PH N M Đ UẦ Ở Ầ
T p th lao đ ng là m t nhóm xã h i trong đó bao g m nhi u l p ng iậ ể ộ ộ ộ ồ ề ớ ườ
khác nhau v gi i tính, v đ c đi m tâm sinh lý, đ c g n bó l i v i nhauề ớ ề ặ ể ượ ắ ạ ớ
b ng m c đích ho t đ ng chung. Do s khác nhau v tu i tác,v c c u tằ ụ ạ ộ ự ề ổ ề ơ ấ ổ
ch c, tính ch t công tác c a các thành viên và các b ph n c u thành nên cácứ ấ ủ ộ ậ ấ
quan h hình thành trong quá trình ho t đ ng c a t p th lao đ ng cũng r tệ ạ ộ ủ ậ ể ộ ấ
khác nhau. M c dù v y, các quan h này đ u ch u nh h ng c a nh ng hi nặ ậ ệ ề ị ả ưở ủ ữ ệ
t ng tâm lý chung, ph bi n, phát sinh, t n t i và phát tri n trong t p thượ ổ ế ồ ạ ể ậ ể
trong nh ng giai đo n nh t đ nh. Trong s nh ng hi n t ng tâm lý xã h i t nữ ạ ấ ị ố ữ ệ ượ ộ ồ
t i ph bi n và gây nh ng nh h ng r t l n đ n quá trình ho t đ ng c a t pạ ổ ế ữ ả ưở ấ ớ ế ạ ộ ủ ậ
th lao đ ng ph i k đ n các hi n t ng tâm lý nh s lan truy n tâm lý, t pể ộ ả ể ế ệ ượ ư ự ề ậ
quán truy n th ng c a c quan xí nghi p, d lu n xã h i và b u không khí tâmề ố ủ ơ ệ ư ậ ộ ầ
lý…
PH N N I DUNGẦ Ộ
1. S lan truy n tâm lýự ề
Khái ni m:ệ
S lan truy n tâm lý đó là s lây lan c m xúc t ng i này sang ng iự ề ự ả ừ ườ ườ
khác, t nhóm này sang xóm khác trong t p th lao đ ng tr c m t v n đ ,ừ ậ ể ộ ướ ộ ấ ề
m t s vi c, m t hi n t ng nào đó n y sinh trong nh ng kho ng th i gianộ ự ệ ộ ệ ượ ả ữ ả ờ
nh t đ nh.ấ ị
Ví dụ: trong phòng k ho ch c a công ty A, m t nhân viên b tai n n giaoế ạ ủ ộ ị ạ
thông khi đang trên đ ng đ n công ty. Khi đ c bi t tin, m i ng i thông báoườ ế ượ ế ọ ườ
cho nhau và m i ng i đ u c m th y b n ch n , lo l ng, th ng c m choỗ ườ ề ả ấ ồ ồ ắ ươ ả
nhân viên này. M i ng i đ u c m th y bu n r u, không vui.ọ ườ ề ả ấ ồ ầ
Vai trò:
S lan truy n tâm lý có khi gây ra nh ng nh h ng tích c c ho c tieeu c cự ề ữ ả ưở ự ặ ự
đ i v i tr ng thái chung c a t p th và qua đó có th nh h ng t t ho c x uố ớ ạ ủ ậ ể ể ả ưở ố ặ ấ
đ n k t qu ho t đ ng c a m i thành viên cũng nh c a c t p th , tùy thu cế ế ả ạ ộ ủ ỗ ư ủ ả ậ ể ộ
vào nguyên nhân (tác nhân) làm n y sinh các s vi c, hi n t ng. Qua đó gâyả ự ệ ệ ượ
nên c m giác, c m xúc c a m i ng i. ả ả ủ ọ ườ
N u đó là nh ng tác nhân tích c c gây đ c c m giác h h i, ph n kh i,ế ữ ự ượ ả ồ ở ấ ở
kích thích đ c tình yêu lao đ ng, hăng say công tác c a m i ng i thì k t quượ ộ ủ ọ ườ ế ả
