Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
PHÒNG GD-ĐT KRÔNG ANA TRƢỜNG THCS LÊ VĂN TÁM
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ĐỀ TÀI:
KINH NGHIỆM BỒI DƢỠNG NĂNG LỰC TỰ HỌC MÔN VẬT LÝ CHO HỌC SINH KHỐI 9
Họ và tên: ĐINH VĂN CHÍN
Đơn vị công tác: Trƣờng THCS Lê Văn Tám
Trình độ đào tạo: Đại học
Môn đào tạo: Vật lý
Krông Ana, tháng 03 năm 2015.
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 1
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
I. MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
Trong xu thế xã hội ngày càng phát triển hiện nay, mỗi ngày có nhiều
thông tin mới mà mỗi người đều phải tiếp nhận và xử lý. Bên cạnh đó việc
lĩnh hội được những kiến thức, kỹ năng căn bản trong nền tảng kiến thức của
nhân loại được đúc kết hàng ngàn năm qua là điều tất yếu mà học sinh cần
phải nắm được để từ đó mở rộng thêm nền tảng kiến thức cho mình sau này đi
vào thực tế cuộc sống, và đó là điều mong muốn đạt được của các nền giáo
dục trên thế giới trong đó có Việt Nam. Qua thực tế giảng dạy nhiều năm ở
trường THCS tôi nhận thấy rằng việc tiếp thu kiến thức của các em học sinh
còn nhiều hạn chế, còn mang tính ép buộc trong việc học. Các em chưa có
tính tự giác trong việc học đặc biệt là tính tự học nên kết quả đạt được không
cao, nhiều em đến trường cho có chứ không nỗ lực để chiếm lĩnh kiến thức
làm nền tảng cho những lớp học cao hơn mà việc tự học của học sinh là rất
quan trọng quyết định đến kết quả học tập cũng như những kỹ năng quan
trọng khác trong đời sống hàng ngày của các em. Từ thực tế đó tôi muốn viết
ra những kinh nghiệm của mình trong việc bồi dưỡng năng lực tự học cho học
sinh thông qua môn vật lý khối 9 mà tôi đã và đang giảng dạy tại trường
THCS Lê Văn Tám-Huyện KrôngAna-Tỉnh Daklak trong nhiều năm qua.
2.MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
- Bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh thông qua học môn vật lý 9
tại nhà trường.
- Làm cho học sinh nhận thấy được tự học là quan trọng và học sinh
biết cách tự học hiệu quả áp dụng cho bản thân cũng như chia sẻ với bạn bè.
- Nêu ra các bước ngắn gọn nhất và có những ví dụ minh họa thông qua
một vài nội dung bài học ở môn vật lý 9 để từng bước nâng cao năng lực tự
học cho học sinh.
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 2
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
3. ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU
- Bồi dưỡng năng lực tự học vật lý 9 cho học sinh
- Nội dung một vài bài học trong chương trình SGK Vật lý THCS
- Hình ảnh, hiện tượng liên quan đến kiến thức vật lý THCS
4. GIỚI HẠN PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Học sinh khối lớp 9 ở trường THCS Lê Văn Tám-Huyện KrôngAna-
Tỉnh DakLak.
5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Phương pháp phỏng vấn trực tiếp học sinh, làm phiếu trắc nghiệm, trao
đổi thông tin giữa giáo viên và học sinh, phương pháp thống kê…
II.NỘI DUNG
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN ĐỀ TÀI
a. Tự học là gì?
- Theo GS-TSKH Thái Duy Tuyên: “Tự học là hoạt động độc lập chiếm lĩnh
kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo, là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các năng
lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp…)cùng các phẩm chất động
cơ, tình cảm để chiếm lĩnh tri thức một lĩnh vực hiểu biết nào đó hay những
kinh nghiệm lịch sử, xã hội của nhân loại, biến nó thành sở hữu của chính bản
thân người học”.
