Ch ng II.ươ
Đ C ĐI M VÀ C U TRÚC C A HO T Đ NGẶ Ể Ấ Ủ Ạ Ộ
QU N LÝẢ
I.TÍNH CH T C B N C A HO T Đ NG QU N LÝẤ Ơ Ả Ủ Ạ Ộ Ả
Ho t đ ng qu n lý:ạ ộ ả
Qu n lý: Khi nói qu n lý bao g mả ả ồ :
+ Ch th qu n lý: có th là cá nhân, t ch c. Ch th qu n lý tácủ ể ả ể ổ ứ ủ ể ả
đ ng lên đ i t ng qu n lý b ng các công công c , v i nh ngộ ố ượ ả ằ ụ ớ ữ
ph ng pháp q an lý thích h p .ươ ủ ợ
+ Đ i t ng qu n lý: Ti p nh n s tác đ ng c a ch th qu n lý.ố ượ ả ế ậ ự ộ ủ ủ ể ả
Tùy theo các t ng l ai đ i t ng khác nhau mà ta chia thành các d ngừ ọ ố ượ ạ
th c qu n lý khác nhauứ ả
+ Khách th qu n lý: Có th là hành vi th c th ( cá nhân, tể ả ể ự ể ổ
ch c, s v t hay môi tr ng …) nh ng cũng có th là m i quan hứ ự ậ ườ ư ể ố ệ
gi a th c th trong quá trình v n đ ng c a chúng.ữ ự ể ậ ộ ủ
+ M c tiêu qu n lý: đó là cái đích đ t đ c t i m t th i đi m trongụ ả ạ ượ ạ ộ ờ ể
t ng lai do ch th và khách th th ng nh t đ nh tr c.ươ ủ ể ể ố ấ ị ướ
+ Môi t ng qu n lý: Bao g m c môi tr ng t nhiên, kinh t ,ườ ả ồ ả ườ ự ế
chính tr , xã h i nh h ng đ n quá trình qu n lý ị ộ ả ưở ế ả
Qu n lý là s tác đ ng có t ch c, có đ nh h ng c a ch th lênả ự ộ ổ ứ ị ướ ủ ủ ể
các khách th nh m đ t đ c m c tiêu đ nh tr cể ằ ạ ượ ụ ị ướ .
H at đ ng qu n lýọ ộ ả
Ho t đ ng qu n lý là s tác đ ng qua l i m t cách tích c c gi aạ ộ ả ự ộ ạ ộ ự ữ
ch th và đ i t ng qu n lý qua con đ ng t ch c, là s tác đ ngủ ể ố ượ ả ườ ổ ứ ự ộ
đi u khi n, đi u ch nh tâm lý và hành đ ng c a các đ i t ng qu nề ể ề ỉ ộ ủ ố ượ ả
lý, lãnh đ o cùng h ng vào vi c hoàn thành nh ng m c tiêu nh tạ ướ ệ ữ ụ ấ
đ nh cũa t p th và xã h i.ị ậ ể ộ
Ho t đ ng qu n lý có nh ng tính ch t c b n sau đây;ạ ộ ả ữ ấ ơ ả
1. Ho t đ ng qu n lý v a là m t khoa h c, v a là m t nghạ ộ ả ừ ộ ọ ừ ộ ệ
th t, là m t ngh c a xã h i.ụậ ộ ề ủ ộ
1
Ho t đ ng qu n lý là m t khoa h c b i vì:ạ ộ ả ộ ọ ở
- Ho t đ ng qu n lý ph i nh n th c và v n d ng đúng quy lu t,ạ ộ ả ả ậ ứ ậ ụ ậ
n m v ng đ i t ng, có thông tin đ y đ chính xác, có kh năng th cắ ữ ố ượ ầ ủ ả ự
hi n (tính kh thi).ệ ả
- Ph i tuân theo các quy lu t khách quan, g t b nh ng tình c mả ậ ạ ỏ ữ ả
và giá tr khác, ph i d a trên nh ng ph ng pháp qu n lý khoa h c vàị ả ự ữ ươ ả ọ
trên nh ng ph ng pháp qu n lý c th (di n d ch, quy n p, t ngữ ươ ả ụ ể ễ ị ạ ổ
