Câu 5
Ớ Ơ Ả Ủ Ể Ế NH NGỮ ĐI M M I C B N C A HI N PHÁP
Ộ Ộ Ệ N Ủ CƯỚ C NG HÒA XÃ H I CH NGHĨA VI T NAM NĂM 2013
ươ PGS.TS Tr ắ ng Đ c Linh
ễ ạ NCS Nguy n M nh Hùng
(Ngu n: ồ http://phonggiaoducquan3.eschool.edu.vn/vanban/phonggddt/120phap che/2394hp2013.html)
Tóm t t:ắ
ế ệ ố ộ ượ Hi n pháp n
c CHXHCN Vi ấ t Nam (đ ướ ỳ ọ ế ử ậ ể
ữ ế ớ t này gi
c phát tri n m i c a l ch s l p hi n Vi ớ ơ ả ủ ể ệ ớ ủ ị ế ề ế ộ ị
ề ộ ề ề
ụ ơ ả ủ ế ế ướ ử ổ ứ ướ c Qu c h i khóa XIII, k h p th 6 ệ t thông qua ngày 28/11/2013) đánh d u b ớ ể ệ i thi u nh ng đi m m i c b n c a Hi n pháp năm 2013 so v i Nam. Bài vi ứ ề ơ ấ ế Hi n pháp năm 1992 v c c u và hình th c th hi n; v ch đ chính tr ; chính sách ườ ộ i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân; v b máy xã h i; quy n con ng kinh t ế ề ệ ự ủ c; v hi u l c c a Hi n pháp và s a đ i Hi n pháp. nhà n
ộ ố ệ ế ượ ỳ ọ c Hi n pháp n c Qu c h i khóa XIII, k h p th
ố
ả
ầ ệ ự ướ CHXHCN Vi ủ ị ế ể ướ
ệ ố ế ủ c a n ử ậ ấ
ế ệ ệ t Nam.
ể ế
ệ ề ơ ấ ể ệ ế
ườ ề ế ị
xã h i; quy n con ng ề ệ ự ủ ề ế ộ ụ ơ ả ế ế ứ t Nam đ ệ ự ướ c công b ngày 08/12/2013, có hi u l c 6 thông qua ngày 28/11/2013, Ch t ch n ờ ỳ ổ ứ ớ ủ ừ c a th i k đ i m i toàn di n, đáp ng ngày 01/01/2014. Đây là b n Hi n pháp t ộ ậ ấ ướ ả c ta c và h i nh p qu c t yêu c u xây d ng, b o v , phát tri n đ t n ế ớ ủ ị ể ướ ờ ờ ỳ ớ ồ c phát tri n m i c a l ch s l p hi n trong th i k m i, đ ng th i đánh d u b ớ ế ể ả t Hi n pháp này v i các b n Hi n pháp năm 1946, 1959, Đ phân bi Vi ạ ế ọ ắ ế t là Hi n pháp năm 2013. Trong ph m 1980 và Hi n pháp năm 1992, sau đây g i t ủ ớ ơ ả ữ ớ ế t này, chúng tôi gi vi bài vi i thi u nh ng đi m m i c b n c a Hi n pháp năm ớ 2013 so v i Hi n pháp năm 1992 v c c u và hình th c th hi n; v ch đ chính ủ i, quy n và nghĩa v c b n c a tr ; chính sách kinh t ử ổ ề ộ công dân; v b máy nhà n ứ ộ ề ướ c; v hi u l c c a Hi n pháp và s a đ i Hi n pháp.
ể ệ ủ ề ơ ấ ứ ế 1. V c c u và hình th c th hi n c a Hi n pháp năm 2013
ề ơ ấ ủ ế ế ươ V c c u c a Hi n pháp: Hi n pháp năm 2013 g m ồ 11 ch
ớ ươ ế ng, ề ng, ả 1 ch
ế ề ề ớ So v i Hi n pháp năm 1992, Hi n pháp năm 2013 gi m có 12 đi u m i (Đi u 19, 34, 41, 42, 43, 55, 63, 78, 111, 112, 117 và 118); gi 120 đi u.ề 27 đi u, trong đó ữ
ử ổ ề ề ề ổ
nguyên 7 đi u (Đi u 1, 23, 49, 86, 87, 91 và 97) và s a đ i, b sung 101 đi u còn iạ [1]. l
ắ ơ ấ
ị ế ế ế ạ ậ ự ể ượ
ở ố ố ươ các ch ủ ng c a Nhà n ươ Ch ớ ề ươ ng XI Hi n pháp năm 1992 vào Ch
ủ ị" c a Hi n pháp năm 2013. Đ i tên Ch
ế ụ ơ ả
ủ ế ộ ươ Ch đ kinh t
ươ ươ
Văn hóa, giáo d c, khoa h c, công ngh ế ươ ượ ề ộ
ụ ế "Kinh t
ề ọ ị ề ụ ơ ả ủ ng II ngay sau Ch ng III " ộ ng III ng"
ỉ ế ề ng, đi u i tr t t Hi n pháp năm 2013 có c c u m i và s p x p l ướ ư ư so v iớ Hi n pháp 1992, nh : đ a các đi u quy đ nh các bi u t c ế ố ỳ ng I (qu c k , qu c huy, qu c ca ...) ổ ế ươ ế ộ "Ch đ chính tr ng V Hi n pháp năm ề ườ ề ủ i, quy n thành “Quy n con ng 1992 “Quy n và nghĩa v c b n c a công dân” ị ế ọ ư và nghĩa v c b n c a công dân” và đ a lên v trí trang tr ng c a Hi n pháp là ế" và ươ ế ộ ị . Ch Ch đ chính tr " ng II " Ch ng I " ế ủ ệ" c a Hi n pháp năm 1992 có ọ ụ Ch ộ ạ ổ ng là i thành m t ch c Hi n pháp năm 2013 g p l t ng c ng 29 đi u đã đ ộ ươ ệ ọ ộ , xã h i, văn hóa, giáo d c, khoa h c, công ngh và m i Ch ư ườ tr và ch còn 14 đi u nh ng quy đ nh cô đ ng, khái quát, mang tính nguyên ớ ắ t c so v i Hi n pháp năm 1992.
ớ ế
ị ầ ử ầ ầ
ướ ả Khác v i các b n Hi n pháp tr ộ ng m i quy đ nh v " ế ươ ể ươ ố ổ ớ ng X)
Ủ
.Ngoài ra, Hi n pháp năm 2013 còn đ i tên Ch ộ ị ươ ề ề ặ ị ng "Chính quy n đ a ph ng IX
ươ ể ươ " và đ t Ch ệ Tòa án nhân dân, Vi n ki m sát nhân dân". ế c đây, l n đ u tiên Hi n pháp năm 2013 có ồ ề H i đ ng b u c Qu c gia, Ki m toán nhà ươ ộ m t ch ế c”ướ (Ch n ng IX Hi n ồ pháp năm 1992 "H i đ ng nhân dân (HĐND) và y ban nhân dân (UBND) " ươ " sau thành "Chính quy n đ a ph ng Ch ng VIII "
ề ế ế
ứ ứ ể ệ ủ V hình th c th hi n c a Hi n pháp năm 2013 ờ ế ề
ể ệ ủ ế ắ ừ L i nói đ u ẽ ơ ặ ọ ơ ọ
ủ ế ầ
