Qu n tr nhãn hi u: L ch s & t ng lai ươ
N n kinh t toàn c u đang ch ng ki n s bùng phát c a các nhãn ế ế
hi u s n ph m và d ch v m i. Quá trình này đ c c ng c b i s ượ
tăng tr ng phi mã c a Intemet và các ph ng ti n truy n thôngưở ươ
tiên ti n. Trong khi đó, các ngành kinh doanh truy n th ng cũngế
đang chuy n mình hoà l n vào nhau, xoá d n các ranh gi i lâu nay
và t o ra nh ng đ i th c nh tranh hoàn toàn m i. Trong quá trình
này, không có gì ng c nhiên khi các Công ty ngày càng th y khó đ khác bi t hoá chính
mình, không ch đ i v i khách hàng mà còn đ i v i các nhà đ u t và nh ng nhân viên ư
ti m năng.
Nhãn hi u là gì?
Thu t ng ti ng Anh “brand"(nhãn hi u) b t ngu n t ch "burning" (đ t cháy), m t t thông ế
d ng theo nghĩa kinh doanh có nghĩa là đ t cháy lên da ho c lông c a các con thú nuôi, g ,
kim lo i đúc ho c các hàng hóa khác th i x a đ in ký hi u riêng lên đó. Đ n th k XIX, theo ư ế ế
t đi n Oxford, t này đã mang nghĩa là d u hi u c a nhãn hi u th ng m i. Vào gi a th k ươ ế
XX, t '"bran " phát tri n r ng ra đ bao g m c nh ng hình nh v m t s n ph m đ c ghi ơ ượ
l i trong tâm trí ng i tiêu dùng ti m năng ho c c th h n là quan ni m v m t ng i hay v t ườ ơ ườ
nào đó.
Ngày nay, "brand" đ c hi u là t ng hòa t t c các thông tin v m t s n ph m, d ch v hayượ
m t Công ty đ c truy n đ t t i đ i t ng m c tiêu b ng tên g i ho c các d u hi u nh n bi t ượ ượ ế
khác, nh logo ho c hình t ng. Nhãn hi u không ph i là cái tên: m t tên Công ty nào đó màư ượ
không truy n đ t t i đ i t ng m c tiêu thông đi p hay thu c tính gì thì không th g i là m t ượ
nhãn hi u. Các thu c tính c a nhãn hi u t n t i trong m t c a ng i s h u và ph n ánh s ườ
tích lu các thông đi p truy n thông mà đ i t ng m c tiêu đã nh n đ c liên quan đ n s n ượ ượ ế
ph m, d ch v hay Công ty và nh ng “kinh nghi m" mà ng i tiêu dùng đó đã tr i qua v i s n ườ
ph m, d ch v hay Công ty đó.
L ch s c a qu n tr nhãn hi u
Nhãn hi u đã xu t hi n t r t lâu trong l ch s . Nh ng ng i c đ i th i kỳ đ đá v n th ng ườ ườ
trao đ i v i nhau nh ng vũ khí đ c thi t k khác bi t v i v ngoài đem l i c m t ng s giúp ượ ế ế ư
h thành công h n trong săn b n. Nh ng ng i đóng tàu Viking cũng có nh ng "nhãn hi u” tàu ơ ườ
bi n khác nhau. V sau này, khi loài ng i bi t đúc kim lo i, nhi u ng i đã đúc lên s n ph m ườ ế ườ
tên h c a mình nh m t ch ng tích kh ng đ nh ch t l ng c a s n ph m. ư ượ
Trên th c t , đ nh nhãn (branding), hay vi c s d ng các bi u t ng đ truy n đ t các thông ế ượ
tin v m t s n ph m hay d ch v có th đ c coi là m t ho t đ ng ch riêng g p con ng i. ượ ư
Đây cũng là n n t ng c a th ng m i: n u không có thông tin v danh ti ng c a m t ng i ươ ế ế ườ
s n xu t hay ng i bán, ho t đ ng th ng m i h n nhiên s b ng ng tr . Tuy nhiên, quy n ườ ươ
l c th c s c a các nhãn hi u l i có t khi d u hi u này đ c truy n t m t cá nhân nào đó ượ
sang m t c ng đ ng kinh doanh l n h n. Quá trình chuy n đ i này tăng c ng giá tr nhãn ơ ườ
hi u, m r ng m c đ nh h ng c a nó và k t qu là nó t o ra c a c i v t ch t cho ng i s ưở ế ườ
h u.
