C NG HÒA XÃ H I CH NGHĨA VI T NAMỘ Ộ Ủ Ệ
Đc ộl p – T do – H nhậ ự ạ phúc
BÁO CÁO
BI N PHÁP GÓP PH N NÂNG CAO CH T L NG CÔNG TÁC GI NG D YỆ Ầ Ấ ƯỢ Ả Ạ
Tên bi n pháp:ệ
M t s gi i pháp nâng cao ch t l ng d y h c môn sinh h c l p 9ộ ố ả ấ ượ ạ ọ ọ ớ
Ph n I: Lý l chầ ị
1. H và tên tác gi : Phan Văn M nhọ ả ạ
2. Ch c v : Giáo viênứ ụ
3. Đn v công tác: Tr ng THCS Phú Giaơ ị ườ
Ph n II: N i dungầ ộ
I. LÝ DO CH N BI N PHÁPỌ Ệ
Xã h i ngày càng phát tri n thì vi c hình thành các k năng, năng l c độ ể ệ ỹ ự ể
đáp ng nh ng yêu c u phát tri n đó càng tr nên quanứ ữ ầ ể ở tr ng và c n thi t, nóọ ầ ế
tr thành m t trong nh ng v n đ đáng quan tâm c a toàn xã h i nói chungở ộ ữ ấ ề ủ ộ
và trong h th ng giáo d c n c nhà nói riêng. Trong khi đó, Sinh h c ph nệ ố ụ ướ ọ ả
ánh m i m t c a cu c s ng xã h i góp ph n hình thành phát tri n hoàn thi nọ ặ ủ ộ ố ộ ầ ể ệ
nhân cách cho h c sinh theo m c tiêu giáo d c. Nó là chìa khoá đ h c sinhọ ụ ụ ể ọ
ti n vào m i lĩnh v c khoa h c, m i ho t đng xã h i, nó có tác d ng sâuế ọ ự ọ ọ ạ ộ ộ ụ
s c và lâu b n đn đi s ng tâm h n trí tu con ng iắ ề ế ờ ố ồ ệ ườ .
Nh chúng ta đã bi t, Sinh h c là m t khoa h c th c nghi m, nên các ki nư ế ọ ộ ọ ự ệ ế
th c Sinh h c đc hình thành b ng ph ng pháp quan sát và thí nghi m, vìứ ọ ượ ằ ươ ệ
th các ki n th c và k năng h c t p Sinh h c s góp ph n vào vi c giáo d cế ế ứ ỹ ọ ậ ọ ẽ ầ ệ ụ
các k năng v n d ng trong cu c s ng nh : k năng t duy sáng t o; k năngỹ ậ ụ ộ ố ư ỹ ư ạ ỹ
t duy phê phán qua vi c phân tích, đi chi u các thông tin. T đó phân tích cácư ệ ố ế ừ
l a ch n và trình bày ý t ng qua vi c vi t báo cáo và trình bày các thông tinự ọ ưở ệ ế
Sinh h c; k năng gi i quy t v n đ thông qua vi c x lý các tình hu ng liênọ ỹ ả ế ấ ề ệ ử ố
quan đn bài h c, th c ti n s n xu t và cu c s ng, qua đó có đc các k năngế ọ ự ễ ả ấ ộ ố ượ ỹ
nh n di n và gi i quy t v n đ m t cách linh ho t, sáng t o.ậ ệ ả ế ấ ề ộ ạ ạ
Vì v y vi c đi m i ph ng pháp d y h c ậ ệ ổ ớ ươ ạ ọ môn Sinh h cọ nói riêng và điổ
m i ph ng pháp d y h c nói chung là vi c t ch c cho h c sinh các ho tớ ươ ạ ọ ệ ổ ứ ọ ạ
đng nh n th c, ộ ậ ứ t cácừ ho t đng nhóm, ạ ộ cá nhân, h c sinh ọcùng nhau tìm ki mế
thông tin r i x lý thông tin b ng cách so sánh, phân tích, khái quát, t o đi uồ ử ằ ạ ề
