Ch ng 1ươ
Đ I T NG, NHI M V VÀ PH NG PHÁP Ố ƯỢ Ệ Ụ ƯƠ
NGHIÊN C U C A TÂM LÝ H C QU N LÝ.Ứ Ủ Ọ Ả
I. Đ I T NG NGHIÊN C U C A TÂM LÝ H C QU N LÝ.Ố ƯỢ Ứ Ủ Ọ Ả
1. Khái ni m v tâm lý h c qu n lý ệ ề ọ ả
Tâm lý h c là m t khoa h c nghiên c u nh ng quy lu t c a tâmọ ộ ọ ứ ữ ậ ủ
lý ng i. ngày nay tâm lý đ c v n d ng r ng rãi trong nhi u lĩnh v cườ ượ ậ ụ ộ ề ự
nh : ư
Tâm lý h cọ : Tâm lý h c lao đ ng ọ ộ
Tâm lý h c s ph mọ ư ạ
Tâm lý h c sáng t o ọ ạ
Tâm lý h c qu n lý ọ ả
Tâm lý h c qu n lý là m t chuyên ngành c a tâm lý h c, chuyênọ ả ộ ủ ọ
nghiên c u nh ng v n đ trong ho t đ ng qu n lý, nh m làm choứ ữ ấ ề ạ ộ ả ằ
ho t đ ng qu n lý đ t đ c hi u qu t i u. ạ ộ ả ạ ượ ệ ả ố ư
Tâm lý h c qu n lý : ọ ả
Tâm lý h c qu n lý kinh doanh, ọ ả
Tâm lý h c qu n lý s n xu tọ ả ả ấ
Tâm lý h c qu n lý quân s ọ ả ự
Tâm lý h c qu n lý y t ọ ả ế
Tâm lý h c qu n lý giáo d c ọ ả ụ
Tâm lý h c qu n lý hành chính ọ ả
Ho t đ ng qu n lý trong c quan qu n lý hành chính nhà n cạ ộ ả ơ ả ướ
có nh ng đ c đi m riêng so v i các t ch c qu n lý khác, vì v y đòiữ ặ ể ớ ổ ứ ả ậ
1
h i ph i có chuyên ngành tâm lý h c q an lý chuyên bi t. Theo h ngỏ ả ọ ủ ệ ướ
ti p c n nh v y, có th xem ế ậ ư ậ ể
Tâm lý h c qu n lý hành chính nhà n c là m t ọ ả ướ ộ phân ngành
c a tâm lý h c qu n lý, chuyên nghiên c u v nh ng v n đ trongủ ọ ả ứ ề ữ ấ ề
tâm lý trong ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n c.ạ ộ ả ướ
2. Đ i t ng c a tâm lý h c qu n lý :ố ượ ủ ọ ả
Tâm lý h c qu n lýọ ả
Đ i t ng nghiên c u là tâm lý c a con ng i trong ho t đ ngố ượ ứ ủ ườ ạ ộ
qu n lý.ả Tâm lý h c qu n lý nghiên c u các hi n t ng tâm lý n yọ ả ứ ệ ượ ẩ
sinh trong ho t đ ng qu n lý, các quy lu t hình thành và nh h ngạ ộ ả ậ ả ưở
c a nh ng hi n t ng này trong ho t đ ng qu n lý con ng i. ủ ữ ệ ượ ạ ộ ả ườ
Tâm lý h c qu n lý hành chính nhà n c ọ ả ướ
Đ i t ng c a tâm lý h c trong qu n lý hành chính Nhà n c làố ượ ủ ọ ả ướ
nh ng quy lu t n y sinh, bi u hi n và phát tri n c a nh ng hi nữ ậ ẩ ể ệ ể ủ ữ ệ
t ng tâm lý con ng i trong ho t đ ng qu n lý hành chính nhà n c.ượ ườ ạ ộ ả ướ
3. Nhi m v c a tâm lý h c qu n lý ệ ụ ủ ọ ả
- Nghiên c u nh ng ứ ữ đ c đi m tâm lý cá nhân, tâm lý xã h i c aặ ể ộ ủ
t p thậ ể v i t cách là ch th c a h at đ ng qu n lý : ớ ư ủ ể ủ ọ ộ ả
