Luận văn Thạc sĩ Quản lý khoa học và công nghệ: Chính sách quản lý sản phẩm đầu ra nhằm thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp công ích tại Tp.HCM

Chia sẻ: Trạc Thanh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nêu thực trạng về chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích; phân tích rào cản về chính sách quản lý sản phẩm của các doanh nghiệp công ích trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đối với việc thúc đẩy đổi mới công nghệ.... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý khoa học và công nghệ: Chính sách quản lý sản phẩm đầu ra nhằm thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp công ích tại Tp.HCM

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN --------------------------------------- LÊ NGỌC THẠCH CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ SẢN PHẨM ĐẦU RA NHẰM THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG ÍCH TẠI TP.HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ Hà Nội, 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------ LÊ NGỌC THẠCH CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ SẢN PHẨM ĐẦU RA NHẰM THÚC ĐẨY ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ TRONG CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG ÍCH TẠI TP.HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ MÃ SỐ: 60.34.04.12 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Đào Thanh Trƣờng Hà Nội, 2016
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập Chương trình cao học chuyên ngành Quản lý Khoa học và Công nghệ tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội, học viên đã có cơ hội tiếp nhận kiến thức, kinh nghiệm và sự giúp đỡ nhiệt tình của các Thầy, Cô trong Khoa Khoa học Quản lý nói riêng và các Thầy, Cô giáo trong trường cũng như Ban lãnh đạo nhà trường nói chung. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS.Đào Thanh Trường – người thầy đã dành nhiều thời gian, công sức, hết lòng và tận tình giúp đỡ hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp một cách tốt nhất. Một lần nữa, tôi muốn gửi lời cảm ơn và lòng tri ân sâu sắc đến các chuyên gia, các đồng nghiệp và bạn bè đã tạo điều kiện ủng hộ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành tốt luận văn. Xin trân trọng cám ơn. 1
MỤC LỤC MỤC LỤC ......................................................................................................................1 PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................4 1. Lý do chọn đề tài ......................................................................................................5 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu: .............................................................................9 3. Mục tiêu nghiên cứu: ............................................................................................. 11 4. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 11 5. Mẫu khảo sát: .........................................................................................................12 6. Câu hỏi nghiên cứu: ............................................................................................... 12 7. Giả thuyết nghiên cứu: ........................................................................................... 12 8. Phương pháp nghiên cứu: ......................................................................................12 9. Kết cấu của Luận văn: ............................................................................................ 13 Chƣơng 1. Cơ sở lý luận về chính sách quản lý sản phẩm đầu ra và hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích. ..................................................14 1.1. Khái niệm chính sách quản lý sản phẩm đầu ra và các khái niệm có liên quan .14 1.1.1. Khái niệm quản lý sản phẩm đầu ra .................................................................14 1.1.2. Khái niệm chính sách .......................................................................................18 1.1.3. Khái niệm chính sách quản lý sản phẩm đầu ra ...............................................20 1.2. Khái niệm doanh nghiệp công ích và đổi mới công nghệ ...................................21 1.2.1. Khái niệm hàng hóa công cộng, doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp công ích.......................................................................................................................... 21 1.2.2. Một số đặc điểm của doanh nghiệp công ích ...................................................28 1.2.3. Khái niệm công nghệ và đổi mới công nghệ ...................................................31 Chƣơng 2. Nhận diện và đánh giá thực trạng chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích với hoạt động đổi mới công nghệ ở các doanh nghiệp công ích của Tp. Hồ Chí Minh ...................................................................................................42 2.1. Thực trạng chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích tại các doanh nghiệp công ích của Tp. Hồ Chí Minh ......................................................................................42 2.1.1. Khái quát về hoạt động của các doanh nghiệp công ích .....................................42 2.1.2. Nhận diện các chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích tại các doanh nghiệp công ích của Tp. Hồ Chí Minh ..........................................................................56 2
2.2. Đánh giá tác động của chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích tại các doanh nghiệp công ích đối với hoạt động đổi mới công nghệ ......................................64 2.2.1 Tác động dương tính của chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích tại các doanh nghiệp công ích đối với hoạt động đổi mới công nghệ ......................................64 2.2.2. Tác động âm tính của chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích tại các doanh nghiệp công ích đối với hoạt động đổi mới công nghệ ......................................68 2.2.3. Tác động ngoại biên của chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích tại các doanh nghiệp công ích đối với hoạt động đổi mới công nghệ ......................................74 Chƣơng 3. Định hƣớng chính sách quản lý sản phẩm đầu ra và một số giải pháp nhằm thúc đẩy đổi mới công nghệ ở các doanh nghiệp công ích. ........................... 76 3.1. Các quan điểm về chính sách quản lý sản phẩm đầu ra nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích .......................................................76 3.2. Một số giải pháp triển khai chính sách quản lý sản phẩm đầu ra nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích ......................................85 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................................89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................92 3
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DNNN Doanh nghiệp nhà nước DN Doanh nghiệp TNHH Trách nhiệm hữu hạn MTV Một thành viên DNCI Doanh nghiệp công ích KTTT Kinh tế thị trường CTTNĐT Công ty thoát nước đô thị UBND Ủy ban nhân dân CSCC Chiếu sáng công cộng CVCX Công viên cây xanh CTGTSG Công trình giao thông Sài Gòn CTCIQ2 Công ty Công ích Quận 2 HHCC Hàng hóa công cộng CN Công nghệ KH&CN Khoa học và Công nghệ ĐMCN Đổi mới công nghệ R&D Nghiên cứu và Triển khai CNH Hiện đại hóa DVCI Dịch vụ công ích 4
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong quá trình đổi mới ở Việt Nam, nhiệm vụ phát triển đất nước theo mục tiêu nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được xác định là nhiệm vụ chủ chốt. Bên cạnh những khó khăn mang tính nội tại về nguồn lực, việc Việt Nam hiện nay tích cực gia nhập các tổ chức toàn cầu trong xu hướng hội nhập quốc tế ngày càng tăng lên khiến việc thực hiện nhiệm vụ này càng không dễ dàng. Chiến lược phát triển trong thời gian tới đặt ra nhiệm vụ song song với việc ổn định chính trị, xã hội Việt Nam cần đảm bảo tăng trưởng kinh tế phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững. Đóng góp vào công cuộc này, các tổ chức cung cấp dịch vụ công cộng giữ vai trò thiết yếu nhằm cung cấp những nền tảng cơ bản về cơ sở hạ tầng, văn hóa xã hội, thông tin liên lạc, an ninh quốc phòng... cho sự vận động và phát triển bền vững của quốc gia. DNNN nói chung và DNNN hoạt động vì mục tiêu công ích nói riêng (gọi tắt là doanh nghiệp công ích) hoạt động theo các chính sách xã hội của nhà nước phục vụ cho lợi ích trực tiếp của toàn xã hội hay lợi ích công cộng như: cung ứng hàng hóa công cộng theo kế hoạch hay đơn đặt hàng của nhà nước như các hàng hóa về quốc phòng, an ninh, y tế công cộng và văn hóa...Các doanh nghiệp công ích là các công ty TNHH một thành viên độc lập hoạt động cung ứng dịch vụ, sản phẩm công ích, trực tiếp phục vụ an ninh, quốc phòng, thường xuyên làm các nhiệm vụ của chủ sở hữu giao nhằm phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội. Nằm trong khối doanh nghiệp, song DNCI không đặt mục tiêu lợi nhuận làm đầu mà lợi ích của xã hội phải được xác định là yếu tố quan trọng nhất. Nhóm hàng hóa công cộng được coi là hàng hóa đặc biệt này chiếm tỷ trọng không lớn trong nền kinh tế nhưng nhà nước phải có những nguyên tắc quản lý riêng do vai trò quan trọng và tính đặc thù của nó đối với nền kinh tế. Những năm qua của thời kỳ đổi mới, quá trình sắp xếp, tổ chức lại doanh nghiệp công ích cho phù hợp với yêu cầu phát triển của KTTT nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội, DNCI đã có những đóng góp đáng kể: kết cấu hạ tầng được cải thiện, góp phần đảm bảo những cân đối lớn trong nền kinh tế ổn định và phát triển, giảm thiểu mức đầu tư từ ngân sách nhà nước. Theo báo cáo từ các Bộ, địa phương trong năm 2014, các doanh nghiệp công ích thực hiện tốt nhiệm vụ thông qua chính 5