Josiah Wedgood th ng đ c coi là cha đ c a qu n lý nhãn hi u hi n đ i T nh ng nămườ ượ
1760, Wedgwood đã đ t tên c a ông lên các bình g m s đ ch rõ ngu n g c và ch t l ng ượ
c a chúng. Tuy nhiên, ông này không ch d ng l i đó. G n 200 năm tr c khi các ph ng ướ ươ
ti n truy n thông đ i chúng đ c phát minh, Wedgwood đã bi t s d ng chiêu "ti p th truy n ượ ế ế
kh u”, ông dùng các s n ph m tinh x o c a mình t ng cho Hoàng gia, r i dùng các hình nh
Hoàng gia làm công c đ t o ra l i truy n mi ng v giá tr c a các s n ph m g m s do ông
sáng t o t đó tăng thêm giá tr nhãn hi u c a mình.
V sau, qu n tr nhãn hi u đã thoát thai t cách làm c a Wedgwood đ du hành vào th k ế
XX. V i s phát tri n c a các ph ng ti n truy n thông đ i chúng, đ c bi t là TV và n n kinh ươ
t ph c h i v i t c đ tăng tr ng m nh t i nhi u n c t b n sau Th chi n II, m t th tr ngế ưở ướ ư ế ế ườ
quy mô l n d n d n hình thành. Nhu c u và tiêu chu n s ng gia tăng khi n marketing lên ngôi ế
trong th i kỳ này.
Các Công ty qu ng cáo (ad agency) tranh th c h i này đã phát tri n nhanh chóng, t o ra các ơ
chi n d ch truy n thông đ thu hút ng i tiêu dùng đ n v i các nhãn hi u. Lúc đâu các qu ngế ườ ế
cáo truy n hình và báo chí r t đ n gi n, nh ng đ n th i đi m hi n t i, qu ng cáo đã phát tri n ơ ư ế
r t m nh đ tr thành nh ng tác ph m đích th c. T i M , gi i bóng chày qu c gia Super Bowl
thu hút s l ng khán gi đông nh t n c không ch vì tính h p d n c a gi i này mà còn m t ượ ướ
ph n là vì các nhãn hi u l n nh t và n i ti ng nh t M s tung ra các chi n d ch qu ng cáo ế ế
m i vào d p Super Bowl đ khai thác s t p trung đông đ o khán gi vào "th i kh c vàng" này.
Trong khi mô hình an agency đã th ng tr ho t đ ng qu n tri nhãn hi u t nhi u năm nay và
v n đang có nh h ng to l n t i vi c xây d ng nhãn hi u c a các t p đoàn, đang có nh ng ưở
thay đ i l n lao đ t ra nhi u th thách cho các an agency. Trong su t 2 th p k qua, cái g i là
"l i th th ph n l n" đã đ n d n gi m tác d ng. L i th th ph n đ c hi u là quan đi m coi ế ế ượ
tr ng th ph n c a các nhãn hi u s n ph m ho c d ch v : th ph n càng cao thì càng t t. Ngày
nay, các doanh nghi p coi tr ng l i nhu n và tăng tr ng th giá c phi u h n, hay nói chung ưở ế ơ
là giá tr đem l i cho c đông và ng i đ u t . Nh ng t p đoàn có th ph n l n nh ng thua l ườ ư ư
và không đem l i giá tr tăng thêm đã không còn đ c a chu ng. Th tr ng quy mô l n cũng ượ ư ườ
d n d n bi n m t và thay vào đó, nó b phân hoá thành nhi u th tr ng nh h p đ c đ nh ế ườ ượ
hình b i các nhu c u t p trung h n và do đó các chi n d ch qu ng cáo siêu l n không còn ơ ế
thích h p. Ngành truy n thông đ i chúng cũng đang chuy n mình nhanh chóng tr c s xu t ướ
hi n c a nhi u ph ng ti n truy n thông m i có th tác đ ng vào các phân m ng th tr ng ươ ườ
h p h n nhi u. ơ
Thêm vào đó, n n kinh t d ch v hình thành đã làm thay đ i các quan ni m truy n th ng trong ế
qu n tr nhãn hi u: tr c đây, qu n tr nhãn hi u ch gi i h n trong kho ng t nh n th c c a ướ
ng i tiêu dùng t i quy t đ nh mua hàng. Nay, quá trình này m r ng ra thành m i quan b lâuườ ế
đài gi a ng i tiêu dùng v i nhãn hi u và s t ng tác qua l i gi a hai ch th này. ườ ươ
K t qu c a các quá trình trên là có nhi u quan ni m sai l m v nhãn hi u đã t n t i trong b iế
c nh hi n nay. Vi c hi u rõ các quan ni m sai l m này có tác d ng l n t i vi c xem xét l i
chi n l c nhãn hi u c a m i t p đoàn.ế ượ
Các quan ni m sai l m khác:
1) Nhãn hi u ch y u đ c xây d ng thông qua qu ng cáo trên các ph ng ti n thông tin đ i ế ượ ươ
chúng.
