1/29
A. ĐẶT VẤN ĐỀ
“Trẻ em hôm nay, thế giới ngày mai”
Trẻ em là mối quan tâm hàng đầu của gia đình, cộng đồng và toàn xã hội. Trẻ
em là mầm non của đất nước. Do đó, trẻ em cần được hưởng sự giáo dục, được tạo
điều kiện để tham gia đầy đủ các hoạt động giáo dục và được hưởng sự dạy dỗ chu đáo
của mọi người từ gia đình đến xã hội. Đặc biệt là việc giáo dục trẻ chậm phát triển trí
tuệ, ngôn ngữ nói riêng và trẻ khuyết tật nói chung học hòa nhập ở trường mầm non.
Giáo dục trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ đã trở thành nhiệm vụ quan trọng và đầy
tính nhân văn của ngành giáo dục. Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ chậm phát triển trí
tuệ ở lứa tuổi mầm non cực kỳ quan trọng. Ngôn ngữ của trẻ phát triển tốt sẽ giúp trẻ
có nhận thức và giao tiếp tốt, từ đó kích thích trí tuệ của trẻ phát triển. Ngôn ngữ góp
phần quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách cho trẻ. Không có ngôn
ngữ không thể giao tiếp được, thậm chí không thể tồn tại được, nhất là đứa trẻ, một
sinh thể yếu ớt rất cần đến sự chăm sóc, bảo vệ của người lớn. Ngôn ngữ làm cho đứa
trẻ trở thành một thành viên của xã hội loài người. Ngôn ngữ là công cụ hữu hiệu để trẻ
có thể bày t những nguyện vọng của mình từ khi còn nh để người lớn có thể chăm
sóc, điều khiển, giáo dục trẻ.
Trẻ em chậm phát triển trí tuệ không ch km về mặt nhận thức mà thường
ko theo sự kiếm khuyết về khả năng ngôn ngữ. Đặc điểm cơ bản của trẻ em này
là chậm biết nói, thường mc các khuyết tật nói khó, nói ngọng, nói lp hoặc
phát âm. Sự mặc cảm tật nguyền, ảnh hưởng của bệnh l về thần kinh nên trẻ hay
sợ sệt, nhút nhát không dám tiếp xúc với những người lạ, không muốn tham gia
vào các hoạt động tập thể. Chính những điều này làm cản trở và giảm hiệu quả
của việc nuôi dưng, giáo dục và phát triển của trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn
ngữ. Vì vậy, việc giáo dục trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ là hết sức quan
trọng và cần thiết để giúp trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ phát triển hết khả
năng và phát huy tiềm năng học hi.
Thực tế trong xã hội hiện nay, nhiều phụ huynh rất quan tâm đến việc phát triển
ngôn ngữ cho trẻ ngay từ b. Họ đã nghiên cứu sách báo, tài liệu trên mạng
internet…để nuôi dạy con một cách khoa học. Tuy nhiên bên cạnh đó, một bộ phận
không nh phụ huynh bị cuốn theo công việc. Mọi sinh hoạt của trẻ đều giao hết cho
người giúp việc. Nhiều trẻ lớn lên trong không gian giao tiếp chật trội. Sinh hoạt hàng
ngày chủ yếu là ăn, ngủ, vệ sinh cá nhân, chơi một mình, xem ti vi và xem điện
thoại. Đó là một trong những yếu tố dẫn đến trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ.
Bên cạnh đó, đối với một số cháu không được sự ưu ái của tạo hóa nên từ khi sinh ra
đã chịu nhiều thiệt thòi hơn các bạn cùng lứa, lại không được sự quan tâm và chưa có
2/29
biện pháp can thiệp kịp thời của phụ huynh nên đến tuổi đi học trường mầm non trẻ
đã chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ hơn các bạn.