c a s lây lan c m xúc s t o đ c b u không khí tâm lý ph n kh i, lànhủ ự ả ẽ ạ ượ ầ ấ ở
m nh trong t p th . T đó nâng cao đ c năng su t, ch t l ng và hi u quạ ậ ể ừ ượ ấ ấ ượ ệ ả
công vi c c a các thành viên cũng nh c a c t p th lao đ ng.ệ ủ ư ủ ả ậ ể ộ
N u đó là nh ng tác nhân tiêu c c gây ra c m xúc n ng n , rũ, bu n chánế ữ ự ả ặ ề ủ ồ
cho m i ng i thì s d n đ n k t qu lao đ ng s n xu t c a m i ng i vàọ ườ ẽ ẫ ế ế ả ộ ả ấ ủ ọ ườ
t p th s kém đi.ậ ể ẽ
Ví d 1ụ: Khi giám đ c thông báo cho tr ng phòng tài chính s tăng l ngố ưở ẽ ươ
trong tháng t i và tr ng phòng thông báo l i v i các nhân viên thì m i ng iớ ưở ạ ớ ọ ườ
đ u vui v , ph n kh i, hăng hái làm vi c, công vi c nào cũng hoàn thànhề ẻ ấ ở ệ ệ
nhanh chóng, có ch t l ng và hi u qu t t.ấ ượ ệ ả ố
Ví d 2ụ: Đ n v A có đ t c t gi m biên ch . Khi thông báo này đ n tai m iơ ị ợ ắ ả ế ế ọ
ng i thì t t c m i ng i trong đ n v đ u c m th y n ng n , rũ, ai cũngườ ấ ả ọ ườ ơ ị ề ả ấ ặ ề ủ
lo l ng không bi t mình có n m trong danh sách gi m biên hay không. Do đóắ ế ằ ả
mà th i gian đó công vi c làm hi u qu r t kém.ờ ệ ệ ả ấ
Nguyên nhân:
Nguyên nhân làm xu t hi n c m xúc d n đ n s lây lan tâm lý la t t cấ ệ ả ẫ ế ự ấ ả
nh ng tác nhân kích thích (tích c c ho c tiêu c c) lên các giác quan con ng iữ ự ặ ự ườ
t o thành các c m giác khác nhau c a con ng i.ạ ả ủ ườ
C ch lan truy n tâm lý:ơ ế ề
C s c a c ch lan truy n tâm lý là s b t ch c. S b t ch c chia làmơ ở ủ ơ ế ề ự ắ ướ ự ắ ướ
hai lo i: b t ch c có ý th c và b t ch c vô ý th c.ạ ắ ướ ứ ắ ướ ứ
S b t ch c vô ý th c x y ra khi tình c m l n át ý chí con ng i, d nự ắ ướ ứ ả ả ấ ở ườ ẫ
đ n nh ng hành vi b t phát, làm theo m t cách máy móc.ế ữ ộ ộ
B t ch c có ý th c x y ra khi con ng i ch ng đ c tình c m, th hi nắ ướ ứ ả ườ ế ự ượ ả ể ệ
s mong mu n h ng t i cái t t đ p - nh ng cái mà con ng i m c đ tự ố ướ ớ ố ẹ ữ ườ ơ ướ ạ
t i.ớ
Bi u hi n:ể ệ
Hi n t ng lan truy n tâm lý bi u hi n d i hai hình th c:ệ ượ ề ể ệ ướ ứ
+ Hi n t ng dao đ ng t t : m t s vi c, hi n t ng nào đó lúc m i xu tệ ượ ộ ừ ừ ộ ự ệ ệ ượ ớ ấ
hi n còn ch a gây đ c tác đ ng ngay đ n nh ng ng i xung quanh. Nh ngệ ư ượ ộ ế ữ ườ ư
s t n t i c a nó d n d n gây c m xúc đ i v i ng i xung quanh thông quaự ồ ạ ủ ầ ầ ả ố ớ ườ
quá trình giao ti p và làm n y sinh quá trình b t ch c ng i khác m t cáchế ả ắ ướ ở ườ ộ