sách an sinh- xã hội với việc sẵn sàng tham gia làm nhiệm vụ theo yêu cầu của Bộ, địa phương. Đặc biệt, các doanh nghiệp công ích được chủ động hơn trong việc thực hiện nhiệm vụ được giao do được chuyển từ cơ chế giao kế hoạch sang đặt hàng, đấu thầu.Các doanh nghiệp công ích trên toàn quốc hiện đang tạo việc làm cho khoảng 196.000 người lao động với mức thu nhập bình quân của người lao động là 7 triệu đồng/người/tháng (tăng 3,1% so với mức lương bình quân năm 2012). Trong đó, mức thu nhập bình quân của khối doanh nghiệp công ích thuộc Bộ quản lý cao hơn so với mức thu nhập bình quân của người lao động thuộc khối doanh nghiệp công ích thuộc địa phương (9,7 triệu đồng/người so với 5,3 triệu đồng/người). Đến nay các doanh nghiệp công ích đã hoạt động trong các lĩnh vực như: Cấp, thoát nước; cung ứng dịch vụ vệ sinh, môi trường; xử lý nước thải, rác thải; chiếu sáng đô thị; trồng và chăm sóc cây xanh, vườn hoa công cộng; duy tu, bảo trì các công trình giao thông; cung ứng dịch vụ vận tải hành khách công cộng; cung ứng dịch vụ khai thác các công trình thủy lợi; cung ứng các sản phẩm, dịch vụ công ích đặc thù thuộc các Bộ, ngành; trực tiếp phục vụ an ninh, quốc phòng. Vậy làm thế nào để phát huy được hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp công ích mà không dẫn đến việc phá vỡ các nguyên tắc “công ích” hay lợi ích công cộng là điều cần được cân nhắc hiện nay. Khi mà trong thực tế các hoạt động của DNCI vẫn theo lối mòn, dựa trên các phương tiện, công nghệ lạc hậu, thiếu một phương thức quản lý phù hợp thì việc nâng cao chất lượng dịch vụ công ở các doanh nghiệp này ngày càng trở nên khó khăn. DNNN mà đặc biệt là DNCI, trong quá trình chuyển sang KTTT đang phát sinh nhiều bất cập như tình trạng đầu tư lớn nhưng kết quả kinh tế - xã hội không được như mong muốn. Nhiều vấn đề về chính sách đặt ra gây lúng túng trong công tác tổ chức quản lý. Thậm chí DNCI còn bị đánh giá là khu vực kém hiệu quả nhất hiện nay. Một số công trình trọng điểm triển khai chưa đạt yêu cầu so với tiến độ đặt ra, không đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển của xã hội, gây ảnh hưởng lớn đến đời sống nhân dân. Những công trình về dân sinh như cấp thoát nước, chiếu sáng, cải tạo và nâng cấp hạ tầng kỹ thuật… tiến hành còn chậm. Tại Thành phố Hồ Chí Minh, nhiều khu vực của thành phố thiếu nước sạch sinh hoạt, rác tồn đọng ở các ngõ xóm, phế thải xây dựng còn chưa được thu dọn kịp thời, bụi đường phố vượt mức tiêu chuẩn gấp nhiều lần, vệ sinh nơi công cộng chưa đảm bảo... Công tác xử lý và phối hợp xử lý các vi phạm chưa đạt yêu cầu, lãng phí điện, nước công cộng vẫn ở 6
mức cao, dịch vụ vui chơi giải trí chưa phát triển tương xứng. Công tác chống ngập trước kia được giao Sở Giao thông vận tải và Công ty Thoát nước đô thị (TNĐT) quản lý, triển khai thực hiện song từ năm 2008, UBND TPHCM thành lập và giao nhiệm vụ này cho Trung tâm chống ngập nước TPHCM. Dù vậy, việc duy tu, thi công sửa chữa, nâng cấp nhiều tuyến cống thoát nước, nạo vét kênh rạch, vận hành các trạm bơm, đập ngăn triều, nhà máy nước thải… vẫn được giao cho công ty TNĐT. Cả nghìn tỷ đồng đã được đầu tư cho hệ thống thoát nước đô thị của thành phố nhưng đến nay, nạn ngập úng vẫn thường xuyên diễn ra và gây bất an cho người dân. Gần đây, Công ty TNĐT còn xây dựng trái phép công trình kho bãi trên khu đất hơn 1.000 m2 đã bị thu hồi tại Khu liên hợp xử lý chất thải rắn và nghĩa trang Đa Phước (huyện Bình Chánh). Công ty chiếu sáng công cộng (CSCC) gây bức xúc cho nhiều người dân, vì gắn đèn nhưng không…chiếu sáng hoặc chiếu sáng không liên tục mà chỉ chú trọng vào các dịp lễ tết. Đối với Công ty Công viên cây xanh (CVCX), sự cố gãy đổ cây xanh trúng người dân và phương tiện trên đường phố liên tiếp xảy ra đã tạo nên một hình ảnh đáng buồn về dịch vụ công cộng. Năm 2003, TPHCM giao cho Công ty Quản lý Công trình giao thông Sài Gòn (CTGTSG) làm chủ đầu tư dự án nâng cấp mở rộng đường Lê Văn Quới. Do triển khai ì ạch, con đường đầy ổ voi, lầy lội, gây phiền hà, mất an toàn cho người dân nên đến năm 2006, UBND TPHCM