Ví d nh : b u không khí tâm lý t p th , truy n th ng t p th ,ụ ư ầ ậ ể ề ố ậ ể
d lu n, tâm tr ng t p th , xung đ t tâm lý trong t p th , uy tín ng iư ậ ạ ậ ể ộ ậ ể ườ
lãnh đ o vv.ạ
- Nghiên c u c s tâm lý h c trong vi c ứ ơ ở ọ ệ nâng cao hi u qu c aệ ả ủ
ho t đ ng qu n lý, lãnh đ o ạ ộ ả ạ trong các lĩnh v c qu n lýự ả
- Nghiên c u nh ng đ c tr ng trong ho t đ ng ứ ữ ặ ư ạ ộ giao ti pế,
- Nh ng v n đ ữ ấ ề nhân cách c a ng i qu n lý, ủ ườ ả các ph m ch tẩ ấ
tâm lý c a ng i lãnh đ o, các phong cách lãnh đ o, ủ ườ ạ ạ
- Nh ng v n đ tâm lý trong t p th qu n lý, ê kíp lãnh đ o,ữ ấ ề ậ ể ả ạ
nh ng con đ ng bi n pháp, hình thành và phát tri n nhân cáchữ ườ ệ ể
ng i lãnh đ o qu n lý cũng nh v n đ đào t o b i d ng cán bườ ạ ả ư ấ ề ạ ồ ưỡ ộ
lãnh đ o.ạ
2
- Nghiên c u nh ng v n đ liên quan t i vi c đ ng viên, thúcứ ữ ấ ề ớ ệ ộ
đ y h at đ ng cá nhân và t p th lao đ ngẩ ọ ộ ậ ể ộ
Ví d nh nhu c u, đ ng c làm vi c, các đ nh h ng giá tr xãụ ư ầ ộ ơ ệ ị ướ ị
h i, tâm th các thành viên.ộ ế
- Nghiên c u nh ng v n đ trong các t ch c cán b , nh vi cứ ữ ấ ề ổ ứ ộ ư ệ
tuy n ch n đánh giá s p x p cán b , trong công tác t t ng và côngể ọ ắ ế ộ ư ưở
tác ki m tra.ể
Th c t hi n nay có th nghiên c u nh ng v n đ sauự ế ệ ể ứ ữ ấ ề
+ Nh ng khó khăn th ng g p ph i trong h at đ ng c a ng iữ ườ ặ ả ọ ộ ủ ườ
lãnh đ oạ
+ Xung đ t tâm lý trong h th ng xã h i, giúp cho vi c tìm raộ ệ ố ộ ệ
nh ng khâu có ý nghĩa nh t trong h at đ ng.ữ ấ ọ ộ
+ Nh ng vi ph m c a ng i lãnh đ o đ i v i qui đ nh v ch cữ ạ ủ ườ ạ ố ớ ị ề ứ
v , s l m quy nụ ự ạ ề
4. Ý nghĩa c a vi c nghiên c u tâm lý h c qu n lý.ủ ệ ứ ọ ả
V m t lý lu n:ề ặ ậ
Tâm lý h c qu n lý giúp cho nhà qu n lý m t h th ng lý lu n,ọ ả ả ộ ệ ố ậ
các qui lu t chung nh t trong trong vi c qu n lý con ng i tránh đ cậ ấ ệ ả ườ ượ
nh ng sai l m trong tuy n ch n cán b trong giao ti p trong h achữ ầ ể ọ ộ ế ọ
đ nh k h ach qu n lý.ị ế ọ ả
V m t th c ti nề ặ ự ễ
- Giúp nhà qu n lý hi u đ c nh ng ng i d i quy n, gi iả ể ượ ữ ườ ướ ề ả
thích đ c nh ng hành vi c a h , d đoán tru c h hành đ ng nhượ ữ ủ ọ ự ớ ọ ộ ư
th nào trong tình hu ng s p t i. Đi u này r t c n thi t giúp cho vi cế ố ắ ớ ề ấ ầ ế ệ
tuy n ch n, s p x p s d ng con ng i h p lý.ể ọ ắ ế ử ụ ườ ợ