c ớ ừ ế ạ ớ ớ ớ : so v i v i Hi n pháp năm ầ đ n các đi u quy 1992, hình th c th hi n c a Hi n pháp năm 2013 t ầ ị đ nh cô đ ng h n, khái quát, ng n g n, chính xác, ch t ch h n. Ví d , L i nói đ u ỉ ư ọ t nh ng ch Hi n pháp năm 2013 đ ớ có 3 đo n v i 290 t ụ ờ ế ượ rút ng n, cô đ ng, súc tích, đ các ý c n thi ừ ủ c a Hi n pháp năm 1992. ắ ạ so v i 6 đo n v i 536 t
ữ ươ ủ ế ộ 2. Nh ng n i dung các ch ng c a Hi n pháp năm 2013
ừ ề ế ộ ươ ề ế ề ồ g m 13 đi u, t ng I “Ch đ chính tr ”:
Đi u 1 đ n Đi u 13. So ớ ơ ả 2.1 Ch ế ữ ế ể ị ớ v i Hi n pháp 1992, Hi n pháp năm 2013 có nh ng đi m m i c b n sau đây:
ị ữ ế ụ
ị ề ả ề ề ẳ c CHXHCN Vi
ẳ ủ Th nh t ơ ả ị ệ ướ ủ
ộ ề ữ ự ả ả
ằ
ớ ệ ủ ạ c
ủ ự ơ ạ ề ử ệ
ằ ủ ộ ữ ố ợ
ể ể ề ủ ỉ ự ề ự ướ ữ ề ề ệ ứ ấ , Hi n pháp năm 2013 ti p t c kh ng đ nh nh ng giá tr n n t ng và ế ồ ủ ủ ụ ướ t Nam (Đi u 1, Đi u 3), đ ng m c tiêu c b n c a c a Nhà n ộ ơ ờ ề “N c C ng hòa xã h i ch nghĩa th i kh ng đ nh rõ h n ch quy n nhân dân: ủ ủ , nh ng b o đ m th c hi n ch quy n nhân dân ệ t Nam do Nhân dân làm ch ” Vi ế "[2]và "b ng dân ch đ i di n ệ thông qua Qu cố ầ ủ ơ "b ng dân ch tr c ti p đ y đ h n: ế ộ ầ ử h i,ộ HĐND và thông qua các c quan khác c a Nhà n ướ ", v i ch đ b u c dân ư ơ ế ố ch , quy n c tri bãi nhi m đ i bi u Qu c h i và HĐND, cũng nh c ch không ệ ướ ơ c trong vi c ch phân công, ph i h p mà còn ki m soát gi a các c quan nhà n ớ ị c (Đi u 2, Đi u 6, Đi u 7). Nh ng quy đ nh m i này th c hi n quy n l c nhà n
ơ ả
ặ c ta. Đ c bi ượ ề ị ướ ừ “Nhân dân” đ u đ t Nam, t
ế ể ệ ự ấ ử ậ ọ ộ
ề ủ ấ ả t c các t ọ ề ề ự ủ ể ấ ủ ộ ủ ể ệ ệ ầ th hi n rõ h n b n ch t dân ch và pháp quy n c a Nhà n t, l n ế ệ ầ t đ u tiên trong l ch s l p hi n Vi c vi ớ hoa m t cách trang tr ng, th hi n s tôn tr ng và đ cao vai trò c a Nhân dân v i ư t cách là ch th duy nh t c a toàn b quy n l c nhà n ủ ướ ở ướ c ta. n c
ẳ
ề ộ ứ Th hai, ả ệ ả
ị ộ ả ủ ố ớ t Nam đ i v i Nhà n c Nhân dân:
ướ ụ ụ
ị ế ụ Đi u 4 Hi n pháp năm 2013 ti p t c kh ng đ nh v trí, vai trò lãnh ờ ổ ướ ồ c và xã h i; đ ng th i b sung ắ ệ ộ ả “Đ ng C ng s n Vi t Nam g n bó ị ự ị ủ ch u s giám sát c a Nhân dân, ch u ủ ả ế ớ t v i Nhân dân, ph c v Nhân dân, ệ ̃ ề ư ướ ế ̣ ế ạ ủ đ o c a Đ ng C ng s n Vi ệ thêm trách nhi m c a Đ ng tr ậ m t thi trách nhi m tr c Nhân dân v nh ng quy t đinh c a mình” .