ki n cho vi c giáo d c các k năng s ng. Qua đó hình thành k năng giao ti p,ệ ệ ụ ỹ ố ỹ ế
ng x hòa nhã v i b n bè, l ng nghe tích c c, th hi n s t tin, tích c cứ ử ớ ạ ắ ự ể ệ ự ự ự
trong gi h c, có trách nhi m và có k năng qu n lý th i gian, t đó có k năngờ ọ ệ ỹ ả ờ ừ ỹ
t kh ng đnh b n thân, nh n bi t giá tr b n thân... ự ẳ ị ả ậ ế ị ả
Tuy nhiên trong th c t d y h c tr ng THCS nhi u h c sinh đang xemự ế ạ ọ ở ườ ề ọ
nh môn Sinh h c, vì nhi u nguyên nhân khác nhau, trong đó có nguyên nhânẹ ọ ề
xu t phát t giáo viên nh ch a th t s đi m i ph ng pháp d y h c, d yấ ừ ư ư ậ ự ổ ớ ươ ạ ọ ạ
còn n ng v truy n th ki n th c, nên ch a thu hút đc h c sinh ...d n t iặ ề ề ụ ế ứ ư ượ ọ ẫ ớ
ch a hình thành cho h c sinh đc các k năng, năng l c và ph m ch t đ v nư ọ ượ ỹ ự ẩ ấ ể ậ
d ng vào th c ti n cu c s ng.ụ ự ễ ộ ố
Qua t p hu n, chuyên đ đi m i trong so n giáo án, d y h c theo h ngậ ấ ề ổ ớ ạ ạ ọ ướ
phát huy ph m ch t và năng l c c a h c sinh tôi đã quy t đnh ch n n i dung: ẩ ấ ự ủ ọ ế ị ọ ộ
“M t s gi i pháp nâng cao ch t l ng d y h c môn sinh h c l p 9ộ ố ả ấ ượ ạ ọ ọ ớ ” làm
đ tài nghiên c u.ề ứ
II. N I DUNG BI N PHÁPỘ Ệ
Chúng ta đã bi t, cùng v i s phát tri n đng b các lĩnh v c trong toànế ớ ự ể ồ ộ ự
xã h i, giáo d c ph thông n c ta cũng đang th c hi n b c chuy n tộ ụ ổ ướ ự ệ ướ ể ừ
ch ng trình giáo d c ti p c n n i dung sang ti p c n năng l c c a ng iươ ụ ế ậ ộ ế ậ ự ủ ườ
h c, nghĩa là t ch quan tâm đn vi c h c sinh h c đc cái gì đn chọ ừ ỗ ế ệ ọ ọ ượ ế ỗ
quan tâm h c sinh v n d ng đc cái gì qua vi c h c. Đ đm b o đcọ ậ ụ ượ ệ ọ ể ả ả ượ
đi u đó, ph i th c hi n đc vi c chuy n t ph ng pháp d y h c theo l iề ả ự ệ ượ ệ ể ừ ươ ạ ọ ố
”truy n th m t chi u” sang d y h c cách v n d ng ki n th c, rèn luy n kề ụ ộ ề ạ ọ ậ ụ ế ứ ệ ỹ
năng, hình thành năng l c cho ng i h c; đng th i ph i chuy n cách đánhự ườ ọ ồ ờ ả ể
giá k t qu giáo d c t ki m tra trí nh sang ki m tra, đánh giá năng l c v nế ả ụ ừ ể ớ ể ự ậ
d ng ki n th c, gi i quy t v n đ, coi tr ng c ki m tra đánh giá k t quụ ế ứ ả ế ấ ề ọ ả ể ế ả
h c t p v i ki m tra đánh giá trong quá trình h c t p đ có th tác đng k pọ ậ ớ ể ọ ậ ể ể ộ ị
th i nh m nâng cao ch t l ng c a các ho t đng d y và h cờ ằ ấ ượ ủ ạ ộ ạ ọ .