buộc phải thu hồi, giao cho đơn vị khác1. Rõ ràng thực tế hoạt động các DNCI tại Tp Hồ Chí Minh cho thấy những hạn chế vẫn đang tồn tại và chưa được giải quyết một cách triệt để. Thiếu một môi trường cạnh tranh lành mạnh càng tạo ra những bất cập trong hoạt động của doanh nghiệp như công nghệ lạc hậu, dự án chậm triển khai, chất lượng sản phẩm, dịch vụ không đáp ứng nhu cầu của người dân... Để khắc phục hiện tượng trên, cùng với việc đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao về chất lượng dịch vụ của nhân dân thành phố, doanh nghiệp công ích buộc phải thực hiện lộ trình đổi mới công nghệ nhằm tạo ra những sản phẩm dịch vụ chất lượng tốt và giá thành hạ vì mục tiêu phát triển bền vững. Trong những năm gần đây, với chủ trương đẩy mạnh xã hội hóa trong lĩnh cung cấp dịch vụ công ích thông qua công tác đấu thầu của UBND TP. Hồ Chí Minh doanh nghiệp công ích đứng trước những khó khăn và không ít cơ hội đối với phát triển. 1 Huy Thịnh, “Sếp công ích” vì sao lương khủng?, http://cafef.vn/doanh-nghiep/sep-cong-ich-vi-sao-luong- khung-2013082807165582719.chn, 28/8/2013 7
Hiện nay, trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đã có 22 doanh nghiệp công ích các quận, huyện và 6 doanh nghiệp thành phố và một số doanh nghiệp tư nhân tuy nhiên, thực tế hiện nay giá thành dịch vụ ngày càng tăng, nhu cầu của người dân cũng chưa được đáp ứng tốt. Thực tế này xuất phát từ nhiều nguyên nhân, tuy nhiên việc chậm đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích là một trong những nguyên nhân chính. Qua 2 trường hợp nghiên cứu là CTCIQ2 và CTTNĐT tác giả nhận thấy vấn đề nằm ở phía các cơ quan quản lý sản phẩm dịch vụ công ích của Thành phố cũng chưa có một những chính sách cụ thể nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp công ích đổi mới công nghệ. Bên cạnh những thành tựu chung của lĩnh vực công ích, các doanh nghiệp này vẫn gặp phải những thách thức do hạn chế về công nghệ và năng lực công nghệ, hạn chế bởi quy trình kiểm tra, đánh giá của các cơ quản lý chức năng còn rườm rà, sự chậm trễ trong việc huy động các nguồn vốn cho đổi mới, cho tái cấu trúc... Vì vậy, tôi quyết định chọn đề tài: “Chính sách quản lý sản phẩm đầu ra nhằm thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp công ích tại Thành phố Hồ Chí Minh”. Qua đó có một số kiến nghị nhằm thúc đẩy các doanh nghiệp đẩy mạnh hơn hoạt động đổi mới công nghệ. - Ý nghĩa lý luận: thông qua việc nghiên cứu có tính chất hệ thống, khoa học quá trình hình thành và phát triển DNCI, hoạt động quản lý các DNCI từ đó thấy được vị trí, vai trò, đặc điểm của hệ thống DNCI, thiết chế quản lý của DNCI. Đặc biệt khái quát những vấn đề lý luận cơ bản về mối quan hệ giữa chính sách quản lý sản phẩm đầu ra với hoạt động đổi mới công nghệ của các DNCI. - Ý nghĩa thực tiễn: trên cơ sở những vấn đề lý luận được gợi mở, phân tích làm căn cứ đánh giá khách quan, khoa học thực trạng hoạt động của các DNCI Thành phố HCM trong những năm qua. Chỉ ra những kết quả đạt được, đồng thời phân tích nguyên nhân cho việc quản lý DNCI thiếu hiệu quả. Từ đó, đề xuất giải pháp chính sách hướng đến đổi mới công nghệ một cách thiết thực, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả trước mắt và đảm bảo tính ổn định lâu dài các DNCI của thành phố Hồ Chí Minh. Việc nâng cao hiệu quả hoạt động của DNCI là một tiền đề quan trọng cho việc xây dựng thành công nền kinh tế định hướng xã hội chủ nghĩa, cũng như đảm bảo các yếu tố về công bằng xã hội, dân chủ và văn minh. 8
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu: Những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu về DNCI tiêu biểu như: Đề tài "Thực trạng và những biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước ở doanh nghiệp nhà nước hoạt động công ích" của tác giả Nguyễn Trung Kiên đề cập đến những vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nước; phân tích thực trạng quản lý nhà nước DNCI trong 2 năm (1999 - 2000) đồng thời đề xuất những giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước DNCI. Đề tài "Những giải pháp cơ bản nhằm đổi mới công tác quản lý các doanh nghiệp hoạt động công ích ngành Giao thông công chính Hà Nội" của tác giả Hoàng Kim Hồng đã phân tích thực trạng hoạt động của các DNCI ngành Giao thông công chính Hà Nội, chỉ ra những ưu điểm, những thế mạnh cần phát huy và những tồn tại, hạn chế trong hoạt động thực tiễn cần được điều chỉnh hoặc đổi mới phương thức hoạt động từ đó đề xuất các giải pháp phát huy năng lực tiềm tàng của các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực này. Đề tài "Thực trạng và một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế hoạch đối với doanh nghiệp nhà nước hoạt động công ích - Cụm cảng Hàng không miền Bắc" của tác giả Nguyễn Hữu Vinh phân tích công tác kế hoạch, tổng kết thực tiễn hoạt động sản xuất kinh doanh thời kỳ 1998 - 2002; phân tích đánh giá tình hình quản lý điều hành kế hoạch và đề ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động của DNCI - Cụm cảng Hàng không miền Bắc. Đề tài "Đổi mới cơ chế quản lý doanh nghiệp nhà nước hoạt động công ích ngành Văn hóa thông tin" của tác giả Nguyễn Danh Ngà đề cập đến đổi mới cơ chế hoạt động của DNCI ngành văn hóa thông tin dưới tiếp cận Kinh tế phát triển. Ngoài ra còn một số bài đăng trên các báo, tạp chí chuyên ngành về DNCI. Tuy nhiên các công trình trên chủ yếu nghiên cứu các DNCI dưới góc độ là một bộ phận của kinh tế nhà nước và chỉ ra các giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất - kinh doanh. Một số tác giả có đề cập đến giải pháp tháo gỡ khó khăn trong hoạt động của DNCI một ngành, lĩnh vực cụ thể. Do giới hạn lịch sử, cách tiếp cận KTTT đã có nhiều điểm còn hạn chế, các giải pháp không còn phù hợp với thực tiễn, đòi hỏi phải được xem xét, bổ sung trong điều kiện mới, điều kiện của đổi mới và hội nhập quốc tế. 9
Mục tiêu của đổi mới công nghệ là nhằm đạt được hiệu quả cao trong sản xuất và nâng cao sức cạnh tranh ở cấp độ doanh nghiệp cũng như quốc gia, do đó đây là vấn đề thu hút được nhiều sự quan tâm và nghiên cứu trong thời gian gần đây. Đã có một số nghiên cứu đưa ra các chính sách đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp trong các lĩnh vực khác nhau. Các nghiên cứu này đã chỉ ra được những khó khăn về vốn, thông tin, nhân lực, nguồn lực...trong việc tiếp cận với những công nghệ mới của các doanh nghiệp từ đó để đề xuất các giải pháp cho đổi mới. Đề tài “Thúc đẩy đổi mới công nghệ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong thời kỳ hội nhập quốc tế” của tác giả Bùi Trọng Tín đã đề ra các giải pháp thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế, trong đó đã nhấn mạnh đến: Sự cần thiết phải tăng cường các hoạt động hỗ trợ đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc đổi mới công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh; Xây dựng chương trình thông tin KH&CN nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ và vừa đổi mới công nghệ; Xây dựng chương trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa tăng cường đầu tư nghiên cứu và triển khai; Phát triển thị trường công nghệ nhằm thúc đẩy nhanh và có hiệu quả quá trình chuyển giao công nghệ. Một số nghiên cứu tập trung vào các giải pháp cho hoạt động đổi mới công nghệ tại doanh nghiệp có thể kể đến như: “Xây dựng chính sách thông tin hỗ trợ đổi mới công nghệ tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa” của tác giả Phan Thu Trang nêu lên thực trạng của việc đảm bảo thông tin đối với hoạt động đổi mới công nghệ tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa, từ đó đề xuất giải pháp chính sách thông tin cho các doanh nghiệp. Hay đề tài “Sử dụng công cụ thuế để kích thích đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp nhỏ và vừa trên địa bàn tỉnh Hải Dương trong hội nhập” của tác giả Nguyễn Văn Đoàn đã mô tả thực trạng sử dụng công cụ thuế để đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Hải Dương, qua tìm hiểu về thủ tục hành chính thuế, thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp và đổi mới công nghệ, từ đó đề xuất một số giải pháp chính sách của Nhà nước trong việc sử dụng linh hoạt công cụ thuế để kích thích đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp nhỏ và vừa. Bài báo “Chính sách sản phẩm cho doanh nghiệp vận tải đường sắt” bàn đến vấn đề tại sao lại không loại bỏ được các sản phẩm công ích và khi không loại bỏ được 10
các sản phẩm công ích đó thì phải làm thế nào để duy trì nó mà không làm ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Bài báo tiến hành xây dựng chính sách sản phẩm cho doanh nghiệp vận tải đường sắt, thông qua việc đưa ra các nguyên tắc và phương pháp xác định phần Nhà nước bù lỗ cho các doanh nghiệp khi tham gia kinh doanh các sản phẩm công ích đó. Xoay quanh vấn đề đổi mới công nghệ của doanh nghiệp đã có nhiều hướng tiếp cận về giải pháp từ vi mô đến vĩ mô song chưa có nghiên cứu nào về Chính sách thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp công ích tại Thành phố Hồ Chí Minh theo hướng giao quyền tự chủ cho các doanh nghiệp trong việc trang bị và đổi mới công nghệ theo hướng quản lý sản phẩm đầu ra. Nói cách khác đề tài Chính sách quản lý sản phẩm đầu ra nhằm thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp công ích tại TPHCM là một khía cạnh