ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ƯƠ Ả Ậ Ề ƯƠ Ọ PH NG PHÁP GI I BÀI T P DI TRUY N CH NG TRÌNH SINH H C 9
Ở Ầ Ầ I. PH N M Đ U
ọ ề .
ọ ộ ớ
ọ ọ ầ ọ ố
ộ
ộ ọ ấ ứ ọ ơ ả ệ ạ ố t và h c t ầ ộ
ố ọ ế ứ ạ ề
ơ ầ ậ
ọ ố ọ ệ ấ ộ ấ ướ ầ
ọ ầ ể
ọ
ạ ẽ ể ấ
ọ ề ế ứ ề
ơ ề ạ ệ ậ ụ ế ệ
ầ ả ộ
ơ ự ủ ọ
i bài t p phù h p v i trình đ năng l c c a h c sinh. ề ứ ạ ả ở ứ ộ ộ ầ ươ ữ ả ậ ậ
ề ạ ầ ả ờ
ồ ầ ề ế ộ ọ i bài t p ph n các quy lu t di truy n nó không nh ng có ý nghĩa i thích các ứ ng di truy n m t cách chính xác, khoa h c; Góp ph n nâng cao ki n th c
ươ ụ ề ệ ả ậ
ầ ầ ữ
ư ả
ọ ậ ệ ợ ậ ụ ộ ể ụ
ể
ươ ả ng pháp gi “ Ph
ề ụ ọ ớ ươ
v i m c đích là nâng cao m c đ hi u bi ạ ứ ộ ể ọ ậ ế ọ ớ ầ ấ ượ ứ ả ồ ờ ậ i bài t p di ế t ng, t o h ng thú h c t p cho
1. Lý do ch n đ tài ừ ấ ọ Sinh h c là môn khoa h c c b n, đã r t quen thu c v i các em h c sinh ngay t ố ể t môn Sinh h c đang là yêu c u và mong mu n ti u h c, song vi c d y t ọ ể ọ ậ ơ ở ủ c a toàn xã h i, nó góp ph n hình thành nhân cách và là c s khoa h c đ h c t p, ạ ả ủ ả ậ nghiên c u khoa h c, lao đ ng và t o ra c a c i v t ch t cho xã h i. Khi gi ng d y ở ấ ậ môn Sinh h c kh i 9, các th y cô đ u nh n th y ki n th c môn Sinh đang ngày tr ề ế ứ ạ ố ơ ộ t môn Sinh đang là m t v n đ h t s c nên sâu h n, r ng h n. Do v y vi c d y t ữ ớ c đ u có nh ng quan tr ng, v i mong mu n cung c p và hình thành cho h c sinh b ể ả ề ả ậ ơ ả kĩ năng c b n đ gi i các bài t p Sinh h c vì đây cũng là n n t ng ban đ u đ các ở ậ ể ọ ố b c THPT. em h c sinh có th h c t t môn Sinh ố ọ ề ầ ữ Trong nh ng năm g n đây di truy n h c đã phát tri n r t m nh m là do kh i ượ ượ ng ki n th c v di truy n h c ngày càng đa d ng và phong phú. Dung l ng bài l ả ậ ơ ậ t p nhi u h n và ph c t p h n vì v y vi c v n d ng lý thuy t vào vi c gi i các bài ươ ậ ủ ọ t p c a h c sinh ph i ng pháp m c đ cao h n. Do đó c n ph i tìm ra m t ph ậ ớ ợ ả gi ng pháp gi Ph ố ớ ọ ả đ i v i h c sinh và giáo viên đang gi ng d y ph n di truy n đ ng th i gi ệ ượ hi n t ọ cho h c sinh. ậ ả ậ i bài t p ph n các quy lu t di truy n có hi u qu ng pháp gi Khi v n d ng ph ọ ố ứ ọ t ph n này mà nó còn kích thích tính h ng thì nó không nh ng giúp h c sinh h c t ế ầ ọ ố ể t các ph n ti p theo. thú h c t p đ các em h c t ươ ượ ệ ng pháp gi Hi n nay đã có các tài li u đ a ra đ c ph i bài t p. Tuy nhiên đ ớ ể ầ ự ủ ọ ộ phù h p v i trình đ và năng l c c a h c sinh c n tri n khai áp d ng m t cách c ế ơ t h n. th chi ti ữ ớ * V i nh ng lý do trên vì th tôi ch n đ tài ề truy n ch ng trình Sinh h c l p 9” ủ c a b n thân; Đ ng th i góp ph n nâng cao ch t l ọ h c sinh. ể 2. Đi m m i c a đ tài
ệ ầ ọ
ầ Trong sáng ki n kinh nghi m này tôi chú tr ng đ n ph n k năng gi ượ ạ ế ặ ộ ớ ủ ề ế ơ ả
ứ ế
ề ế ơ ả ề ộ ậ ướ ẫ ọ
ọ ng d n các em h c sinh cách nh n bi ậ ậ ơ
ạ ầ ớ ả ẽ ứ ớ ỹ ậ ả i bài t p ơ ở ự c c s lý ph n di truy n c b n, sau đó phân d ng bài. M t m t xây d ng đ ầ ậ ữ ắ thuy t c b n giúp cho h c sinh n m v ng ki n th c thu c ph n các quy lu t di ế ặ truy n. M t khác tôi h t và phân lo i các ệ ậ ạ ả d ng bài t p, cách bi n lu n, cách gi i bài t p đ n gi n sau đó nâng cao d n các ọ ươ ậ ạ ng pháp này s giúp các em h c sinh có h ng thú v i môn d ng bài t p. V i ph
Page 1
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ọ ấ ế ế ọ ộ
ộ ậ ạ ạ ậ
ạ ầ ọ ộ ị i đ n v tôi đang công tác.
ộ ớ ạ ọ ể ọ h c, nh t là h c sinh y u, và khuy n khích các em h c sinh tham gia vào đ i tuy n ấ ỏ ọ i các c p. h c sinh gi ụ * Ph m vi áp d ng Ph n lai m t tính tr ng, lai hai tính tr ng thu c quy lu t phân ly đ c l p. ọ ơ ở ạ ơ ậ H c sinh l p 9 b c trung h c c s t Giáo viên d y Sinh h c 9 THCS
. II. N I DUNG
ề ế ề ọ v di truy n và bi n d
ế ả ự ự ế ậ
Ộ ứ ạ ộ 1. Th c tr ng n i dung c n nghiên c u ấ cho th y ki n th c Sinh h c ề ặ ấ ư ữ ứ ể ả
ề ứ ữ ọ ọ
ậ ả ắ ắ ể ế ứ ộ ệ
ấ ề
ả ọ ớ
ề ậ ả ể ươ c ph
ỹ ạ ặ ọ t là ch a có k năng gi
ỉ ấ ả
ậ ậ ả ể ả ủ ế ượ ậ ọ ề i bài t p. Nh t là các em h c sinh ch có th gi ậ
ệ ượ ng pháp gi ầ ầ
ọ ỹ ệ ư ậ ả ầ
ọ
ề ẻ ệ ổ
ổ ờ ớ ệ ả ấ
ể ệ ấ ậ ồ
ị
ả ạ ề ố ớ ố ạ ự ờ i d cũng không theo dõi k p. ả ng pháp gi i toán qua sách tham kh o, t p chí Th gi ế ớ i
ư ượ ươ ng xuyên.