Vấn đề phát triển trí tuệ, ngôn ngữ cho trẻ mầm non nói chung và trẻ 24 - 36
tháng tuổi nói riêng từ lâu đã được Bộ giáo dục và Đào tạo, Sở giáo dục và Đào tạo
Thành Phố rất quan tâm. Đã ban hành chương trình Giáo dục mầm non, trong đó đề
ra những mục tiêu, nội dung giáo dục rất cụ thể, hướng dẫn giáo dục thực hiện rất rõ
ràng. Phòng Giáo dục và Đào tạo Huyện, Ban giám hiệu nhà trường đã tổ chức tập
huấn, kiến tập các chuyên đề, sinh hoạt chuyên môn trao đổi về vấn đề này. Đặc biệt
trong kế hoạch thực hiện nhiệm vụ năm học 2016 - 2017, Ban giám hiệu nhà trường
tôi đưa ra các ch tiêu cụ thể về việc giáo dục trẻ khuyết tật học và hòa nhập. Ngay từ
đầu năm học, Ban giám hiệu nhà trường đã ch đạo các lớp rà soát, báo cáo số lượng
trẻ khuyết tật thể nh trong đó có trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ để hướng dẫn,
ch đạo giáo viên lập hồ sơ theo dõi sự phát triển của trẻ, xây dựng mục tiêu, nội
dung, chương trình giáo dục hòa nhập cụ thể, phù hợp với trẻ khuyết tật. Tuy nhiên
để áp dụng thực tế vào chính trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ ở lớp tôi thì còn rất
khó khăn.
Là một giáo viên trẻ, có nhiệt huyết với nghề, với mong muốn trẻ chậm phát
triển trí tuệ, ngôn ngữ ở lớp mình sẽ có sự phát triển hơn về mặt nhận thức và ngôn
ngữ, từ đó phát triển nhân cách một cách toàn diện, hòa nhập được với các bạn trong
lớp. Nên tôi luôn băn khoăn, trăn trở để tìm ra các biện pháp thực hiện hiệu quả cho
trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ ở lớp mình. Sau thời gian nghiên cứu, áp dụng
một loạt các biện pháp, cháu chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ ở lớp tôi đã có tiến bộ
rõ rệt. Vì vậy, tôi xin mạnh dạn trao đổi với chị em đồng nghiệp dưới dạng đề tài sáng
kiến kinh nghiệm: “Kinh nghiệm giáo dục trẻ 24 - 36 tháng tuổi chậm phát triển trí
tuệ, ngôn ngữ học hòa nhập trong trường mầm non”.
* Mục đích của đề tài:
- Đánh giá thực trạng sự nhận thức và phát triển ngôn ngữ của trẻ chậm phát
triển trí tuệ, ngôn ngữ học hòa nhập với môi trường giáo dục bình thường tại lớp
nhà trẻ 24 - 36 tháng tuổi trong trường mầm non.
- Tìm ra hệ thống các biện pháp giáo dục trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ
học hòa nhập với môi trường giáo dục bình thường tại lớp nhà trẻ, lứa tuổi 24 -
36 tháng trong trường mầm non.
* Đối tượng nghiên cứu: Các biện pháp giáo dục trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn
ngữ học hòa nhập tại lớp nhà trẻ (24 - 36 tháng tuổi) trong trường mầm non.
* Phạm vi áp dụng: Lớp nhà trẻ, lứa tuổi 24 - 36 tháng tuổi trong trường mầm
non, năm học 2016 - 2017.
3/29
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN:
Trẻ em chậm phát triển trí tuệ không ch km về mặt nhận thức mà thường
ko theo sự kiếm khuyết về khả năng ngôn ngữ. Điều này do sự suy yếu các chức
năng bên trong v não tới việc hình thành rất chậm mối liên hệ phân biệt có điều
kiện trong tất cả các cơ quan phân tích tiếng nói, km theo sự rối loạn của hệ
thần kinh gây khó khăn cho việc xác lập những định hình năng động trên v não.
Tình trạng chậm phát triển ngôn ngữ còn do nguyên nhân những mối liên hệ có
điều kiện không bền vững được hình thành chậm ở vùng cơ quan phân tích thính
giác. Do những nguyên nhân này mà trẻ không hiểu được những từ mới và cụm
từ mới. Chính vì lẽ đó trẻ ch lựa chọn được số ít các từ vựng dẫn đến tình trạng
ngho vốn từ. Một số từ mà trẻ tích ly được cng dần bị lãng quên nếu không
được củng cố một cách liên tục. Trẻ em chậm phát triển trí tuệ phân biệt rất km
các âm gần giống nhau, đặc biệt là các âm phụ. Mặt khác, trẻ còn mc nhiều lỗi
phát âm sai và các tật ngôn ngữ như nói khó, nói ngọng, nói lp... Qua nghiên
cứu người ta còn cho thấy sự phát triển rất km của thính giác âm vị dẫn đến sự
thay thế âm này bng âm khác trong âm của đứa trẻ. Các trẻ chậm phát triển trí
tuệ do bị tổn thất trung ương thần kinh ko theo sự ảnh hưởng nghiêm trọng đến
tri giác nghe, hiện tượng co giật hay bị liệt cứng làm tổn thất đến cơ quan vận
động ngôn ngữ sẽ nảy sinh các khuyết tật về ngôn ngữ và giao tiếp như nói khó,
không nói được, nói ngọng, nói lp...Trẻ có vốn từ ngho, ngữ pháp thấp km.