- Đối với học sinh ở những độ tuổi khác nhau thì việc tự học cũng khác nhau,
thông thường các em càng lớn tuổi thì khă năng tự học càng cao. Đối với học
sinh lớp 9 thì việc tự học chưa thể phát triển mạnh như học sinh các lớp ở
THPT nhưng đây cũng là tiền đề cho việc rèn tính tự học sau này khi các em
học lên cao hơn.
b. Những lợi ích của việc tự học :
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 3
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
Học sinh tự hình thành được kỹ năng giải quyết vấn đề, biến những thứ
đã học thành của riêng mình nên từ đó nhớ lâu đồng thời giúp kết nối thông
tin tốt hơn giữa các nội dung kiến thức tương tự nhau.
Học sinh nhận ra rằng mình cũng có khả năng học được môn học này
thậm chí còn có thể học giỏi hơn nếu chịu khó dành nhiều thời gian hơn cho
việc học.
Tự học đối với học sinh lớp 9 chỉ đơn giản là các em tự có thể làm bài
tập trong sách giáo khoa, của thầy cô giao một cách tự giác giúp việc ghi nhớ
kiến thức tốt hơn. Ở mức độ cao hơn học sinh có thể tự mình tự tìm hiểu và
học những kiến thức liên quan đến môn học ở những tài liệu tham khảo liên
quan, các sách nâng cao… và từ đó cũng làm nền tảng cho các em biết cách
tự học nhiều kỹ năng sống và những kiến thức xã hội rộng lớn phục vụ cho
đời sống xã hội sau này.
c. Hạn chế của tự học :
- Nếu tự học không đúng cách sẽ mất rất nhiều thời gian cho việc lĩnh
hội kiến thức cũng như theo kịp những nội dung học tập trên lớp
2. THỰC TRẠNG
Để có sự nhìn nhận tổng thể về khả năng tự học của học sinh trong
trường tôi có khảo sát 100 học sinh khối 9 vào đầu năm học 2013-2014 ở
trường THCS Lê Văn Tám với kết quả ban đầu như sau:
PHIẾU TRẮC NGHIỆM
STT Câu hỏi Câu trả lời Số hs Tỷ lệ
chọn (%)
Câu Ở nhà lúc rãnh A. Chơi điện tử, xem phim… 45 45
1 rỗi em thường B. Học và làm bài thầy cô giao 12 12
làm gì? C. Ngủ 28 28
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 4
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
D. Phụ giúp gia đình 15 15
Câu Việc học ở nhà A. Ba mẹ nhắc học 25 25
2 của em là do: B. Sợ bị điểm kém 35 35
C. Muốn học giỏi hơn 10 10
D. Không học ở nhà 30 30
Câu Mỗi ngày em A. 1 tiếng 25 25
3 giành bao nhiêu B. 2 tiếng 37 37
thời gian cho C. 3 tiếng 8 8 việc học?
D. không học 30 30
Câu Lý do em không A. Không biết làm 15 15
4 học ở nhà là: B. Thích đi chơi hơn 6 6
C. Không ai ép học 5 5
D. Bạn hay rủ đi chơi 4 4
Từ những kết quả ban đầu trên cùng với việc trao đổi, nắm bắt thông tin từ
học sinh và giáo viên về hoàn cảnh gia đình của nhiều học sinh tôi thấy có
những điểm thuận lợi và khó khăn sau:
a. Thuận lợi – khó khăn:
Thuận lợi: Ở một số học sinh có năng lực học tập khá thì việc tự học là điều
dễ thực hiện và thậm chí các em cũng đã có ít nhiều kinh nghiệm trong việc tự
học ở nhà, học hỏi qua bạn bè cũng như tự tham khảo những bài tập có liên
quan đến bài học và chương trình.
Khó khăn: Do đặc điểm lứa tuổi học sinh, ở độ tuổi này các em rất dễ bị thu
hút bởi các tác động bên ngoài, các em có nhiều điều mới mẻ muốn khám
phá, các em chưa nhận thức rõ vai trò của việc học nên đối với các em việc
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 5
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
học là đối phó với gia đình và thầy cô vì vậy việc tự học là điều rất khó thực
hiện của học sinh ở lứa tuổi này.