ạ ủ ấ ị ế ễ ả ạ
ế ế ẫ ẫ
ự ự ư ứ c th ề ả ứ ế ị ạ ươ ọ ủ t b , d y h c c a tr ư ng d y h c ch a cao làm cho ti ấ ng ph n nào v n còn thi u d n đ n ch t ộ t h c ch a th c s linh đ ng, h ng thú và có
ả ầ ẫ ạ
ươ ự ế ế ẫ ấ ượ ng
ở ộ ố ứ
m t s em thi u tích c c d n đ n ch t l ế ọ ư ạ ữ ủ ươ ế ạ ọ ậ ng pháp h c t p b môn ộ ả i bài t p c a h c sinh còn nhi u h n ch nên ch a t o đ ng pháp gi ượ c
ớ ọ ầ ứ ị r t tr u t ỗ ấ ừ ượ Th c t ng, m i ạ ộ ạ i riêng. Bên c nh đó n i d ng bài t p khác nhau đ u có nh ng đ c tr ng và cách gi ậ ạ i các d ng bài t p. dung SGK không cung c p cho h c sinh nh ng công th c đ gi ớ ọ M t lí do khách quan là các em h c sinh không có nhi u h ng thú v i môn Sinh h c, ọ ố ớ vi c n m b t ki n th c và tìm hi u các cách gi i các bài t p đ i v i các em h c sinh còn r t nhi u khó khăn. ế ứ ủ ọ ạ Qua nhi u năm gi ng d y Sinh h c l p 9 và k t qu ki m tra ki n th c c a h c ư ắ ấ ầ ậ ả sinh tôi nh n th y, các em h c sinh ch a n m đ i bài t p ph n ng pháp gi ậ ạ ả ư ệ ề di truy n, đ c bi i bài t p, cách phân lo i các d ng bài t p ậ ươ i bài t p lý và ph ả ế thuy t còn ph n bài t p ph i tính toán, bài t p v các thí nghi m c a Men đen ph i ế ọ ệ ậ c. Nh v y vi c rèn cho h c bi n lu n... h u h t các em h c sinh không làm đ ơ ả ươ ậ ụ ể ậ ữ ng pháp, k năng c b n đ v n d ng gi sinh có nh ng ph i các bài t p ph n di ố ớ ề ộ ấ truy n là m t v n đ đáng quan tâm đ i v i giáo viên và h c sinh. + Đ i v i giáo viên: ề ư Đa s giáo viên tu i đ i, tu i ngh còn tr nên ch a có nhi u kinh nghi m trong ồ ặ ế ự t khi có đ ng gi ng d y, đôi lúc lên l p còn m t bình tĩnh, thi u t tin, đ c bi ỏ ọ ế ẫ ộ ệ nghi p d gi , th hi n m t phong thái g p gáp, d n đ n h i h c sinh d n d p có ườ ự khi ng ả Kh năng tìm tòi ph ườ trong ta ch a đ Kh năng truy n c m khi di n đ t c a giáo viên còn có h n ch nh t đ nh, khó lôi ọ ộ ố cu n HS, khó gây h ng thú yêu thích h c b môn. ệ ầ ườ ng ti n, thi Ph ạ ượ ế ọ ọ l ả ệ hi u qu . ế Sách tham kh o cho giáo viên ph n nào v n còn h n ch . ố ớ ọ + Đ i v i h c sinh: ộ Ph ư ch a cao vì đây là m t trong nh ng ki n th c khá khó. ề ậ Ph ứ h ng thú cho các em v i lòng đam mê yêu thích môn h c.
Page 2
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ỉ ọ ậ ữ i đ ầ ủ ệ ố ắ c các bài t p khi các em n m v ng, đ y đ h th ng
ế ể ả ượ ế
ố ấ ả ệ ư ượ ỷ c các k năng v ề
ạ ể ả ậ ươ ng pháp đ gi ạ ả i sai ho c gi
ậ ư ượ ắ ả ố ng pháp gi
ớ ươ c ph ế ề ạ ạ ậ ạ
ộ
ươ ướ ả ự ệ ng pháp gi ệ " Ph
c khi th c hi n sáng ki n kinh nghi m ế ế ọ ớ ươ ả ng trình Sinh h c l p 9”
ớ ạ ọ ậ i bài t p di Tôi ti n hành kh o sát trên 2 l p 9A,B ng THCS n i b n thân tôi đang công tác trong năm h c 2012 2013 d ng toán
ơ ả ề ả ư ế ậ H c sinh ch có th gi ứ các ki n th c lý thuy t. Đa s các em sách tham kh o còn r t ít nên ch a rèn luy n đ i toán. ph ả ặ ọ ề i D ng bài t p di truy n là d ng bài t p mà h c sinh l p 9 hay gi ư ậ i ch a linh r p khuôn, máy móc. Đa s các em ch a n m đ ấ ợ ho t trong các d ng toán. Vì v y nhi u em khi nghe nói đ n d ng toán này r t s , không có h ng ứ ọ ậ thú trong h c t p b môn. Tr ề truy n ch ườ Tr ả i bài t p di truy n. K t qu nh sau: gi
ế Gi L pớ iỏ % SL Y u, kém SL
9A 9B S bàiố ể ki m tra 31 35 6,5 8,6 SL 2 3 Khá % 16,1 14,3 SL 5 5 T. Bình % 41,9 40,0 13 14 % 35,5 37,1 11 13
ạ ế ể
ở ể ọ ế ỏ h c sinh đ t đi m khá, gi ỷ ệ ọ l ấ i còn th p. H c ể h c sinh đi m y u, ấ ỷ ệ ọ l ư trung bình tr lên ch a cao. Trong lúc đó t
ấ ạ ủ
ể ế ư ư ỷ ấ
ượ ế ề ộ ặ ả ể ẫ ế ỷ ệ l …
ế ứ ạ ể ắ ượ c tính tr ng tr i l n, t ậ
ắ ề ơ ả ậ
ỹ ọ ớ ể ỹ ộ ố ạ ọ ớ ả ạ ủ c ki n th c, k năng c b n c a ơ ả ư ng trình và phù h p v i vùng mi n. Tôi đã đ a ra m t s d ng bài t p c b n ậ ớ i bài t p Sinh h c l p 9. T o cho các em
ệ
ọ ớ ứ ự ả i pháp th c hi n: ữ ư ừ ạ
ộ ố ộ ề ấ ề ế ậ ằ
ệ
ứ ọ ế ế i đ n h c sinh ki n
ể ả ế ề ứ ơ ả ề ộ ệ ế ả ể Qua k t qu ki m tra cho th y t ừ ạ sinh đ t đi m t kém còn nhi u. ề ủ ọ ự ế ả gi ng d y và k t qu ki m tra c a h c sinh tôi th y k năng làm c a Qua th c t ả ọ bài h c sinh còn sai sót nhi u d n đ n k t qu làm bài đi m còn th p nh : ch a xác ị đ nh đ Do v y đ các em h c sinh n m b t đ ợ ươ ch ứ ọ ế ng v i lí thuy t đã h c, đ rèn k năng gi có thêm h ng thú v i môn h c. 2. Các gi ế ệ ạ ả T nh ng k t qu trên tôi xin m nh d n đ a ra m t s n i dung, kinh nghi m ể ả ả ề ươ ng pháp gi i quy t các v n đ nói trên nh m nâng i bài t p di truy n đ gi v ph ả ạ ọ cao hi u qu d y h c. ộ ắ ắ 2.1.Giáo viên n m b t sâu n i dung ki n th c Chuy n t th c c b n v b môn đ c bi
ặ Ộ Ố
ị
ữ ủ ậ ầ ố
ạ ơ ạ ứ ơ ả ề t là ki n th c c b n v di truy n. Ế Ơ Ả M T S LÝ THUY T C B N ộ ặ ạ I. Lai m t c p tính tr ng ủ 1 ậ ồ 1. Đ nh lu t đ ng tính c a F ệ ấ a. Thí nghi m: Cho giao ph n gi a hai gi ng đ u Hà Lan thu n ch ng khác nhau. ệ Thí nghi m 1: P: H t tr n x H t nhăn
Page 3
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ệ ạ ơ F1: 100% H t tr n ấ Thí nghi m 2: P: Thân cao x Thân th p
: 100% Thân cao
ố ộ ậ ơ ể ẹ 1 đ ng nh t mang tính tr ng c a m t bên b ho c m .
ị ầ ạ ủ ạ ề ộ ặ
ồ ơ ể ở ế ệ ứ ấ ề ồ ơ ể ố ẹ th h th nh t đ u đ ng tính nghĩa là mang tính tr ng
ủ ấ
ọ ủ ị
ậ ồ ạ ạ
ấ ủ
ộ ạ ử ử ấ mang alen A, cây thân th p cây thân cao cho m t lo i giao t
ộ mang alen a.