t t .ừ ừ
Ví dụ nh m t th i trang ( model) . Ban đ u khi m t vài ng i m c áo mư ố ờ ầ ộ ườ ặ ấ
màu vàng thì ch a gây đ c s chú ý nhi u m i ng i. Nh ng m t th i gianư ượ ự ề ở ọ ườ ư ộ ờ
sau đó khi nhi u áo m trên th tr ng bán ra đ u màu vàng và m i ng i m iề ấ ị ườ ề ọ ườ ớ
th y đ c nó đ p và là xu h ng màu a chu ng năm nay thì lúc đó m i đ ngấ ượ ẹ ướ ư ộ ớ ồ
lo t cùng mua.ạ
+ Hi n t ng bùng n : hi n t ng này x y ra khi con ng i tr ng thái căngệ ượ ổ ệ ượ ả ườ ở ạ
th ng th n kinh cao đ . Lúc đó ý chí c a con ng i b y u, đi s t ch bẳ ầ ộ ủ ườ ị ế ự ự ủ ị
gi m sút, con ng i r i vào tr ng thái ho ng lo n, b t ch c m t cách máyả ườ ơ ạ ả ạ ắ ướ ộ
móc hành đ ng c a ng i khác.ộ ủ ườ
Ví dụ: trong ch , khi m i ng i đang nh n nh p mua đ thì b ng nhiênỞ ợ ọ ườ ộ ị ồ ỗ
có đám cháy x y ra. Ban đ u ch nh ng ng i g n đám cháy nhìn th y cháyả ầ ỉ ữ ườ ở ầ ấ
thì m i b ch y. Nh ng khi h v a ch y v a hô hào thì lúc đó m i ng iớ ỏ ạ ư ọ ừ ạ ừ ọ ườ
trong ch m i h t ho ng, đ ng lo t ch y theo nh ng ng i đó m c dù nhi uợ ớ ố ả ồ ạ ạ ữ ườ ặ ề
ng i ch a hi u chuy n gì x y ra.ườ ư ể ệ ả
ng d ng trong công tác qu n tr nhân s :Ứ ụ ả ị ự
Hi n t ng lan truy n tâm lý th hi n rõ trong nhi u s vi c trong t p thệ ượ ề ể ệ ề ự ệ ậ ể
đang ho t đ ng. Ng i lãnh đ o c n th y rõ đ đi u khi n nó có l i cho vi cạ ộ ườ ạ ầ ấ ể ề ể ợ ệ
c a t p th . M t m t h ng nh ng xúc c m tích c c t o ra c m xúc t t trongủ ậ ể ộ ặ ướ ữ ả ự ạ ả ố
t p th tr c m t hi n t ng, s vi c tích c c nào đó. K p th i đ ng viên,ậ ể ướ ộ ệ ượ ự ệ ự ị ờ ộ
khuy n khích m i ng i tham gia tích c c vào ho t đ ng có l i cho t p th .ế ọ ườ ự ạ ộ ợ ậ ể
Đông th i chú ý t i nh ng nhân t tích c c luôn có kh năng khu y đ ngờ ớ ữ ố ự ả ấ ộ
phong trào vào nh ng v trí c n thi t đ gây nên c m xúc tích c c. M t khácữ ị ầ ế ể ả ự ặ
cũng ph i chú ý t i nh ng c m xúc tiêu c c trong t p th đ k p th i có nh ngả ớ ữ ả ự ậ ể ể ị ờ ữ
bi n pháp phù h p đ ngăn ch n s lây lan c a chúng đ i v i nh ng ng iệ ợ ể ặ ự ủ ố ớ ữ ườ
khác làm nh h ng đ n công vi c mà h đang làm. Bên c nh đó trong nh ngả ưở ế ệ ọ ạ ữ
tr ng h p c n thi t ph i áp d ng nh ng bi n pháp c ng r n đ lo i bườ ợ ầ ế ả ụ ữ ệ ứ ắ ể ạ ỏ
nh ng m m m ng xúc c m tiêu c c đó.ữ ầ ố ả ự
2. D lu n xã h iư ậ ộ
Khái ni m:ệ
