SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT KỲ SƠN
------
THỰC TRẠNG, GIẢI PHÁP NÂNG CAO KỸ NĂNG
GIAO TIẾP CỦA HỌC SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ
Ở TRƯỜNG THPT KỲ SƠN, TỈNH NGHỆ AN
Họ và tên tác giả: Thái Khắc Hoàn;
Cao Thị Hải Yến
Lĩnh vực: Kỹ năng sống
Kỳ Sơn, tháng 03/2021
1
MỤC LỤC
Phần I. Đặt Vấn đề 3
Phần II. Nội dung nghiên cứu
I. TỔNG QUÁT TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÍ LUẬN
1.1. Kỹ năng giao tiếp 4
1.2. Vai trò của giao tiếp 4
1.3. Phương tiện trong giao tiếp 5
1.4. Một số kĩ năng giao tiếp cơ bản 7
II. THỰC TRẠNG KỸ NĂNG GIAO TIẾP CỦA HỌC SINH DÂN TỘC
THIỂU SỐ Ở TRƯỜNG THPT KỲ SƠN
2.1. Khái quát về thực trạng 8
2.2. Tổ chức điều tra khảo sát 9
2.3. Thực trạng kĩ năng giao tiếp của HSDTTS ở trường THPT Kỳ Sơn
10
2.4. Nguyên nhân 23
III. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO KỸ NĂNG GIAO TIẾP CHO HỌC
SINH DÂN TỘC THIỂU SỐ Ở TRƯỜNG THPT KỲ SƠN
3.1. Phân loại được khả năng giao tiếp của các em trong lớp: 26
3.2. Tạo môi trường học tập hòa đồng thân thiện giữa học sinh các dân tộc.
27
3.3. Xác định những kỹ năng cơ bản trong giao tiếp cần rèn luyện cho học
sinh dân tộc thiểu số. 31
3.4. Rèn luyện kỹ năng giao tiếp thông qua hoạt động học tập. 33
3.5. Rèn luyện kỹ năng giao tiếp qua hoạt động ngoài giờ lên lớp. 35
3.6. Mở rộng môi trường giao tiếp ở gia đình và cộng đồng. 39
3.7. Tổ chức thi đua, động viên khen thưởng 39
IV. KHẢO SÁT THỰC NGHIỆM
4.1. Mục đích của khảo nghiệm 40
4.2. Nội dung thực nghiệm 40
4.3. Đối tượng thực nghiệm 40
4.4. Cách thức thực nghiệm 40
4.5. Xử lý, phân tích và đánh giá kết quả thực nghiệm 44
Phần III. Kết luận 44
2
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
STT
VIẾT TẮT
VIẾT ĐẦY ĐỦ
1
ĐC
Đối chứng
2
KNGT
Kỹ năng giao tiếp
3
KN
Kỹ năng
4
THCS & THPT
Trung học cơ sở và Trung học phổ thông
5
TN
Thực nghiệm
6
HSDTTS
Học sinh dân tộc thiểu số
7
DTTS
Dân tộc thiểu số
3
Phần I. Đặt Vấn đề
Giáo dục con người là mục tiêu, nhiệm vụ hàng đầu của mỗi quốc gia, dân
tộc. Xã hội ngày càng phát triển, thì giáo dục càng được chú trọng và nâng cao.
Hầu hết các nước trên thế giới đều nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục mà
đầu tư cho giáo dục một cách toàn diện nhất. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư có lãi
nhất đối với một con người, nhà trường, gia đình và xã hội. Chính vì vậy, trong
những năm gần đây, Đảng và nhà nước ta đã có những chính sách thiết thực, có
những phương pháp để đổi mới nền giáo dục nước nhà. Chiến lược phát triển giáo
dục giai đoạn 2011 - 2020, Chính phủ đã xác định "Đến năm 2020 nền giáo dục
nước ta được đổi mới căn bản và toàn diện theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa,
xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế; chất lượng giáo dục được nâng cao
một cách toàn diện gồm: giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, năng lực sáng tạo, năng
lực thực hành... đặc biệt là chất lượng giáo dục, văn hóa, đạo đức, kỹ năng sống,
pháp luật, ngoại ngữ, tin học,...". Để phát triển giáo dục một cách toàn diện, đòi
hỏi nhà trường, thầy cô giáo, gia đình, các tổ chức đoàn thể phải phối hợp chặt chẽ
với nhau để giáo dục học sinh. Giáo dục không chỉ là cung cấp kiến thức trên sách
vở mà qua đó giáo dục kỹ năng sống cho học sinh, giúp học sinh biến tri thức
thành hành động, thái độ thành hành vi, kỹ năng để sống an toàn, khỏe mạnh,
thành công và hiệu quả.
Tuy nhiên, việc tổ chức giáo dục, phát triển kỹ năng giao tiếp cho học sinh
bậc trung học, đặc biệt là học sinh đồng bào dân tộc thiểu số vẫn còn nhiều bất cập.
Các trường học, các cơ sở giáo dục đa phần đều chưa chú trọng đến việc phát triển
kỹ năng giao tiếp cho học sinh, các kỹ năng này chủ yếu được hình thành tự phát
thông qua việc tự rèn luyện, qua các hoạt động của học sinh, qua sự giáo dục của
nhà trường, gia đình và xã hội.