h p, th ng kê)ợ ố
Ho t đ ng qu n lý là ngh thu t, b i vì:ạ ộ ả ệ ậ ở
- Trong ho t đ ng qu n lý luôn xu t hi n nh ng tình hu ng b tạ ộ ả ấ ệ ữ ố ấ
ng . Kinh nghi m cho th y không ng i lãnh đ o nào, qu n lý nào cóờ ệ ấ ườ ạ ả
th chu n b s n t t c tình hu ng ể ẩ ị ẵ ấ ả ố
- Ho t đ ng c a ng i lãnh đ o luôn luôn đòi h i s nhanh nh y,ạ ộ ủ ườ ạ ỏ ự ạ
quy t đoán, kh năng t duy sáng t o, s c m h ng, tính linh ho tế ả ư ạ ự ả ứ ạ
cao tr c v n đ đ t ra. Ho t đ ng này ứơ ấ ề ặ ạ ộ
+ Không mô th c hoá nghĩa là ngh thu t lãnh đ o không có cáchứ ệ ậ ạ
th c và quy đ nh th ng nh t.ứ ị ố ấ
+ Có tính tuỳ c và tính linh ho t,ơ ạ
+ Có tính đ c thù và tính ng u nhiên ặ ẫ
+ Bi t dùng ng i đúng v trí, phù h p v i kh năng.ế ườ ị ợ ớ ả
Ho t đ ng qu n lý là m t ngh trong xã h i, b i vì ạ ộ ả ộ ề ộ ở
+ Có quá trình đào t o, có tích lu kinh nghi mạ ỹ ệ
+ Đòi h i có năng khi u, say mê ỏ ế
+ Nó có đ i t ng c th : đ i t ng đó là con ng i và t ch c ố ượ ụ ể ố ượ ườ ổ ứ
+ S n ph m c a ho t đ ng qu n lý là các quy t đ nh, nó có nhả ẩ ủ ạ ộ ả ế ị ả
h ng và tác đ ng t i quá trình phát tri n xã h i.ưở ộ ớ ể ộ
Ngh thu t lãnh đ o, qu n lý t l thu n v i hi u qu lãnh đ o.ệ ậ ạ ả ỷ ệ ậ ớ ệ ả ạ
2 Ho t đ ng qu n lý là m t d ng ho t đ ng ph c t p và cóạ ộ ả ộ ạ ạ ộ ứ ạ
tính chuyên bi tệ.
2
Tính ph c t pứ ạ c a ho t đ ng qu n lý đ c qui đ nh b i đ c đi mủ ạ ộ ả ượ ị ở ặ ể
c a đ i t ng qu n lý, c a các m i quan h xã h i mà nó đ ng ch mủ ố ượ ả ủ ố ệ ộ ụ ạ
t i. Đ i t ng qu n lý là con ng i và t ch c v i nh ng đ c đi m vàớ ố ượ ả ườ ổ ứ ớ ữ ặ ể
tâm lý ph c t p khác nhau .ứ ạ
Tính ch t ấchuyên bi tệ th hi n trong yêu c u v đào t o ng iể ệ ầ ề ạ ườ
qu n lý, lãnh đ o( ph m ch t, ki n th c, k năng) v i ki n th c sâuả ạ ẩ ấ ế ứ ỹ ớ ế ứ
r ng và đ c bi t là quá trình t đào t o c a nhà qu n lý ộ ặ ệ ự ạ ủ ả
3. Ho t đ ng qu n lý là ho t đ ng gián ti pạ ộ ả ạ ộ ế
- S n ph m c a ho t đ ng qu n lý đ c đánh giá ả ẩ ủ ạ ộ ả ượ qua s phátự
tri n c a t ng cá nhân, t p th , qua k t qu , hi u qu ho t đ ng c aể ủ ừ ậ ể ế ả ệ ả ạ ộ ủ
t p th do cá nhân ph trách .ậ ể ụ
- Ng i qu n lý, lãnh đ o gi i quy t các nhi m v ch y u ườ ả ạ ả ế ệ ụ ủ ế thông
qua t ch c b ng cách đi u khi n, tác đ ng t i con ng i và t ch c.ổ ứ ằ ề ể ộ ớ ườ ổ ứ
