1
2
3
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Trong nghị quyết số 29, Hội nghị Trung ương 8 Khoá XI về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ các quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải
pháp, trong đó có nhấn mạnh: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố
cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực
của người học”.
Môn Toán học và Tin học là những môn học đi đầu trong việc giúp học sinh
phát triển tư duy và hình thành các kỹ năng cần thiết, đặc biệt là khi kết hợp,
chúng còn là công cụ mạnh mẽ góp phần hình thành và phát triển năng lực tư duy
và lập luận khoa học. Năng lực tư duy và lập luận khoa học không chỉ là những kỹ
năng quan trọng trong quá trình học tập mà còn là chìa khóa để mở ra cơ hội và
thành công trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống.
Qua quá trình giảng dạy và bồi dưỡng học sinh khá, giỏi, chúng tôi nhận thấy
có rất nhiều chuyên đề hay, phù hợp với chương trình sách giáo khoa mới, có thể
tổ chức dạy học theo định hướng giáo dục STEM. Chúng tôi đã chọn bài toán lãi
suất ngân hàng để học sinh vận dụng các kiến thức Toán học và Tin học vào các
hoạt động học tập theo định hướng giáo dục STEM nhằm hình thành và phát triển
năng lực tư duy và lập luận khoa học cho các em.
Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi lựa chọn đề tài: “Góp phần hình
thành và phát triển năng lực tư duy và lập luận khoa học thông qua dạy học
theo định hướng giáo dục STEM cho bài toán lãi suất ngân hàng ”.
Đề tài này nhằm khám phá khả năng của phương pháp giáo dục STEM trong
việc phát triển năng lực tư duy và lập luận khoa học của HS, với mục tiêu cung
cấp thông tin hữu ích và đề xuất giải pháp cụ thể cải thiện chất lượng giáo dục.
1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
Nâng cao năng lực tư duy và lập luận khoa học thông qua phương pháp giáo
dục STEM.
1.3. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU
Nghiên cứu lí luận và đề xuất các giải pháp dạy học theo định hướng giáo dục
STEM cho bài toán tính lãi suất ngân hàng. Đồng thời khảo sát, thực nghiệm sư
phạm nhằm kiểm nghiệm tính khả thi của đề tài.
1.4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Với cơ sở lý luận trên, nếu thiết kế được các hoạt động học tập phù hợp, hệ
thống được các kỹ năng giải toán thông qua dạy học STEM, thì sẽ giúp học sinh
học tốt nhiều chuyên đề của sách giáo khoa mới, góp phần phát triển năng lực cho
4
học sinh, nâng cao chất lượng dạy học ở trường phổ thông.
1.5. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU, PHẠM VI NGHIÊN CỨU
- Đối tượng nghiên cứu: học sinh khá, giỏi THPT.
- Phạm vi nghiên cứu: phát triển năng lực tư duy và lập luận khoa học thông
qua dạy học theo định hướng giáo dục STEM.
1.6. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Thiết kế nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu hành vi.
- Lựa chọn mẫu: học sinh lớp 11T1, 11T2, 12A3, 12A2.
- Công cụ : Bảng điểm, câu hỏi phỏng vấn và sản phẩm các hoạt động.
1.7. ĐÓNG GÓP VÀ TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI
- Về mặt lý luận: Đưa ra được các căn cứ và một số kỹ năng cần rèn luyện cho
học sinh trong giải toán theo yêu cầu của chương trình sách giáo khoa mới.
- Về mặt thực tiễn: Sử dụng sáng kiến để làm tài liệu tham khảo cho giáo viên
và học sinh khi dạy học các chuyên đề liên quan đến bộ sách Toán, Tin (Kết nối
tri thức và cuộc sống), đồng thời dùng để bồi dưỡng học sinh khá, giỏi nhằm nâng
cao hiệu quả dạy học môn Toán, Tin ở trường THPT.
