tế về quản trị công ty cổ phần. Do đó, việc tiếp tục nghiên cứu nhằm hoàn thiện khung khổ pháp lý về quản trị công ty cổ phần nói chung và kiểm soát nội bộ trong CTCP nói riêng trong giai đoạn hiện nay là việc làm cần thiết Từ các lý do trên, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần - thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bình Dương” cho luận văn thạc sĩ chuyên ngành Luật Kinh tế. 2 Nguyễn Thị Thu Hiền, Lê Hưng Long (2021), “Những điểm mới trong tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo Luật Doanh nghiệp năm 2020”, Tạp chí Luật sư điện tử; truy vấn tại: https://lsvn.vn/nhung- diem-moi-trong-to-chuc-va-quan-ly-cong-ty-co-phan-theo-luat-doanh-nghiep-nam-20201639156510.html 3 Nguyễn Thanh Hà (2021), “Bình luận những điểm mới trong Luật Doanh nghiệp năm 2020”, Tạp chí Luật sư điện tử; xem tại: https://lsvn.vn/binh-luan-nhung-diem-moi-trong-luat-doanh-nghiep-nam- 20201610897319.html 2
2. Tổng quan về tình hình nghiên cứu Khi nghiên cứu về quản trị công ty cổ phần đã có một số công trình và tài liệu nghiên cứu đánh giá những vấn đề lý luận pháp luật về kiểm soát nội bộ CTCP, có thể kể đến một số công trình tiêu biểu như sau: Thứ nhất, các luận văn, luận án, - Mai Thu Hà (2019), Địa vị pháp lý của Ban Kiểm soát công ty cổ phần theo quy định tại Luật Doanh nghiệp năm 2014 - Thực tiễn thi hành tại tỉnh Hòa Bình, Luận văn thạc sĩ Luật học, bảo vệ tại Trường Đại học Luật Hà Nội. Luận văn đã trình bày khái quát về Ban Kiểm soát trong công ty cổ phần và pháp luật về tổ chức, hoạt động của Ban Kiểm soát trong công ty cổ phần. Phân tích thực trạng pháp luật và thực tiễn thi hành các qui định về tổ chức và hoạt động của Ban Kiểm soát trong công ty cổ phần tại tỉnh Hòa Bình; từ đó đưa ra phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về vấn đề này. - Ngô Mỹ Linh (2019), Pháp luật về vai trò và thẩm quyền của Ban Kiểm soát công ty cổ phần – Thực tiễn tại Công ty Cổ phần SM Group, Luận văn thạc sĩ Luật học bảo vệ tại Trường Đại học Luật Hà Nội. Luận văn đã trình bày những vấn đề lí luận về Ban Kiểm soát công ty cổ phần. Phân tích thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng các qui định về vai trò và thẩm quyền của Ban Kiểm soát tại Công ty Cổ phần SM Group. Đưa ra phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả hoạt động của Ban Kiểm soát trong công ty cổ phần - Dương Trung Khôi (2022), Uỷ ban kiểm toán trong công ty cổ phần theo pháp luật Việt Nam, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh. Luận văn đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về mô hình UBKT trực thuộc HĐQT theo pháp luật Việt Nam, từ đó xác định một cách chính xác vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của UBKT đối với doanh nghiệp. Trên cơ sở so sánh, đánh giá sự tương đồng và khác biệt về UBKT theo quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật của một số quốc gia phát triển về QTDN, qua đó làm rõ sự tương đồng và khác biệt của các hệ thống pháp luật, đồng thời thể hiện tính mới, tính cập nhật xu hướng quản trị tốt vào quản trị doanh nghiệp tại Việt Nam; 3
từ đó đưa ra những kiến nghị hoàn thiện pháp luật để nâng cao hiệu quả hoạt động của UBKT trong CTCP. - Trần Đài Trang (2019), Kiểm soát nội bộ công ty cổ phần theo quy định tại Luật Doanh nghiệp năm 2014 từ thực tiễn tại thành phố Hải Phòng, Luận văn thạc sĩ Luật học bảo vệ tại Trường Đại học Luật Hà Nội. Luận văn đã phân tích thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần tại Hải Phòng; từ đó đưa ra định hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả của hoạt động này. - Nguyễn Hữu Hưng (2023), Giải quyết tranh chấp trong công ty cổ phần bằng Tòa án ở Việt Nam hiện nay, Luận án tiến sĩ luật học, Học viện Khoa học xã hội. Luận án đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về giải quyết tranh chấp trong Công ty cổ phần bằng Tòa án; phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn giải quyết tranh chấp trong Công ty cổ phần bằng Tòa án ở Việt Nam hiện nay; từ đó đề xuất các phương hướng, giải pháp hoàn thiện pháp luật giải quyết tranh chấp trong Công ty cổ phần bằng Tòa án. Thứ hai, các