4 Ho t đ ng c a ng i qu n lý đ c ti n hành ch y uạ ộ ủ ườ ả ượ ế ủ ế
thông qua ho t đ ng giao ti p.ạ ộ ế
- Ho t đ ng qu n lý là ho t đ ng t ch c đi u khi n con ng i,ạ ộ ả ạ ộ ổ ứ ề ể ườ
nên th ng xuyên giao ti p quan h v i con ng i ườ ế ệ ớ ườ
- Ho t đ ng giao ti p có m t t t c các khâu c a ho t đ ngạ ộ ế ặ ở ấ ả ủ ạ ộ
qu n lý thông quan b ng l i nói, ho c không b ng l i nói, b ng vănả ằ ờ ặ ằ ờ ằ
b n ho c b ng ng i khác.ả ặ ằ ườ
5. Ho t đ ng qu n lý là m t ho t đ ng có tính sáng t o caoạ ộ ả ộ ạ ộ ạ .
- Trong m i lĩnh v c c a ho t đ ng qu n lý đòi h i ch th ph iọ ự ủ ạ ộ ả ỏ ủ ể ả
có năng l c sáng t o, t duy linh ho t m m d o. m i m t tình hu ngự ạ ư ạ ề ẻ ỗ ộ ố
x y ra đòi h i ph i có cách x lý thích h p. ẩ ỏ ả ử ợ
- M t khác t t c các văn b n ch th các quy ch …là quy đ nhặ ấ ả ả ỉ ị ế ị
chung. Vi c v n d ng nó vào các tr ng h p c th vào th c ti n đaệ ậ ụ ườ ợ ụ ể ự ễ
d ng, muôn màu, muôn v r t c n t duy linh ho t, m m d o, nh yạ ẻ ấ ầ ư ạ ề ẻ ạ
bén và sáng t o.ạ
6. Ho t đ ng qu n lý là ho t đ ng căng th ng hay thay đ i,ạ ộ ả ạ ộ ẳ ổ
tiêu phí nhi u năng l ng th n kinh và b p th t.ề ượ ầ ắ ị
Ho t đ ng qu n lý th ng xuyên n m b t và theo dõi công vi c,ạ ộ ả ườ ắ ắ ệ
gi i quy t nhi u v n đ trong nh ng đi u ki n v th i gian, khôngả ế ề ấ ề ữ ề ệ ề ờ
gian và thông tin eo h p, có nhi u v n đ gi i quy t trong cùng th iẹ ề ấ ề ả ế ờ
3
Ho t đ ng t ạ ộ ổ
ch c th c hi nứ ự ệ
Ho t đ ng nh n ạ ộ ậ
th c ứ
( tìm hi u)ể
Th c hi n ự ệ
quy t đ nh ế ị
Thu th p thông tinậ
Ho t đ ng ra ạ ộ
quy t đ nhế ị
X lý thông tinử
( quy t đ nh)ế ị
gian, đòi h i luôn ph i thay đ i tâm th và t duy. Có nh ng công vi cỏ ả ổ ế ư ữ ệ
ph i suy nghĩ trong nhi u gi , th m chí nhi u tháng, nhi u năm.ả ề ờ ậ ề ề
II. C C U C A HO T Đ NG QU N LÝ.Ơ Ấ Ủ Ạ Ộ Ả
Đ phân chia c c u qu n lý th ng d a vào các cách th c sauể ơ ấ ả ườ ự ứ
đây:
1. Căn c vào chu trình qu n lý ứ ả
Khái ni m chu trình qu n lý đây đ c hi u là m t t ng th cácệ ả ở ượ ể ộ ổ ể
hành đ ng đ c ti n hành có tr t t liên t c và đ m b o đ ng iộ ượ ế ậ ư ụ ả ả ể ườ
lãnh đ o đ t đ c m c tiêu đ ra.ạ ạ ượ ụ ề
Theo quan đi m này trong chu trình qu n lý t p h p các hànhể ả ậ ợ
đ ng khác nhau và đ c th c hi n trong nh ng kho ng th i gian khácộ ượ ự ệ ữ ả ờ
nhau nh ng chúng đ u h ng vào vi c đ t m c đích nh t đ nh. Đó làư ề ướ ệ ạ ụ ấ ị
d u hi u th ng nh t chung các y u t ho t đ ng c a ng i lãnh đ o ấ ệ ố ấ ế ố ạ ộ ủ ườ ạ
V v n đ này có nh ng ý ki n khác nhau: ề ấ ề ữ ế
Có ng i kê ra các y u t nh : chu n b , ra quy t đ nh qu n lý vàườ ế ố ư ẩ ị ế ị ả