ộ ấ
ậ ị ủ 2:
ụ ấ ứ ậ ữ ủ ệ ầ
ạ ạ
ạ
ạ ạ
ệ
ạ ơ ạ
ạ ự ụ ấ ậ ấ ấ ớ th ph n ho c giao ph n v i nhau thì F ệ ỷ ệ l ạ ơ 1 t
2 xu t hi n t
ặ ộ
ơ ể ố ẹ ủ ị
ạ ỷ ệ ấ ặ ỉ ề ộ ặ th h th hai có s phân tính theo t l
ở ế ệ ứ ậ ọ ủ ị F 1 ặ ấ b. Nh n xét: Các c th lai F ậ c. Đ nh lu t: Khi lai hai c th b m khác nhau v m t c p tính tr ng thu n ạ ch ng thì các c th lai ạ ớ nh t lo t v i nhau. ơ ở ế bào h c c a đ nh lu t đ ng tính. d. C s t ơ ể ị ướ c: Gen A quy đ nh tính tr ng c th cao Quy ơ ể ấ ị Gen a quy đ nh tính tr ng c th th p. ặ ầ Vì P thu n ch ng nên trong cây thân cao mang c p gen AA, cây thân th p mang ặ c p gen aa. Khi hình thành giao t ạ ử cho m t lo i giao t ơ ể Vì v y Fậ 1 có 100% c th Aa. ể Vì A tr i l n át a do đó ki u hình là cây thân cao. ơ ồ S đ : P: Thân cao x Thân th pấ AA aa GT: A a F1: Aa – Thân cao 2. Đ nh lu t phân tính c a F a . Thí nghi m: ệ Thí nghi m 1: Cho th ph n gi a hai th đ u Hà Lan thu n ch ng khác nhau: P: H t vàng x H t xanh F1: 100% H t vàng F1 x F1: F2: 3 H t vàng: 1 H t xanh Thí nghi m 2: P: H t tr n x H t nhăn ạ ơ F1: 100% H t tr n F1 x F1: F2: 3 H t tr n: 1 H t nhăn ặ b. Nh n xét: Khi cho F trung bình 3 tr i : 1l n. ầ ậ c. Đ nh lu t: Khi lai 2 c th b m khác nhau v m t c p tính tr ng thu n ch ng ộ ự ơ ể x p x 3 tr i: 1 l n. thì các c th con lai ơ ở ế d. C s t bào h c c a đ nh lu t phân tính:
Page 4
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ướ
ị ị ạ ạ
ặ ặ ầ ủ
ặ ứ
ạ ự ế ợ ạ l
ẫ ử ỷ ệ ể ử ớ ỷ ệ ỗ m i lo i là 1/2. S k t h p v i t ki u gen: 1AA: 2Aa: 1aa hay 25% AA:
ki u hình là 3 vàng: 1 xanh.
ạ ạ
ạ
ơ ể Quy c: Gen A quy đ nh tính tr ng c th vàng ơ ể Gen a quy đ nh tính tr ng c th xanh. Vì P thu n ch ng nên trong cây vàng mang c p gen AA, cây xanh mang c p gen aa. Do đó F1 mang c p NST có ch a 2 gen Aa. ử ạ t o nên 2 lo i giao t Khi hình thành giao t ẽ ạ ủ ng u nhiên c a 4 lo i giao t đó s cho t l ỷ ệ ể 50% Aa: 25% aa. T l ơ ồ S đ lai: P: H t vàng x H t xanh AA aa GP: A a F1: Aa ( 100% h t vàng) F1 x F1: Aa x Aa GF1: A, a; A,a F2:
A a ♂ ♀
A a AA Aa Aa aa
ỷ ệ ể ỷ ệ ể ki u gen: 1AA: 2Aa: 1aa ki u hình: 3 vàng: 1 xanh.
ạ ữ ơ ể
ộ ạ ạ ặ ể ể ể ợ ử ộ ớ ơ ể ồ AA
ị ợ ử Aa.
ờ ồ ế ứ ỏ ơ ể c th mang tính FB) là đ ng tính thì ch ng t
ộ
ụ
ỏ ơ ể ứ ạ ộ ể ị c th mang tính tr ng tr i là th d 1: 1 thì ch ng t ỷ ệ l
ụ
ệ ề ậ ị
ệ ệ ị ị
ủ ị ậ ủ ỉ ạ ề ầ
ệ ậ ồ ặ ạ ả ả ộ ố ẹ ộ T l T l 3. Phép lai phân tích: Lai phân tích là phép lai gi a c th mang tính tr ng tr i v i c th mang tính ủ ơ ể tr ng l n đ ki m tra ki u gen c a c th mang tính tr ng tr i là đ ng h p t hay d h p t Trong phép lai phân tích n u đ i sau ( ợ ử ồ tr i là đ ng h p t . Ví d : P: AA x aa GP: A a F1: 100% Aa N u (ế FB) phân ly theo t h p.ợ Ví d : P: Aa x aa GP: 0,5A : 0,5a; 1a F1: 1Aa: 1aa ậ ồ 4. Đi u ki n nghi m đúng c a đ nh lu t đ ng tính và đ nh lu t phân tính: ề Đ nh lu t đ ng tính và đ nh lu t phân tính ch nghi m đúng trong các đi u ki n sau: Các c p b m ph i thu n ch ng v tính tr ng đem lai. Tính tr ng tr i ph i tr i hoàn toàn.
Page 5
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ố ể
ị ạ ặ ậ
ạ ạ ơ
ạ ơ
ơ ơ
ạ ế
ơ ơ
ề ươ ư ậ ủ ậ ị ng ph n đ u phân ly theo đúng đ nh lu t 2 c a
ụ ạ ộ
ị ậ ơ ể ố ẹ ặ ạ
ầ ề ủ ỗ ặ ề ạ ề ụ ặ ộ ự ủ
ộ ậ ậ bào h c c a đ nh lu t phân ly đ c l p:
ạ ạ ạ ơ ạ ạ ạ ạ ạ ị ị ị
ườ ắ ạ ị ng khác nhau.
ạ ằ ạ ể ơ
ử ỉ
ẫ ạ ạ ử .
ộ ậ ử ẽ ạ ổ ợ ổ ợ h p ng u nhiên do đó t o nên 4 lo i giao t ỷ ệ ư ơ ồ l nh s đ sau:
ạ ơ
ả ớ S cá th phân tích ph i l n. ặ ạ II. Lai hai c p tính tr ng ủ 1. Đ nh lu t phân ly c a các c p tính tr ng: a. Thí nghi m: ệ ậ P: Đ u h t tr n, màu vàng x h t nhăn, màu xanh F1: 100% h t tr n, màu vàng ậ b. Nh n xét: F2: 9 vàng, tr n: 3 vàng, nhăn: 3 xanh, tr n: 1 xanh, nhăn ừ N u xét riêng t ng tính tr ng: F2: Vàng 12 vàng 3 = = Xanh 4 xanh 1 Tr n 12 tr n 3 = = Nhăn nhăn 1 ả ỗ ặ Nh v y, m i c p tính tr ng t Menđen và không ph thu c vào nhau. c. Đ nh lu t: Khi lai 2 c th b m khác nhau v 2( ho c nhi u) c p tính tr ng ặ thu n ch ng thì s di truy n c a m i c p tính tr ng không ph thu c vào các c p ạ tính tr ng khác. ọ ủ ị ơ ở ế d. C s t ị ọ G i gen A quy đ nh tính tr ng h t màu vàng ọ G i gen a quy đ nh tính tr ng h t màu xanh ọ G i gen B quy đ nh tính tr ng h t tr n ọ G i gen b quy đ nh tính tr ng h t nhăn Các gen quy đ nh màu s c và hình d ng h t n m trên NST th ạ P có ki u gen: H t vàng, tr n x H t xanh, nhăn AABB aabb ạ P ch cho 1 lo i giao t AB và ab ơ ể F1: AaBb nên ki u hình là vàng, tr n. Vì F1: Các NST phân ly đ c l p và t T h p các lo i giao t s t o nên t P: Vàng, tr n x Xanh, nhăn AABB aabb GP: AB ab F1: AaBb F1 x F1: AaBb x AaBb GF1: AB: Ab: aB: ab F2:
AB Ab aB ab GF1
Page 6
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
AB Ab aB ab AABB AABb AaBB AaBb AABb AAbb AaBb Aabb AaBB AaBb aaBB aaBb AaBb Aabb aaBb aabb
ỷ ệ ể ki u gen: 1AABB: 2 AABb: 1AAbb:
ề
ệ ề ệ ữ ậ ị ị
ả ằ ươ ặ ạ ặ ậ ồ ệ ng ph n ph i n m trên các c p NST
ậ ặ ồ
ng đ ng khác nhau. ộ ả ự ạ ộ
ạ ộ
ộ ạ ả ừ ạ ng pháp gi i t ng lo i bài
ạ ọ ắ
T l 2AaBB: 4 AaBb: 2Aabb: 1aaBB: 2aaBb: 1aabb 2. Đi u ki n nghi m đúng: ệ Ngoài nh ng đi u ki n đã nêu trong đ nh lu t đ ng tính và đ nh lu t phân tính thì ề ộ ậ ị đ nh lu t phân ly đ c l p còn thêm các đi u ki n sau: ả Các c p gen xác đinh các c p tính tr ng t ươ t ẻ Các gen ph i tác đ ng riêng r lên s hình thành tính tr ng. Nghĩa là m t gen quy ộ ạ ị ị đ nh m t tính tr ng, m t tính tr ng do m t gen quy đ nh. ươ ẫ ướ ậ ng d n ph 2.2. Phân lo i các d ng bài t p và h ế ắ ượ ậ t p sau khi h c sinh đã n m b t đ c lý thuy t.
