PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam một đất nước đang trên đà phát triển và hội nhập với các nước
tiên tiến, phát triển trên toàn cầu. Cùng với sự phát triển của đất nước, mọi lĩnh
vực từ kinh tế giáo dục …luôn không ngừng biến đổi và ngày càng tích cực đổi
mới, làm như thế nào để đáp ứng với nhu cầu mới của xã hội. Đặc biệt là nền
giáo dục bởi “Giáo dục là quốc sách hàng đầu”. Một đất nước phát triển là một
đất nước có nền giáo dục tốt nhất. Nhận thức được vấn đề cần thiết và hết sức
quan trọng của nền giáo dục nên giáo dục luôn được đông đảo tầng lớp quan
tâm. Giáo dục như thế nào là tốt, là hiệu quả, đây là vấn đề mà tất cả mọi người
quan tâm, đặc biệt là những người làm công tác giáo dục.
Trong những năm gần đây, giáo dục luôn không ngừng đổi mới về hình
thức, nội dung và phương thức giáo dục. Dạy học hướng vào học sinh, lấy học
sinh làm trung tâm, học sinh chủ động tham gia và lĩnh hội kiến thức một cách
thoải mái .
Việc hình thành kỹ năng sống cho mọi người nói chung và trẻ em nói
riêng đang trở thành nhiệm vụ quan trọng. Giáo dục kỹ năng sống cho
trẻ nhằm giúp trẻ phát triển hài hòa, toàn diện về nhân cách. Cung cấp cho mỗi
trẻ những kiến thức cần thiết về kỹ năng sống để các em sống sao cho lành
mạnh và có ý nghĩa. Giúp các em hiểu, biết những kiến thức về kỹ năng sống
được cung cấp thành hành động cụ thể trong quá trình hoạt động thực tiễn với
bản thân, với người khác, với xã hội, ứng phó trước nhiều tình huống, học cách
giao tiếp, ứng xử với mọi người, giải quyết mâu thuẫn trong mối quan hệ và
thể hiện bản thân một cách tích cực.
Bởi trẻ mầm non tư duy của các con là tư duy trực quan hình ảnh, trẻ rất
thích được ngắm nhìn những điều mới lạ, những hình ảnh đẹp và sống động.
Chính vì lẽ đó với cương vị là một giáo viên đã có kinh nghiệm giảng dạy học
sinh 5-6 tuổi, tôi đã mạnh dạn lựa chọn một đề tài mà bản thân tâm đắc nhất để
nghiên cứu “Một số giải pháp rèn luyện kỹ năng sống và khả năng tự phục
vụ cho trẻ 5 - 6 tuổi tại trường mầm non Kim Hoa” là việc làm rất cần thiết
và vô cùng quan trọng, nó là vấn đề cốt lõi để giúp trẻ chiếm lĩnh tri thức một
cách tốt nhất.
2. Mục đích nghiên cứu:
- Nhằm đánh giá thực trạng việc giáo dục kỹ năng sống và khả năng tự
phục vụ cho trẻ 5-6 tuổi trong trường Mầm non.
- Tạo sự liên thông về giáo dục kỹ năng sống và khả năng tự phục vụ cho
trẻ từ độ tuổi Mầm non đến lứa tuổi học đường nhằm nâng cao kỹ năng sống và
khả năng tự phục vụ cho trẻ góp phần phát triển toàn diện nhân cách của trẻ.
1
- Tìm ra một số giải pháp giáo dục kỹ năng sống cho trẻ phù hợp với lứa
tuổi, với phong tục tập quán của địa phương. Đồng thời nâng cao nhận thức của
phụ huynh.
3. Đối tượng nghiên cứu:
Trường mầm non Kim Hoa nơi tôi đang công tác có 179 học sinh 5-6 tuổi
nhưng việc nghiên cứu tất cả trẻ trong trường sẽ gặp rất nhiều khó khăn nên tôi
sẽ đi sâu vào nghiên cứu trẻ lớp tôi trực tiếp giảng dạy là lớp 5TA2 gồm 30 học
sinh. (Trong đó có 16 học sinh nữ và 14 học sinh nam).
4. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu:
Phạm vi nghiên cứu: Lớp mẫu giáo lớn 5TA2 trong trường mầm non
Kim Hoa.
Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 09/2023 đến tháng 03/2024 (Bảng 1).
Căn cứ vào kế hoạch, tôi từng bước tiến hành thực hiện đề tài.
(Bảng 1: Bảng kế hoạch thực hiện đề tài nghiên cứu)
5. Phương pháp nghiên cứu:
Phương pháp khảo sát: Biết được số liệu thực tế.
Phương pháp quan sát: Tổ chức cho trẻ tri giác trực tiếp các sự vật, hiện
tượng xung quanh một cách có mục đích có kế hoạch trong một thời gian quy
định.
Phương pháp trực quan: Dùng các phương tiện trực quan.
Phương pháp dùng trò chơi: Sử dụng các yếu tố chơi, các trò chơi thích
hợp để kích thích trẻ hoạt động, mở rộng hiểu biết về môi trường xung quanh.
Phương pháp sử dụng lời nói: Sử dụng các phương tiện nghe nhìn, để truyền
đạt thông tin, kích thích trẻ suy nghĩ, chia sẻ ý tưởng.
Phương pháp thực nghiệm: Cho trẻ thực hiện lặp đi lặp lại nhiều lần các
động tác cử chỉ điệu bộ thông qua yêu cầu cụ thể mà giáo viên đặt ra.
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Đọc tham khảo các loại sách.
6. Ứng dụng:
Sáng kiến kinh nghiệm được ứng dụng thực hiện tại lớp 5 tuổi A2 trường
mầm non Kim Hoa, huyện Mê Linh năm học 2023-2024.
PHẦN II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Cơ sở lý luận của vấn đề
Nghiên cứu gần đây về sự phát triển của não trẻ cho thấy rằng khả năng
giao tiếp với mọi người, khả năng biết tự kiểm soát, thể hiện các cảm giác của
mình, biết cách ứng xử phù hợp với các yêu cầu, biết giải quyết các vấn đề cơ
bản một cách tự lập có những ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành nhân cách
và kết quả học tập của trẻ. Giáo dục kỹ năng sống là giáo dục cách sống tích
cực, xây dựng những hành vi lành mạnh và thay đổi những hành vi, thói quen
2
tiêu cực giúp trẻ có được những nhận thức, kiến thức, hành vi, thái độ và kỹ
năng thích hợp.
Kỹ năng sống không phải là những gì quá cao siêu, phức tạp. Việc giáo
dục kỹ năng sống cho trẻ em bao gồm những nội dung hết sức đơn giản, gần gũi
với trẻ em, là những kiến thức tối thiểu để các em có thể tự lập. Trẻ từ dưới 2
tuổi đã bắt đầu tiếp thu từ môi trường sống xung quanh, như giọng nói của
người lớn khi trò chuyện với trẻ, cách thức tiếp xúc với trẻ, tất cả đều tác động
đến sự phát triển của trẻ. Vì vậy việc hình thành và phát triển kỹ năng sống cần
được tiến hành từ bậc học mầm non.
2. Thực trạng của vấn đề.
Được sự quan tâm của Ban giám hiệu nhà trường, giáo viên được bồi
dưỡng qua nhiều chuyên đề. Tổ chức lồng ghép kỹ năng sống, khả năng tự phục
vụ cho trẻ chưa được thường xuyên. Lồng ghép kỹ năng sống và kỹ năng tự
phục vụ vào các hoạt động khác chưa thật sự linh hoạt.
Mặt khác, việc phối kết hợp giữa gia đình và cô giáo chưa thật sự ăn ý.
Phụ huynh chưa nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của việc rèn kỹ năng sống,
khả năng tự phục vụ đối với trẻ là không thể thiếu được. Chính việc rèn kỹ năng
sống, khả năng tự phục vụ giúp trẻ luyện tập nhiều hơn, từ đó trẻ có được vốn
kiến thức về thiên nhiên, về xã hội phong phú và đa dạng hơn, giúp trẻ phát triển
toàn diện về nhân cách.