t ch c th c hi n quy t đ nh . ổ ứ ự ệ ế ị
Có ng i l i nêu ra 10 y u t : Thu th p thông tin, đánh giá thôngườ ạ ế ố ậ
tin, đ t v n đ , chu n b d án quy t đ nh, ra quy t đ nh, t ch c,ặ ấ ề ẩ ị ự ế ị ế ị ổ ứ
ki m tra th ng xuyên, ph n ng, ki m tra th c hi n, đánh gía k tể ườ ả ứ ể ự ệ ế
qu .ả
Xem xét ho t đ ng qu n lý theo các giai đo n thì chúng ta nh nạ ộ ả ạ ậ
th y r ng v th c ch t khái ni m chu trình qu n lý đ ng d ng v i ho tấ ằ ề ự ấ ệ ả ồ ạ ớ ạ
đ ng qu n lý ng i lãnh đ o. theo s đ sauộ ả ườ ạ ơ ồ
CHU TRÌNH QU N LÝẢHO T Đ NG C A NG I LÃNHẠ Ộ Ủ ƯỜ
Đ OẠ
4
2. Ti n hành qua vi c mô t các hình th c công vi c c aế ệ ả ứ ệ ủ
ng i lãnh đ o di n ra theo th i gian.ườ ạ ễ ờ
Theo cách này ng i ta phân chia ho t đ ng c a ng i lãnh đ oườ ạ ộ ủ ườ ạ
ra thành các đ n v kinh nghi m ho t đ ng nh : ơ ị ệ ạ ộ ư T ch c h i ngh ,ổ ứ ộ ị
ti p khách, xây d ng k ho ch, giao ti p v i m i ng i, ki m tra cácế ự ế ạ ế ớ ọ ườ ế
ho t đ ng c a b ph n giúp vi c và nh ng ng i d i quy nạ ộ ủ ộ ậ ệ ữ ườ ướ ề .
Theo nghiên c u c a các nhà tâm lý h c thì t t c các đ n v kinhứ ủ ọ ấ ả ơ ị
nghi m ho t đ ng c a ng i lãnh đ o nh trên đ u bao g m 3 đ n vệ ạ ộ ủ ườ ạ ư ề ồ ơ ị
lý thuy t có liên quan v i nhau và đ c g i là:ế ớ ượ ọ
Ho t đ ng nh n th c. Ho t đ ng ra quy t đ nh, ho t đ ng tạ ộ ậ ứ ạ ộ ế ị ạ ộ ổ
ch c th c hi n quýêt đ nh.ứ ự ệ ị
Có th nói r ng, c ba đ n v lý thuy t này luôn có m t rtong cácể ằ ả ơ ị ế ặ
giai đ an c a chu trình qu n lý cũng nh trong t ng đ n v kinhọ ủ ả ư ừ ơ ị
nghi m c a h at đ ng qu n lý, lãnh đ o.ệ ủ ọ ộ ả ạ
3. D i góc đ tâm lý h c, ng i ta phân tích c u trúc h atướ ộ ọ ườ ấ ọ
đ ng qu n lý nh sau:ộ ả ư
+ H at đ ng nh n th c.ọ ộ ậ ứ
Đ i t ng c a h at đ ng nh n th c là đ i t ng qu n lý, ố ượ ủ ọ ộ ậ ứ ố ượ ả
M c đích c a h at đ ng nh n th c là xây d ng trong ý th c c aụ ủ ọ ộ ậ ứ ự ứ ủ
ng i lãnh đ o m t mô hình nh ng khái ni m và tình hu ng h atườ ạ ộ ữ ệ ố ọ
đ ng, các nhi m v và đi u ki n tác đ ng lên tính hu ng đó.ộ ệ ụ ề ệ ộ ố
+ H at đ ng ra quy t đ nhọ ộ ế ị
Đ i t ng c a h at đ ng ra quy t đ nh là đ i t ng h at đ ngố ượ ủ ọ ộ ế ị ố ượ ọ ộ
nh n th c. Trong tr ng h p chung, đó là mô hình lý t ng v tìnhậ ứ ườ ợ ưở ề
hu ng h at đ ng, các nhi m v và đi u ki n tác đ ng lên tính hu ngố ọ ộ ệ ụ ề ệ ộ ố
đó.
M c đích c a h at đ ng này là hình thành trong ý th c ng iụ ủ ọ ộ ứ ườ
lãnh đ o m t mô hình lý t ng v h ot đ ng c a ng i th c hành vàạ ộ ưở ề ạ ộ ủ ườ ứ
ch p hành.ấ
+ Ho t đ ng t ch c th c hi n quy t đ nh.ạ ộ ổ ứ ự ệ ế ị
5