ổ ầ ệ ộ ồ
̀ ệ t kê đ y đ các t ệ ề t Nam,
ệ ồ Công đoan Vi ộ ị ứ ủ t Nam, H i nông dân Vi ệ
ị ứ ệ ệ
ế ủ ệ ố
ổ ệ ườ ộ
ộ ố ự
́ ờ ̣ ̣ ̉ ̣ ậ ạ ạ ộ ồ ố (kho n 1), đ ng th i quy đ nh:
ị ổ ứ ộ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ặ ậ ch c chính tr xã h i g m: M t tr n ộ t Nam, Đoàn thanh niên ụ ữ ệ ế ộ ự t t Nam, H i c u chi n binh Vi ề ổ ủ t, Đi u 9 ch c này. Đ c bi ậ ặ t Nam trong ả ng đ ng thu n xã h i; giám sát, ph n bi n xã h i; tham gia xây ả ầ c, ho t đ ng đ i ngo i nhân dân góp ph n xây d ng và b o ́ ̉ “Măt trân Tô quôc Viêt Nam, cac tô ̉ ch c xã h i khác hoat đông trong khuôn khô
̀ ́ ̀ ̣ Th tứ ư, Đi u 9 li ố ổ T qu c Vi ệ ả ộ c ng s n H Chí Minh, H i liên hi p ph n Vi ặ Nam và xác đ nh rõ vai trò, trách nhi m c a các t ổ Hi n pháp năm 2013 b sung vai trò c a M t tr n T qu c Vi vi cệ “tăng c ồ ướ ả ự d ng Đ ng, Nhà n ệ ổ ả v T qu c” ́ ư ch c thanh viên cua Măt trân và các t [3]. ́ ́ Hiên phap va phap luât” ả (kho n 3)
ế ế ụ ủ ị
ạ ộ ậ ự ủ ề ủ
t c các n
ủ ệ
ị
ề ề ệ ồ ố ứ Th năm, ố ố ườ ng l i đ i ngo i đ c l p, t và đ ướ ệ t Nam v i t CHXHCN Vi ề ướ ợ ươ ế ng Liên h p qu c và đi u th Hi n ch ạ ệ ẳ thành viên", kh ng đ nh Vi ố ế ộ nhi m trong c ng đ ng qu c t ớ ấ ả ố t Nam " ợ vì l ố ẳ Hi n pháp năm 2013 ti p t c kh ng đ nh ch quy n qu c gia ị ợ ữ ướ c a Nhà n ch , hòa bình, h u ngh , h p tác c ờ ồ ế ớ ế tuân i; đ ng th i cam k t " c trên th gi ố ế mà CHXHCN Vi c qu c t t Nam là ậ ố là b n, đ i tác tin c y và thành viên có trách ộ " (Đi u 11, Đi u 12). i ích qu c gia, dân t c
ề ị
ủ ố ố ươ ng ứ
Th sáuứ ị ể ộ ư ế ươ ủ ế , k th a cách quy đ nh c a Hi n pháp năm 1946, Đi u 13 Ch ề này quy đ nh v Qu c k , Qu c huy, Qu c ca, ngày Qu c khánh và Th đô ch không đ m t ch ế ừ ố ỳ ố ươ ng riêng (Ch ng XI) nh Hi n pháp năm 1992.
ươ ụ ơ ả ủ ề
ươ ủ ừ ế Đi u 14 đ n Đi u 49.
