Nguy n Chích

ễ

(1382–1448) là công th n khai qu c ễ ậ ơ . kh i nghĩa Lam S n ở Nguy n Chích Ông quê xã Đông Ninh, huy n ở ầ ệ Đông S nơ , t nh ỉ i tham gia ố nhà H u Lê , ng ườ . t Nam Thanh Hóa, Vi ệ

D ng căn c Hoàng – Nghiêu ứ ự

nh . Ông là ng ễ ả ẫ ố ẹ ừ ỏ ườ i ít Theo Văn bia qu c tri u t nói, ít c ầ , Nguy n Chích m côi c cha l n m t m nh công th n ồ ề ả ệ i, hi n lành, trung th c, có chí l n. ớ ự ườ ề

c c a c a ủ nhà Hồ m t do cu c xâm l ấ ộ ượ ủ nhà Minh. Ông nuôi Năm Nguy n Chích 25 tu i, n chí đánh đu i ng c. c ổ ướ Đ i Ngu ạ i Minh đ c u n ể ứ ướ ễ ổ ườ

ờ ử ư ễ ố ở ả ở ở i tr ớ ướ ừ ạ ự ạ ộ c khi Lê L i kh i nghĩa ợ ễ ộ [2]. p phá S sách không chép rõ th i đi m Nguy n Chích n i d y ch ng quân Minh, nh ng các nhà nghiên c u thì ứ ổ ậ ể ơ ầ m t (1413) cho t ông kh i nghĩa kho ng sau khi Lam S n nhà H u Tr n ấ ậ (1418)[1]. Căn c ban đ u mà ông xây d ng là t i V n L c. T V n L c, Nguy n Chích đánh ra các vùng ạ ầ ứ xung quanh, c huy n Đông S n quân Minh không dám đ n c ơ ế ướ ệ ả

ễ ế ệ ế ơ ự ự ự ố ơ Sau đó Nguy n Chích ti n quân đánh chi m núi Hoàng và núi Nghiêu là vùng giáp 3 huy n Đông S n, Nông C ng và Tri u S n, xây d ng khu v c này thành căn c l n. Căn c này có vách núi d ng đ ng và ứ ệ sông Hoàng ch y qua là chi n hào t i cho vi c phòng th l n ti n công. nhiên, thu n l ứ ớ ệ ứ ủ ẫ ậ ợ ự ế ế ả

ừ ạ ộ ở ộ ễ chép: "Hi u l nh c a ông đ c thi hành ệ ạ ệ ệ ượ ủ ấ ố Thanh Hoá và b c Ngh ậ ở các huy n Đông S n, Nông ở ắ ơ ệ T Hoàng Nghiêu, Nguy n Chích m r ng ph m vi ho t đ ng ra vùng lân c n An. Sách Đ i Nam nh t th ng chí ạ ọ ơ . C ng và Ng c S n" ố

ng ng i Vi t theo quân Minh là L ướ ườ ệ ươ ễ ng Nh H t tìm cách d hàng Nguy n ữ ố ụ Quân Minh lo l ng. T ắ Chích nh ng th t b i. ấ ạ ư

Gia nh p quân Lam S n ơ ậ

ở ơ Th Xuân ọ ế ủ ễ , Thanh Hoá). Nghe tin thanh th c a Nguy n Chích, i mang th đ n m i ông v cùng tham gia quân Lam S n. Nguy n Chích đ ng ý theo Lê ễ ơ ồ ư ầ căn c Hoàng Nghiêu. T Hoàng Nghiêu, ông mang quân ra đánh ừ c Lê L i phong ch c Vinh l c đ i phu Lân h v t ng quân. Sau đó Lam S n ( ề ứ ợ đ n C Vô, đ ổ ộ ạ ứ c Quan n i h u. Năm 1418, Lê L iợ kh i nghĩa ở Lê L i sai ng ờ ư ế ườ ợ L i, nh ng th i gian đ u ông v n ẫ ở ợ ờ L ượ ữ ố ở ồ ươ i phong ông làm Đô đ c đ o ph qu n t ng đô đ c quân dân, t Lê L i l ố ạ ng Nh H t ợ ạ ủ ả ổ ổ ệ ướ ộ ầ ướ ố

ng gia nh p v i Lê L i – lúc đó đóng m M ng Nanh. Ông ở ườ ợ c Lê L i phong làm Thi Cu i năm 1420, ông mang toàn b l c l ố đ ượ ộ ự ượ ế ộ ữ ệ ồ ợ t đ t h u v Đ ng t ng đ c ch quân s ổ ủ ự. ậ ớ ố