ƯƠ
ả
ị ề Ả NG PHÁP GI I ạ ạ ộ ặ i bài t p v lai m t c p tính tr ng ộ ặ ủ PH ậ ề ạ ế t tính tr i, l n c a tính tr ng hay gen quy đ nh tính tr ng ng pháp gi : Đ bài đã cho bi
ể ủ
ể ề ể ể ở ỷ ệ l phân ly v ki u gen và ki u hình F.
ạ ị
ị ng pháp gi ế ừ ể t ký hi u gen quy đ nh tính tr ng. ị ể
ầ ủ ừ ế ị ể P đ n F theo yêu c u c a bài toán, qua đó xác đ nh ki u t s đ lai t
ủ ế ơ ồ ỷ ệ l phân ly c a F.
ả ộ ớ ị Cà chua qu đ là tính tr i hoàn toàn so v i qu vàng, gen quy đ nh tính
ạ
ầ ả ớ ị ỷ ệ l
ả ỏ ườ ng. ỏ ề ể ị ề ể ế ả ỏ ượ ủ ầ ầ c cây có qu đ là thu n ch ng hay không thu n
F ươ I. Ph D ng 1ạ và ki u hình c a P. ể Xác đ nh ki u gen, ki u hình, và t ả ươ i: * Ph ệ ướ B c 1: Vi ướ B c 2: T ki u hình P xác đ nh ki u gen P. ướ B c 3: Vi ể hình, ki u gen, t * Ví dụ: Ở ằ tr ng n m trên NST th ủ ả a. Cho cây có qu màu đ thu n ch ng lai v i cây có qu màu vàng. Xác đ nh t ở 2. phân ly v ki u gen và v ki u hình F ể b. Làm th nào đ xác đ nh đ ủ ở 2 trong phép lai trên. ch ng
Gi
ị ướ ướ ả ỏ i:ả ạ c: Gen A quy đ nh tính tr ng qu màu đ
ả ị
ướ ủ ể ầ ả ỏ ả
ể ơ ồ ướ
ả ỏ ả a. B c 1: Quy ạ Gen a quy đ nh tính tr ng qu màu vàng. B c 2: Do P thu n ch ng nên cây có qu màu đ có ki u gen AA, cây có qu màu vàng có ki u gen aa. B c 3: S đ lai. P: Qu đ x qu vàng
Page 7
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ỏ ể ể
ồ ầ ủ F
ố ầ ế ủ ữ ầ ả ỏ ở 2 g m có các cây thu n ch ng AA và các cây không thu n ạ c nh ng d ng này c n ti n hành lai phân tích,
ệ ượ t đ ả ả ỏ 2) x qu vàng
ề ả ỏ ề ử ạ ỏ ỉ mang
B đ u qu đ đi u đó chúng t
ả ỏ 2 ch cho 1 lo i giao t
Cà chua qu đ F ủ ể ồ
ợ ả ỏ ầ ả ả ỏ ả ạ 1 cây qu đ : 1 cây qu vàng thì cà chua qu đ ph i cho 2 lo i ả ỷ ệ l
ủ ầ
ể ị ợ ầ ủ ề ế ể ự t P thu n ch ng và s phân ly ki u hình ở 2. F
B có t là A và a do đó nó th d h p – không thu n ch ng Aa. : Đ bài cho bi ị
ể
ươ ng pháp gi
ố ệ ự ể ị
ki u hình d a vào các s li u ki u hình. ệ ể ự ể ậ
ặ
ứ ế ơ ồ
ượ ủ c F
1, cho F1 ti pế
ớ ả ắ ố ớ ầ ả ỏ 2 g m 127 qu đ , 42 qu tr ng.
ế ơ ồ ệ ậ AA aa GP: A a F1: Aa – Qu đả ỏ F1 x F1: Aa x Aa GF1: (1A, 1a ) (1A, 1a ) F2: Ki u gen: 1AA: 2Aa: 1aa Ki u hình: 3 đ : 1 vàng. b. Cà chua qu đ ch ng Aa do đó mu n phân bi ớ nghĩa là cho chúng lai v i cà chua qu vàng aa. ả P: Qu đ (F A aa N u Fế A do đó nó ph i là th đ ng h p AA thu n ch ng. N u Fế ử giao t D ng 2ạ ể Xác đ nh ki u gen và ki u hình P. ả i: * Ph ỷ ệ ể ướ l B c 1: Xác đ nh t ể ướ ậ ệ B c 2: Bi n lu n đ suy ra ki u gen và ki u hình trên. Khi bi n lu n d a vào quy ể ậ ố ổ ợ h p ki u hình. lu t ho c căn c vào s t ế ừ ướ 2. P đ n F t s đ lai t B c 3: Vi ữ * Ví dụ: Cho giao ph i gi a 2 cây ngô thu n ch ng v i nhau đ ố ồ ượ ụ c F t c giao ph i v i nhau đ ế ừ P đ n F t s đ lai t Bi n lu n vi
2.
Gi i:ả
ả ắ ả ỏ ể ỷ ệ ả ỏ F ả phân ly ki u hình ở 2: 127 qu đ : 42 qu tr ng = 3 qu đ : 1 qu
ậ
ự ề ầ
ả ỏ ố ở ủ ạ ứ ỷ ệ 3 qu đ : 1 qu tr ng, đi u này ch ng l s di truy n tính tr ng màu s c qu b chi ph i b i quy lu t phân ly c a Medden.
ạ ắ ộ ệ ủ ề ả ỏ
2 có s phân ly theo t ả ị ắ
ạ ặ
ướ ị
ủ c: Qu đ do gen A quy đ nh ị
ả ỏ ả ắ ủ ả ắ ả ỏ ể
ậ ướ ơ ồ
ả ắ
ướ B c 1: T l tr ng.ắ ướ B c 2: Bi n lu n: ả ắ P thu n ch ng và F ậ ỏ ự t Trong đó qu đ là tính tr ng tr i, q a tr ng là tính tr ng l n. Quy Qu tr ng do gen a quy đ nh. V y ki u gen c a P là: Qu đ AA, qu tr ng aa B c 3: S đ lai: ả ỏ P: Qu đ x qu tr ng AA aa GP: A a ả ỏ F1: Aa( qu đ )
Page 8
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ắ
ể ề ạ ủ t tính tr i, l n và ki u hình c a F.
