DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH
THÔNG QUA CHỦ ĐỀ “MÁY ĐIỆN” TRONG CHƯƠNG TRÌNH
VẬT LÍ 12 THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEM
MÔN: VẬT LÝ
NGHÖ AN - 2022
SỞ GD&ĐT NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT NGUYỄN SỸ SÁCH
TRƯỜNG THPT ANH SƠN 2
----------------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC TỰ HỌC CHO HỌC SINH
THÔNG QUA CHỦ ĐỀ “MÁY ĐIỆN” TRONG CHƯƠNG TRÌNH
VẬT LÍ 12 THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEM
Lĩnh vực : VẬT LÝ
Tổ bộ môn : KHOA HỌC TỰ NHIÊN
Tên tác giả : LƯƠNG THANH HẢI
PHẠM THỊ THANH HOA
Năm thực hiện : 2021 - 2022
Số điện thoại : 0979 336 936
MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ ...................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................................. 1
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 2
2.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................... 2
2.2. Phạm vi nghiên cứu ...................................................................................................... 2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................................... 2
4. Kế hoạch nghiên cứu ....................................................................................................... 2
5. Đóng góp của đề tài ......................................................................................................... 3
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................................ 4
CHƯƠNG I - CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ................................ 4
1.1. Cơ sở lí luận .................................................................................................................. 4
1.1.1. Năng lực .................................................................................................................... 4
1.1.1.1. Khái niệm năng lực................................................................................................. 4
1.1.1.2. Các năng lực chuyên biệt cần hình thành và phát triển cho học sinh trong dạy học
môn Vật lí ............................................................................................................................ 4
1.1.2. Năng lực tự học ......................................................................................................... 5
1.1.2.1. Khái niệm tự học và năng lực tự học...................................................................... 5
1.1.2.2. Cấu trúc của năng lực tự học .................................................................................. 6
1.1.2.3. Các hình thức tự học ............................................................................................... 6
1.1.3. Giáo dục STEM ......................................................................................................... 7
1.1.3.1. Khái niệm giáo dục STEM ..................................................................................... 7
1.1.3.2. Mục tiêu của giáo dục STEM ................................................................................. 7
1.1.3.3. Định hướng giáo dục STEM trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 ......... 8
1.1.3.4. Các kĩ năng trong giáo dục STEM ......................................................................... 8
1.1.3.5. Xây dựng và thực hiện bài học STEM ................................................................... 9
1.1.3.6. Đánh giá trong tổ chức dạy học theo định hướng giáo dục STEM ...................... 10
1.1.4. Dạy học Vật lí theo định hướng giáo dục STEM nhằm phát triển năng lực tự học
cho học sinh ....................................................................................................................... 10
1.2. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................................ 11
1.2.1. Thực trạng việc vận dụng giáo dục STEM trong dạy học tại một số trường THPT
trên địa bàn huyện Miền núi - tỉnh Nghệ An ..................................................................... 11
1.2.2. Thực trạng dạy học Vật lí theo định hướng giáo dục STEM nhằm phát triển năng
lực tự học của HS tại một số trường THPT trên địa bàn huyện Anh Sơn và huyện Thanh
Chương. ............................................................................................................................. 12
1.3. Đề xuất một số giải pháp phát triển năng lực tự học của học sinh thông qua dạy học
chủ đề vật lý THPT theo giáo dục STEM ......................................................................... 15
1.3.1. Động cơ hóa hoạt động học tập của học sinh .......................................................... 15
1.3.2. Hướng dẫn HS xây dựng kế hoạch học tập ............................................................. 15
1.3.3. Hướng dẫn HS chọn lọc tư liệu, tình huống liên quan đến nội dung bài học qua các
kênh thông tin đại chúng hoặc qua thực tế đời sống phù hợp với môn học, hướng tới phát
triển năng lực tự học cho học sinh ..................................................................................... 16
1.3.4. Thiết lập môi trường ảo nâng cao năng lực và thói quen tự học của học sinh Trung
học Phổ thông .................................................................................................................... 17
1.3.5. Tổ chức cho học sinh làm việc nhóm kết hợp với thảo luận lớp ............................. 18
1.3.6. Xây dựng ý thức tự học ........................................................................................... 18
CHƯƠNG II - THIẾT KẾ VÀ TỔ CHỨC THỰC HIỆN DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “MÁY
ĐIỆN” THEO ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC STEM NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC
TỰ HỌC ............................................................................................................................ 19
2.1. Lí do chọn chủ đề ....................................................................................................... 19