ế ừ ề ẫ ớ ơ ư ậ ầ ượ ủ ạ T năm 1421 đ n 1423, ông tham gia nhi u tr n đánh v i quân Lam S n nh tr n Ba L m (tháng 12 năm ậ 1421) và tr n Sách Khôi (tháng 2 năm 1422) đánh b i 10 v n quân Minh c a Tr n Trí. Ông đ ợ c Lê L i ậ ạ thăng lên ch c thi u uý. ứ ế

Dâng k vào Ngh An ế ệ

ế ừ ơ ỉ ẩ ở ả ạ quân Lam S n là Lê Trăn b quân Minh b t gi vùng núi ớ ắ ắ ứ ứ ả ả ị ữ ơ ợ Thanh Hoá, b quân Minh T năm 1418 đ n 1423, quân Lam S n ch ho t đ ng quanh qu n ạ ộ ị nhi u l n đánh b i. Trong tình th khó khăn, Lê L i đã ph i gi ng hoà v i quân Minh đ c ng c th c ố ự ể ủ ợ ế ề ầ ả , Lê L i bèn c t đ t gi ng l c. Cu i năm 1424, khi s gi ự ố hoà v i đ ch. ớ ị

Vào th i đi m đó, Nguy n Chích đã hi n k v i Lê L i: ế ế ớ ể ễ ợ ờ

ơ ế ừ ấ ấ ộ ng đ t. Nay hãy đánh tr c l y Trà Lân, chi m cho đ ệ ệ ế ấ ườ ướ ấ ự ấ ấ ự i Ngh An nên r t thông i đông. Tôi đã t ng qua l Ngh An là n i hi m y u, đ t r ng ng ệ ạ ể c Ngh An đ làm ch đ ng thu c đ ỗ ứ ể ượ ộ ườ ệ chân, r i d a vào nhân l c tài l c đ t y mà quay ra đánh Đông Quan thì có th tính xong vi c ể ồ ự ạ d p yên thiên h . ẹ

ấ ế ị ế ệ ầ ợ i, h ậ ế ạ ọ Ch p thu n k ho ch c a ông, Lê L i quy t đ nh ti n vào Ngh An. Đ u tiên quân Lam S n t p kích ơ ậ ủ ạ đ n Đa Căng ( , Thanh Hoá). Tháng 11 năm 1424 quân Lam S n liên ti p giành th ng l Th Xuân ồ ợ ắ thành Trà Lân và ti n vào Ngh An, sau đó đánh b i quân Minh i (tháng 5 năm 1425). ệ ế ế Kh L u, B ồ Ả ơ ả ư ạ ở

ậ ị ơ i, tháng 8 năm 1425, Lê L i sai ễ Tr n Nguyên Hãn ệ ắ ế ấ ợ ợ Thành Ngh An b bao vây cô l p, quân Lam S n ti n ra đánh Di n châu và Tây Đô (tháng 6 năm 1425). ế Nhân đà th ng l mang quân vào đánh chi m đ t Tân ầ Bình và Thu n Hoá. Hai thành này cũng b vây. ậ ị

ư ầ ề ế ủ ễ ử ọ ự ủ ộ khi th c hi n k ho ch c a ông, quân Lam S n làm ch 1 vùng r ng l n t ớ c a Nguy n Chích. Ch trong vòng ch a đ y 1 năm Ngh Anệ ỉ ớ ừ Thanh Hoá và Thu nậ ơ m y huy n ẩ ở ấ ỉ ờ ị ệ ở Các nhà s h c đánh giá r t cao v k vào ấ k t ệ ế ạ ể ừ Hoá, bao vây các thành đ ch. N u so sánh v i th i gian 6 năm 1418 – 1423 ch quanh qu n Thanh Hoá thì th y hi u qu c a vi c thay đ i chi n thu t này r t l n. ổ ệ ủ ế ả ủ ấ ớ [3] ệ ế ấ ậ