ỏ ộ ặ ể Đ bài cho bi ể ị ủ
ươ ả i:
ể ệ ể ể ể ậ
ừ ị 1 đ bi n lu n và xác đ nh ki u gen, ki u hình P. ế P đ n F
2
Ở ồ ộ ớ ị
ườ ạ
ng. ể ư ế ể ề
ể ể ể ể
F1 x F1: Aa x Aa GF1: (1A, 1a ) (1A, 1a ) ể F2: Ki u gen: 1AA: 2Aa: 1aa ể Ki u hình: 3 đ : 1 tr ng. ế D ng 3: Xác đ nh ki u gen và ki u hình c a P. * Ph ng pháp gi ự ướ B c 1: D a vào ki u hình F ế ơ ồ ướ t s đ lai t B c 2: Vi * Ví dụ: ấ ru i gi m thân xám là tr i hoàn toàn so v i thân đen, gen quy đ nh tính ằ tr ng n m trên NST th ả a. P ph i có ki u gen và ki u hình nh th nào đ các con sinh ra đ u có thân xám. ư ế ả b. P ph i có ki u gen và ki u hình nh th nào đ các con sinh ra có thân xám, có con thân đen.
Gi iả :
ậ ả ấ ể ề ủ ướ
ị ướ
ậ ể ữ
ướ ơ ồ
ướ ể ặ
ẹ ề ỉ ẹ ậ ặ ộ
ữ
ơ ồ ướ
a. B c 1: Các con đ u có thân xám v y trong ki u gen c a nó ít nh t ph i có 1 gen tr i.ộ c: Gen B quy đ nh thân xám Quy ị Gen b quy đ nh thân đen ả ể V y ki u gen và ki u hình có nh ng kh năng sau: Thân xám (BB) x thân xám (BB) Thân xám (BB) x thân xám (Bb) Thân xám (BB) x thân đen (bb) B c 2: S đ lai: TH 1: P: Thân xám (BB) x thân xám (BB) GP: B; B F1: BB – 100% thân xám TH 2: P: Thân xám (BB) x thân xám (Bb) GP: B; B, b F1: 1BB: 1Bb – 100% thân xám TH 3: P: Thân xám (BB) x thân đen (bb) GP: B; b F1: Bb – 100% thân xám ể ấ ở ố b và m đ u mang 1 gen l n. Đ có con b. B c 1: Đ có con thân đen thì ít nh t ộ ả ố ẫ thân xám thì c b l n m mang 1 gen tr i ho c ch 1 bên mang 1 gen tr i. V y có ả nh ng kh năng sau: Thân xám (Bb) x thân xám (Bb) Thân xám (Bb) x thân đen (bb) B c 2: S đ lai: TH 1: P: Thân xám (Bb) x thân xám (Bb) GP: B, b ; B,b
Page 9
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ộ ề ủ ị ạ t ki u hình c a P và tính tr ng do m t gen quy đ nh.
ể ủ : Đ bài cho bi ị
ả ươ
ấ ộ ặ ủ ạ ị
ả ủ ự ế t s đ lai d a vào k t qu c a phép lai.
ượ ườ ự ề ở cà chua ng i ta thu đ ế c k t qu ả
ỏ ỏ
1: 100% thân đỏ
ỏ
ỏ ỏ ế ơ ồ ườ ừ ể
1: 50% thân đ : 50% thân xanh 1: 75,1% thân đ : 24,9% thân xanh t s đ lai cho t ng tr
ợ ng h p.
ị ế ằ ắ ị F1: 1BB: 2Bb: 1bb 3 thân xám: 1 thân đen TH 2: P: Thân xám (Bb) x thân đen (bb) GP: B, b; b F1: 1Bb: 1bb 1 thân xám: 1 thân đen D ng 4ạ ế ể Xác đ nh ki u gen c a P. i: ng pháp gi * Ph ự ướ ể ế B c 1: D a vào k t qu c a phép lai đ xác đ nh tính ch t tr i l n c a tính tr ng. ả ủ ế ơ ồ ướ B c 2: Vi * Ví dụ: Theo dõi s di truy n màu s c thân ắ sau: a. Phép lai 1: Thân đ x thân đ F b. Phép lai 2: Thân xanh x thân xanh F1: 100% thân xanh c. Phép lai 3: Thân đ x thân xanh F d. Phép lai 4: Thân đ x thân đ F Xác đ nh ki u gen c a P trong các phép lai trên, vi Bi
ỏ ỏ ủ t r ng màu s c thân do 1 gen quy đ nh. Gi
ỏ i:ả ỏ
1 có 75,1% thân đ : 24,9% thân xanh = 3 thân đ : 1 thân
ậ ắ ề
ạ ị ặ ạ ộ
ỏ ả
ỏ ỏ
ỏ ỏ
ậ ặ ạ ỉ
ả
ướ B c 1: Phép lai 4: Vì F xanh. ỏ ậ V y tính tr ng màu s c thân di truy n theo đ nh lu t phân ly, trong đó thân đ là ạ tính tr ng tr i ( A) còn thân xanh là tính tr ng l n (a) ướ B c 2: a. Phép lai 1: Vì F1 toàn thân đ do đó có các kh năng sau: P: Thân đ x thân đ AA AA GP: A; A F1: AA – 100% thân đỏ Ho c ặ P: Thân đ x thân đ AA Aa GP: A; A, a F1: 1AA: 1Aa – 100% thân đỏ b. Phép lai 2: Vì F1 có 100% thân xanh mà thân xanh là tính tr ng l n vì v y ch có kh năng sau: P: Thân xanh x thân xanh aa aa GP: a; a F1: aa – 100% thân xanh
Page 10
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ỏ ỏ ế ứ ả ủ đây là k t qu c a phép
ỏ ị ợ
ề ả ị ợ ử .
ỏ ỏ
ươ i bài t p v lai hai c p tính tr ng
ỏ ậ ề ấ ặ ề ủ ể ề ế ạ ạ ạ ỗ t tính ch t di truy n c a m i lo i tính tr ng và ki u hình ng pháp gi : Đ bài cho bi
ể ể ể ở ị phân ly ki u gen, ki u hình ỷ ệ l F
ươ ả ng pháp gi i:
ự ủ ể ể
ừ t s đ lai t
ằ ấ ị ị
ị ế ơ ồ gà, cho r ng gen A quy đ nh chân th p, gen a quy đ nh chân cao. ằ ế ằ ắ ỗ ị ị t r ng m i gen n m trên 1
ố ớ ấ ắ ủ
ượ ị ể c. Phép lai 3: Vì F1: 50% thân đ : 50% thân xanh, ch ng t lai phân tích, cây thân đ d h p Aa. ỏ P: Thân đ x thân xanh Aa aa GP: A, a; a F1: 1Aa: 1aa ỏ 1 thân đ : 1 thân xanh ể ỷ ệ d. Phép lai 4: Đ Fể 1 có t phân ly ki u hình 3: 1 thì P đ u ph i d h p t l P: Thân đ x thân đ Aa Aa GP: A, a; A, a F1: 1AA: 2Aa: 1aa 3 thân đ : 1 thân xanh ả II. Ph ạ D ng 1 ủ c a P. ể Xác đ nh ki u gen, ki u hình và t * Ph ủ ướ B c 1: Xác đ nh ki u gen c a P d a vào ki u hình c a P ế ướ P đ n F. B c 2: Vi * Ví dụ: Ở Gen B quy đ nh lông đen, gen b quy đ nh lông tr ng. Bi NST. Cho nòi gà thu n ch ng chân th p, lông tr ng giao ph i v i nòi gà chân cao, lông c F đen đ Xác đ nh t
1. Ti p t c cho F ỷ ệ l
ố ớ 1 giao ph i v i nhau. ở 2? ể F
Gi
ầ ế ụ phân ly ki u gen và ki u hình iả : ủ ể ầ ướ
ấ ắ ể
ể
ướ ơ ồ
ắ ấ
ể ấ ắ ắ ủ B c 1: Do P thu n ch ng nên ki u gen c a P là: Gà chân th p, lông tr ng có ki u gen AAbb Gà chân cao, lông đen có ki u gen aaBB B c 2: S đ lai P: Gà chân th p, lông tr ng x gà chân cao, lông đen AAbb aaBB GP: Ab; aB F1: AaBb – Gà chân cao, lông đen F1 x F1: AaBb x AaBb GF1: ( AB: Ab: aB: ab) ( AB: Ab: aB: ab) F2: 1AABB: 2AABb: 1AAbb: 2AaBB: 4AaBb: 2Aabb 1aaBB: 2aaBb: 1aabb ấ Ki u hình: 9 th p, đen: 3 th p, tr ng: 3 cao, đen: 1 cao, tr ng
Page 11
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ả ế ề ế t ki u hình P, k t qu lai.