Trong 11 ch ề
i, Quy n và nghĩa v c b n c a công ế ng c a Hi n pháp năm ấ 36/120 đi u),ề có nhi u đ i ổ ụ ể ư ể ệ ề ng II “Quy n con ng ề ề ố ề ươ ng có s đi u quy đ nh ị ấ ả ề ộ nhi u nh t ( ứ ớ ườ 2.2 Ch ề ồ dân”: g m 36 đi u, t ị ề 2013, đây là ch ả ề m i nh t c v n i dung quy đ nh, c v cách th c th hi n. C th nh sau:
ướ ớ ấ ả ầ ế ả Tr c h t, ế khác v i t
ị ị ề ướ t c các b n Hi n pháp tr ề
ọ ề ̣ ̉ ̣ công nhân, tôn tr ng, bao vê và b o đ m quy n con ng
ề ậ ị i Đi u 3 v Nhà n ườ ế
ự ế ị ườ ạ pháp năm 2013 xác đ nh rõ và quy đ nh ngay t ả nhi m "ệ ườ ề dân". Vì v y, khi quy đ nh quy n con ng ọ ế "m i ng Hi n pháp năm 2013 quy đ nh tr c ti p ế ầ c đây, l n đ u tiên Hi n ướ c có trách ề ả i, quy n công ề ủ ầ i, quy n công dân, h u h t các đi u c a ề ...", "công dân có i có quy n
ị ữ nh ng quy n đ ủ ng nhiên c a con ng
ậ ế ượ ệ ọ
ề ể c Hi n pháp ghi nh n và Nhà n ứ
ườ
i, cho công dân. ủ ậ
ế ố ứ ộ ồ ề ươ ườ ủ i, c a công ả ả c có trách nhi m tôn tr ng, b o đ m và ướ ban phát”, “ban nơ ” các quy n này ề c “ ề ể ị ạ ỉ ườ i, quy n công dân ch có th b h n ố ế ợ ầ t vì lý do qu c phòng, an ninh ng h p c n thi (kho nả ỏ ủ ộ ộ ứ , an toàn xã h i, đ o đ c xã h i, s c kh e c a c ng đ ng"
quy nề " đ kh ng đ nh rõ đây là ẳ ướ dân đ ả ệ ả b o v các quy n này , ch không ph i Nhà n ề "Quy n con ng cho con ng ườ ị ch theo quy đ nh c a lu t trong tr ạ ậ ự qu c gia, tr t t ề 2 Đi u 14).
ấ ắ ề Đây chính là nguyên t c hi n đ nh r t quan tr ng v quy n con ng
ắ ườ ơ
ườ ọ ủ ể c tùy ti n c t xén, h n ch các quy n con ng
ệ ắ ế
ấ ạ [4]. Cũng t ủ ề ể ả ề ị ư ề
ả ị ề ề ề ẳ
i, c a công dân (nh quy n đ ị ướ ượ ậ ệ ẫ ề ị
ủ ơ ả ề ự
ề
ầ pháp c n ph i đ ề ự ệ
ả ị ề ị i, quy n ừ nay không ch th nào, k c các c quan nhà ượ ế ề i, quy n công dân đã đ c ế ừ ắ nguyên t c này, các quy đ nh liên quan đ n các ượ ố ủ c s ng, có hi uệ c pháp lu t v.v.) là các quy đ nh ế c vi n d n các quy đ nh c a Hi n pháp ủ ạ do c b n khác c a ả ượ ụ c c ướ c theo quy
ị ượ ả ệ ề ặ ư c b o v v m t t ố ộ ậ do Qu c h i, c quan đ i di n quy n l c nhà n ạ ơ [5], ch không ph i quy đ nh chung chung “ ứ ề ủ ư ấ ề ị ế công dân và theo nguyên t c này, t ướ ượ c đ n ị quy đ nh trong Hi n pháp ườ ạ quy n b t kh xâm ph m c a con ng ấ quy n không b tra t n, quy n bình đ ng tr ủ ể ủ ự ế ; ch th c a các quy n này đ ự l c tr c ti p ệ ề ủ ể ả đ b o v các quy n c a mình khi b xâm ph m. Các quy n, t ườ ủ i, c a công dân và quy n đ con ng ằ ả b ng lu t ư ể th hóa nh ng ph i ấ ủ cao nh t c a nhân dân ban hành ị đ nh pháp lu t ậ ”[6] nh r t nhi u đi u c a Hi n pháp năm 1992 quy đ nh v.v. ế
