NGH THU T ĐIÊU KH C C T I VI T NAM TH I X A QUA CÁC TH IỆ Ậ Ắ Ổ Ạ Ệ Ờ Ư Ờ
KỲ
Ngh thu t điêu kh cệ ậ ắ t lâu đã xu t hi n và tr thành nét văn hóa đc tr ng c a m iừ ấ ệ ở ặ ư ủ ỗ
qu c gia. Qua m i th i k , nh ng tác ph m điêu kh c l i th a h ng nh ng tinh hoaố ỗ ờ ỳ ữ ẩ ắ ạ ừ ưở ữ
c a giai đo n tr c và phát tri n theo chi u h ng m i. Đem đn cho đi sau nh ngủ ạ ướ ể ề ướ ớ ế ờ ữ
di s n mang tinh th n ngh thu t nhân văn sâu s c.ả ầ ệ ậ ắ
ĐÔI NÉT V NGH THU T ĐIÊU KH C C VI T NAMỀ Ệ Ậ Ắ Ổ Ệ
Trong các di s n ngh thu t, văn hóa truy n th ng, điêu kh c có m t l ch s phát tri nả ệ ậ ề ố ắ ộ ị ử ể
liên t c và lâu dài nh t. M i m t tác ph m điêu kh c l i mang nh ng hình nh conụ ấ ỗ ộ ẩ ắ ạ ữ ả
ng i Vi t Nam t ng mi n, t ng th i k khác nhau. Dù các tác ph m điêu kh c đó ườ ệ ừ ề ừ ờ ỳ ẩ ắ ở
d i d ng th n linh hay con ng i th t c.ướ ạ ầ ườ ế ụ
Dù b nh h ng b i hai n n văn hóa n Đ và Trung Hoa lân c n. Song,ị ả ưở ở ề Ấ ộ ở ậ nghệ
thu t điêu kh cậ ắ c a n c ta v n phát tri n theo cái ch t riêng v n có. T s giaoủ ướ ẫ ể ấ ố ừ ự
thoa gi a các n n văn hóa và dân t c cho đn quá trình l ch s hình thành lâu dài c aữ ề ộ ế ị ử ủ
đt n c. T t c đã khi n cho hình nh c a n n điêu kh c r t đa d ng.ấ ướ ấ ả ế ả ủ ề ắ ấ ạ
M i m t tác ph m điêu kh c l i mang nh ng hình nh đc tr ng t ng mi n, t ng th iỗ ộ ẩ ắ ạ ữ ả ặ ư ừ ề ừ ờ
k khác nhau.ỳ
Dù đã tr i qua bi t bao cu c chi n tranh, m i làng v n b o t n m t c m đình – đn –ả ế ộ ế ỗ ẫ ả ồ ộ ụ ề
chùa v i nhi u t ng Ph t và các phù điêu. Đn nay, nh ng di s n này đu đc thớ ề ượ ậ ế ữ ả ề ượ ế
h sau gi gìn, ph c d ng cũng nh ti p t c phát huy giá tr tinh th n c a ông cha taệ ữ ụ ự ư ế ụ ị ầ ủ
đ l i.ể ạ
NGH THU T ĐIÊU KH C CHAMPAỆ Ậ Ắ
V ng qu c Champa đc hình thành t s liên k t gi a hai th t c Can và D a.ươ ố ượ ừ ự ế ữ ị ộ ừ
V ng qu c này n m mi n Nam Trung B lúc b y gi . Chia thành m t s khu v cươ ố ằ ở ề ộ ấ ờ ộ ố ự
đa lý t nhiên ng v i các d i đng b ng d c ven bi n. Đó là Amaravati (Qu ngị ự ứ ớ ả ồ ằ ọ ể ả
Nam), Vijaya (Bình Đnh), Kauthara (Nha Trang) và Paduranaga (Phan Rang).ị
Tuy t thu s khai th k th 2, v ng qu c này đc ng i Trung Qu c g i làừ ở ơ ở ế ỷ ứ ươ ố ượ ườ ố ọ
Lâm p v n ch a có nhi u tác ph m đc s c. Song, đn th k 7 và 8, ngh thu tẤ ẫ ư ề ẩ ặ ắ ế ế ỷ ệ ậ
ki n trúc và điêu kh c c a ng i Champa đã tr nên h ng th nh. Nh vào phong tràoế ắ ủ ườ ở ư ị ờ
Ph t giáo hoá và n Đ giáo di n ra và lan r ng kh p Đông Nam Á.ậ Ấ ộ ễ ộ ắ