còn nhiều mảng trống cần được nghiên cứu. 3. Mục tiêu nghiên cứu: Mục tiêu chung: Đề xuất chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích theo sản phẩm đầu ra và các giải pháp bổ sung để thúc đẩy đổi mới công nghệ trong các doanh nghiệp công ích tại TP.HCM. Mục tiêu cụ thể: - Nêu thực trạng về chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích. - Phân tích rào cản về chính sách quản lý sản phẩm của các doanh nghiệp công ích trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đối với việc thúc đẩy đổi mới công nghệ. - Đề xuất giải pháp về chính sách quản lý sản phẩm đầu ra trong hoạt động dịch vụ công ích trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích 4. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi không gian: Nghiên cứu trường hợp doanh nghiệp công ích trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Phạm vi thời gian: - Nghiên cứu trong khoảng thời gian từ 2010 - 2015. 11
Phạm vi nội dung: - Thực trạng chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ tại các doanh nghiệp công ích tại TP.HCM trong 5 năm gần đây (2010-2015) để đề xuất chính sách quản lý theo sản phẩm đầu ra nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ. 5. Mẫu khảo sát: - Công ty TNHH Một thành viên Dịch vụ Công ích quận 2. - Công ty TNHH Một thành viên Thoát nước Đô thị TP. Hồ Chí Minh. 6. Câu hỏi nghiên cứu: Cần có chính sách quản lý sản phẩm đầu ra như thế nào để thúc đẩy các doanh nghiệp công ích chủ động đổi mới công nghệ? 7. Giả thuyết nghiên cứu: Chính sách quản lý sản phẩm đầu ra cho các doanh nghiệp công ích nhằm thúc đẩy hoạt động đổi mới công nghệ phải dựa trên triết lý các đơn vị quản lý nhà nước không cần quản lý chi phí, không cần có định mức, đơn giá (trên cơ sở xác định được chi phí tối thiểu, giá thành), chỉ cần quản lý chất lượng sản phẩm đầu ra (bằng các tiêu chí cụ thể). 8. Phƣơng pháp nghiên cứu: - Phương pháp nghiên cứu tài liệu Để thực hiện luận văn, tác giả đã tiến hành nghiên cứu một số tài liệu của các chuyên gia trong nước về các nội dung liên quan đến quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích theo đầu ra, lý thuyết về quản lý chất lượng sản phẩm đầu ra, đổi mới công nghệ... - Phương pháp quan sát: Tác giả sử dụng phương pháp quan sát trực tiếp tại các doanh nghiệp công ích theo mẫu khảo sát là: Công ty TNHH Một thành viên Dịch vụ Công ích quận 2 và Công ty TNHH Một thành viên Thoát nước Đô thị TP. Hồ Chí Minh để nhận diện các chu trình quản lý - Phỏng vấn sâu: Trong quá trình thực hiện khảo sát, tác giả tiến hành phỏng vấn sâu một số chuyên gia trong lĩnh vực quản lý chất lượng sản phẩm đầu ra, các lãnh đạo tại các đơn vị dịch vụ công ích, các đơn vị quản lý nhà nước đối với hoạt động dịch vụ công ích. 12
9. Kết cấu của Luận văn: - Mở đầu - Chương 1. Cơ sở lý luận về chính sách quản lý sản phẩm đầu ra và hoạt động đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp công ích. - Chương 2. Nhận diện và phân tích thực trạng chính sách quản lý sản phẩm, dịch vụ công ích với hoạt động đổi mới công nghệ tại các doanh nghiệp công ích của Tp. Hồ Chí Minh - Chương 3. Định hướng chính sách quản lý sản phẩm đầu ra gắn với một số giải pháp nhằm thúc đẩy đổi mới công nghệ ở các doanh nghiệp công ích. - Kết luận và khuyến nghị. 13
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ SẢN PHẨM ĐẦU RA VÀ HOẠT ĐỘNG ĐỔI MỚI CÔNG NGHỆ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP CÔNG ÍCH 1.1. Khái niệm chính sách quản lý sản phẩm đầu ra và các khái niệm có liên quan 1.1.1. Khái niệm quản lý sản phẩm đầu ra Chính sách sản phẩm đầu ra bao gồm các hoạt động và giải pháp nhằm đề ra, thực hiện các chiến lược và chiến thuật về sản phẩm đầu ra của doanh nghiệp. Trong đó, sản phẩm theo nghĩa căn bản nhất được hiểu là vật phẩm tổng hợp các đặc tính về vật lý, hóa học, sinh học được tập hợp trong một đặc tính đồng nhất, là vật mang giá trị sử dụng. Khái niệm sản phẩm không đồng nhất với ý nghĩa hàng hóa bởi hàng hóa là những sản phẩm được đem ra trao đổi và buôn bán trên thị trường. Theo tiếp cận hệ thống đối với một quy trình sản xuất, đầu vào sẽ bao gồm các yếu tố sản xuất như: vốn, nhân công, vật tư, công nghệ, nguyên liệu, năng lượng, phương thức quản lý… qua 1 quy trình sản xuất sẽ tạo ra hệ thống các sản phẩm đầu ra.Tuy nhiên quá trình hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp chưa thể kết thúc ở đây, nếu doanh nghiệp chỉ sản xuất để tạo ra sản phẩm rồi xếp vào kho hoặc để ban phát thì doanh nghiệp đó sẽ không tồn tại trong nền KTTT. Vì thế đòi hỏi doanh nghiệp đó phải trao bán sản phẩm trên thị trường.Và đương nhiên muốn thu về lợi nhuận tốt nhất, hàng hóa chiếm