Kinh tế của các gia đình ở địa phương còn nhiều khó khăn nên việc
chăm lo tạo động lực cho việc học của học sinh còn nhiều hạn chế. Một vài
học sinh thì có bố mẹ đi làm ăn xa nên việc học của các em không có người
nhắc nhở vì vậy việc học ngày càng sa sút, các em bị thu hút bởi nhiều trò
chơi bên ngoài hơn là việc học.
b. Thành công – Hạn chế:
Thành công: Khi áp dụng đề tài phần lớn học sinh đã biết cách tự học, tạo
được tính tự giác hơn trong học tập. Một số học sinh đã nêu ra được mục tiêu
học tập rõ ràng, có định hướng cụ thể điều này góp phần cho các em nâng cao
năng lực tự tìm kiếm thông tin từ các nguồn tri thức khác nhau như sách, báo,
internet…. Để phục vụ cho việc học cũng như phát triển các kỹ năng mềm
nhằm hội nhập nhanh vào đời sống và thành công trong công việc.
Hạn chế: Chưa kết hợp tốt với gia đình học sinh để cùng nhau phát huy tốt
khả năng tự học của học sinh đặc biệt là thời gian học ở nhà.
c. Mặt mạnh – Mặt yếu:
- Đề tài là tài liệu tham khảo cho giáo viên đang giảng dạy môn vật lý ở
trường THCS cũng như giáo viên đang giảng dạy ở nhiều môn học khác tạo
động lực cho học sinh học tập tốt hơn môn học của mình. Học sinh ý thức hơn
việc tự học, nhận thấy rằng việc tự học là rất cần thiết để nâng cao kiến thức
cho bản thân cũng như giúp học tốt hơn các môn học trong nhà trường đặc
biệt là môn vật lý.
- Với đối tượng học sinh yếu, để các em phát huy tốt khả năng tự học
cần có sự phối hợp thường xuyên hơn giữa gia đình với nhà trường và giáo
viên giảng dạy bộ môn vì với đối tượng học sinh này kỹ năng tự học ở nhà là
chưa tốt.
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 6
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
d. Các nguyên nhân, các yếu tố tác động:
Từ thực tế giảng dạy tôi nhận thấy rằng việc các em ít học ở nhà cũng
như khả năng tự học của các em còn yếu là do nhiều nguyên nhân như: Do
đặc điểm lứa tuổi, do hoàn cảnh sống và môi trường tác động, ở đây vì nhiều
gia đình có hoàn cảnh khó khăn nên số học sinh bỏ học giữa chừng để làm
kinh tế phụ giúp gia đình là phổ biến, các em thấy bạn cùng lứa tuổi mình đã
có thể kiếm được tiền mà không cần học tập nhiều cộng với việc tiếp thu các
môn học gặp nhiều khó khăn cũng góp phần làm các em lơ là việc học nên tự
bản thân học sinh chưa có động lực để học tập. Ngoài những nguyên nhân
khách quan trên cũng còn một phần là do kiến thức môn vật lý trừu tượng,
khó tiếp thu đối với học sinh, số lượng bài tập nhiều và khó cũng góp phần
tạo nên sự chán nản nơi học sinh.
e. Phân tích, đánh giá các vấn đề về thực trạng mà đề tài đã đặt ra
- Từ các vấn đề mà thực trạng đã nêu, cũng như qua khảo sát ban đầu
về khả năng tự học môn vật lý của học sinh khối 9 tương đối thấp (12%) ở
đây có 2 nguyên nhân chủ yếu:
- Thứ nhất, là yếu tố ngoại cảnh, do môi trường sống, bạn bè và gia
đình tác động đến sự tự học của học sinh nói chung. Với nguyên nhân này
giải pháp khắc phục là cần tăng cường sự phối hợp tốt hơn nữa giữa nhà
trường và gia đình học sinh, đặc biệt là những em mà gia đình có điều kiện
kinh tế khó khăn, sự động viên khích lệ của giáo viên dành cho gia đình và
bản thân các em là cần thiết.