- Tính mới của đề tài là:
1. Đưa ra được hệ thống các giải pháp nhằm hình thành và phát triển năng lực
tư duy và lập luận khoa học thông qua phương pháp giáo dục STEM cho bài toán
“lãi suất ngân hàng” sách Toán 11 (chương trình GDPT 2018), Toán 12 (chương
trình cũ) và chủ đề “Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính” môn Tin học.
2. Bài toán “Lãi suất ngân hàng” đã được chúng tôi tổ chức thành 3 hình thức
dạy học STEM: Xây dựng bài học STEM; Tổ chức hoạt động trải nghiệm STEM;
Tổ chức hoạt động nghiên cứu khoa học, kĩ thuật; Qua đó giúp cho giáo viên và
học sinh có nhiều góc nhìn khác nhau về giáo dục STEM. Các biện pháp này đã
bổ sung, hỗ trợ cho nhau trong việc phát triển năng lực tư duy và lập luận khoa
học cho học sinh.
3. Trong mỗi biện pháp, chúng tôi đã trình bày các ví dụ minh họa và phân
tích để làm rõ những lưu ý, hiệu quả trong quá trình sử dụng các biện pháp sư
phạm đã đề xuất.
4. Chúng tôi đã đề xuất quy trình thiết kế các hoạt động học tập cho mỗi biện
pháp. Với mỗi biện pháp chúng tôi còn khuyến khích người học phát triển bài
toán ở mức cao hơn nhằm giúp các em phát triển tư duy và nâng cao khả năng tìm
kiếm và khám phá tri thức khoa học.
5
5. Hệ thống bài tập đưa ra được phân tích ở nhiều góc nhìn khác nhau của bài
toán, giúp cho người học hiểu sâu và rộng hơn chủ đề.
6. Đề tài cũng giúp cho người học thấy được mối liên kết chặt chẽ của Toán
học và Tin học, Toán học với các môn học khác và Toán học với cuộc sống thực
tiễn.
7. Sáng kiến sẽ là một bộ tài liệu hữu ích cho giáo viên và học sinh ôn luyện
các kỳ thi.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
2.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2.1.1. Yêu cầu cần đạt về năng lực tư duy và lập luận khoa học cấp THPT
Ở cấp Trung học Phổ thông (THPT), yêu cầu về năng lực tư duy và lập luận
khoa học thường được đặt ra để đảm bảo học sinh phát triển những kỹ năng cần
thiết trong lĩnh vực khoa học và logic. Dưới đây là một số yêu cầu cần đạt về năng
lực tư duy và lập luận khoa học ở cấp THPT:
- Hiểu biết về phương pháp khoa học: Nắm vững quy trình nghiên cứu khoa
học, từ việc xác định vấn đề, thiết kế thí nghiệm, thu thập dữ liệu, đến phân tích
kết quả và rút ra kết luận, biết cách sử dụng công cụ và thiết bị thí nghiệm cơ bản.
- Kỹ năng quan sát và phân tích: Có khả năng quan sát và mô tả chi tiết sự
kiện, hiện tượng, hoặc dữ liệu. Biết cách phân tích dữ liệu bằng cách sử dụng các
phương pháp thống kê cơ bản.
- Lập luận logic và suy luận: Phát triển khả năng lập luận logic trong việc trình
bày và giải quyết vấn đề. Biết cách suy luận từ dữ liệu thu thập được để đưa ra kết
luận hợp lý.
- Kỹ năng viết và thuyết trình: Xây dựng bài viết khoa học có cấu trúc logic,
bao gồm phần giới thiệu, phương pháp nghiên cứu, kết quả và kết luận. Có khả
năng thuyết trình một cách rõ ràng và logic trước lớp hoặc trong các buổi ngoại
khóa.
- Khả năng xử lý thông tin khoa học: Hiểu và đánh giá thông tin từ các nguồn
đáng tin cậy. Biết cách đọc và hiểu các bài báo khoa học, nghiên cứu và tài liệu
chuyên ngành.
- Tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề: Khuyến khích sự sáng tạo trong việc
đưa ra giả thuyết, phương pháp thử nghiệm và giải pháp cho vấn đề khoa học. Biết
cách áp dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề thực tế.