- Giúp cho nhà qu n lý n m đ c cách th c nh n xét đánh giáả ắ ượ ứ ậ
con ng i m t cách đúng đ n, khách quan, giúp cho nhà lãnh đ oườ ộ ắ ạ
qu n lý bi t cách tác đ ng m m d o nh ng kiên quy t đ n c p d i,ả ế ộ ề ẻ ư ế ế ấ ướ
đ n t ng cá nhân và tâp th phát huy t t đa ti m năng c a h trongế ừ ể ố ề ủ ọ
công vi c th c hi n m c tiêu c a t ch c.ệ ự ệ ụ ủ ổ ứ
3
- Đ i v i nhân viên, c p d i, tri th c tâm lý h c qu n lý giúp hố ớ ấ ướ ứ ọ ả ọ
hi u đ c tâm lý c a đ ng nghi p, c p trên, và b n thân mình, bi tể ượ ủ ồ ệ ấ ả ế
cách ng x h p lý, phát huy t i đa kh năng c a mình trong t ch c.ứ ử ợ ố ả ủ ổ ứ
Hi u đ c tâm lý qu n lý s hoàn thi n mình h n. ể ượ ả ẽ ệ ơ
L ch s nhân lo i đã bi t bao nh ng th t b i đau đ n c a nhi uị ử ạ ế ữ ấ ạ ớ ủ ề
nhà qu n lý, lãnh đ o, kinh doanh h là ng i có tài v chuyên mônả ạ ọ ườ ề
nh ng do thi u tri th c v tâm lý h c qu n lý nên có nh ng ph mư ế ứ ề ọ ả ữ ạ
ph i s su t trong l i nói, trong hành vi ng x đã d n đ n nh ng h uả ơ ấ ờ ứ ử ẫ ế ữ ậ
qu tai h i.ả ạ
M t nhà tâm lý, nhà giáo d c gi i có th không ph i là ng iộ ụ ỏ ể ả ườ
lãnh đ o, qu n lý gi i nh ng ng c l i m t ng i lãnh đ o, qu n lýạ ả ỏ ư ượ ạ ộ ườ ạ ả
gi i nh t thi t ph i n m v ng và v n d ng tri th c tâm lý vào h atỏ ấ ế ả ắ ữ ậ ụ ứ ọ
đ ng lãnh đ o, qu n lýộ ạ ả
II. S l c v s hình thành và phát tri n c a tâm lý h cơ ượ ề ự ể ủ ọ
qu n lý ả
1. Th i kỳ c đ i ờ ổ ạ
Nh ng t t ng v qu n lý đã đ c tìm th y trong các tác ph mữ ư ưở ề ả ượ ấ ẩ
tri t h c c c a hy l p ế ọ ổ ủ ạ
Xôcrát đã đ a raư quan ni m v ệ ề tính toàn năng c a qu n lý.ủ ả
Nghĩa là đ qu n lý đ c ng i qu n lý ph i ể ả ượ ườ ả ả uyên thâm v nhi uề ề
ph ng di n, k c tr c ti p th c thi công vi c. Ông đã đ c p đ nươ ệ ể ả ự ế ự ệ ề ậ ế
vai trò c a ng i đ ng đ u trong vi c đi u khi n công vi c c a cáủ ườ ứ ầ ệ ề ể ệ ủ
nhân và t p th ậ ể
Platôn (427-347) đã đ a ra nh ng quan đi m qu n lý con ng iư ữ ể ả ườ
nói chung và nh ng yêu c u đ i v i ng i đ ng đ u - nh ng ng iữ ầ ố ớ ườ ứ ầ ữ ườ
cai tr dân nói riêng. Ông là ng i đ ng trên quan đi m ị ườ ứ ể đ c trứ ị trong
qu n lý. Ông đòi h i r t cao v ph m ch t đ o đ c và năng l c c aả ỏ ấ ề ẩ ấ ạ ứ ự ủ
ng i đ ng đ u, c n ph i đào t o h m t cách k l ng đ h cóườ ứ ầ ầ ả ạ ọ ộ ỹ ưỡ ể ọ