2.1. Đặc điểm tình hình
Trường mầm non Kim Hoa nơi tôi đang công tác thuộc địa bàn xã Kim
Hoa của huyện Mê Linh, với 3 điểm trường. Tổng số học sinh toàn trường có
550 trẻ, trong đó trẻ 5-6 tuổi là 179 trẻ.
Trong năm học 2023- 2024 tôi được nhà trường phân công chủ nhiệm lớp
5A2 tại khu trung tâm Kim Tiền, với tổng số 30 trẻ (16 bé gái, 14 bé trai).
Quá trình thực hiện tại lớp tôi đã gặp những thuận lợi và khó khăn sau:
2.2. Thuận lợi
* Về phía nhà trường:
Năm 2018 trường đạt chuẩn mức độ 1 nên đã đầu tư cơ sở vật chât theo
thông tư 01/VBHN-BGDDT. Bởi vậy có cơ sở trang thiết bị dạy học hiện đại
để phục vụ cho giáo viên và trẻ được sử dụng trong dạy và học.
* Về phía giáo viên:
Giáo viên trong lớp đoàn kết biết cùng nhau đưa ra các biện pháp giáo
dục kỹ năng sống sao cho phù hợp với khả năng nhận thức của trẻ.
Là một giáo viên tâm huyết với nghề, có lòng yêu thương trẻ, tận tình
với công việc. Luôn tìm tòi các điểm mới để đưa các phương pháp dạy học
3
cũng như tổ chức các hoạt động như: học tập, trò chơi, thí nghiệm, vui chơi,
các buổi ngoại khoá…hay và bổ ích với trẻ.
* Về phía phụ huynh:
Hầu hết các bậc phụ huynh quan tâm đến việc chăm sóc quan tâm đến
việc học của con em mình, nhiệt tình trong việc đưa con đi học đúng giờ, sẵn
sàng giúp đỡ giáo viên khi có việc cần, nhiều phụ hụynh có ý thức xây dựng
phong trào của lớp, thường xuyên phối hợp với giáo viên học hỏi thêm kiến
thức để giáo dục kỹ năng sống cho trẻ ở nhà.
* Về phía học sinh:
Học sinh đi học đồng đều đúng độ tuổi. Đa số trẻ khoẻ mạnh, nhanh
nhẹn, mạnh dạn, tự tin, ham học hỏi và thích khám phá tìm hiểu thế giới xung
quanh trẻ, hứng thú với hoạt động.
2.3. Khó khăn
* Về phía nhà trường:
- Do có 3 điểm trường nên vấn đề mua sắm đồ dùng đồ chơi và trang
thiết bị còn hạn chế.
* Về phía giáo viên:
Bản thân tôi nhiều lúc chưa sáng tạo trong các hoạt động giáo dục kỹ
năng sống. Công tác tuyên truyền, phối kết hợp với cha mẹ trẻ còn chưa thu
hút được sự quan tâm và đáp ứng thông tin của các bậc cha mẹ.
* Về phía phụ huynh:
Vê{ phi|a ca|c bậc cha me} tre~ em luôn no|ng vô}i trong viê}c da}y con. Do đó,
khi trẻ về nhà mà chưa biết đọc, viết chữ, hoặc chưa biết làm toán thì lo lắng
một cách thái quá. Đô{ng thơ{i la}i chiê{u chuô}ng, cung phụng con ca|i khiê|n tre~
không co| ky• năng tư} phu}c vu}, chỉ chú ý đến khâu dạy, không chú ý đê|n con
mình ăn, uống như thế na{o, tre~ có biết sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong
ăn uống hay không.
