Người Về Mắt Thuyền
Trên cánh buồm của thuyền bà Roong ra biển có mắt cú mèo biển để làm con mắt.
Múa bá trạo, trong đội hình cũng có hai đèn lồng tượng trưng hai con mắt của
chiếc thuyền. Từ đó các già làng bắt đầu nghĩ tới thuyền ghe ra biển cũng phải có
hai con mắt như người. Không có mắt, thuyền ghe không thấy đường đi trong đêm
tối, trong bão táp.
Một lần, trong trận động biển, đoàn thuyền chưa nhận ra đường trở về làng.
Bỗng phía trước, một màn trắng giăng kín. Từ trong màn trắng hiện ra cảnh làng
xóm và cửa biển. Khi lưng con thuyền chạm cát làm ai cũng giật mình mới biết đó
là một đảo hoang. Màn trắng tan ra, đoàn thuyền mới nhận được hướng về làng.
Vừa về đến cửa biển gặp ông già Mười mù cả hai mắt đưa ta ra đón. Giọng ông hỏi
lớn:
- Có phải thuyền ta lạc vào một cái đảo hoang không. Hãy coi lại dưới lưng
thuyền của chiếc đi đầu có ngọc trai hình mắt Cá Ông thì lấy ra ngay.
Làm theo lời ông, mọi người đều ngạc nhiên, cho là chuyện lạ. Ông già mù cho
biết, ở nhà hai mắt của ông thấy qua màn trấng trên biển đoàn thuyền đi lạc hướng.
Và nhờ ngọc trai dán dưới lưng thuyền làm mắt nên thuyền trở về được làng. Ông
già mù còn bảo, tất cả thuyền ghe của làng Cọp Râu Trắng phải vẽ mắt thuyền theo
hình ngọc trai do ông vẽ.
Rồi lúc ông già mù cầm lên con ngọc trai là lúc các già làng nhớ lại không đạ bị
mù từ trong bụng mẹ. Lúc ông lên năm, có người tìm được ngọc trai đem về để cho
ông thả xuống đầm Rô. Cho đến bây giờ ông còn nhớ ngọc trai có hình con mắt.
Sau hơn sáu mươi năm nay con ngọc trai làm mắt theo đoàn thuyền trở về lại với
ông. Cầm lại ngọc trai ông đã hình thành từng nét vẽ con mắt thuyền làng Cọp Râu
Trắng.
Ngày hôm sau, trên bãi làng, thuyền ghe nằm đợi sẵn trên giá. Đúng ngọ, khói
trắng hun thuyền, lửa vàng màu da cam hong thuyền đợi vẽ mắt thuyền. Ông già
mù đến từng giá gác thuyền rồi vẫy but lông chấm mắt cho thuyền. Tay ông vẽ,
mắt ông hướng lên trời.
Cứ thế xong thuyền này sang thuyền khác, hàng trăm mắt thuyền giống y như
một. Vẽ tới đâu, ông phà hơi thở vào đó. Hơi thở của ông làm hàng trăm con mắt
thuyền cứ như rựng lên, nhấp nháy, sinh động. Bà con mỗi lần xem mắt thuyền kêu
lên kinh ngạc:
- Ô, mắt ngọc trai... Mắt ngọc trai...
Ngọc trai là giọt máu Cá Ông. Mắt ngọc trai cũng là mắt cá Ông. Mắt Cá Ông có
trong mắt ông già mù nên mới thấy được từ xa, thấy được từ bên trong.