Trong n n kinh t tri th c hi n nay, có m t y u t đang d n thay th vai trò ch đ o c a ế ế ế
qu ng cáo đ i chúng đ i v i quá trình xây d ng nhãn hi u: kinh nghi m c a ng i tiêu dùng. ườ
Y u t này bao g m t ng hoà các t ng tác c a m t ng i tiêu dùng đ i v i m t Công ty màế ươ ườ
theo các m c đ khác nhau, các t ng tác này có th làm m nh lên ho c suy y u nhãn hi u. ươ ế
M t "kinh nghi m" tích c c mà ng i tiêu dùng c m nh n đ c khi s d ng s n ph m hay ườ ượ
nhãn hi u c a Công ty s có vai trò r t quan tr ng đ i v i vi c xây d ng nhãn hi u c a t p
đoàn và duy trì lòng trung thành c a ng i tiêu dùng đó. Hành đ ng mua hàng, tr c đây đ c ườ ướ ượ
xem là k t thúc c a mô hình marketing truy n th ng v n th ng đ c gi ng d y trong cácế ườ ượ
r ng đ i h c, gi tr thành s kh i đ u c a m t m i quan h gi a công ty-khách hàng và sườ
hình thành c a các y u t vô hình c a s n ph m (d ch v h u mãi và nhu c u tho mãn c a ế
ng i tiêu dùng). ườ
Do có s xu t hi n c a y u t "kinh nghi m c a ng i tiêu dùng", nhi u nhãn hi u l n ngày ế ườ
nay đang đ c xây d ng nh kích thích kinh nghi m c a ng i tiêu dùng thay cho qu ng cáoượ ườ
truy n th ng. Tr c khi qu ng cáo t, nhà cung c p d ch v Internet l n nh t th gi i ướ ế
American Online đã g i Email đ n đ khách hàng có th th nghi m d ch v ngay trên Email ế
r i t đó quy t đ nh đăng ký thuê bao AOL. Harley Davidson xây f ng m t trong nh ng nhãn ế
hi u m nh nh t b ng cách tăng c ng kinh nghi m c a ng i tiêu dùng m c tiêu nh thành ườ ườ ư
l p các câu l c b ch xe Harley và t ch c các cu c đua. Y u t "kinh nghi m ng i tiêu ế ườ
dùng" rõ ràng đang tr thành m t công c chi n l c quan tr ng bên c nh qu ng cáo truy n ế ượ
th ng trong xây d ng nhãn hi u.
2) Nhãn hi u đ c s d ng ch y u đ gây nh h ng đ n ng i tiêu dùng. ượ ế ưở ế ườ
M c dù các chi n l c nhãn hi u v n ti p t c đ c phát tri n l y trung tâm là ng i tiêu dùng, ế ượ ế ượ ườ
song chúng s th t b i n u không chú ý đ a c các nhà đ u t và các nhân viên t ng lai vào ế ư ư ươ
chi n l c này. General Electric, t p đoàn l n nh t th gi i xét v giá tr th tr ng, đã r tế ượ ế ườ
thành công trong vi c qu n lý nhãn hi u c a mình trong gi i đ u t tài chính và th tr ng ư ườ
ch ng khoán. Nh đó, GE có th d dàng tăng v n trên th tr ng tài chính t các nhà đ u t . ườ ư
Còn trong b i c nh hi n nay, khi ch t xám tr thành năng l c c nh tranh c t lõi, vi c h p d n
và th hút nhân tài là đi u không th thi u đ i v i các t p đoàn mu n g t hái thành công. ế
Mô hình "3 chi u” trong qu n tr nhãn hi u hi n đ i: ng i tiêu dùng, nhà đ u t và ng i làm ườ ư ườ
thuê th c ra v n còn thi u m t chi u th 4: các ph ng ti n truy n thông, các nhà l p pháp và ế ươ
các t ch c khác quan tâm t i t p đoàn. Đây là nh ng t ch c có ti m l c to l n có th tác
đ ng m nh đ n sinh m nh c a m i t p đoàn. ế