1. Th c tr ngự ạ
Trong th c t đn v tôi công tác, h c sinh ch a th c s yêu và thích h cự ế ở ơ ị ọ ư ự ự ọ
môn Sinh h c. Các em ch a có s đu t và ch a dành th i gian cho môn h cọ ư ự ầ ư ư ờ ọ
này, th m chí còn lúng túng v ph ng pháp h c t p b môn. Vì th ch tậ ề ươ ọ ậ ộ ế ấ
l ng môn Sinh h c tr ng tôi nh ng năm tr c đây ch a đc cao. V y thìượ ọ ở ườ ữ ướ ư ượ ậ
làm th nào đ t o cho h c sinh h ng thú h c t p b môn, yêu thích b môn làế ể ạ ọ ứ ọ ậ ộ ộ
v n đ mà tôi r t băn khoăn. Vì v y chúng ta c n ph i kh i d y đc đam mêấ ề ấ ậ ầ ả ơ ậ ượ
h c Sinh h c cho h c sinh đ phát tri n đc năng l c cho các em. ọ ọ ọ ể ể ượ ự
Đ làm đc đi u đó, theo tôi tr c tiên ph i đi m i t b n thân giáo viênể ượ ề ướ ả ổ ớ ừ ả
– ng i t ch c ho t đng h c t p cho h c sinh.ườ ổ ứ ạ ộ ọ ậ ọ
Đ áp d ng bi n pháp này tôi đã ti n hành kh o sát ch t l ng c a môn ể ụ ệ ế ả ấ ượ ủ
Sinh h c đn v tôi công tác, k t qu nh sau:ọ ở ơ ị ế ả ư
TT L pớSố
lượ
ng
Giỏ
i
Khá Tru
ng
bình
Y uế Kém
Sl % Sl % Sl % Sl % Sl %
1 9A 35 1 2,8 3 8,5 26 74,4 5 14,3
2 9B 36 1 2,7 6 16,7 23 73,4 5 4,5 1 2,7
3 9C 31 2 6,5 23 74,1 6 19,4
4 9D 29 2 6,9 19 65,5 6 20,7 2 6,9
5 9E 33 1 3,0 5 15,2 24 72,8 3 9,0
6 9G 37 2 5,4 8 21,6 25 67,6 2 5,4
Nh v y qua k t qu kh o sát, ta th y đc ch t l ng h c t p môn Sinhư ậ ế ả ả ấ ượ ấ ượ ọ ậ
h c l p 9 còn ch a cao, khá gi i còn ít, y u kém đang chi m t l khá cao,ọ ở ớ ư ỏ ế ế ỷ ệ
đc bi t còn có l p không có h c sinh gi i. Tr c th c tr ng đó tôi đa s d ngặ ệ ớ ọ ỏ ướ ự ạ ử ụ
bi n pháp đ nâng cao ch t l ng d y h c môn sinh h c l p 9 nh sau:ệ ể ấ ượ ạ ọ ọ ớ ư
1. Bi n pháp 1. Thay đi cách đt v n đ ph n M đuệ ổ ặ ấ ề ở ầ ở ầ
Giáo viên nên ch n cách vào ho t đng M đu sao cho cu n hút đc sọ ạ ộ ở ầ ố ượ ự
chú ý c a c l p b ng nhi u cách khác nhau nh đa các hình nh, phim, tròủ ả ớ ằ ề ư ư ả
ch i hay câu chuy n liên quan đn n i dung bài h c, t o h ng thú cũng nhơ ệ ế ộ ọ ạ ứ ư
làm cho không khí h c t p tr nên thoái mái h n. Tuy nhiên không làm m t th iọ ậ ở ơ ấ ờ
gian quá nhi u làm nh h ng t i th i l ng bài h c.ề ả ưở ớ ờ ượ ọ
Ví d : Khi d y bài “ụ ạ Menđen và di truy n h cề ọ ” (Sinh h c l p 9) giáo viênọ ớ
cho h c sinh làm m t bài test nhanh b ng câu h i: ọ ộ ằ ỏ Hãy ch ra các đc đi mỉ ặ ể
gi ng và khác nhau gi a em và b m ?ố ữ ố ẹ D a vào s n ph m c a h c sinh, giáoự ả ẩ ủ ọ
viên d n vào bài: Các em có bi t t i sao có s gi ng và khác nhau gi a các emẫ ế ạ ự ố ữ
v i b m không? ớ ố ẹ Trong đi s ng hàng ngày, chúng ta th y nhi u hi n t ngờ ố ấ ề ệ ượ
đng v t, th c v t và con ng i gi a các cá th trong cùng m t dòng gi ngộ ậ ự ậ ườ ữ ể ộ ố
nhau, nh ng cũng trong nh ng cá th đó l i xu t hi n nh ng cá th có nh ngư ữ ể ạ ấ ệ ữ ể ữ
đc đi m khác v i b m chúng. V y nguyên nhân nào d n đn các hi nặ ể ớ ố ẹ ậ ẫ ế ệ
t ng trên? Di truy n h c s giúp ta tìm câu tr l i ?ượ ề ọ ẽ ả ờ
(hình nh đc s d ng trong trình chi u báo cáo)ả ượ ử ụ ế
2. Bi n pháp 2: Đi m i cách th c so n bài (xây d ng Kê hoach bai ệ ổ ớ ứ ạ ư
day).