D lu n xã h i là hình th c bi u hi n tam tr ng c a xã h i (hay c a t pư ậ ộ ứ ể ệ ạ ủ ộ ủ ậ
th lao đ ng ) tr c nh ng s ki n, hi n t ng, nh ng hành vi c a con ng iể ộ ướ ữ ự ệ ệ ượ ữ ủ ườ
xu t hi n trong cu c s ng, trong quá trình lao đ ng. Nó là s đánh giá c a sấ ệ ộ ố ộ ự ủ ố
đông v i nh ng s ki n, hi n t ng, hành vi n y sinh trong t p th , trong xãớ ữ ự ệ ệ ượ ả ậ ể
h i.ộ
Ví dụ: d lu n c a sinh viên b môn tâm lý – giáo d c v v n đ s ph iư ậ ủ ộ ụ ề ấ ề ẽ ả
chuy n xu ng c s 3 đ h c. Hay khi có m t v án m ng x y ra mà n nể ố ơ ở ể ọ ộ ụ ạ ả ạ
nhân b sát h i dã man thì s xu t hi n d lu n v v án đó ch ng h n nh dị ạ ẽ ấ ệ ư ậ ề ụ ẳ ạ ư ư
lu n lên án s dã man c a k gi t ng i và s đau xót, c m thong đ i v i giaậ ự ủ ẻ ế ườ ự ả ố ớ
đình ng i b h i.ườ ị ạ
Quá trình hình thành d lu n xã h i:ư ậ ộ
+ Ban đ u s có s xu t hi n c a các hi n t ng, s ki n hay m t hành vi ầ ẽ ự ấ ệ ủ ệ ượ ự ệ ộ ở
m t ng i c th v i t cách là m t tác nhân, có s ch ng ki n c a m iộ ườ ụ ể ớ ư ộ ự ứ ế ủ ọ
ng i. T đó m i ng i trong t p th xu t hi n nh ng c m xúc nh t đ nh.ườ ừ ở ỗ ườ ậ ể ấ ệ ữ ả ấ ị
+ Các thành viên trong t p th lao đ ng ti n hành trao đ i c m nghĩ, ý ki n,ậ ể ộ ế ổ ả ế
quan đi m và phán đoán c a h v s ki n, hi n t ng và đ a ra nh ng nh nể ủ ọ ề ự ệ ệ ượ ư ữ ậ
đ nh, đánh giá c a mình v nh ng s ki n đó.ị ủ ề ữ ự ệ
+ Trong quá trình trao đ i quan đi m, nh n đ nh thì ban đ u các quan đi mổ ể ậ ị ầ ể
khác nhau nh ng d n d n đ c th ng nh t l i, hình thành quan ni m chungư ầ ầ ượ ố ấ ạ ệ
c a t p th . Lúc này ph n ng cá nhân tr thành ph n ng c a t p th . T đóủ ậ ể ả ứ ở ả ứ ủ ậ ể ừ
d lu n xã h i xu t hi n và lan truy n.ư ậ ộ ấ ệ ề
Phân lo i d lu n xã h iạ ư ậ ộ : trong t p th lao đ ng có hai lo i d lu n xãậ ể ộ ạ ư ậ
h i đó là d lu n chính th c và d lu n không chính th c.ộ ư ậ ứ ư ậ ứ
+ D lu n xã h i chính th c: là d lu n đ c ng i lãnh đ o đ ng tình ngư ậ ộ ứ ư ậ ượ ườ ạ ồ ủ
h . D lu n xã h i chính th c có th mang l i tr ng thái tâm lý tiêu c c ho cộ ư ậ ộ ứ ể ạ ạ ự ặ
tích c c cho t p th lao đ ng. ự ậ ể ộ
Ví d : D lu n v m t vi c làm t t c a nhân viên nh có phát minh sangụ ư ậ ề ộ ệ ố ủ ư
ch m i đ c ban giám đ c và m i ng i công nh n, ng i y đ c th ngế ớ ượ ố ọ ườ ậ ườ ấ ượ ưở
làm cho m i ng i ph n kh i, vui v , có thái đ đúng v i vi c làm đó, làm choọ ườ ấ ở ẻ ộ ớ ệ