được thị phần cao nhất thì sản phẩm đầu ra phải đáp ứng với nhu cầu thị trường, có giá bán thích hợp…Vì vậy các doanh nhân phải tìm hiểu kĩ thị trường, có tiềm lực và năng lực và huy động các yếu tố đầu vào…nhất là phải đánh giá trước hiệu quả kinh doanh, quản lý được kết quả đầu ra ngay từ khi chuẩn bị ra quyết định sản xuất. Quản lý sản phẩm đầu ra thực chất là cách nói khác của quản lý chất lượng theo sản phẩm đầu ra. Để hiểu rõ hơn về phương pháp quản lý chất lượng này, cần làm rõ nội hàm của khái niệm chất lượng cũng như đặc điểm của chất lượng. Theo giáo trình quản lý chất lượng sản phẩm, chất lượng được hiểu là mức độ của một tập hợp các đặc tính vốn có đáp ứng các yêu cầu, trong đó yêu cầu là những nhu cầu hay mong đợi đã được công bố, ngầm hiểu chung hay bắt buộc. Đặc điểm của chất lượng bao gồm: 1. Chất lượng được đo bằng sự thoã mãn các yêu cầu. Nếu một sản phẩmvì lý do nào đó mà không đáp ứng đựơc yêu cầu, không được thị trường chấpnhận thì phải bị 14
coi là có chất lượng kém, cho dù trình độ công nghệ để chế tạora sản phẩm đó có thể rất hiện đại. Đây là một kết luận then chốt và là cơ sở đểcác nhà quản lý định ra chính sách, chiến lược kinh doanh của mình. 2. Chất lượng được đo bằng sự thoả mãn các yêu cầu, mà yêu cầu luônl uôn biến động nên chất lượng cũng luôn biến đổi theo thời gian, không gian, điều kiện sử dụng. Vì vậy phải định kỳ xem xét lại các yêu cầu chất lượng. 3. Khi đánh giá chất lượng của một đối tượng, cần phải xét mọi đặc tính của đối tượng, có liên quan đến sự thoả mãn những yêu cầu cụ thể. 4. Chất lượng không phải chỉ là thuộc tính của sản phẩm, hàng hoá.Chất lượng có thể áp dụng cho mọi thực thể, có thể là sản phẩm, một hoạt động, một quá trình, một doanh nghiệp hay một con người. 5. Cần phân biệt giữa chất lượng và cấp chất lượng. Cấp chất lượng là chủng loại hay thứ hạng của các yêu cầu chất lượng khác nhau đối với sản phẩm, quá trình hay hệ thống có cùng chức năng sử dụng. Ví dụ căn hộ cấp 1 hay cấp 4 là cấp chất lượng của nhà ở. Cấp chất lượng phản ánh khác biệt đã định hướng hoặc đã thừa nhận trong các yêucầu chất lượng. Một đối tượng ở cấp cao cũng có thể có chất lượng không đápứng các yêu cầu (đã định ra cho đối tượng đó) và ngược lại. Trong nền kinh tế hiện đại khi nói đến chất lượng không thể bỏ qua các yếu tố giá cả và dịch vụ trước, trong và sau khi bán. Đó là những yếu tố mà khách hàng nào cũng quan tâm sau khi thấy sản phẩm mà họ định mua thoả mãn yêu cầu của họ. Ngoài ra vấn đề giao hàng đúng lúc, đúng thời hạn cũng là yếu tố vô cùng quan trọng trong sản xuất hiện đại, nhất là khi các phương pháp sản xuất “vừa – đúng lúc”(Just - in - time: sản xuất những gì cần thiết, đúng lúc, đúng số lượng), “không kho”( Non - stock - production) đang được thịnh hành ở các công ty hàng đầu. Để thoả mãn yêu cầu, cũng còn cần quan tâm đến những yếu tố khác như thái độ của người làm các dịch vụ tiếp xúc với khách hàng, từ người thường trực, tiếp tân đến trực điện thoại và cảnh quan, môi trường làm việc của công ty. Chất lượng luôn có thể đặc trưng qua những chỉ tiêu có thể biểu hiện bằng một số trị số và sự định lượng, đó là mức chất lượng. Các yêu cầu này được gọi là các yêu cầu chất lượng, hay còn gọi là tiêu chuẩn chất lượng. Các yêu cầu chất lượng phải phản ánh đầy đủ yêu cầu đã hoặc chưa công bố của khách hàng và các yêu cầu xã hội. Các 15
yêu cầu xã hội là những điều bắt buộc quy định trong luật pháp, trong các chế định. Căn cứ vào các yêu cầu chất lượng đã được xác định, các nhà thiết kế sẽ xây dựng nên các yêu cầu kỹ thuật/quy định kỹ thuật cho sản phẩm bao gồm cả các bộ phận, chi tiết của sản phẩm sao cho sản phẩm cuối cùng sẽ có tính năng thỏa mãn các yêu cầu chất lượng đã định. Bởi vậy các yêu cầu chất lượng còn gọi là các yêu cầu tính năng/quy định tính năng. Các tiêu chuẩn chất lượng là công cụ thiết thực cho hoạt động đo lường và quản lý chất lượng trong thực tiễn, là cơ sở kiểm định hiệu quả và hiệu lực của quản lý. Hoạt động quản lý trong lĩnh vực chất lượng được hiểu là quản lý chất lượng. Theo tiêu chuẩn ISO 9000:2000, TCVN ISO 9000:2000 quản lý chất lượng là tổng thể: “Các hoạt động có phối hợp để định hướng và kiểm soát một tổ chức về chất lượng” và thực hiện chúng bằng các biện pháp như hoạch định chất lượng, kiểm soát chất lượng, đảm bảo chất lượng và cải tiến chất lượng. Các phương thức của quản lý chất lượng bao gồm: - Kiểm tra chất lượng là hoạt động như đo, xem xét, thử nghiệm, định cỡ một hay nhiều đặc tính của đối tượng và so sánh kết quả với yêu cầu nhằm xác định sự phù hợp của mỗi đặc tính. Kiểm tra nhằm sàng lọc sản phẩm đạt tiêu chuẩn chất lượng hay không. - Kiểm soát chất lượng