Trẻ nói ta không hiểu trẻ nói gì và ngược lại ta nói trẻ cng không hiểu được
những điều ta vừa nói với trẻ. Như vậy cả hai đều không hòa hợp trong giao tiếp.
Ngay ở trong gia đình nhiều trẻ cng bị lãng quên, không hi han, dạy dỗ khiến
cho trẻ rơi vào tình trạng ngày càng trầm trọng hơn.
Đặc điểm về nhận thức của trẻ là chậm hiểu, nhanh quên nên rất khó khăn
trong việc tiếp thu các từ mới và hiểu ngha từ. Những từ được tiếp thu trong
kinh nghiệm sống của trẻ cng sẽ bị lãng quên rất nhanh. Trẻ thường không biết
biểu đạt nhu cầu cuả bản thân bng lời nói, đôi khi trẻ phải dùng c ch điệu bộ.
Nếu không được đáp ứng kịp thời các nhu cầu đó của trẻ, trẻ thường gào tht, có
thể tức giận, nếu kích thích gia tăng thường đập phá. Trẻ không biết trả lời các
câu hi mà ta hi dù là những câu hi đơn giản nhất. Trẻ thường không biết hợp
tác với bạn b, tự chơi một mình, đôi khi còn lm bm một mình nhưng vẫn
không phát ra được những ngôn ngữ rõ ràng. Đặc điểm của trẻ này là khó tiếp
xúc và khó làm quen nếu ta chưa chiếm lnh được tình cảm của trẻ. Những đặc
điểm trên đã dẫn trẻ đến hạn chế khả năng giao tiếp. Vì vậy, ngôn ngữ của trẻ
cng chậm phát triển.
4/29
Để giúp trẻ phát triển trí tuệ, ngôn ngữ, ta cần phải có nhiều biện pháp dạy
trẻ. Điều quan trọng là phải cung cấp cho trẻ vốn từ bng nhiều hình thức khác
nhau, bởi vốn từ là nền tảng để hình thành ngôn ngữ ở trẻ. Sở d trẻ ngại giao tiếp
và ít dùng lời nói chính là do từ ngữ quá ngho, trẻ muốn din đạt mà không thể
nói ra được. Khi trẻ đã có được những vốn từ mới có thể hình thành khả năng
ngữ pháp cho trẻ. Muốn vậy cần phải tăng cường những hoạt động làm thay đổi
các trạng thái tâm l ở trẻ, trẻ mới mạnh dạn tiếp xúc, sẽ tạo điều kiện để trẻ giao
tiếp. Để dạy được trẻ phải hết sức kiên trì, giàu lòng nhân ái và biết trinh phục trẻ
thì mới mang lại kết quả mong muốn. Vì một l do nào đó mà trẻ bị chậm phát
triển trí tuệ, ngôn ngữ thì rất thiệt thòi cho trẻ. Vậy nên việc phát triển trí tuệ,
ngôn ngữ cho trẻ là một việc làm vô cùng quan trọng, cần thiết và được tiến hành
càng sớm càng tốt.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN:
1. Mô tả thực trạng
- Ngôi trường nơi tôi công tác nm ở khu vực ngoại thành. Trường đã đạt
chun quốc gia mức độ I. Năm 2015, kiểm định chất lượng giáo dục đạt cấp độ
3. Trường có hai khu với khung cảnh trường lớp khang trang, sạch sẽ. Trường có
sân chơi rộng rãi, cây cối xanh tươi và được trang bị đồ dùng, đồ chơi đầy đủ,
hiện đại để phục vụ công tác chăm sóc, nuôi dưng, giáo dục trẻ.
- Năm 2016 - 2017, tôi được Ban giám hiệu nhà trường phân công phụ trách
lớp nhà trẻ (24 - 36 tháng tuổi). Lớp có 5 giáo viên, bản thân tôi và 3 giáo viên có
trình độ trên chun, có nhiều kinh nghiệm và nhiều năm công tác trong ngành. Một
giáo viên còn lại đang theo học lớp Đại học sư phạm, khoa giáo dục mầm non.