bài nghiên cứu liên quan đến luận văn; - Trần Ngọc Dũng (2018), Các quy định pháp luật về ban kiểm soát trong doanh nghiệp - Thực trạng và các giải pháp hoàn thiện, Tạp chí Luật học. Bài viết đã phân tích những nhược điểm, bất cập trong các qui định pháp luật hiện hành về địa vị pháp lí của ban kiểm soát trong các loại hình doanh nghiệp; đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực thi các qui định về ban kiểm soát trong doanh nghiệp ở Việt Nam, góp phần thiết thực vào sự ổn định và phát triển bền vững của các doanh nghiệp. - Nguyễn Hữu Trinh, Nguyễn Anh Tuấn (2023), Quản trị công ty cổ phần theo Luật Doanh nghiệp năm 2020 ở Việt Nam: Thực tiễn thực hiện và các giải pháp đề xuất, Tạp chí Công thương điện tử; truy cập tại: https://tapchicongthuong.vn/bai-viet/quan-tri-cong-ty-co-phan-theo-luat-doanh- nghiep-nam-2020-o-viet-nam-thuc-tien-thuc-hien-va-cac-giai-phap-de-xuat- 102315.htm. Trong bài viết này, tác giả đã trình bày một số vấn đề về CTCP, 4
QTCT, cũng như thực tiễn thực hiện các quy định pháp luật về QTCT theo LDN năm 2020, từ đó đề xuất một số giải pháp hoàn thiện. - Nguyễn Thị Thu Hiền, Lê Hưng Long (2021), Những điểm mới trong tổ chức và quản lý công ty cổ phần theo Luật Doanh nghiệp năm 2020, Tạp chí Luật sư điện tử; xem tại: https://lsvn.vn/nhung-diem-moi-trong-to-chuc-va-quan- ly-cong-ty-co-phan-theo-luat-doanh-nghiep-nam-20201639156510.html. Bài viết đã đi sâu phân tích những điểm mới trong tổ chức và quản lý công ty cổ phần, đồng thời có một số đánh giá, bình luận về tính hiệu quả và sự phù hợp của những thay đổi này đối với thực tiễn hoạt động của các công ty cổ phần ở Việt Nam. - Nguyễn Thị Mỹ Hạnh (2019), Hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ tại Công ty TNHH Một thành viên Dịch vụ công ích quận Bình Thạnh, TP. Hồ Chí Minh, Tạp chí Công thương điện tử; xem tại: https://tapchicongthuong.vn/bai- viet/hoan-thien-he-thong-kiem-soat-noi-bo-tai-cong-ty-tnhh-mot-thanh-vien- dich-vu-cong-ich-quan-binh-thanh-tp-ho-chi-minh-62275.htm. Trong phạm vi bài viết, tác giả sử dụng kết hợp phương pháp nghiên cứu định tính nhằm tìm hiểu, phân tích và đánh giá thực trạng hệ thống kiểm soát nội bộ của Công ty, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống KSNB, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Công ty. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu tổng quát Trên cơ sở luận giải để làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về KSNB trong CTCP và trên cơ sở nghiên cứu các quy định của pháp luật, đúc kết kinh nghiệm tại một số nước, luận văn đã chỉ ra những bất cập, những yếu kém trong việc thực hiện pháp luật trong thời gian qua và luận giải cho các giải pháp hoàn thiện pháp luật về KSNB trong CTCP ở Việt Nam theo hướng đảm bảo sự cân bằng và quản trị tốt CTCP. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Phân tích các vấn đề lý luận về kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần 5
- Phân tích để làm rõ các quy định pháp luật Việt Nam hiện hành về kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần. - Phân tích và đánh giá thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần trên địa bàn Tỉnh Bình Dương. Từ đó, luận văn chỉ ra những hạn chế, bất cập. - Đề xuất kiến nghị hoàn thiện pháp luật về kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Nghiên cứu lý luận pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP - Nghiên cứu pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP - Nghiên cứu thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP tại Tỉnh Bình Dương 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về không gian: Trên địa bàn tỉnh Bình Dương. - Phạm vi về thời gian: Luận văn nghiên cứu trong giai đoạn năm 2016 đến năm 2022 - Phạm vi nội dung: Pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP, luận văn chỉ tập trung nghiên cứu về Ban kiểm soát và Ủy ban kiểm toán, không nghiên cứu sâu các thiết chế Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban giám đốc. 5. Câu hỏi nghiên cứu Thứ nhất, về khía cạnh lý luận: - Kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần là gì? - Mô hình kiểm soát nội bộ gồm những mô hình nào? Thứ hai, về khía cạnh quy định pháp luật: - Quy định của pháp luật về kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần bao gồm những nội dung nào? Thứ ba, về giải pháp hoàn thiện pháp luật 6