3) Chìa khoá đ i v i qu n tr nhãn hi u thành công là hi u rõ hi u qu c a nhãn hi u trên th
tr ng.ườ
M c dù đ t đ c k t qu hi n th i là th ng tr th tr ng hi n t i, đi u quan tr ng h n đ i v i ượ ế ườ ơ
các nhà qu n tr nhãn hi u hi n đ i là có t m nhìn r ng đ nhìn th y nh ng xu h ng m i ướ
chân tr i xa. Di u này là vì kinh t tri th c đã làm cho vòng đ i c a các nhãn hi u bi n đ ng ế ế
l n và nhi u nhãn hi u r t ph bi n đã mau chóng r i vào quên lãng. Các nhãn hi u xe h i ế ơ ơ
Cadillac và đ đi n t Zenith t ng m t th i là ni m t hào c a n c M nay đã không còn ướ
bóng dáng b i vì chúng tr nên l i th i tr c m t th h ng i tiêu dùng m i. Vì th , các nhà ướ ế ườ ế
qu n tr nhãn hi u ph i bi t nhìn xa trông r ng và d tính tr c các bi n c có th x y ra. ế ướ ế
4) Nhãn hi u là bi u t ng và mang tính c m xúc nên vì th , nó đ c xây d ng ch y u nh ượ ế ượ ế
s sáng t o ch không ph i phân tích.
Chúng ta bi t r ng nhãn hi u có s c thu hút đ i v i c trái tim và kh i óc, song các chi n l cế ế ượ
nhãn hi u đây đ có th l ng hoá và phân tích b ng các mô hình kinh t . M t trong nh ng ượ ế
khái ni m đ c s d ng lâu nay là “v n nhãn hi u” (hay còn g i là giá tr nhãn hi u - brand ượ
equity) hi n đang đ c s d ng ngày càng r ng rãi. Vi c tăng giá tr c a "v n nhãn hi u” đ c ượ ượ
coi là m t trong nh ng m c tiêu ch đ o c a các nhà qu n lý nhãn hi u ngày nay.
5) Nhãn hi u là trách nhi m c a phòng marketing.
Cũng nh vi c nhi u ng i cho r ng qu ng cáo là công c duy nh t đ xây d ng nhãn hi u,ư ườ
đây là m t hi u l m khá ph bi n. B i vì nhãn hi u đ c coi nh m t l i cam k t ng m đ nh ế ượ ư ế
gi a Công ty và ng i tiêu dùng, nên l i cam k t này có vai trò r t quan tr ng. Lâu nay không ườ ế
ai ph nh n chính s n ph m là y u t đ th c hi n “l i cam k t ng m" c a Công ty v i khách ế ế
hàng. Tuy nhiên, trong n n kinh t m i, khi vai trò c a ngành d ch v tăng lên nhanh chóng, ế
không ch s n ph m mà chính là toàn b các nhân viên c a m t t p đoàn m i là ng i th c ườ
hi n "l i cam k t ng m" v i khách hàng. Vì th , nhi m v c a các nhà qu n tr cao c p là làm ế ế
sao ph i cung c p ph ng ti n cho nhân viên tho mãn toàn b các "kinh nghi m" c a khách ươ
hàng khi ti p c n v i s n ph m c a mình. Do đó, th c hi n "l i cam k t ng m" hàm ch aế ế
trong nhãn hi u, toàn b các nhân viên c a m t t ch c kinh doanh đ u ph i có trách nhi m
đ i v i nhãn hi u c a mình ch không ch riêng phòng marketing.
Qu n tr nhãn hi u trong th i đ i m i
Vi c v t qua kh i các quan ni m sai l m nêu trên đòi h i các nhà qu n tr ph i s d ng các ượ
l i ti p c n m i trong qu n tr nhãn hi u. M t s g i ý bao g m: ế
Ti p c n 4 chi u, bao g m ng i tiêu dùng, nhà đ u t , nhân viên (hi n t i và ti m năng) vàế ườ ư
nh ng ng i có nh h ng đ n ho t đ ng kinh doanh c a Công ty, trong toàn b các chi n ườ ưở ế ế
d ch xây d ng nhãn hi u.