- Thứ hai, là do đặc điểm môn học và phương pháp giảng dạy của giáo
viên. Với đặc thù của môn vật lý 9 là nâng cao kiến thức vật lý 7 ở hai phần
điện học và quang học. Trong chương trình lớp 7 các bài tập đưa ra chỉ mang
tính chất định tính chủ yếu giải thích các hiện tượng vật lý xảy ra trong cuộc
sống thông qua từng bài học cụ thể nên phần kiến thức này là khá dễ đối với
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 7
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
học sinh. Tuy nhiên trong chương trình lớp 9 thì bài tập đưa ra mang tính định
lượng, hầu như mỗi bài đều có công thức để tính toán và số lượng bài tập
nhiều và khó đối với học sinh ( Các bài tập về mạch điện trong phần điện học,
các bài tập về sự tạo ảnh và dựa vào kiến thức hình học môn toán để tính kích
thước của ảnh tạo ra cũng như sự dịch chuyển của ảnh và vật…). Tâm lý
chung của học sinh là chỉ làm những bài tập tương tự với những bài tập mà
thầy cô đã giải chứ các em không biết rằng chính những công thức căn bản ở
từng bài học góp phần vận dụng vào làm những bài tập ở các bài học tiếp
theo. Chẳng hạn ở phần điện học các công thức ở đầu chương như công thức
định luật ôm I = , hay các công thức trong đoạn mạch nối tiếp:
I = I1 =I2 = ….; U = U1+ U2 +…;
trong đoạn mạch song song: I = I1+I2; U = U1 = U2 =…
Đây là những công thức căn bản có thể áp dụng vào cho cả chương
điện học mà nếu các em ngay từ đầu không nắm vững thì sẽ rất khó vận dụng
vào làm bài tập ở những bài học tiếp theo.
Từ những khó khăn nêu trên mà học sinh khi học môn vật lý 9 mắc
phải, với những kinh nghiệm giảng dạy nhiều năm môn vật lý 9 tôi mạnh dạn
đề xuất một vài giải pháp nhằm giúp các em khắc phục những khó khăn trên
đồng thời thông qua việc các em nắm được các kiến thức áp dụng vào làm bài
tập để từng bước các em biết cách tự học và nâng cao khả năng tự học môn
vật lý.
3. GIẢI PHÁP – BIỆN PHÁP
a. Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Viết lại những kinh nghiệm đã có trong quá trình giảng dạy nhằm giúp
học sinh từng bước nâng cao khả năng tự học để cải thiện kết quả học tập các
môn học nói chung và môn vật lý nói riêng cũng như tạo tiền đề tốt để phát
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 8
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
triển thêm nhiều kỹ năng khác trong môn vật lý như kỹ năng làm thí nghiệm,
kỹ năng viết báo cáo thực hành, kỹ năng vẽ và mắc mạch điện…
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp trên:
Từ thực tiễn giảng dạy tôi nhận thấy rằng để học sinh có khả năng tự
học cũng như từng bước nâng cao khả năng tự học của mình thì cần trải qua
những bước làm cụ thể sau:
Thứ nhất, muốn học sinh có ý thức tự học thì trước hết học sinh phải
yêu thích môn học đó. Vì vậy việc giáo viên cần làm ở đây là tạo được nơi
học sinh niềm yêu thích môn học. Đối với môn vật lý thì ở mỗi bài hầu như
đều có hiện tượng vật lý liên quan đến đời sống vì vậy trước khi dạy một lớp
nào đó, hoặc đầu chương, đầu bài mới ta nên đưa ra những hiện tượng hết sức
gần gũi với học sinh mà có thể học sinh cũng đã từng gặp để gây tính hứng
thú, tò mò cho học sinh. Ví dụ, giáo viên có thể đặt câu hỏi: “Tại sao nước
làm tắt lửa?”. Câu hỏi vừa đặt ra tưởng chừng rất đơn giản nhưng để trả lời
được câu hỏi này đòi hỏi học sinh cần phải có kiến thức phần nhiệt học. Khi
bắt đầu chương điện học giáo viên có thể kể câu chuyện sau: Một phụ nữ
đang đi trên đường khi trời sắp đổ mưa giông bất chợt tóc của người phụ nữ
này dựng ngược lên trời, vì bất ngờ gặp hiện tượng lạ nên người này hoảng sợ
chạy nhanh về phía trước, vài giây sau thì có một tia sét đánh trúng vào chỗ
mà lúc nãy người này đi qua. Từ đây giáo viên có thể cho học sinh biết thêm
thông tin là: Nếu đi ngoài trời nơi trống trải bất chợt thấy gai gai trong người
kèm theo thấy tóc của mình dựng lên thì rất có thể sẽ có sét đánh vào chỗ đó
nên nhanh chóng di chuyển đến nơi khác. Tại sao lại có hiện tượng như vậy?