- Các giải pháp nào để hoàn thiện pháp luật về kiểm soát nội bộ trong công ty cổ phần ở Việt Nam? 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1 Phương pháp luận: Phương pháp luận cơ bản của phép duy vật biện chứng của Karl Marx - Friedrich Engels: Nguyên tắc toàn diện trong nhận thức và thực tiễn, Nguyên tắc phát triển và phương pháp đi từ trừu tượng đến cụ thể và Nguyên tắc lịch sử - cụ thể và phương pháp thống nhất lịch sử - logic được sử dụng trong chương 1 để làm rõ các vấn đề lý luận cơ bản về kiểm soát nội bộ và pháp luật kiểm soát nội bộ doanh nghiệp và trong công ty cổ phần; phương pháp tiếp cận liên ngành và quan điểm đường lối chính sách của Đảng và nhà nước trong giai đoạn đổi mới; 6.2 Phương pháp nghiên cứu cụ thể Để giải quyết nhiệm vụ và nghiên cứu đặt ra trong từng chương của luận văn, những phương pháp nghiên cứu chủ yếu sẽ được tác giả áp dụng như sau: - Các phương pháp phân tích, tổng hợp, phương pháp luật học so sánh (so sánh đương đại), phương pháp tiếp cận hệ thống được sử dụng nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận chung về kiểm soát nội bộ trong CTCP và kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới để làm cơ sở lý luận cho luận văn nghiên cứu. - Phương pháp thống kê, phân tích, tổng hợp sẽ được sử dụng để nghiên cứu các báo cáo, các bản án để nhằm đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật kiểm soát nội bộ trong CTCP tại Tỉnh Bình Dương. Phương pháp tiếp cận liên ngành (lịch sử, chính trị, văn hóa, xã hội, kinh tế) cũng được sử dụng để đánh giá những vấn đề nảy sinh trong thực tiễn áp dụng pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP tại Tỉnh Bình Dương. - Phương pháp phân tích và dự báo khoa học được sử dụng chủ yếu trong việc xác định quan điểm, mục tiêu, đề xuất giải pháp hoàn thiện và khuyến nghị mô hình pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP. Bên cạnh đó phương pháp luật học so sánh, phương pháp phân tích xã hội – pháp luật được sử dụng rộng rãi trong các công trình nghiên cứu này cùng những kết quả nghiên cứu thu được cũng được tác giả kế thừa, phát triển trong quá trình giải quyết nhiệm vụ nghiên 7
cứu của luận văn, đặc biệt trong việc khuyến nghị các giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật đối với kiểm soát nội bộ trong CTCP tại Việt Nam. 7. Ý nghĩa của đề tài luận văn 7.1. Ý nghĩa khoa học của luận văn Luận văn là công trình nghiên cứu chuyên sâu, toàn diện và cập nhật về kiểm soát nội bộ trong CTCP. Với phương pháp tiếp cận đa ngành, liên ngành luật học, luận văn góp phần hình thành luận cứ, tư duy đầy đủ về kiểm soát nội bộ trong CTCP đáp ứng đầy đủ yêu cầu của cải cách tư pháp trong giai đoạn hiện nay. Thứ nhất, luận văn nghiên cứu, xây dựng khung lý thuyết về kiểm soát nội bộ trong CTCP. Thứ hai, luận văn phân tích và đánh giá thực trạng pháp luật điều chỉnh hoạt động kiểm soát nội bộ trong CTCP ở Việt Nam hiện nay, trong đó chú trọng phân tích những hạn chế, thiếu sót trong quy định pháp luật làm ảnh hưởng đến việc thực hiện pháp luật. Thứ ba, luận văn đề ra những định hướng và giải pháp cụ thể để tiếp tục hoàn thiện pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP hiện nay. 7.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận văn Luận văn cũng là tài liệu tham khảo hữu ích đối với hệ thống tòa án Việt Nam trong việc kiểm soát nội bộ trong CTCP. Bên cạnh đó, Luận văn cũng là nguồn tài liệu tham khảo cho các doanh nghiệp. Ngoài ra, Luận văn cũng là tài liệu tham khảo cho sinh viên tại các cơ sở đào tạo của Việt Nam về những vấn đề liên quan đến pháp luật về kiểm soát nội bộ trong CTCP ở Việt Nam. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Danh mục viết tắt; phần chính của luận văn có 03 chương và những nội dung cơ bản sau: Chương 1: Tổng quan pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần Chương 2: Thực trạng pháp luật về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần và thực tiễn áp dụng trên địa bàn Tỉnh Bình Dương 8