là các hoạt động và kỹ thuật mang tính tác nghiệp được sử dụng để đáp ứng các yêu cầu chất lượng bao gồm kiểm sát át con người, kiểm soát phương pháp và quá trình, kiểm soát đầu vào, kiểm soát thiết bị, kiểm soát môi trường. Kiểm soát theo chu trình Derming là hoạt động kiểm soát vào các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình tạo ra chất lượng. - Đảm bảo chất lượng là mọi hành động có kế hoạch và có hệ thống nhằm đem lại lòng tin thỏa đáng rằng sản phẩm thỏa mãn các yêu cầu đã định đối với chất lượng. Tổ chức tiêu chuẩn hoá quốc tế ISO đã xây dựng và ban hành bộ tiêu chuẩn ISO 9000 để giúp cho các tổ chức có được một mô hình chung về đảm bảo chất lượng. - Kiểm soát chất lượng toàn diện theo định nghĩa của Ủy ban Giải thưởng Derming của Nhật là “Hoạt động thiết kế, sản xuất và cung cấp các sản phẩm và dịch vụ có chất lượng theo yêu cầu của khách hàng một cách kinh tế, dựa trên nguyên tắc định hướng vào khách hàng và xem xét đầy đủ đến phúc lợi xã hội. Nó đạt được mục tiêu của công ty thông qua việc lặp lại một cách hiệu quả chu trình PDCA, bao gồm 16
lập kế hoạch - thực hiện - kiểm tra - hành động điều chỉnh. Điều đó được thực hiện bằng cách làm cho toàn thể nhân viên thông hiểu và áp dụng tư tưởng và phương pháp thống kê đối với mọi hoạt động nhằm đảm bảo chất lượng. Các hoạt động này là một chuỗi công việc, bao gồm khảo sát, nghiên cứu, phát triển, thiết kế, thu mua, sản xuất, kiểm tra và marketing cùng với tất cả các hoạt động khác cả bên trong và bên ngoài công ty.” - Quản lý chất lượng toàn diện: Là một phương pháp quản lý của một tổ chức, định hướng vào chất lượng, dựa trên sự tham gia của mọi thành viên và nhằm đem lại sự thành công dài hạn thông qua sự thoả mãn khách hàng và lợi ích của mọi thành viên của công ty đó và của xã hội. Căn cứ vào những phân tích về chất lượng, quản lý chất lượng nói chung của các tổ chức, có thể hiểu Quản lý sản phẩm đầu ra là tổng thể các hoạt động có phối hợp để định hƣớng và kiểm soát một tổ chức về chất lƣợng sản phẩm đầu ra. Cụ thể đây là phƣơng thức quản lý đảm bảo cho ngƣời cung cấp sản phẩm đầu ra có quyền tự chủ trong quản lý để quyết định những đầu vào cần thiết để sản xuất đầu ra cũng nhƣ đảm bảo đƣợc chất lƣợng sản phẩm đầu ra. Quy trình quản lý sản phẩm đầu ra theo quan điểm của tác giả cần được được thực hiện theo mô hình2 sau: 2 Nguyễn Hồng Hà, Đổi mới phương thức cấp phát ngân sách gắn với kết quả đầu ra, http://tapchitaichinh.vn/nghien-cuu--trao-doi/trao-doi-binh-luan/doi-moi-phuong-thuc-cap-phat-ngan-sach-gan- voi-ket-qua-dau-ra-35049.htm, 4/11/2013 17
Ghi chú : 1.Các tính toán kinh tế xác định dự toán chi tiêu. 2.So sánh hiệu quả: đạt được 1 lượng sản phẩm đầu ra như thế thì cần sử dụng bao nhiêu đầu vào. 3. Mức độ thành công: sản phẩm đầu ra đó tác động tích cực hay tiêu cực đối với nền kinh tế xã hội. 4. Hiệu suất sử dụng nguồn lực: đánh giá tác động của việc sử dụng các yếu tố đầu vào đối với nền kinh tế xã hội. Sở dĩ mô hình này được lựa chọn cho chu trình quản lý sản phẩm đầu ra bởi khả năng thay đổi việc phân bổ các nguồn lực mang nặng tính chủ quan, áp đặt từ các cấp có quyền lực phân bổ, cách thức phân bổ mang tính cào bằng, dàn trải, thiếu trọng tâm, trọng điểm, hiệu quả sử dụng nguồn lực thấp, chất lượng hàng hóa cung cấp cho xã hội kém, người quản lý thiếu trách nhiệm đối với kết quả hoạt động. Thực hiện quản lý sản phẩm đầu ra theo mô hình này giúp gắn kết giữa mục tiêu chất lượng sản phẩm đầu ra với toàn bộ quá trình vận hành, xây dựng quy trình quản lý, tức là trọng tâm vào việc quản lý đối với hiệu quả sử dụng nguồn lực và mức độ đáp ứng nhu cầu xã hội của các sản phẩm đầu ra. 1.1.2. Khái niệm chính sách Chính vì vậy, so với khái niệm pháp luật, chính sách được hiểu rộng hơn nhiều. Nếu xét nội hàm của khái niệm này trong mối quan hệ với chính trị và pháp quyền thì khái niệm chính sách được tìm hiểu ở một số khía cạnh sau đây: - Chính sách là sự thể hiện cụ thể của đường lối chính trị chung. Dựa vào đường lối chính trị chung, cương lĩnh chính trị của đảng cầm quyền mà người ta định ra chính sách. - Chính sách là cơ sở nền tảng để chế định nên pháp luật. Hay nói cách khác, pháp luật là kết quả của sự thể chế hóa chính sách. Có thể có chính sách chưa được luật pháp hóa (thể chế hóa), hoặc cũng có thể không bao giờ được luật pháp hóa vì nó không được lựa chọn để luật pháp hóa khi không còn phù hợp với tư tưởng mới hay sự thay đổi của thực tiễn. Nhưng sẽ không có pháp luật phi chính sách hay pháp luật ngoài chính sách. Theo nghĩa đó, chính sách chính là linh hồn, là nội dung của pháp luật, còn pháp luật là hình thức, là phương tiện thể hiện của chính sách. 18