Hay như câu hỏi: “Băng phẳng và băng mấp mô, thứ nào trơn hơn?”. Trên
thực tế, đa số học sinh khi được hỏi thường trả lời là băng phẳng trơn hơn,
nhưng sự thật lại không phải như vậy. Đó chính là điểm hấp dẫn, thú vị khi
giáo viên đưa ra câu trả lời và giải thích.
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 9
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
Thứ hai, thầy cô phải tìm cách khơi gợi nơi học sinh niềm tin là học
sinh làm được những điều mà các em muốn. Tùy theo đối tượng học sinh mà
khơi gợi để các em đặt được mục tiêu học tập phù hợp với khả năng của
mình. Ví dụ nếu đối tượng là học sinh yếu phải để các em đặt mục tiêu là đến
cuối kỳ hoặc cuối năm đạt được học sinh trung bình bằng chính sức lực của
mình, với học sinh trung bình thì đặt mục tiêu là đạt học sinh tiên tiến, với đối
tượng học sinh khá giỏi ta cần kích thích để các em tin rằng có thể đạt học
sinh giỏi và tham gia thi học sinh giỏi cấp huyện và cao hơn là có tên trong
đội tuyển học sinh giỏi tham gia thi cấp tỉnh(Đối với học sinh lớp 9). Vì khi
học sinh tự đặt cho mình mục tiêu mà các em có thể đạt được thì chính bản
thân các em sẽ tự nhắc mình là phải học để đạt được những mục tiêu đó.
Nhưng giáo viên cũng cần thường xuyên nhắc nhở điều này với các em vì ở
độ tuổi này tính kiên trì để theo đuổi mục tiêu là thấp nếu chúng ta chỉ nhắc
nhở một, hai lần thì chắc chắn chỉ sau một thời gian ngắn thì các em lại bỏ
quên mục tiêu của mình mà dễ dàng tham gia vào các trò chơi luôn hiện hữu
hàng ngày quanh các em.
Thứ ba, thầy cô cần hướng dẫn cho học sinh cách nghe và ghi bài
giảng. Ở đây cần nhấn mạnh với học sinh rằng việc nghe giảng là vô cùng
quan trọng. Cần tập trung cao độ khi nghe thầy cô giảng bài đặc biệt là khi
thầy sửa sai cho bạn hoặc lưu ý những điểm chính trong bài. Nếu nghe tốt thì
việc tái hiện lại để làm bài tập sẽ dễ dàng và mất ít thời gian hơn, nếu chép bài
không kịp có thể chừa chỗ trống để bổ sung sau ( Vì đa số học sinh chỉ lo
chép bài cho kịp mà phân tâm trong việc nghe giảng).
Thứ tư, hướng dẫn học sinh cách học ở nhà
Ở đây, tùy theo trình độ nhận thức của học sinh mà mỗi em có cách học ở nhà
khác nhau. Nhưng điều quan trọng là làm sao để học sinh tự làm được bài tập
ở phần đó với mục tiêu của bản thân đề ra chứ không phải là làm bài tập để
đối phó với thầy cô. Với học sinh yếu và trung bình, trước tiên hướng dẫn cho
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 10
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
các em cách học thuộc các công thức mà vừa được học trên lớp. Có thể ghi ra
giấy nháp lặp đi lặp lại nhiều lần, sau đó làm lại bài tập đơn giản mà giáo viên
đã giải ở trên lớp, với đối tượng học sinh này chỉ yêu cầu các em làm lại được
bài giải đơn giản mà thầy cô đã giải và từ đó làm thêm một vài bài tập mức độ
tương đương là được. Khi các em tự mình giải được bài tập sẽ rất thích thú và
dần dần từ đó các em hình thành thói quen chăm chú nghe giảng và tự lực làm
được bài tập với mức độ cơ bản, sau nâng dần lên mức cao hơn. Với đối
tượng học sinh khá giỏi thì việc học thuộc công thức cơ bản cũng như làm
những bài tập ở mức độ này là tương đối đơn giản. Tuy nhiên giáo viên cũng
nên chỉ cách cho các em học những công thức căn bản tạm gọi là công thức
“gốc” từ đó suy ra các công thức còn lại. Ví dụ, khi học phần cơ học liên quan