ươ
ạ ự ể ị c cho các tính tr ng, xác đ nh ki u gen F ự 1 d a vào s phân tính
ề ạ ộ ố
ừ ể
ả
ề ấ ớ
c F ượ ả ỏ
ừ ệ ậ D ng 2ạ ể : Đ bài cho bi ị ể Xác đ nh ki u gen P ả i: * Ph ng pháp gi ướ ướ B c 1: Tìm quy ạ ặ ủ ừ c a t ng c p tính tr ng. ướ ủ ừ ậ B c 2: Tìm phép lai c a t ng tính tr ng m t và tìm quy lu t di truy n chi ph i. ể ủ ướ ế ơ ồ B c 3: T ki u hình P suy ra ki u gen c a nó và vi t s đ lai. ủ ỏ ậ ự ầ ố * Ví dụ: Khi cho lai 2 gi ng th c v t thu n ch ng màu đ , qu dài và màu vàng, ả ỏ ạ ượ ế ụ ả 1 giao ph n v i nhau thì 1 đ u cho qu đ , d ng tròn. Ti p t c cho F qu tròn đ ả ả ỏ ượ 2 thu đ đ c 901 cây qu đ , tròn: 299 cây qu đ , dài: 301 cây qu vàng, tròn: c F ả 103 cây qu vàng, dài. ế ơ ồ Bi n lu n vi t s đ lai t ế P đ n F
2?
Gi
iả : ạ ặ ướ ỷ ệ ủ ừ phân ly c a t ng c p tính tr ng ở 2 F
ả ỏ
ả
ả
ị ậ ắ ư ả ề ố ở ị ả ư ậ
ả ạ ạ
ướ
ạ ạ ạ ạ
ả ỏ ỷ ệ ướ ả F
ả ả
ả ộ ậ ả ỏ ề ề ậ ỏ
các gen di truy n theo quy lu t phân ly đ c l p. ủ ứ ầ ả ỏ ướ ể ả
ơ ồ
ả ỏ ả
ả ỏ
B c 1: T l Qu đ 901 + 299 3 = = Qu vàng 301+ 103 1 Qu tròn 901 + 301 3 = = Qu dài 299 + 103 1 Nh v y màu s c cũng nh hình d ng qu đ u b chi ph i b i đ nh lu t phân ly, ộ ỏ trong đó các qu tròn và đ là tính tr ng tr i. ả ỏ ị Quy c: Gen A quy đ nh tính tr ng qu đ ả ị Gen a quy đ nh tính tr ng qu vàng ả ị Gen B quy đ nh tính tr ng qu tròn ị ả Gen b quy đ nh tính tr ng qu dài ặ ư ậ ị ợ 1 d h p hai c p gen( AaBb) Nh v y F ả ở 2 là 9 cây qu đ , tròn: 3 cây qu vàng, tròn: 3 cây qu B c 2: T l phân tính đ ,ỏ ả dài: 1 cây qu vàng, dài = ( 3 cây qu đ : 1 cây qu vàng)( 3 cây qu tròn: 1 cây qu dài). Đi u này ch ng t B c 3: Do P thu n ch ng Cây qu đ , dài có ki u gen AAbb; cây qu vàng, ể tròn có ki u gen aaBB S đ lai: P: Cây qu đ , dài x cây qu vàng, tròn AAbb aaBB GP: Ab; aB F1: AaBb – cây qu đ , tròn F1 x F1: AaBb x AaBb GF1: ( AB, Ab, aB, ab) ( AB, Ab, aB, ab)
Page 12
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
F2:
AB AABB AABb AaBB AaBb Ab AABb AAbb AaBb Aabb aB AaBB AaBb aaBB aaBb ab AaBb Aabb aaBb aabb
GT AB Ab aB ab ỷ ệ ể ki u gen: 1AABB: 2AABb: 1AAbb
ọ ợ ố ượ ể ng h c sinh đ giúp các em
ậ ề ươ ươ ả ỏ ả ả
ờ ồ
ệ ậ
ả ậ ẫ ạ ễ ể ả i bài t p tôi th y h c sinh d hi u h n, k năng gi
ả ọ ng d n h c sinh gi ạ
ọ ạ ơ ọ ọ ậ ả
ấ ằ
ứ ậ ộ ỳ ứ
ừ ỳ ứ ể ư ậ ậ
ợ ố ượ
ự ư ể ậ ng h c sinh kh năng phân d ng bài t p đ các em t đ a ra
ợ ả ấ
ả ị
ể ế ậ ờ
ứ ạ ệ ế ỏ
ứ ự ừ ơ t ể ế ả ư ượ ẽ ấ ọ
ồ ưỡ ng pháp gi ể ậ ậ ệ ạ ơ ả ả
ạ ớ ợ
ố ớ ừ ậ ơ ả ạ ạ
ề ả ả
ả ơ ợ ả ả ấ
ư ố ắ ấ
ứ ạ ả i phù h p. N u càng có nhi u cách gi ọ ọ ọ ọ ng d n cho h c sinh làm bài.
ề ướ ộ ạ ả ấ ừ ậ ọ nh ng đi u c
ơ ở
ầ ổ ồ ọ ộ
ọ
ả ậ ủ ọ ể ọ ưở ứ ễ T l 2AaBB: 4AaBb: 2Aabb 1aaBB: 2aaBb: 1aabb ả ỏ ỷ ệ ể ki u hình: 9 qu đ , tròn: 3 qu đ , dài: 3 vàng, tròn: 1 vàng, dài. T l ạ ọ ng pháp gi ng d y phù h p đ i t 2.3. Ch n ph ượ ắ i bài t p di truy n. ng pháp gi n m đ c ph ả ạ ả Trong quá trình gi ng d y b n thân tôi đã đúc rút kinh nghi m, đ ng th i nghiên ạ ượ ứ c các d ng bài t p và trong quá trình c u thêm sách tham kh o và phân lo i đ ậ ấ ỹ ơ ọ ướ i bài t p h ọ ạ ự ứ ủ ọ i s h ng thú, đam mê trong h c t p. H c sinh c a h c sinh thành th o h n, đem l ậ ứ có h ng thú và ham thích h c môn Sinh h c và không còn ng i khi gi i các bài t p di truy n. ề ọ ạ ậ Tuy nhiên trong quá trình d y h c tôi nh n th y r ng trong các bài t p tu theo các ể ậ ộ ủ ọ ậ ạ d ng bài t p h c sinh có th nh n th c nhanh hay ch m, tu thu c m c đ c a ạ ọ ạ ứ ộ ừ đó tôi phân lo i h c sinh theo m c đ nh n th c đ đ a ra các d ng t ng bài và t ớ ừ ọ ậ ng h c sinh. bài t p khác nhau phù h p v i t ng đ i t ọ ạ ả 2.4. B i d ươ i đúng và phù h p nh t. ph ầ ề ạ ổ Th t v y, đ có cách nhìn t ng quát v lo i bài này, giáo viên ph i ch u khó đ u ư trí tu , th i gian đ tìm tòi, phát hi n ra các bài t p và x p chúng vào các nhóm t ệ ố đ n gi n đ n ph c t p, tuy t đ i không nên b qua các cùng d ng theo th t ắ ắ ạ c làm quen ch c ch n h c sinh s lúng túng d ng c b n vì r t có th n u ch a đ ặ khi g p ph i. ị ư * Đ a ra đ nh hu ng làm bài phù h p đ i v i t ng d ng bài. ừ Sau khi có các d ng bài c b n, giáo viên nh n xét, phân tích t ng d ng bài và ố ộ ạ ế ư đ a ra cách gi t. i cho m t d ng bài càng t Tuy nhiên, giáo viên ph i có ch n l c và nên đ a ra cách gi i đ n gi n nh t, tránh ph c t p hoá v n đ và làm cho h c sinh thêm r i r m. ẫ * Gi ng bài và h ư Khi đ a ra m t d ng bài t p, giáo viên ph i v n đáp h c sinh t ấ ể ạ ả b n nh t đ t o nên c s làm bài cho các em. Giáo viên không nên t ọ làm bài t ng quát r i yêu c u h c sinh đ c thu c và làm theo mà t ự làm giáo viên ph i cùng h c sinh xây d ng nên, cách làm bài ph i xu t phát t th c, suy lu n c a h c sinh đ h c sinh tin t ữ ề ơ ự ư đ a ra cách ướ ấ ả t c các b c ả ừ ế ấ ki n ớ ng vào cách làm bài và d ghi nh .