- Lớp tôi phụ trách có 54 trẻ, trong đó có 21 cháu trai và có 33 cháu gái.
Trong đó có 1 cháu khuyết tật thể nh chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ là cháu
Nguyn Vân Trang.
Xuất phát từ những thực trạng trên, trong quá trình thực hiện đề tài tôi đã
gặp những thuận lợi và khó khăn sau:
2. Thuận lợi:
- Bản thân là một giáo viên trẻ luôn nhiệt tình, tâm huyết với nghề, ham học
hi trau dồi kiến thức. Giáo viên nm vững phương pháp dạy của bộ môn, được
bồi dưng thường xuyên và tham gia học tập các lớp chuyên đề do phòng giáo
dục tổ chức. 100% giáo viên trong lớp có tinh thần đoàn kết, có sự phối hợp nhau
trong công tác giảng dạy đặc biệt là chú  phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Lớp học rộng rãi, khô thoáng, trang thiết bị, đồ dùng phục vụ cho việc
phát triển ngôn ng÷ của trẻ đầy đủ, hiện đại phong phú về hình ảnh, màu sc hấp
dẫn (tranh ảnh, vật thật).
5/29
- Luôn được sự quan tâm, ch đạo sát sao của Ban giám hiệu nhà trường.
- Luôn được sự ủng hộ của phụ huynh.
- Đối với trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ: Trẻ có sức khe bình thường.
3. Khó khăn:
- Năm nay, tôi mới dạy lớp nhà trẻ có trẻ bị khuyết tật thể nh chậm phát
triển trí tuệ, ngôn ngữ nên việc lập kế hoạch chăm sóc giáo dục trẻ còn gặp nhiều
khó khăn. Giáo viên cùng lớp rất quan tâm đến việc chăm sóc, giáo dục trẻ
nhưng chưa thực sự chú trọng đến việc phát triển trí tuệ, ngôn ngữ cho trẻ khuyết
tật học hòa nhập.
- Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho giảng dạy, chăm sóc giáo dục trẻ
được đầu tư đầy đủ nhưng nhiều khi vẫn chưa đáp ứng đủ theo yêu cầu và điều
kiện cho việc chăm sóc, giáo dục chuyên biệt trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn
ngữ. Bên cạnh đó, các tài liệu về giáo dục trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ
học hòa nhập với môi trường giáo dục bình thường còn ít, nên chúng tôi ít có tài
liệu tham khảo và học tập.
- Phụ huynh cháu Nguyn Vân Trang còn hạn chế về những kiến thức, k
năng cuộc sống - giáo dục trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ nên sự phối hợp
cùng giáo viên để giáo dục cho trẻ ở nhà còn gặp nhiều khó khăn.
- Đối với trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ:
+ Thể chất: Trẻ bị suy dinh dưng và thấp còi.
+ Trẻ không thích tham gia hoạt động cùng các bạn, thích chơi một mình,
hay chạy lung tung.
+ Trẻ không có ngôn ngữ nói, khóc la ht khi không được đáp ứng nhu cầu.
+ K năng vận động thô và vận động tinh không phát triển đồng đều.
Xuất phát từ những cơ sở thực trạng và những điều kiện khó khăn, thuận
lợi trên, tôi đã áp dụng thực hiện hệ thống các biện pháp sau để gip cháu
Nguyễn Vân Trang chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ ngày càng tiến bộ hơn.
III. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN:
1. Khảo sát đầu năm trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ.
* Khảo sát trẻ đầu năm là biện pháp rất cần thiết. Thông qua việc khảo sát
trẻ, tôi biết được nhu cầu, hứng thú và khả năng của trẻ chậm phát triển trí tuệ,
ngôn ngữ để xây dựng kế hoạch và có biện pháp phù hợp để giáo dục trẻ chậm
phát triển trí tuệ, ngôn ngữ học hòa nhập.
* Cách làm: Từ tuần 1 tháng 9 năm 2016, tôi và các giáo viên cùng lớp
đã tiến hành đánh giá mức độ nhận thức của trẻ chậm phát triển trí tuệ, ngôn ngữ,
xây dựng hệ thống các câu hi, đặt ra các tình huống, tổ chức một số hoạt động
quan sát, lao động, dạo chơi, tham quan, trải nghiệm cho trẻ chậm phát triển trí