Kỳ Sơn là một trong ba huyện của Nghệ An được xếp vào các huyện nghèo,
là một trong 9 huyện khó khăn nhất của cả nước. Người dân trong huyện vẫn mang
nặng tâm lý trông chờ, ỷ lại vào các chính sách trợ cấp của Nhà nước. Đây cũng là
lực cản không nhỏ đối với công cuộc đi lên của huyện. Xác định rõ những khó
khăn trên con đường phát triển, trong những năm qua, Đảng bộ, Chính quyền và
Nhân dân Kỳ Sơn đã phấn đấu không ngừng, đưa Kỳ Sơn không chỉ vững mạnh về
an ninh - quốc phòng mà kinh tế - xã hội cũng có nhiều tiến bộ.
Là giáo viên lâu năm, qua thực tiễn chúng tôi cảm nhận thấy tầm quan trọng
của giao tiếp, đặc biệt về kỹ năng giao tiếp của các em học sinh đồng bào dân tộc
thiểu số trong trường. Do đó, việc nghiên cứu về kỹ năng giao tiếp của học sinh
dân tộc thiểu số là một việc làm cần thiết góp phần nâng cao chất lượng giáo dục
và học tập ở trường THCS&THPT hiện nay. Từ những phân tích trên, tôi chọn
nghiên cứu đề tài: “Thực trạng, giải pháp nâng cao kỹ năng giao tiếp của học
sinh dân tộc thiểu số ở trường THPT Kỳ Sơn”
4
Phần II. Nội dung nghiên cứu
I. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.1. Kĩ năng giao tiếp
Nghiên cứu về kỹ năng giao tiếp, tác giả Hoàng Anh quan niệm về kỹ năng
giao tiếp là năng lực của con người biểu hiện trong quá trình giao tiếp. Đó là các
khả năng sử dụng hợp lý các phương tiện ngôn ngữ và phi ngôn ngữ... là hệ thống
các thao tác cử chỉ, điệu bộ hành vi được chủ thể giao tiếp phối hợp hài hòa.
Tác giả Ngô Công Hoàn đã coi kỹ năng giao tiếp "là khả năng tri giác hiểu
được những biểu hiện bên ngoài cũng như những diễn biến bên trong của các hiện
tượng, trạng thái, phẩm chất tâm lý của đối tượng giao tiếp". Như vậy, ta thấy
rằng: Kỹ năng giao tiếp của mỗi người bao hàm cả khả năng vận dụng vốn tri thức,
vốn kinh nghiệm của bản thân chủ thể giao tiếp, khả năng điều khiển đối tượng
giao tiếp.
Kỹ năng giao tiếp của con người trong xã hội bao gồm kỹ năng lắng nghe,
thấu hiểu, chia sẻ, kỹ năng nhận và truyền thông tin, kỹ năng biểu đạt thái độ và cử
chỉ hành vi phi ngôn ngữ, kỹ năng tự nhận thức về bản thân, kỹ năng từ chối lời
yêu cầu đề nghị của người khác, kỹ năng thương lượng và xử lý tình huống, kỹ
năng hợp tác, kỹ năng chào hỏi, nói lời cảm ơn xin lỗi, kỹ năng thiết lập mối quan
hệ với đối tượng... Học sinh trong trường trung học, đặc biệt là học sinh dân tộc
thiểu số cần phải thực hiện có hiệu quả các kỹ năng giao tiếp trong nhà trường, gia
đình và xã hội nhằm thực hiện các mục đích học tập, vui chơi, rèn luyện để phát
triển nhân cách. Nói cách khác, kỹ năng giao tiếp của học sinh dân tộc thiểu số
được hình thành và phát triển trong một môi trường rộng lớn và quan hệ chặt chẽ
với nhau là: Nhà trường, gia đình và xã hội.
1.2. Vai trò của giao tiếp
Thông qua giao tiếp, con người trao đổi thông tin, tư tưởng, tình cảm,
xúc cảm, kinh nghiệm sống...để biến nó thành tri thức, kỹ năng sống của mỗi
người. Kỹ năng giao tiếp giúp con người thành công trong giao tiếp và từ đó,
con người hình thành, phát triển nhân cách, tạo nên hệ giá trị sống tích cực và
tạo lập các mối quan hệ tốt đẹp trong cuộc sống. Trong xã hội, con người là
tổng hòa các mối quan hệ và vì vậy, kỹ năng giao tiếp giữ vai trò quan trọng.
1.2.1. Giao tiếp trong sự hình thành và phát triển nhân cách.
Giao tiếp là nhu cầu của cuộc sống, là điều kiện tồn tại, phát triển của
con người và xã hội. Thông qua giao tiếp, cá nhân gia nhập vào các mối quan hệ xã
hội, tiếp thu nền văn hoá xã hội - lịch sử biến nó thành cái riêng của mình, cũng
qua quá trình giao tiếp con người truyền đạt lại những kinh nghiệm xã hội - lịch sử
của bản thân cho người khác, cho xã hội, đồng thời tiếp thu các kinh nghiệm xã hội
- lịch sử của loài người chuyển thành kinh nghiệm của bản thân.