Page 13
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ụ ậ
ầ ự ủ ạ ạ ậ ớ
ậ ắ ạ ọ ế ạ ầ ọ ộ ị
ớ ọ ế ầ Sau khi đã xây d ng cách làm, giáo viên c n cho h c sinh làm bài t p áp d ng ngay. ọ ỗ ầ Khi đã có đ y đ các d ng bài, m i l n h c sinh ti p c n v i lo i bài t p này giáo viên yêu c u h c sinh xác đ nh xem chúng thu c d ng bài nào và nh c l i cách làm ồ r i m i cho h c sinh ti n hành.
Ế
ế ạ
ế ự ậ t bài t p.
Chuyên đ này tôi th c hi n trong h c kì I năm h c 20132014. Ti n hành d y 5 t th c nghi m ế Ả Ạ ƯỢ . C K T QU Đ T Đ ọ ọ ệ ề ự ế ệ ở ỗ ớ m i l p trong đó 3 ti ệ ở ớ ự ạ ế t lý thuy t, 2 ti ạ ơ ị ế l p 9A,B – t
i đ n v tôi đang công tác, tôi t ứ ươ ớ ộ ươ ế ọ ổ ớ ng v i ng đ
ượ ế ướ ti Sau khi ti n hành d y th c nghi m ứ ch c cho h c sinh làm bài ki m tra (cũng v i n i dung ki n th c t năm tr
ế L pớ
c), thu đ S bàiố ể ki m tra 33 32 ể ả ư c k t qu nh sau: iỏ Gi % 15,2 12,5 SL 5 4 9A 9B Khá % 24,2 21,9 SL 8 7 T. Bình % 42,4 46,8 SL 14 15 Y u, kém SL 6 6 % 18,2 18,8
ng tăng lên đáng k : t ọ i cao, gi m đ
ế
ế ụ ộ ườ ọ ấ ượ ế ọ ậ ng
ỷ ạ l ế ứ
ặ ả ế ạ ạ
ứ ế ộ ớ
ọ ớ ự ị ầ ổ
ạ ộ ự ứ ộ
ấ ượ ỹ ọ ự ứ ớ ể ỷ ấ ướ ả ể ế c tôi th y ch t l Qua k t qu ki m tra so v i năm tr ả ượ ỷ ệ ọ ỏ ệ ọ h c sinh y u, không có h c sinh kém. h c sinh khá gi l l c t ự ơ ạ ộ ố ọ ầ ề ế ọ H c sinh có n n p, tích c c h n trong ho t đ ng h c t p, s h c sinh y u lúc đ u ệ ỏ ứ ấ ơ là, th đ ng trong vi c tìm ra ki n th c th i i các h c sinh khá, gi r t l ả ọ ậ ủ ả ớ ể ớ trong l p, sau này đã có th tham gia góp s c mình vào k t qu h c t p c a c l p, ạ ơ ơ ự qua đó các em t tin h n không m c c m vì mình y u kém h n các b n, m nh d n ự ể phát bi u xây d ng bài. ơ ể H c sinh hi u sâu h n n i dung ki n th c m i. ổ ạ ộ ữ ầ L p ho t đ ng sôi n i, gi a th y và trò có s ho t đ ng nh p nhàng, th y t ệ ạ ộ ứ ự ch c các hình th c ho t đ ng, trò th c hi n m t cách tích c c. ủ ọ K năng làm bài và trình bày bài c a h c sinh lôgíc có khoa h c. ọ H c sinh t tin có h ng thú môn h c, ch t l ọ ậ ố ơ t h n... ng bài t p t
Page 14
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
Ậ Ầ Ế III. PH N K T LU N
ươ
ậ ạ ế ậ ầ ứ ề ữ
ọ ằ
ươ ng pháp gi
ụ ư ậ ọ ậ ố ộ ứ ế ữ ượ c nh ng ph ọ ọ ớ ề i bài t p di truy n sinh h c l p ề i nh ng ki n th c c b n c a ph n các quy lu t di truy n ế ạ t d y ả i t b môn
ộ ả ng pháp gi ứ ơ ả ủ ữ ắ ờ ư ệ ề ọ ậ
ộ ậ ầ ả ề ủ
ấ ậ ề
ữ ậ
ị bào h c c a các đ nh lu t đó.
ọ
ượ ệ ố ạ
c ti n hành gi i các d ng bài t p.
ộ ươ ng I(Sinh h c 9). ỷ ệ ơ ả c b n. l ậ ố ế ợ ề
ạ ệ ự ạ ạ ả ệ ử ụ ươ ệ
ả ệ ọ ế ứ ả ng pháp ạ ế ị ạ t b d y h c hi n đ i thì ọ i bài t p c th cũng h t s c quan tr ng. ng pháp gi
ố
t bi n pháp này giáo viên c n ph i: ị
ệ ể ắ ạ ạ ệ ố ế ơ ả ạ ng hi u qu vi c s d ng thi ậ ụ ể ươ ả ầ ậ ầ ư trí tu đ s p x p các bài t p ể ọ ỏ ượ c b qua các d ng c b n đ h c
ố ớ ừ ễ ể
ợ ứ ạ
ề ể ạ ọ
c l c h c c a t ng h c sinh đ có ph c kh năng t
ạ ủ ọ ị ế ề ng v cách gi
ươ ọ ủ ừ ư duy, sáng t o c a h c sinh. ướ ạ ầ i ho ch đ nh, bi ở t cách đ nh h ọ ở ớ ị ả ừ ạ ườ l p và
ế ệ ạ ở
ở ỏ ứ ể ầ ả ọ
ầ ổ ứ ự ự ươ ự ả ậ i các bài t p d a vào ph ạ ng pháp phân d ng ch c cho các em t l c gi
ụ ể ậ
ể ọ ậ ươ ệ
ở ng pháp gi ọ ậ i bài t p. ệ ệ ủ ộ ề ạ ế . ủ 1. Ý nghĩa c a sáng ki n Qua quá trình nghiên c u đ tài ph ệ ố 9 tôi đã h th ng hóa l ủ c a Menđen nh m giúp cho h c sinh n m v ng các ki n th c trong các ti ồ ạ chính khóa cũng nh ngo i khóa. Đ ng th i đ a ra đ ụ ể ộ ố ạ c th m t s bài t p thông d ng, t o đi u ki n cho h c sinh h c t p t ự ọ ừ ơ h n. T đó h c sinh có thái đ tích c c trong h c t p. ọ ể ế ộ i m t bài t p thu c ph n quy lu t di truy n c a Menđen, h c Đ ti n hành gi ữ ắ ầ sinh c n n m v ng nh ng v n đ sau: ủ ề ị Các đ nh lu t di truy n 1 2 3 c a Menđen. ơ ở ế ậ ọ ủ C s t ơ ở ế c h th ng hóa trong ch C s lý thuy t đã đ ậ ơ ả ệ ượ Phân bi c các d ng bài t p c b n, các t t đ ướ ắ ế ả ữ N m v ng các b ấ ượ ể Đ nâng cao ch t l ng b môn, bên c nh ph i k t h p nhi u ph ườ gi ng d y tích c c, tăng c ư ạ vi c phân d ng và đ a ra ph ệ ố ệ ự Mu n th c hi n t ứ ộ Nghiên c u kĩ n i dung bài d y, ch u khó đ u t ợ ộ theo d ng m t cách h p lý, tuy t đ i không đ ệ ố ậ sinh làm bài t p theo h th ng. ạ ớ ừ ả ươ ư i phù h p d hi u đ i v i t ng d ng bài, đúng v i t ng ng pháp gi