V i s ch đo quy t li t c a Phòng giáo d c và Đào t o và s h ngớ ự ỉ ạ ế ệ ủ ụ ạ ự ướ
d n c a chuyên môn, tôi đã thay đi cách so n giáo án (Kê hoach bai day) theo ẫ ủ ổ ạ . .
h ng phát tri n năng l c và ph m ch t ng i hoc. Đ so n giáo án (xây d ngướ ể ự ẩ ấ ươ . ể ạ ư.
Kê hoach bai day) theo yêu c u m i, đòi h i giáo viên ph i nghiên c u k n i . . ầ ớ ỏ ả ứ ỹ ộ
dung bài d y, xác đnh ki n th c tr ng tâm, h ng phát tri n ph m ch t vàạ ị ế ứ ọ ướ ể ẩ ấ
năng l c c a h c sinh, đ d n hình thành cho h c sinh các năng l c và ph mự ủ ọ ể ầ ọ ự ẩ
ch t có th v n d ng trong th c ti n đi s ng c a h c sinh. Giáo án so n theoấ ể ậ ụ ự ễ ờ ố ủ ọ ạ
phát tri n năng l c và ph m ch t g m các ho t đng: ể ự ẩ ấ ồ ạ ộ
- Ho t đng kh i đng M đu - đây là ho t đng d n d t, thu hút, t oạ ộ ở ộ ở ầ ạ ộ ẫ ắ ạ
tâm th , t o h ng thú cho h c sinh và giúp h c sinh xác đnh đc ế ạ ứ ọ ọ ị ượ nhi m vệ ụ
c th c n gi i quy t trong bài h cụ ể ầ ả ế ọ ;
- Ho t đng Hình thành ki n th c - là ho t đng ạ ộ ế ứ ạ ộ giúp h c sinh th c hi nọ ự ệ
nhi m v h c t p đ chi m lĩnh ki n th c m i/gi i quy t v n đ/th c hi nệ ụ ọ ậ ể ế ế ứ ớ ả ế ấ ề ự ệ
nhi m v đt ra t Ho t đng 1.ệ ụ ặ ừ ạ ộ
- Ho t đng luy n t p – là ho t đng ạ ộ ệ ậ ạ ộ v n d ng ki n th c đã h c và yêuậ ụ ế ứ ọ
c u phát tri n các kĩ năng v n d ng ki n th c cho h c sinh.ầ ể ậ ụ ế ứ ọ
- Ho t đng v n d ng - nạ ộ ậ ụ êu rõ m c tiêu phát tri n năng l c c a h c sinhụ ể ự ủ ọ
thông qua nhi m v /yêu c u v n d ng ki n th c, kĩ năng vào th c ti n (theoệ ụ ầ ậ ụ ế ứ ự ễ
t ng bài ho c nhóm bài có n i dung phù h p).ừ ặ ộ ợ
Đi m đáng chú ý đây là trong K ho ch bài d y không c n nêu c thể ở ế ạ ạ ầ ụ ể
l i nói c a giáo viên, h c sinh mà t p trung mô t rõ ho t đng c th c aờ ủ ọ ậ ả ạ ộ ụ ể ủ
giáo viên: giáo viên giao nhi m v /yêu c u/quan sát/theo dõi/h ngệ ụ ầ ướ
d n/nh n xét/g i ý/ki m tra/đánh giá; h c sinh th cẫ ậ ợ ể ọ ự
hi n/đc/nghe/nhìn/vi t/trình bày/báo cáo/thí nghi m/th c hành/.ệ ọ ế ệ ự
(hình nh đc s d ng trong trình chi u báo cáo)ả ượ ử ụ ế
2. Bi n pháp 3: ệH ng d n h c sinh s d ng đ dùng d y h c đ khai ướ ẫ ọ ử ụ ồ ạ ọ ể
thác n i dung bài h cộ ọ
Đ dùng d y h c là ph ng ti n v t ch t giúp giáo viên và h c sinh tồ ạ ọ ươ ệ ậ ấ ọ ổ
ch c h p lý có hi u qu , quá trình giáo d c, gi ng d y đi v i các môn h cứ ợ ệ ả ụ ả ạ ố ớ ọ
trong nhà tr ng nói chung và môn Sinh h c nói riêng nh m th c hi n ch ngườ ọ ằ ự ệ ươ
trình d y h c.ạ ọ