2.2. Xác định mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học chủ đề Máy điện theo định
hướng giáo dục STEM....................................................................................................... 20
2.2.1. Mục tiêu ................................................................................................................... 20
2.2.1.1. Về kiến thức STEM .............................................................................................. 20
2.2.1.2. Kỹ năng................................................................................................................. 20
2.2.1.3. Thái độ .................................................................................................................. 21
2.2.1.4. Các năng lực được hình thành và phát triển cho HS ............................................ 21
2.2.2. Nội dung dạy học chủ đề Máy điện theo định hướng giáo dục STEM. .................. 21
2.2.3. Xây dựng tiến trình dạy học chủ đề Máy điện theo định hướng giáo dục STEM .. 22
2.2.4. Phương pháp và kỹ thuật dạy học ........................................................................... 22
2.2.5. Phương pháp kiểm tra đánh giá. (Trình bày tại phụ lục 3) .................................... 22
2.2.6. Thiết bị dạy học, học liệu ........................................................................................ 23
2.2.7. Những công việc chuẩn bị cho phương án tổ chức dạy học.................................... 23
2.2.7.1. Giáo viên............................................................................................................... 23
2.2.7.2. Học sinh ................................................................................................................ 24
2.3. Xây dựng kế hoạch dạy học ....................................................................................... 24
2.3.1. Lập kế hoạch thực hiện ............................................................................................ 24
2.3.2. Thiết kế chuỗi hoạt động học .................................................................................. 25
2.3.2.1. Hướng dẫn chung ................................................................................................. 25
2.3.2.2. Hướng dẫn chi tiết các hoạt động học tại trường THPT chúng tôi công tác ........ 27
2.3.2.3. Chương trình kết nối lớp học giữa 12A2 Trường THPT Anh Sơn 2 và lớp 12C1
trường THPT Nguyễn Sỹ Sách .......................................................................................... 30
2.4. Tổ chức dạy học theo kế hoạch .................................................................................. 32
2.5. Một số hình ảnh của hoạt động khi dạy học chủ đề máy điện theo định hướng giáo
dục STEM. ......................................................................................................................... 33
2.5.1. GV triển khai dự án ................................................................................................. 33
2.5.2. Hoạt động thực hiện dự án ...................................................................................... 34
2.6. Đánh giá kết quả thực nghiệm đề tài .......................................................................... 40
PHẦN III: KẾT LUẬN ................................................................................................... 47
1
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “Còn sống thì còn phải học”, Và cho rằng:
“Về cách học phải lấy tự học làm cốt”. Có thể nói tự học là một tư tưởng lớn của
Hồ Chí Minh về phương pháp học tập. Những lời chỉ dẫn quý báu và những bài
học kinh nghiệm sâu sắc rút ra từ chính tấm gương tự học bền bỉ và thành công của
Người đến ngày nay vẫn còn nguyên giá trị.
Trong thời đại cách mạng 4.0 khoa học kĩ thuật phát triển nhanh chóng, nhà
trường dù tốt đến mấy cũng không thể đáp ứng hết nhu cầu học tập của người học
cũng như đòi hỏi ngày càng cao của đời sống xã hội. Vì vậy bồi dưỡng năng lực tự
học cho học sinh khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường phổ thông là công việc có
vị trí rất quan trọng.
Ngày 04/11/2013 tại Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa
XI đã ban hành Nghị quyết số 29-NQ/TW về đổi mới căn bản và toàn diện giáo
dục. Nghị quyết chỉ rõ: “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo
nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị
kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi
với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia
đình và giáo dục xã hội.”
"...Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình
thành phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định
hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, chú
trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin học, năng
lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát triển khả năng
sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời."
Thông tư 32/2018/TT –BGDĐT ban hành Chương trình giáo dục phổ thông
mới đã cụ thể hóa mục tiêu giáo dục phổ thông nhấn mạnh việc đổi mới phương
pháp dạy học (PPDH) theo định hướng phát huy tính tích cực nhận thức của
học sinh (HS) và trọng tâm là hình thành, phát triển năng lực tự học (NLTH).
Năng lực tự học là khả năng huy động, tổng hợp kiến thức, kĩ năng và các thuộc
tính tâm lí cá nhân như hứng thú, niềm tin, ý chí để thực hiện thành công việc vận
dụng tri thức đã học để giải quyết được các vấn đề thực tiễn.
Vật lí với đặc thù là bộ môn khoa học thực nghiệm có tính công nghệ và kỹ
thuật, có nhiều kiến thức liên quan đến thực tiễn, thực hành như máy phát điện,
động cơ điện, máy biến áp… nên yêu cầu mới đối với GV vật lí và HS là phải thay
đổi phương pháp, hình thức dạy và học; trong đó, dạy học Vật lí theo định hướng
giáo dục STEM là một trong những hình thức dạy học hiệu quả góp phần nâng cao
chất lượng dạy học và phát triển năng lực của HS. Giáo dục STEM có khả năng
thúc đẩy HS học tập giúp hình thành phát triển năng lực tự học.