* Về phía học sinh:
Do tác động của xã hội làm cho trẻ bị ảnh hưởng một số thói quen xấu,
bởi cuộc sống hiện đại như: Internet, tivi, các trò chơi điện tử nên việc rèn
luyện kỹ năng sống cho trẻ còn gặp nhiều khó khăn. Trẻ được sống trong môi
trường quá bao bọc, việc đều được bố mẹ làm cho, khiến trẻ quen dựa không
có tính tự lập, ích kỷ. Một số trẻ quá hiếu động nên việc tập trung chú ý hiệu
quả chưa cao, còn một số trẻ nhút nhát nên không tự tin khi tham gia vào các
hoạt động của cô tổ chức.
2.4. Khảo sát học sinh đầu năm.
Ngay từ đầu năm học tôi đã có kế hoạch khảo sát về kỹ năng sống và
khả năng tự phục vụ của 30 trẻ ở lớp vào các hoạt động ở lớp qua bảng sau :
4
(Bảng 2: Bảng kết quả khảo sát đầu năm kỹ năng sống và khả năng tự phục vụ
của trẻ)
Qua khảo sát và đánh giá về các tính tự tin, kỹ năng hợp tác, kỹ năng
giao tiếp, kỹ năng sử lý tình huống, sự tò mò khả năng sáng tạo, kỹ năng giữ an
toàn cá nhân, kỹ năng tự phục vụ của trẻ lớp mình tôi nhân thấy mức độ đạt
của các tiêu chí đều thấp.
Do đó tôi đã nghiên cứu, tìm tòi tài liệu, học hỏi kinh nghiệm để tìm ra
những biện pháp để dạy kỹ năng sống và khả năng tự phục vụ cho trẻ.
3. Các giải pháp đã tiến hành:
3.1. Giải pháp 1: Tự bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ về giáo dục kỹ năng
sống cho trẻ.
Để có thể thực hiện tốt “Một số giải pháp rèn luyện kỹ năng sống và khả
năng tự phục vụ cho trẻ 5 - 6 tuổi” trước hết là giáo viên tôi không chỉ nghiên
cứu nắm vững mục đích yêu cầu của hoạt động mà còn cần phải nắm chắc được
các phương pháp và biện pháp thực hiện giúp trẻ lĩnh hội kiến thức một cách
nhẹ nhàng, không bị gò bó, áp đặt, giúp trẻ hiểu bài sâu và vận dụng những điều
đã học vào thực tế hàng ngày của trẻ. Vì vậy, để giúp trẻ 5-6 tuổi có được những
kỹ năng sống cơ bản đó thì sự nhiệt tình, sáng tạo và yêu nghề đòi hỏi tôi phải
không ngừng đọc và nghiên cứu kỹ chương trình chăm sóc và giáo dục trẻ mầm
non 5-6 tuổi.
Tôi tìm đọc tham khảo biện pháp dạy kỹ năng sống cho trẻ trên sách báo,
tạp chí mầm non. Sách giáo dục giá trị sống và kỹ năng sống cho trẻ mầm non
(nhà xuất bản đại học quốc gia). Sách những thói quen vàng. Sách phương pháp
giáo dục giá trị kỹ năng sống. Xem các chương trình truyền hình như quà tặng
cuộc sống, cuộc sống quanh ta trên các kênh truyền hình như VTV3…
Qua kiểm tra, đánh giá đầu năm có rất nhiều trẻ còn chưa biết chào
khách, chưa có kỹ năng giao tiếp, chưa có kỹ năng tự phục vụ, vì vậy năm học
này nhà trường luôn nhắc nhở giáo viên đi sâu vào hoạt động rèn luyện kỹ năng
sống cho trẻ. Bản thân tôi nhận thấy đây là một vấn đề quan trọng vì nó quyết
định đến nhân cách của trẻ sau này. Không phương pháp nào hiệu quả bằng
phương pháp “Dùng nhân cách để giáo dục nhân cách”. Và tôi đưa ra những
điều mà giáo viên nên và không nên trong việc giáo dục kỹ năng sống cho trẻ đó
là:
- Không nói dài và nói nhiều.
- Không đưa ra lời đáp có sẵn mà để trẻ tự tìm tòi.
- Không vội vàng phê phán đúng, sai nhưng kiên trì giúp trẻ tranh luận và kết
luận.
5