đến các công thức tính vận tốc, quãng đường đi được hoặc tính thời gian để đi
hết quãng đường đó chỉ cần các em học thuộc công thức S = v.t ( Đọc vui là
“sống vì tiền”) giúp các em dễ nhớ sau đó muốn tính vận tốc hoặc thời gian
thì dựa vào kiến thức toán học để suy ra v = hoặc t = . Tương tự liên
quan đến công thức tính khối lượng của vật: m = v.D ( Đọc là “Em về đi”) từ
đó muốn tính thể tích hoặc khối lượng riêng có thể suy ra là V = hoặc D =
…. ; Công thức định luật ôm: I = từ đó suy ra tính hiệu điện thế U = I.R
hoặc tính điện trở R = …Và nhiều công thức khác nữa. Đối với đối tượng
học sinh này đây là nguồn để sau này chúng ta chọn các em vào đội tuyển học
sinh giỏi nên trước hết khi giao bài cho các em chúng ta yêu cầu các em làm
những bài tập căn bản như trong sách giáo khoa trước, sau một thời gian các
em có thể tự làm được những dạng này rồi thì ta nâng dần mức độ khó lên, lúc
này các em cũng quen dần với cách học và ít nhiều khi đọc các phần giải
trong sách tham khảo cũng đã hiểu nên việc tự học của các em sẽ dần hình
thành và lâu dần các em có thói quen sưu tầm những sách tham khảo với mức
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 11
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
độ cao hơn để học. Từ đây giáo viên có thể hướng dẫn học sinh cách chọn
sách tham khảo để đọc cũng như mở rộng kiến thức cho mình thông qua các
trang web trên internet…
Cuối cùng, giáo viên cần giao công việc về nhà cho học sinh. Các bài
tập về nhà nên ra từ dễ đến khó để phù hợp với nhiều đối tượng học sinh,
không ra bài tập quá nhiều vì học sinh thấy bài tập nhiều vượt quá khả năng
của mình thì lúc này các em lại tìm cách chép bài để hoàn thành kế hoạch mà
thầy cô giao. Ví dụ đối với đối tượng học sinh trung bình và yếu nên giao
những bài tập căn bản có tính áp dụng trực tiếp các công thức vừa học trong
bài như:
Bài 1: Khi đặt vào hai đầu dây dẫn một hiệu điện thế 12V thì cường độ dòng
điện chạy qua nó có cường độ 0,5A. Nếu hiệu điện thế đặt vào hai đầu dây
dẫn đó tăng lên đến 36V thì cường độ dòng điện chạy qua nó là bao nhiêu?
Bài 2: Giữa hai đầu một điện trở R1 = 20 có một hiệu điện thế là U = 3,2V.
a/ Tính cường độ dòng điện I1 chạy qua điện trở này khi đó.
b/ Giữ nguyên hiệu điện thế U đã cho trên đây, thay điện trở R1 bằng điện trở
R2 sao cho dòng điện đi qua điện trở R2 có cường độ I2 = 0,8I1. Tính R2.
Bài 3: Hai điện trở R1, R2 và ampe kế mắc nối tiếp với nhau vào hai điểm A
và B.
a/ Vẽ sơ đồ mạch điện trên.
b/ Cho R1 = 5 , R2 = 10 và ampe kế chỉ 0,2A. Tính hiệu điện thế của đoạn
mạch AB theo hai cách.
Bài 4: Cuộn sơ cấp của một máy biến thế có 4400 vòng, cuộn thứ cấp có 240
vòng. Khi đặt vào hai đầu cuộn sơ cấp một hiệu điện thế xoay chiều 220V thì
ở hai đầu cuộn thứ cấp có một hiệu điện thế là bao nhiêu?...
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 12
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
Với đối tượng học sinh khá, giỏi ngoài những bài tập nêu trên yêu cầu
các em làm thêm những bài tập có tính vận dụng cao hơn, nhiều công thức
cùng đưa vào giải quyết bài toán hoặc các bài toán suy luận tổng hợp nhiều
kiến thức khác nhau như:
Bài 1: Cho mạch điện như hình vẽ
R2
R1 B A R3
Cho R1 = 9 , R2 = 15 ,R3 = 10 ; Dòng điện đi qua điện trở R3 có cường
độ là 0,3A.
a/ Tính các cường độ dòng điện đi qua điện trở R2, R3.
b/ Tính hiệu điện thế U giữa hai đầu đoạn mạch AB.