năng l c chuyên môn và ph m ch t c n thi t. ự ẩ ấ ầ ế
Qu n Tr ngả ọ c a n c T đã đ a ra chính sách pháp trủ ướ ề ư ị để
làm cho phú qu c bình c ng.ố ườ
+ Vua là ng i l p pháp trên c s pháp tr i và tình ng iườ ậ ơ ở ờ ườ
4
+ Lu t ph i đ c công b công khai, c th không nên thay đ iậ ả ượ ố ụ ể ổ
nhi u. Ch p hành pháp lu t ph i nghiêm, ph i chí công vô t , vua tôi,ề ấ ậ ả ả ư
sang hèn đ u ph i tuântheo pháp lu t.ề ả ậ
+ Chính sách đi u hành đ t n c ph i d a vào ý dân, làm choề ấ ướ ả ự
dân giáu thì n c m i m nh.ướ ớ ạ
+ Dùng ng i ph i d a vào tài năng, không phân bi t ngu nườ ả ự ệ ồ
g c xu t thânố ấ , l , nghĩa, liêm, sễ ỹ là 4 đi u c t y u mà ng i tr qu cề ố ế ườ ị ố
ph i tu t nh và gi gìnả ỉ ữ
Nh ng t t ng v qu n lý v i nh ng quan đi m v vi c sữ ư ưở ề ả ớ ữ ể ề ệ ử
d ng nh ng y u t tâm lý con ng i trong qu n lý cũng xu t hi n s mụ ữ ế ồ ườ ả ấ ệ ớ
ph ng đông qua các h c thuy t sau:ở ươ ọ ế
1. Thuy t l tr c a Kh ng Tế ễ ị ủ ổ ử
Kh ng t :ổ ử (551-479TCN)T t ng xuyên su t trong h c thuy tư ưở ố ọ ế
c a Kh ng t là ủ ổ ử đ c trứ ị. V i mong mu n xây d ng m t xã h i phongớ ố ự ộ ộ
kíên có tôn tri tr t t t trên xu ng d i, công b ng, nhân nghĩa vàậ ự ừ ố ướ ằ
th nh tr , con ng i s ng tr ng tình c m, gi l nghĩa, ông đã xâyị ị ườ ố ọ ả ữ ễ
d ng h c thuy t qu n lý c a mình nh m phát huy nh ng ph m ch tự ọ ế ả ủ ằ ữ ẩ ấ
t t đ p c a con ng i. Lãnh đ o- cai tr cai tr dân theo nguyên t cố ẹ ủ ườ ạ ị ị ắ
đ c tr c a Kh ng t đòi h i. ứ ị ủ ổ ử ỏ Ng i trên ph i noi g ng, k d i tườ ả ươ ẻ ướ ự
giác tuân theo, l y phép nhân tr làm n t ng cho h c thuy t c aấ ị ề ả ọ ế ủ
mình.
Trên c s hi u bi t v nhân h c và l ch s , Kh ng t r t quanơ ở ể ế ề ọ ị ử ổ ử ấ
tâm đ n ng i qu n lý. Ông khuyên nh ng ng i cai tr ph i ế ườ ả ữ ườ ị ả tu thân
đ tr thành ng i nhân, bi t làm đi u nhân, phát tri n b ng nhânể ở ườ ế ề ể ằ
tâm. Ba ph m ch t h ph i đ t đ c đó là: ẩ ấ ọ ả ạ ượ Nhân, Trí, Dũng.
Nhân là th ng ng i, th ng mình, lôi cu n m i ng i vàoươ ườ ươ ố ọ ườ
công vi c.ệ
Trí là sáng su t trong công vi c, bi t nghe ph i trái, làm vi c cóố ệ ế ả ệ
k h ach, ch th rõ ràng, dám ch u trách nhi m.ế ọ ỉ ị ị ệ
Dũng là ý chí, ý chí là gánh vác trách nhi m tr c c p trên vàệ ướ ấ
nhân dân, không đ l i cho ng i khác ổ ỗ ườ
5