Chương 3: Giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả áp dụng kiểm soát nội bộ công ty cổ phần 9
Chương I. TỔNG QUAN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT NỘI BỘ CÔNG TY CỔ PHẦN 1.1. Khái quát về kiểm soát nội bộ công ty cổ phần 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm của công ty cổ phần 1.1.1.1. Khái niệm công ty cổ phần Công ty cổ phần là một trong những định chế quan trọng nhất trong thời đại kinh doanh toàn cầu. Công ty cổ phần là một loại hình công ty hội tụ nhiều ưu điểm trong nền kinh tế thị trường. Bởi lẽ, công ty cổ phần là nơi tập trung tư bản và có khả năng sử dụng, điều tiết, luân chuyển nguồn vốn rất linh hoạt. Hơn nữa, “tính hoàn thiện về vốn, trình độ tổ chức và hoạt động mang tính xã hội hóa cao, khả năng phát triển và mở rộng các quan hệ liên kết tư bản…” là các ưu điểm rất lớn của công ty cổ phần. Vì vậy, pháp luật công ty ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển trên thế giới đều điều chỉnh loại hình công ty này4. Nói cách khác, công ty cổ phần được xác định là sự lựa chọn tối ưu cho các mô hình kinh doanh với quy mô lớn hay thậm chí rất lớn và luôn có nhu cầu huy động vốn rộng rãi. Sự hình thành và phát triển của CTCP luôn gắn liền với sự ra đời và phát triển của thị trường vốn, thị trường tiền tệ, thị trường lao động. Sự hình thành CTCP gắn liền với quá trình công nghiệp hóa ở các nước Châu Âu và Bắc Mỹ từ thế kỷ XVIII, XIX cùng với nhu cầu tích tụ vốn để đầu tư của các nhà tư bản. Sự phát triển mạnh của chủ nghĩa tư bản đòi hỏi hoạt động sản xuất, kinh doanh phải có quy mô lớn, có tính cạnh tranh. CTCP là hình thức kinh doanh thỏa mãn được những yêu cầu này. Loại hình CTCP ra đời đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu hút và tập trung vốn của rất nhiều nhà đầu tư trong xã hội. Trong khoa học pháp lý, có tác giả cho rằng: “Công ty cổ phần là loại hình công ty trong đó vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần, người sở hữu cổ phần là các cổ đông; cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng tối thiểu là ba và không hạn chế số lượng tối đa; các cổ đông chịu trách 4 Nguyễn Vinh Hưng (2021), Công ty cổ phần trong môi trường thương mại Việt Nam hiện nay , Tạp chí Nghiên cứu lập pháp, Số 01(425), tr. 36 - 42 10
nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp; CTCP có quyền phát hành trái phiếu, cổ phần các loại để huy động vốn nhằm mục đích phát triển kinh doanh5”. Ở Việt Nam kể từ sau giai đoạn đổi mới (1986) đến nay, loại hình công ty này được quy định về thủ tục thành lập, hoạt động bằng hệ thống pháp luật kinh tế cụ thể lần đầu tiên trong Luật Công ty năm 1990 và, với sự ra đời của Luật Doanh nghiệp (LDN) năm 1999, LDN năm 2005, LDN năm 2014 và LDN năm 2020 thì các vấn đề có liên quan đến CTCP đã được hoàn thiện từng bước. Hiện nay, Điều 111 LDN năm 2020 của Việt Nam quy định về CTCP như sau: Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó: - Vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần; - Cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân; số lượng cổ đông tối thiểu là 03 và không hạn chế số lượng tối đa; - Cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ và nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã góp vào doanh nghiệp; - Cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của mình cho người khác, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 120 và khoản 1 Điều 127 của Luật DN 2020; - Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp Giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp; - Công ty cổ phần có quyền phát hành cổ phần, trái phiếu và các loại chứng khoán khác của công ty. Từ các phân tích trên theo tác giả có thể hiểu: “Công ty cổ phần là một dạng pháp nhân có trách nhiệm hữu hạn, được thành lập và tồn tại độc lập đối với những chủ thể sở hữu nó. Vốn của công ty được chia nhỏ thành những phần bằng nhau gọi là cổ phần và được phát hành huy động vốn tham gia của các nhà đầu tư” 5 Đào Thị Thu Hằng (2016), Pháp luật về chủ thể kinh doanh, Nxb. Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, tr.38 11