Bài 2: Trên một bóng đèn dây tóc có ghi 220V-100W.
a/ Tính điện năng sử dụng trong 30 ngày khi thắp sáng bình thường bóng đèn
này mỗi ngày 4 giờ.
b/ Mắc nối tiếp hai bóng đèn cùng loại trên đây vào hiệu điện thế 220V. Tính
công suất của đoạn mạch nối tiếp này và tính công suất của mỗi bóng đèn khi
đó.
c/ Mắc nối tiếp bóng đèn trên đây với với một bóng đèn dây tóc khác có ghi
220V-75W vào hiệu điện thế 220V. Hỏi các bóng đèn này có thể bị hỏng
không? Nếu không hãy tính công suất của đoạn mạch này và công suất của
mỗi đèn.
Bài 3: Khoảng cách từ thể thủy tinh đến màng lưới là 2cm, không đổi. Khi
nhìn một vật ở rất xa thì mắt không phải điều tiết và tiêu điểm của thể thủy
tinh nằm đúng trên màng lưới. Hãy tính độ thay đổi tiêu cự của thể thủy tinh
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 13
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
khi chuyển từ trạng thái nhìn một vật ở rất xa sang trạng thái nhìn một vật
cách mắt 50m.
c. Điều kiện để thực hiện giải pháp, biện pháp:
Để các giải pháp trên có thể áp dụng thành công trong việc nâng cao
khả năng tự học môn vật lý 9 ở học sinh trước hết cần ở giáo viên giảng dạy
tinh thần trách nhiệm cao, chịu khó tìm hiểu các sách tham khảo, tài liệu trên
internet để có thêm kiến thức chuyên môn vừa sâu vừa rộng. Cần có sự phối
hợp của gia đình học sinh trong việc nhắc nhở các em trong thời gian học ở
nhà, có thời gian hợp lý giữa việc học và các công việc phụ giúp gia đình của
các em.
d. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu
Kết quả thu được sau khi áp dụng SKKN vào giảng dạy:
Cuối năm học 2013-2014
STT Câu hỏi Câu trả lời T S
ố hs ỷ lệ
chọn (%)
Câu Ở nhà lúc A. Chơi điện tử, xem phim… 1 1
1 rãnh rỗi em 5 5
thường làm gì? B. Học và làm bài thầy cô giao 6 6
4 4
C. Ngủ 6 6
D. Phụ giúp gia đình 1 1
5 5
Câu Việc học A. Ba mẹ nhắc học 2 2
2 ở nhà của em là 5 5
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 14
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
do: B. Sợ bị điểm kém 1 1
5 5
C. Muốn học giỏi hơn 2 2
5 5
D. Không học ở nhà 1 1
0 0
Câu Mỗi ngày A. 1 tiếng 3 3
3 em giành bao 5 5
nhiêu thời gian B. 2 tiếng 4 4
cho việc học? 2 2
C. 3 tiếng 8 8
D. không học 1 1
5 5
Cuối học kỳ I năm học 2014-2015
S Câu hỏi Câu trả lời S T
TT ố hs ỷ lệ
chọn (%)
Câu Ở nhà lúc A. Chơi điện tử, xem phim… 5 5
1 rãnh rỗi em B. Học và làm bài thầy cô giao 8 8
thường làm gì? 1 1
C. Ngủ 4 4
D. Phụ giúp gia đình 1 1
0 0
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 15
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
Câu Việc học A. Ba mẹ nhắc học 1 1
2 ở nhà của em là 5 5
do: B. Sợ bị điểm kém 1 1
5 5
C. Muốn học giỏi hơn 4 4
0 0
D. Không học ở nhà 5 5
Câu Mỗi ngày A. 1 tiếng 4 4
3 em giành bao 5 5
nhiêu thời gian B. 2 tiếng 4 4
cho việc học? 2 2
C. 3 tiếng 8 8
D. không học 5 5
Từ các số liệu trên cho thấy thời gian các em dành để học ở nhà tăng
lên đáng kể, trong đó phần lớn các em xác định được mục tiêu của việc học ở
nhà là nhằm nâng cao kết quả học tập cho bản thân như là muốn không phải
thi lại, muốn đạt học sinh tiên tiến, học sinh giỏi...
