B GIÁO DC
VÀ ĐÀO TẠO
VIN HÀN LÂM KHOA HC
VÀ CÔNG NGH VIT NAM
HC VIN KHOA HC VÀ CÔNG NGH
-----------------------------
TRƯƠNG BÁ VƯƠNG
NGHIÊN CU PHÂN LOI CHI CU DIP
Bulbophyllum Thouars (ORCHIDACEAE) VÙNG TÂY
NGUYÊN BẰNG PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÁI VÀ
PHÂN T
LUN ÁN TIN SĨ SINH HC
Thành ph H Chí MinhNăm 2025
B GIÁO DC
VÀ ĐÀO TẠO
VIN HÀN LÂM KHOA HC
VÀ CÔNG NGH VIT NAM
HC VIN KHOA HC VÀ CÔNG NGH
-----------------------------
TRƯƠNG BÁ VƯƠNG
NGHIÊN CU PHÂN LOI CHI CU DIP
Bulbophyllum Thouars (ORCHIDACEAE) VÙNG TÂY
NGUYÊN BẰNG PHƯƠNG PHÁP HÌNH THÁI VÀ
PHÂN T
LUN ÁN TIN SĨ SINH HC
Ngành: THC VT HC
Mã s: 9420111
c nhn ca Hc vin
Khoa hc Công ngh
Ngưi hưng dn 1
(Ký, ghi rõ h tên)
PGS.TS. Đặng Văn Sơn
Ngưi hưng dn 2
(Ký, ghi rõ h tên)
PGS.TS. Trn Hp
Thành ph H Chí Minh–Năm 2025
i
LI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan luận án: "Nghiên cu phân loi chi Cu dip Bulbophyllum
Thouars (Orchidaceae) vùng Tây Nguyên bng phương pháp hình thái và phân t"
công trình nghiên cu của chính mình i s hướng dn khoa hc ca tp th
hướng dn. Lun án s dng thông tin trích dn t nhiu ngun tham kho khác nhau
các thông tin trích dẫn được ghi ngun gc. Các kết qu nghiên cu ca tôi
được công b chung vi các tác gi khác đã được s nht trí của đồng tác gi khi đưa
vào lun án. Các s liu, kết qu được trình y trong lun án là hoàn toàn trung thc
chưa từng được công b trong bt k mt công trình nào khác ngoài các công trình
công b ca tác gi. Luận án được hoàn thành trong thi gian tôi làm nghiên cu sinh
ti Hc vin Khoa hc Công ngh, Vin Hàn lâm Khoa hc Công ngh Vit
Nam.
Tp H Chí Minh, ngày 02 tháng 06 năm 2025
Tác gi lun án
TRƯƠNG BÁ VƯƠNG
ii
LI CẢM ƠN
Lời đầu tiên nghiên cu sinh xin được chân thành cám ơn PGS.TS. Đặng Văn
Sơn, Viện Sinh hc nhiệt đới PGS.TS. Trn Hợp, trường Khoa hc t nhiên Thành
ph H Chí Minh, đã luôn tận tình hưng dẫn và giúp đỡ nghiên cu sinh trong sut
quá trình hc tp, t h tr thc đa, chnh sa lun án và viết bài báo.
Nghiên cu sinh xin gi li cảm ơn sâu sc đến Ban Lãnh đạo, phòng Đào tạo,
các phòng chức ng của Hc vin Khoa hc Công nghệ, đã tạo điều kin thun
lợi và giúp đỡ rt nhit tình để luận án được hoàn thành mt cách tốt đẹp. Nghiên cu
sinh xin chân thành m ơn GS. TS. Hoàng Nghĩa Sơn, PGS. TS. Nguyn Th Phương
Tho, PGS.TS. Nguyễn Văn Tú, ch Nguyn Th Dung cùng vi nhng anh ch thuc
phòng Qun tng hp tạo điều kin cho nghiên cu sinh thc hin luận án đi
thực địa. Bên cạnh đó, nghiên cứu sinh xin gi lời cám ơn đến lãnh đạo các n
quc gia, Khu bo tồn thiên nhiên đã tạo điu kin cho nghiên cứu sinh đi thực địa
và thu mu.
Ngoài ra nghiên cu sinh gi lời cám ơn đến Giáo sư Leonid Averyanov, tiến
s Jaap J. Vermeulen, tiến s Pankaj Kumar, tiến s Philip Wojtas, ông Paul Ormerod,
ông Jim Cootes, cùng nhiều người khác đã h tr nhng tài liu tham kho quý giá
cũng như những lời đ xut v chuyên môn. Lòng biết ơn đến Giáo Kitichate
Sridith đã tạo nn tảng để bắt đầu nghiên cu này. Nghiên cu sinh gi lời cám ơn
đến ông Gustavo Romero (qun bo tàng Oakes Ames Orchid Herbarium), ông
Marc Pignal (bo tàng MNHN-P), ông Rafaël Govaerts (bo tàng KEW) cùng nhiu
đơn vị bảo tàng đã giúp đỡ tìm kiếm tiêu bn mu vt.
Nghiên cu sinh rt biết ơn sự động viên t gia đình, sự giúp đ t bn bè t
Đà Lạt (Ngô Quang Đăng, Nghiêm Xuân Sơn, Phan Trng Quyết, Hoàng Mnh
Đạt,..), anh Nguyễn Văn Cảnh và nhiu bn bè khắp nơi trong và ngoài nước đã giúp
đỡ trong quá trình thc hin lun án này.
Tp H Chí Minh, ngày 02 tháng 06 năm 2025
Tác gi lun án
TRƯƠNG BÁ VƯƠNG
iii
MC LC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LI CM ƠN ........................................................................................................... ii
MC LC ................................................................................................................ iii
DANH MC CÁC KÝ HIU, CÁC CH VIT TT....................................... xii
DANH MC BNG BIU ................................................................................... xiii
DANH MC HÌNH ............................................................................................... xiv
M ĐẦU .................................................................................................................... 1
1.1. Tính cp thiết của đề tài lun án ........................................................................ 1
1.2. Mc tiêu ca lun án .......................................................................................... 2
1.3. nghĩa khoa hc và thc tin ca lun án ........................................................ 2
1.4. Điểm mi ca lun án ........................................................................................ 2
CHƯƠNG 1. TNG QUAN ..................................................................................... 3
1.1. V trí h Lan (Orchidaceae) và chi Cu dip .................................................... 3
1.2. Lch s nghiên cu chi Cu dip ....................................................................... 6
1.2.1. Nhng nghiên cu trên thế gii .................................................................. 6
1.2.2. Nhng nghiên cu Vit Nam .................................................................. 9
1.2.3. Các nghiên cu áp dng ch th phân t trong nghiên cu chi cu dip thế
gii và Vit Nam ................................................................................. 11
1.3. Các quan điểm mi v cách sp xếp các section trong chi Cu dip .............. 12
1.4. Đặc đim t nhiên vùng Tây Nguyên .............................................................. 14
1.4.1. Địa hình .................................................................................................... 14
1.4.2. Khí hu ..................................................................................................... 14
1.4.3. Thc vt Tây Nguyên ............................................................................... 14
CHƯƠNG 2. ĐI TƯNG, PHM VI, NI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CU ................................................................................................ 15