Khi nói đn s d ng đ dùng thi t b d y h c, ng i giáo viên nghĩ ngayế ử ụ ồ ế ị ạ ọ ườ
đn các v t d ng tr c quan c th , các v t, hóa ch t, m u v t, mô hình, tranhế ậ ụ ự ụ ể ậ ấ ẫ ậ
nh... ả
Ví d : Khi s d ng tranh v “Lai hai c p tính tr ng” (Hình 4 - SGK, trangụ ử ụ ẽ ặ ạ
14, sinh 9) Yêu c u h c sinh quan sát tranh, k t h p v i ki n th c trong sáchầ ọ ế ợ ớ ế ứ
giáo khoa, trình bày thí nghi m c a Menđen. Qua tranh h c sinh ngoài trình bàyệ ủ ọ
đc thí nghi m thì còn n m đc vai trò c a b m qua phép lai là nh nhau,ượ ệ ắ ượ ủ ố ẹ ư
có 2 c p tính tr ng t ng ph n là c p vàng – xanh và tr n – nhăn...ặ ạ ươ ả ặ ơ
(hình nh đc s d ng trong trình chi u báo cáo)ả ượ ử ụ ế
4. Bi n pháp 4: T ch c các ho t đng d y h cệ ổ ứ ạ ộ ạ ọ
B n thân tôi th ng hay t ch c d y h c theo hai hình th c là:ả ườ ổ ứ ạ ọ ứ
Th nh tứ ấ , t ch c d y h c theo nhóm có s d ng phi u h c t p (th ngổ ứ ạ ọ ử ụ ế ọ ậ ườ
hay s d ng vì ít t n kém cho h c sinh): T ch c d y h c theo phi u h c t p.ử ụ ố ọ ổ ứ ạ ọ ế ọ ậ
V i cách t ch c này, c n nghiên c u kĩ n i dung c a bài đ ch n ra nh ngớ ổ ứ ầ ứ ộ ủ ể ọ ữ
ph n phù h p, thi t k các b ng bi u ho c đa ra nh ng câu h i, bài t p v iầ ợ ế ế ả ể ặ ư ữ ỏ ậ ớ
đnh h ng kèm theo đ h c sinh th o lu n nhóm và hoàn thành.ị ướ ể ọ ả ậ
Th hai,ứ t ch c d y h c theo nhóm s d ng kĩ thu t “Khăn ph (trai)ổ ứ ạ ọ ử ụ ậ ủ /
bàn”: Đ ti n hành kĩ thu t này, c n chia h c sinh thành nhóm (4 ng i/nhóm),ể ế ậ ầ ọ ườ
m i ng i ng i vào m t v trí đã đc s p x p. M i nhóm đc nh n m t tỗ ườ ồ ộ ị ượ ắ ế ỗ ượ ậ ộ ờ
gi y có chia các ô dành cho ho t đng c a t ng cá nhân, gi a là ô tr ng dànhấ ạ ộ ủ ừ ở ữ ố
cho k t qu chung c a nhóm sau khi đã th ng nh t ý ki n.ế ả ủ ố ấ ế
Giáo viên đa ra câu h i chung cho m i nhóm. Các cá nhân t p trung vàoư ỏ ỗ ậ
các câu h i đc giáo viên giao cho, ho t đng đc l p trong kho ng vài phút,ỏ ượ ạ ộ ộ ậ ả
vi t đáp án vào ô c a mình. Khi m i ng i đu đã xong, c nhóm b t đu chiaế ủ ọ ườ ề ả ắ ầ
s và th o lu n v các câu tr l i. Ti n hành vi t nh ng ý ki n chung c a cẻ ả ậ ề ả ờ ế ế ữ ế ủ ả
nhóm vào ô gi a t m khăn ph bàn.ữ ấ ủ
(hình nh đc s d ng trong trình chi u báo cáo)ả ượ ử ụ ế
5. Bi n pháp 5: Tăng c ng ng d ng công ngh thông tin trong d yệ ườ ứ ụ ệ ạ
h c.ọ
Theo quan đi m CNTT, đ đi m i ph ng pháp d y h c, ng i ta tìmể ể ổ ớ ươ ạ ọ ườ
nh ng “ữPh ng pháp làm tăng giá tr l ng tin, trao đi thông tin nhanhươ ị ượ ổ
h n, nhi u h n và hi u qu h nơ ề ơ ệ ả ơ ”. Chúng ta đó bi t, giá tr l n nh t c a vi cế ị ớ ấ ủ ệ