4/ KẾT QUẢ:
Qua một thời gian áp dụng vào giảng dạy môn vật lý ở khối lớp 9 kết
quả thu được nổi bật nhất là các học sinh đã biết đặt được mục tiêu học tập
phù hợp với khả năng của mình từ đó có ý thức tích cực trong học tập để
mang lại kết quả cao hơn. Các em đã biết cách tự học, biết giành thời gian
thích hợp cho việc học ở nhà và chuẩn bị bài cho bài học mới. Từ đó mà các
em cũng dần yêu thích học môn vật lý hơn, chịu khó tìm hiểu những kiến thức
liên quan đến môn vật lý đặc biệt là việc vận dụng vào giải thích những hiện
tượng vật lý mà thường gặp trong đời sống.
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 16
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
III/ KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
1/ Kết luận:
Đề tài “ Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học
sinh khối 9” không chỉ giúp học sinh biết cách tự học và nâng cao khả năng tự
học môn vật lý mà còn áp dụng vào một vài môn khoa học tự nhiên khác như
toán học, hóa học… và qua đó các em cũng thích tìm hiểu những kiến thức
liên quan đến môn học thông qua nhiều tài liệu và sách tham khảo.
Để giúp học sinh học tập tích cực hơn vai trò của giáo viên là vô cùng
quan trọng, không những đòi hỏi đầu tư nhiều thời gian cho việc nâng cao
chuyên môn mà còn có những kỹ năng cần thiết khác trong việc tạo hứng thú
học tập cho học sinh từ đó sẽ nâng cao khả năng tự học cho các em.
Mặc dù bản thân người viết rất cố gắng cho bài viết được cô đọng, có
chiều sâu về nội dung cũng như cách trình bày logic nhưng vì thời gian có
hạn, quá trình công tác và kinh nghiệm còn ít nên không thể tránh được những
thiếu sót. Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp thiết thực từ quý thầy
cô nhằm giúp đề tài được hoàn thiện hơn và có thể triển khai áp dụng vào
thực tiễn.
2. Kiến nghị
Để đề tài có thể áp dụng vào thực tế giảng dạy tôi xin đề xuất một vài ý
kiến chủ quan như sau:
Đối với lãnh đạo các trƣờng:
Chỉ đạo đổi mới cách sinh hoạt tổ bộ môn theo hướng tích cực, chú
trọng hơn đến việc học của học sinh chứ không chỉ nhằm vào cách dạy của
giáo viên.
Kết hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường tạo điều kiện học tập tối
đa cho học sinh đặc biệt là học sinh khối 9.
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 17
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
Tạo điều kiện thuận lợi hơn cho giáo viên được nâng cao trình độ
chuyên môn, nghiệp vụ.
Đối với giáo viên:
Luôn tìm tòi, sáng tạo trong dạy học nhằm thu hút học sinh tham gia
tích cực hơn trong học tập.
Tự học để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Sử dụng tốt
CNTT trong dạy học nhằm tạo hứng thú cho học sinh
Luôn động viên gia đình và bản thân học sinh đặc biệt là những em có
hoàn cảnh khó khăn….
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Bình Hòa, Ngày 10 tháng 3 năm 2015
Người viết
Đinh Văn Chín
TÀI LIỆU THAM KHẢO
STT Tên tài liệu Tác giả
1 SGK, SBT vật lý 9 Bùi Gia Thịnh
2 Các trang web về vật lý
3 Các tập sách “ Vật lý vui” Perelman
4
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
.............................................................................................................................
............................................................................................................................
Người viết: Đinh Văn Chín-Bộ môn lý-Trường THCS Lê Văn Tám- Krông Ana Trang 18
Kinh nghiệm bồi dưỡng năng lực tự học môn vật lý cho học sinh khối 9
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
CHỦ TỊCH HỘI ĐỒNG SÁNG KIẾN
(Ký tên, đóng dấu)
