386
MÀY ĐAY CẤP TÍNH (L50)
1. ĐỊNH NGHĨA
Mày đay cấp tính được định nghĩa là sự xuất hiện của
sẩn phù/mảng phù dưới 6 tuần.
2. NGUYÊN NHÂN
- Mày đay cấp tính vô căn chiếm 30-50%. Một số yếu
tố khởi phát gồm: nhiễm trùng, thuốc, thức ăn.
- Một số nguyên nhân của mày đay cấp tính:
Tự phát
Nhiễm trùng
Vi rút
Adenovirus
“Vi rút gây cảm thông thường”
Cytomegalovirus
Enterovirus
Epstein-Barr
Viêm gan siêu vi A, B, C
Herpes simplex
Influenza A
Parvovirus B19
Vi rút gây viêm xoang hô hấp
Rotavirus
Varicella/Zoster
Vi khuẩn
Streptococcus tan huyết B
Haemophilus inflluenzae
Staphylococcus aureus
Khác
Anisakis simplex
Blastocystis hominis
Sốt rét
Mycoplasma
387
Ghẻ
Thuốc
Ức chế men chuyển
Kháng sinh, đặc biệt là Cephalosporins và
Penicillin
Kháng histamin
Ức chế TNF-a
Aspirin và kháng viêm Non-steroid
Chế phẩm từ màu
Candesartan
Immunoglobulin truyền tĩnh mạch
Isotretinoin
Methylprednisolone (uống)
Opiates và Tramadol
Paracetamol
Ức chế bơm proton
Vắc xin
Thức ăn
Sữa bò
Trứng
Cá và hải sản
Trái cây như: đào, kiwi
Đậu
Cà chua và các loại rau
Ngũ cốc
Chế phẩm lên men
3. CHẨN ĐOÁN
3.1. Biểu hiện lâm sàng
- Mày đay cấp bao gồm những sẩn phù, mảng phù
thoáng qua màu đỏ và ngứa. Sẩn phù, mảng phù có kích
thước và số lượng thay đổi, thường ảnh hưởng trên 50% diện
tích cơ thể, thường tồn tại không quá 24 giờ. Có thể kèm theo
phù mạch (16-31%), thường ở trẻ dưới 3 tuổi (60%), đối
388
tượng này có thể có sẩn phù xuất huyết. Những bệnh nhân có
sẩn phù lan tỏa thường dễ kèm theo phù mạch và triệu chứng
toàn thân.
- Triệu chứng toàn thân xuất hiện ở 1/4 số bệnh nhân
bao gồm: hắt hơi, ho, viêm mũi, hoa mắt, nóng bừng, trào
ngược dạ dày thực quản (nôn ói, tiêu chảy, đau bụng), đau đầu,
sốt, rối loạn nhiệt, đau khớp hay viêm kết mạc. Những triệu
chứng này chỉ điểm cho sốc phản vệ nếu khởi phát nhanh.
3.2. Cận lâm sàng
- Trong đa số trường hợp thường chỉ cần thông qua
bệnh sử là đủ. Xét nghiệm tổng phân tích tế bào máu có thể
hữu ích trong trường hợp nghi ngờ nhiễm trùng (tăng bạch
cầu). CRP và/hay tốc độ máu lắng tăng có thể do nguyên
nhân viêm, nhiễm và CRP có thể tăng trong trường hợp mày
đay do NSAID.
- Các xét nghiệm cần cân nhắc:
+ Tổng phân tích tế bào máu.
+ CRP và/hay tốc độ máu lắng.
+ Nuôi cấy vi khuẩn.
+ Test dị ứng nguyên huyết thanh.
+ Prick test.
+ Test dị ứng thuốc.
4. ĐIỀU TRỊ
4.1. Chỉ định nhập cấp cứu
- Có dấu hiệu của phản ứng phản vệ.
!
389
4.2. Điều trị ngoại trú
- Các trường hợp nhẹ có thể không cần điều trị. Nếu
nghi ngờ nhiễm trùng nên điều trị thích hợp. Loại bỏ các tác
nhân gây dị ứng.
4.2.1. Điều trị tại chỗ: thoa Menthol 1-2% giúp giảm ngứa.
4.2.2. Điều trị toàn thân
- Kháng H1 thế hệ 2 được sử dụng đầu tay: Loratadine,
Desloratadine, Levocetirizin, Cetirizine.
+ Siro Loratadine:
§ Trẻ 2 tuổi-12 tuổi: < 30 kg: 5 mg/1 lần/ngày;
> 30 kg: 10 mg/1 lần/ngày.
§ Trẻ trên 12 tuổi: 10 mg/1 lần/ngày.
+ Siro Desloratadine:
§ Trẻ 6 tháng-11 tháng: 1 mg/1 lần/ngày.
§ Trẻ 12 tháng-5 tuổi: 1,25 mg/1 lần/ngày.
§ Trẻ 6 tuổi-11 tuổi: 2,5 mg/1 lần/ngày.
§ Trẻ > 12 tuổi: 5 mg/1 lần/ngày.
+ Siro Levocetirizin:
§ Trẻ 6 tháng-5 tuổi: 1,25 mg/1 lần/ngày uống vào
buổi tối.
§ Trẻ 6 tuổi-11 tuổi: 2,5 mg/1 lần/ngày uống vào
buổi tối.
§ Trẻ ≥ 12 tuổi: 5 mg/1 lần/ngày uống vào
buổi tối.
+ Siro Cetirizine:
§ Trẻ 2 tuổi-5 tuổi: 2,5 mg/1 lần/ngày.
§ Trẻ 6 tuổi-11 tuổi: 5 mg/1 lần/ngày.
390
§ Trẻ ≥ 12 tuổi: 5 mg-10 mg/1 lần/ngày tùy mức
độ nặng nhẹ.
+ Fexofenadine:
§ Dạng viên: Trẻ 6-11 tuổi: 30 mg/1 lần x 2
lần/ngày: uống (đối với viên nén) hoặc ngậm
(đối với viên ngậm). Trẻ ≥ 12 tuổi: uống
60 mg/1 lần x 2 lần/ngày hoặc 180 mg uống
1 lần/ngày.
§ Dạng siro: Trẻ từ 2 tuổi-11 tuổi: uống 30 mg/1
lần x 2 lần/ngày.
- Trường hợp nặng, đặc biệt nếu có phù mạch hay triệu
chứng toàn thân và sau khi loại trừ (hoặc đã điều trị) nguyên
nhân nhiễm khuẩn, có thể sử dụng corticoid uống trong
3-5 ngày: prednisolone 1-2 mg/kg/ngày.