SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT TÂY HIẾU
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
HƯỚNG DẪN HỌC SINH KHAI THÁC SỐ LIỆU
THỐNG KÊ Ở CHƯƠNG TRÌNH ĐỊA LÍ 10
THUỘC MÔN: ĐỊA LÝ
Họ và tên: Nguyễn Thị Thanh Huyền
Tổ: Xã hội
Năm học 2022 – 2023
Số điện thoại: 0914437420 hoặc 0984941575
1
MỤC LỤC
MỤC LỤC ................................................................................................................. 1
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................................. 3
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ........................................................................................... 4
1- Lý do chọn đề tài: ................................................................................................. 4
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................... 5
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. ........................................................................ 5
4. Phương pháp nghiên cứu. ...................................................................................... 6
5. Đóng góp mới của đề tài. ...................................................................................... 6
PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ..................................................................... 7
1. Cơ sở lí luận và cơ sở thực trạng. .......................................................................... 7
1.1. Cơ sở lí luận ....................................................................................................... 7
1.1.1. Bảng số liệu thống kê. ..................................................................................... 7
1.1.2. Vai trò của bảng số liệu thống kê trong dạy học Địa Lí. ................................. 8
1.1.3. Các bước phân tích bảng số liệu thống kê trong môn Địa Lí. ........................ 8
1.2.1. Khái quát chương trình Địa Lí 10 và các bảng số liệu thống kê ở
chương trình Địa Lí 10. ................................................................................... 9
1.2.2. Thực trạng dạy và học bộ môn Địa lí ở trường chúng tôi đang giảng dạy ..........11
2. Hướng dẫn học sinh khai thác số liệu thống kê ở chương trình Địa Lí 10 ............... 12
2.1. Các giải pháp. ................................................................................................... 12
2.1.1. Không được bỏ sót các dữ liệu. ..................................................................... 12
2.1.2. Cần kết hợp giữa số liệu tương đối và tuyệt đối trong quá trình phân tích. . 13
2.1.3. Tính toán số liệu theo hai hướng chính: Theo cột dọc và theo hàng
ngang ............................................................................................................. 15
2.1.4. Thực hiện nguyên tắc: từ tổng quát tới chi tiết, từ khái quát tới cụ thể. .............. 18
2.1.5. Khai thác các mối liên hệ giữa các đối tượng. .............................................. 20
2.1.6. Cần chú ý là phân tích bảng thống kê bao gồm cả minh hoạ số liệu và
giải thích. ....................................................................................................... 21
2.2. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp. .................................. 22
2.2.1. Mục đích khảo sát. ........................................................................................ 22
2.2.2. Nội dung và phương pháp khảo sát. .............................................................. 22
2.2.3. Đối tượng khảo sát. ....................................................................................... 22
2
2.2.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của giải pháp. .................... 23
3. Thực nghiệm ........................................................................................................ 24
4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm .................................................................. 34
4.1. Hiệu quả về mặt định lượng ............................................................................. 35
4.1.1. Năm học 2021 - 2022 .................................................................................... 35
4.1.2. Năm học 2022 - 2023 .................................................................................... 36
4.2. Hiệu quả về mặt định tính ................................................................................ 37
PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ĐỀ XUẤT ............................................ 39
1. Về phía nhà trường. ............................................................................................. 39
2. Về phía sở GD&ĐT. ........................................................................................... 40
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 41
PHỤ LỤC
3
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
CN
Công nghiệp
CTTG
Chiến tranh thế giới
GV
Giáo viên
ĐKTN
Điều kiện tự nhiên
HS
Học sinh
HSG
Học sinh giỏi
KHKT
Khoa học kĩ thuật
SGK
Sách giáo khoa
SKKN
Sáng kiến kinh nghiệm
KNTT
Kết nối tri thức
CD
Cánh diều
CTST
Chân trời sáng tạo
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1- Lý do chọn đề tài:
Tri thức địa lí nói chung trong khoa học Địa lí và tri thức Địa lí trong trường
nói riêng rất đa dạng, phong phú, nó có dạng kênh chữ, kênh hình (bản đồ, sơ đồ,
hình ảnh, ...) và ở dạng các con số (số liệu, bảng số liệu thống kê). Để khai thác tri
thức Địa lí có hiệu quả phục vụ cho công tác nghiên cứu cũng như giảng dạy Địa lí
kinh tế - xã hội ở trường phổ thông, đây là một điểm khó đối với giáo viên Địa lí.
Các số liệu thống kê nói chung và số liệu thống kê về kinh tế - xã hội nói
riêng có một ý nghĩa nhất định trong việc hình thành các tri thức về Địa lí tự nhiên
cũng như Địa lí kinh tế - xã hội.
Các số liệu thống kê về kinh tế xã hội, đặc biệt trong giai đoạn kinh tế nước ta
nói riêng và khu vực, thế giới nói chung có những biến động thường xuyên, thay
đổi hàng ngày, hàng tháng và hàng năm nên việc cập nhật bổ sung đưa vào giảng
dạy trong nhà trường phổ thông cần phải có sự lựa chọn phù hợp, đảm bảo thông
tin tin cậy, thể hiện được sự thay đổi với số liệu cũ là điều quan trọng. Thêm vào
đó và các số liệu kinh tế - xã hội được công bố rộng rãi trên các phương tiện thông
tin đại chúng, cũng góp phần ảnh hưởng nhất định đến việc thu thập thông tin của
giáo viên lẫn học sinh.
Bên cạnh đó, kiến thức Địa lí đa dạng, việc "Đi tìm phương pháp khai thác
kiến thức Địa lí từ các dạng số liệu" trong chương trình Địa lí phổ thông nói chung
và Địa lí tự nhiên và kinh tế - xã hội ở chương trình 10 nói riêng là rất khó, đã qua
nhiều phương pháp, cách thức sử dụng, hướng dẫn học sinh khai thác kiến thức từ
các dạng số liệu của các thế hệ đi trước đã được đưa ra, áp dụng vào thực tiễn đã
mang lại nhiều kết quả tốt đẹp. Nhưng bên cạnh đó còn có một số giáo viên còn
lúng túng trong việc hướng dẫn học sinh khai thác bảng số liệu ở SGK, vẫn sử
dựng các số liệu quá cũ, dẫn đến kiến thức bỗ trợ cho kênh chữ chưa có hiệu quả,
chưa phát huy được tính tích cực, chủ động tìm tòi, lĩnh hội kiến thức của học sinh.
Trong giai đoạn hiện nay, khi nền kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ cũng
ảnh hưởng đến việc giảng dạy, trong đó có bộ môn Địa lí trong trường phổ thông
được xem là "môn phụ", khô cứng nên tâm lý người dạy (giáo viên) và người học
(học sinh) ít để tâm, mang tính chất đối phó (học sinh học thuộc lòng - "học vẹt"
phần kênh chữ và một số số liệu đơn giản) nên cũng góp phần làm cho việc giảng
dạy - học tập bộ môn theo hướng tích cực, chưa phát huy được cái hay, tính thực
tiễn của khoa học Địa lí.
Với chủ trương đổi mới phương pháp dạy học, lấy học sinh làm trung tâm
hiện nay thì việc khai thác bảng số liệu là một trong những phần góp nên thành
công trong việc phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh trong quá