M t cách h th ng, tìm cách d đoán li u trong t ng lai nhãn hi u c a mình có còn phù h p ươ
v i các khách hàng l n nh t và có giá tr nh t c a mình hay không.
S d ng các công c marketing tiên ti n đ l ng hoá li u các kho n đ u t vào xây d ng ế ượ ư
nhãn hi u có đem l i các l i ích c th gì, nh t là trong vi c kích thích nhu c u c a ng i tiêu ườ
dùng.
T o ra các "kinh nghi m c a khách hàng" có vai trò c ng c giá tr c a nhãn hi u m t cách
nh t quán và liên t c.
Đ m b o toàn b t ch c kinh doanh, đ c bi t là nh ng nhân viên có liên quan nhi u đ n ế
t ng tác v i khách hàng, ph i tham gia vào quá trình xây d ng nhãn hi u c a t ch c, đ cươ
bi t là th c hi n nh ng "l i cam k t" ng m đ nh trong nhãn hi u a mình. ế
Các chuyên gia qu n tr nhãn hi u ngày nay tin t ng r ng vi c nh n th c rõ ràng v các sai ưở
l m nêu trên và ng d ng các nguyên lý qu n tr nhãn hi u trong n n kinh t d a trên tri th c ế
hi n nay s giúp các nhà qu n tr xây d ng các nhãn hi u m nh nh nhãn hi u mà Josinh ư
Wedgwood đã t o ra cách đây 2 th k . ế
Qu n tr nhãn hi u Vi t Nam: nhãn hi u hay th ng hi u ươ
Qu n tr nhãn hi u (brand management) m i xu t hi n g n đây Vi t Nam nh ng đã thu hút ư
s chú ý c a đông đ o các nhà qu n lý và gi i truy n thông. T ng đ c dùng ph bi n ượ ế
Vi t Nam hi n nay là "th ng hi u” hàm ý đ n nhãn hi u. Tuy nhiên vi c s d ng t này có ươ ế
th gây ra hi u l m. Th ng hi u là vi t t t c a nhãn hi u th ng m i, ti ng Anh d ch t thu t ươ ế ươ ế
ng "trademark". Trong khi đó, "nhãn hi u hay ti ng Anh là "brand" có n i hàm r ng h n và ch ế ơ
nhãn hi u nói chung ch không ch các nhãn hi u hay d u hi u th ng m i nói riêng. Ch ng ươ
h n n u nót các nhãn hi u phi l i nhu n cũng r t n i ti ng nh t ch c Green Peace hay ế ế ư
CARE mà nói là "trademark" hay "th ng hi u” thì ch a h p lý. Vì th , chúng tôi tin t ng vi cươ ư ế ưở
dùng thu t ng "nhãn hi u” ph n ánh đ y đ h n và r ng h n b n ch t và n i hàm c a khái ơ ơ
ni m này. Trong toàn b chuyên đ này và các bài vi t chuyên đ t tr c cũng nh v sau ế ướ ư
c a b n báo, chúng tôi th ng nh t dùng thu t ng "nhãn hi u” đ ch "brand" và "qu n tr nhãn
hi u” đ nói v "brand management”.
Tuy nhiên, trên th c t t "th ng hi u” đã đ c dùng quá ph bi n t i Vi t Nam và nhi u đ c ế ươ ượ ế
gi cũng đã quen v i thu t ng này h n nên chúng tôi cũng th ng nh t khi s d ng t "th ng ơ ươ
hi u” là hàm ý nói v các "brand", tr tr ng h p có l u ý c th khác. ườ ư
M t chi n l c nhãn hi u thành công đ c tích h p vào chi n l c kinh doanh chung c a ế ượ ượ ế ượ
Công ty có th t o ra m t khác bi t l n đ v t qua các th thách này. Rõ ràng là, m t nhãn ượ
hi u m nh có th v t lên kh i t t c m i cái l n x n c a th tr ng đ thu hút s chú ý c a ượ ườ
đ i t ng, m c tiêu. Nh ng không ch có th . M t nhãn hi u m nh còn giúp t p đoàn có l c ượ ư ế
đ y đ v t lên các Công ty khác. Tuy nhiên, đ n ngay nay đ i v i r t nhi u nhà qu n tr cũng ượ ế
nh các Công ty, qu n tr nhãn hi u v n là m t th b b qua, b quên lãng ho c b h ng đ oư ướ
b i các hi u bi t sai l m. ế
Theo Doanh nghi p
Ngu n : Doanh nghi p