Đ a ra ph ọ ố ượ ể ọ ấ ệ ng h c sinh, tránh vi c ph c t p hóa v n đ làm cho h c sinh thêm khó hi u. đ i t ắ ượ ự ả ắ N m b t đ ng pháp gi ng d y phù ả ượ ợ h p, phát huy đ ả ậ ả Giáo viên ph i là ng i bài t p ọ ọ ậ cho t ng h c sinh nhà. Ph i tìm m i cách t o b u không khí h c t p thân ơ ậ ế ứ ở ầ t kh i d y thi n, h ng kh i, trên tinh th n c i m , đoàn k t, thi đua lành m nh, bi ọ ề ẩ ế ủ ọ nhu c u h c h i, hi u bi t c a h c sinh và đánh th c kh năng ti m n trong h c sinh. C n t bài ể ả ậ t p đ gi i. ế ắ ườ ng xuyên ki m tra, nh c nh , cho bài t p đ h c sinh v n d ng các ki n Th ứ ả ọ th c đã h c vào vi c rèn luy n ph Giáo viên ch đ ng, sáng t o, khoa h c, nhi ệ ế ớ t tình tâm huy t v i ngh nghi p
ị ề ấ ế mà mình đã ch n.ọ 2. Ki n ngh , đ xu t:
Page 15
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
ọ ể ự ủ ộ ả ố ắ
ẫ ể ệ ữ ỏ ạ ụ ự ệ ệ ứ tìm các tài li u đ nghiên c u, song v n còn nh ng h n ch
ị ư ạ ế ộ ố ế i k t qu tôi xin có m t s ki n ngh nh sau:
ệ ườ
ả ậ ế ụ ụ ố ơ ả ườ ng: ộ ố ề ng mua b sung m t s tài li u, sách tham kh o, sách nâng cao v ị ể ng pháp gi i các bài t p di truy n, bi n d đ ph c v t ả ề ả t h n công tác gi ng
ơ ộ ạ ọ ạ
ọ ừ ủ ộ ạ ch c các bu i ngo i khóa, các câu l c b sinh h c t o sân ch i cho các ạ giác ch đ ng sáng t o trong h c sinh v a giúp các em
ắ ứ
ự i nh t đ giáo viên t tích lũy chuyên môn nghi p v ệ ụ
ậ ợ ả ấ ể ạ
ề ổ ứ ng ho t đ ng ngo i khoá, t ả ch c h i th o chuyên đ , t ộ ch c các cu c
ạ ụ ụ
ề ệ
ụ ể ạ ả ơ ươ ệ ả ạ ng pháp gi ng d y m i nhanh và hi u qu h n.
ớ ổ ườ ể ạ ng tri n khai các bu i sinh ho t chuyên môn liên tr
ườ ể ề ệ ẫ ng đ giáo viên có t o đi u ki n đ các giáo viên tham
ư ế ạ ạ ệ ệ ề t d y h c theo chuyên đ trong toàn huy n
ệ ả ạ
ể ọ ọ ộ ố ờ ệ ủ ả ề ề
ư ộ ồ ế ế ộ ọ ộ
ỏ ư ệ ạ
ể ả ạ ế ạ ầ ẩ
ọ ơ ở ả ọ ạ ầ ớ
ỡ ệ ấ ượ ng trong d y h c trong th i kì m i. ồ ệ ộ ờ ệ ạ
ứ ự ệ
ỡ ạ ệ ế ả Đ th c hi n m c tiêu c a b môn, b n thân tôi đã ph i c g ng h c h i, trao ế ổ đ i kinh nghi m, t ấ ị nh t đ nh. ự ự ể ề Đ đ tài th c s đem l ệ ố ớ + Đ i v i Ban giám hi u nhà tr ổ Tăng c ươ ph d y.ạ ổ ầ ổ ứ C n t ự ừ em v a kích thích tính t ơ ế ắ n m b t ki n th c sâu h n. ệ ề ọ ạ T o m i đi u ki n thu n l ế ự ờ , thao gi ng, ngo i khóa,…. qua các ti t d gi ạ ộ ổ ứ ộ ườ Tăng c ạ ồ ọ ạ ọ thi làm đ dùng d y h c ph c v cho d y h c.... ụ ộ ộ ồ ố ớ + Đ i v i H i đ ng b môn phòng giáo d c: ế ệ ấ ớ ậ ở M các l p t p hu n chuyên môn nghi p v đ t o đi u ki n cho giáo viên ti p ậ c n ph Tăng c ỏ ơ ộ c h i giao l u h c h i kinh nghi m l n nhau, ự d các ti ủ ả Trên đây là m t s kinh nghi m c a b n thân tôi trong quá trình gi ng d y. Tuy ệ nhiên do đi u ki n th i gian và kinh nghi m c a b n thân ch a nhi u do đó không ậ tránh kh i m t vài khi m khuy t. Vì v y, kính mong h i đ ng khoa h c b môn ệ ồ cũng nh các b n đ ng nghi p góp ý, giúp đ thêm đ b n sáng ki n kinh ngh m ả ơ ngày càng có tính kh thi h n góp ph n vào vi c đ y m nh gi ng d y b môn sinh ọ ứ h c trung h c c s đáp ng yêu c u ch t l Tôi xin chân thành c m n Ban giám hi u cùng các b n đ ng nghi p đã quan ả ơ ệ ề tâm, góp ý, giúp đ , t o đi u ki n cho tôi trong quá trình nghiên c u và th c hi n sáng ki n kinh nghi m này./
Page 16
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ Ph ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9
Ệ Ả
ọ ễ ễ ư ứ
ấ
ọ ễ ễ ệ ị ị
ễ ị t Sinh h c 9( Nguy n Th Vân, Nguy n Văn Sang) – NXBGD
ễ ư ứ ề
ng pháp gi ế ế ả ậ ứ ơ ả ơ ả ễ ễ ề ề ỹ ỹ
ọ i bài t p di truy n( Vũ Đ c L u) – NXBGD ọ ọ ữ ọ
ề ế ậ TÀI LI U THAM KH O ỹ 1. Sách Sinh h c 9(Nguy n Quang Vinh, Vũ Đ c L u, Nguy n Minh Công, Mai S Tu n) – NXBGD 2. Sách giáo viên Sinh h c 9( Nguy n Quang Vinh, Lê Th Hu , Nguy n Th Bích ọ ầ Ng c, Tr n Bá Hoành) – NXBGD ể ọ ố 3. Đ h c t ươ 4. Ph ề ữ 5. Nh ng ki n th c c b n v di truy n h c( Nguy n S Mai) – NXBGD ề ữ 6. Nh ng ki n thúc c b n v di truy n h c( Nguy n S Mai) – NXBGD ặ 7. Di truy n h c( Lê Đình Trung, Đ ng H u Lanh) – NXBGD ỗ ạ ọ 8. Lý thuy t và bài t p sinh h c( Đ M nh Hùng) – NXBT
Page 17
ươ ả ề ậ ươ ọ ớ ng pháp gi i bài t p di truy n ch ng trình Sinh h c l p 9 Ph
ủ ư
Ộ Ồ ƯỜ ƯỜ Ọ Ự Ệ NG NG I TH C HI N
Ng Th y Nam, ngày 02 tháng 04 năm 2014 H I Đ NG KHOA H C TR
ễ ọ ưở ễ ị ng Nguy n Th Thanh Tân
Nguy n Ng c Ph