Ti n ra b c ắ ế

ợ ế ạ ắ ơ ạ ươ ươ ế c giao vi c vây thành ượ ệ ờ Tháng 9 năm 1426, Lê L i kéo đ i quân ra b c, quân Lam S n liên ti p th ng tr n, đánh tan các đ o vi n ệ ắ ậ Đông Quan và các thành binh c a V ng An Lão và V ng Thông, đ y quân Minh vào th phòng th ở ẩ ủ ủ ở B c B . Trong th i gian đó, Nguy n Chích đ ợ c Lê L i . Sau đó ông đ Ngh Anệ ượ ộ đi u ra b c, gi ễ ch c t ng tri H ng châu và Tân H ng. ữ ứ ổ ắ ề ư ắ ồ

ng Bùi Qu c H ng mang quân bao vây, h thành Tiêu Diêu ( Gia Lâm, Hà ầ ướ ư ố ), quân Minh trong hai thành này ph i m c a ra hàng. Đ u năm 1427, ông cùng t N iộ ) và Th C u ( ị ầ B c Ninh ắ ả ạ ở ử

ng vây thành Đông Quan là Đinh L , Lý Tri n t tr n và Nguy n Xí cùng Đ Bí b b t khi ướ ệ ử ậ ị ắ ễ ỗ Sau khi các t quân Minh đánh úp t trong ra, Lê L i đi u ông v vây m t nam thành này. ừ ề ặ ợ ễ ề

ố ễ ễ ạ ộ ạ ấ ả ươ ộ ạ ạ Cu i năm 1427, vi n binh c a Li u Thăng và M c Th nh l ủ ệ cùng Ph m Văn X o ả , Tr nh Kh ị Li u Thăng b tiêu di t, M c Th nh rút quân v n i sang c u V ng Thông. Nguy n Chích i Lê Hoa đ ch n M c Th nh. Nghe tin đ o quân c. Quân Lam S n đu i theo truy kích m t tr n n a. ả, Lê Khuy n lên tr n ể ề ướ ạ ạ ộ ậ ữ ứ ể ặ ơ ễ ệ ộ ổ ị

Công th n nhà H u Lê ậ ầ

i, . Năm 1429, Nguy n Chích đ c phong ơ th ng l ắ ễ ượ ng h u, ban cho h Lê c a vua. T đó ông đ c g i là Lê Chích. Kh i nghĩa Lam S n ở c Đình th t ầ ướ ợ Lê L iợ lên ngôi, l p ra ủ nhà H u Lê ậ ượ ọ ậ ừ ượ ọ

ờ ượ ử ằ c tham gia tri u chính nh ng sau đó ông b Lê L i cách ch c. Các nhà nghiên ề ầ ủ i c a ông, vi c ông b cách ch c do s nghi ng i công th n c a i l ề ộ ỗ ủ ợ ự ư ệ ứ ạ ị ứ ị Th i gian đ u, Lê Chích đ ầ c u cho r ng, s không chép rõ v t ứ Lê L iợ [4].

Lê Thái Tông lên thay. Lê Chích đ ượ ả c ph c ch c làm Đ ng t ng qu n ụ ứ ồ ổ Năm 1433, Lê Thái Tổ m t, con là châu Hoá, tr n th Thát ủ ấ ấ i. Ả

yên biên gi i phía nam. Sau đó, Lê Chích ầ ướ ề ớ Quân Chiêm Thành hai l n c còn l p công trong 2 l n đi đánh Chiêm Thành, đ c phong t ữ c Đình h u. p phá, ông đ u ch n đánh tan, gi ướ ặ ượ ậ ầ ầ

ễ ạ ổ Lê Nhân Tông truy t ng ông làm Nh p n i t ặ ộ ư ậ ấ ng s , Hi n qu c công, thu hi u là Trinh Vũ. Tháng ch p năm 1448, Nguy n Chích m t, th 67 tu i. không bình ch ế ọ ỵ ệ ươ ự ố

Th i Nguy n, t ông vào làm b c công th n khai qu c nhà Lê th nhì (năm 1802). ễ Gia Long li ờ ệ ứ ậ ầ ố

Đánh giá

Trong sách Ki n văn ti u l c ế ể ụ , Lê Quý Đôn ca ng i ông nh sau: ư ợ

ể ề ậ ế ả ở ầ ổ ư ả ượ c ị

ố c c n ượ ả ướ ế c h t làm cho căn b n m nh đ thu th ng l c c a Lê Chích… Không c n ph i đánh mà đ , nh ngư Lê Chích i hoàn toàn th c ch t là b t đ u t B y tôi có ông khai qu c, k v b c tài trí c n lao không ph i là hi m nh ng s dĩ [vua Lê Thái ầ c là do m u ch T ] đã bình đ nh đ ướ ủ thành Đông Đô, l y hoà hi u đ k t thúc chi n tranh, tuy là m u k c a ế ể ế ấ tr ể ư ầ ư ế ủ Nguy n Trãi ự ễ ắ ầ ừ ướ ế ả ạ ắ ấ ợ

Bách khoa toàn th m Wikipedia ư ở