M u t ng đá th n Ganesha còn sót l i trong n n ngh thu t điêu kh c Champa.ẫ ượ ầ ạ ề ệ ậ ắ
Tháp Champa th i k này đc xây b ng g ch không v a và th ng ch có m tở ờ ỳ ượ ằ ạ ữ ườ ỉ ộ
c ng. Công trình này bao g m c m t tháp ph có mái hình con thuy n. M t thápổ ồ ả ộ ụ ề ộ
chính trung tâm kh i vu t lên cao, n ra nhi u góc và các múi vòm. Trên đó th ngở ố ố ở ở ề ườ
g n các phù điêu đc ch m kh c hình th n Siva hay các tiên n Apsara. Điêu kh cắ ượ ạ ắ ầ ữ ắ
t ng tròn đc b trí hài hoà v i xung quanh công trình ki n trúc. Tu theo ch c năngượ ượ ố ớ ế ỳ ứ
tháp mà đc đo các m uụ ẽ ẫ t ng đá Chămượ đp t i đy.ẹ ạ ấ
Ngày nay, các di s n c a n n ngh thu t Champa ch còn l i m t s ít. H u h t đã bả ủ ề ệ ậ ỉ ạ ộ ố ầ ế ị
tàn phá b i các cu c chi n tranh th i x a.ở ộ ế ờ ư
NGH THU T ĐIÊU KH C QUA CÁC TRI U ĐI PHONG KI NỆ Ậ Ắ Ề Ạ Ế
ĐIÊU KH C TH I LÝ (1010 – 1225)Ắ Ờ
Ph t giáo phát tri n c c th nh tri u đi này và tr thành qu c đo. Các trung tâmậ ể ự ị ở ề ạ ở ố ạ
Ph t giáo đc xây d ng đ s theo ki u ki n trúc Đông Nam Á. Các công trình nàyậ ượ ự ồ ộ ể ế
t p trung Qu ng Ninh, Hà Nam Ninh và đc bi t là B c Ninh. T đó kéo theo m tậ ở ả ặ ệ ở ắ ừ ộ
n n điêu kh c Ph t giáo phát tri n ph n th nh giai đo n này.ề ắ ậ ể ồ ị ở ạ
Điêu kh c th i Lý khá tinh vi và cân đi, ch y u trên g m và trên đá. Đ tài điêu kh cắ ờ ố ủ ế ố ề ắ
cũng r t đa d ng và đc đáo. Nh ng th ng là các ch đ v thiên nhiên nh mây,ấ ạ ộ ư ườ ủ ề ề ư
n c, hoa sen, hoa cúc. Đc bi t, hình t ng con r ng v i nhi u n p cong m m m i,ướ ặ ệ ượ ồ ớ ề ế ề ạ
t ng tr ng cho ngu n n c, ni m m c cho c dân tr ng lúa.ượ ư ồ ướ ề ơ ướ ư ồ
NGH THU T ĐIÊU KH C TH I LÝ TRONG PH T GIÁOỆ Ậ Ắ Ờ Ậ
T i chùa Ph t Tích ngày nay v n còn l u gi t ng đá Ph t A Di Đà ng t i th ngạ ậ ẫ ư ữ ượ ậ ự ạ ượ
đi n chùa. Đây đc cho là pho t ng c nh t mi n B c n c ta, đc công nh nệ ượ ượ ổ ấ ở ề ắ ướ ượ ậ
k l c Ph t giáo. Bên c nh đó, các phiên b n c a pho t ng này đu xu t hi n B oỷ ụ ậ ạ ả ủ ượ ề ấ ệ ở ả
tàng L ch s Qu c gia và B o tàng M thu t.ị ử ố ả ỹ ậ
B cứ t ng đá Ph t A Di Đàượ ậ này đc t c vào năm 1057 v i t th ng i thi n đnhượ ạ ớ ư ế ồ ề ị
trên tòa sen. Đài sen có 15 cánh to n r . M i m t cánh sen đc ch m m t đôi r ngở ộ ỗ ộ ượ ạ ộ ồ
ch u vào hình Ph t ng i thi n trên đài sen hào quang t a sáng hình là đ. B c t ngầ ậ ồ ề ỏ ề ứ ượ
có chi u cao là 1m85, n u tính c b đá là cao 3m.ề ế ả ệ