ề ề ứ Th hai,
ề Hi n pháp năm 2013 quy đ nh rõ quy n nào là quy n con ng ươ
ắ ề ế ườ
ế ế ề ề ứ ự ầ ụ ơ ả ế ề
ầ ố
ế ị
ị ự ễ
ọ ồ ườ ị ế i, ề ị : đ u tiên là các ng này theo th t quy n nào là quy n công dân và quy đ nh ch ủ ề ị i, quy n và nghĩa v c b n c a công nguyên t c hi n đ nh v quy n con ng ị ồ ế ự , văn hóa, xã dân; ti p đ n là các quy n dân s , chính tr r i đ n các quy n kinh t ề ủ ủ ộ ế ụ ủ u h t các đi u c a h i và cu i cùng là các nghĩa v c a cá nhân, c a công dân. H ế ư ươ “công dân” nh Hi n ng này trong trong Hi n pháp năm 2013 thay vì quy đ nh ch ườ , “không ai” [8]. Đi u này có ý nghĩa r t pháp năm 1992[7] đã quy đ nhị ấ ề ọ i” “m i ng ớ ề ậ ể ậ ứ ấ ướ quan tr ng, đánh d u b c phát tri n m i v nh n th c lý lu n và giá tr th c ti n khi ề ườ ớ ề ấ không đ ng nh t quy n con ng i v i quy n công dân.
ị ề ớ ủ
̣
ướ ậ ả ấ ề ư ạ
ề ố ọ "M i ng ́ ạ ̣ ươ c pháp lu t b o h . Không ai bi t c đoat tính m ng trái lu t" ề ờ ố i có quy n b t kh xâm ph m v đ i s ng riêng t ả ề ậ ả
ưở ề
ụ ơ ở
ề
c s ng trong môi tr ề ộ ủ ọ M i ng ệ ướ ế ng ườ ề ộ ố ế Th baứ , Hi n pháp năm 2013 i, quy n quy đ nh m t s quy n m i c a con ng ể ị ụ ấ ệ ư "Công dân Vi ụ ớ ủ t Nam không th b tr c xu t, và nghĩa v m i c a công dân, nh : ạ ườ ề ộ i có quy n s ng. Tính m ng con c khác" giao n p cho nhà n (Đi u 17); ộ ề ậ (Đi u 19); ườ ượ ng i đ ậ ả ườ ọ , bí m t cá nhân và bí "M i ng ộ " ượ ề c b o đ m an sinh xã h i ..." (Đi u 21); " Công dân có quy n đ m t gia đình ị ậ ườ ọ ế ề ng th và ti p c n các giá tr văn hoá, tham "M i ng i có quy n h (Đi u 34); ề ờ ố ử ụ "Công dân có gia vào đ i s ng văn hóa, s d ng các c s văn hóa" (Đi u 41); ữ ọ ữ ẹ ẻ ự ị quy n xác đ nh dân t c c a mình, s d ng ngôn ng m đ , l a ch n ngôn ng giao ườ ti p"ế (Đi u 42); " ườ ề ng trong lành và ớ ể ệ ụ ả có nghĩa v b o v môi tr c ti n m i ử ụ ượ ố ề i có quy n đ ề ườ " (Đi u 43) v.v. Đi u này th hi n b
ế ổ
ả ả ề ở ộ ế ỷ ở ề Vi i, quy n và nghĩa v
ả ủ ườ ế
ề ị c quy n con ng
ị
c Nhân dân và tr ệ ả ẩ
ể ớ ề ệ trong vi c m r ng và phát tri n các quy n, ph n nh k t qu c a quá trình đ i m i ộ ụ ủ ệ ơ t Nam. N i dung c a các quy n con ng h n 1/4 th k ủ Hi n pháp năm 2013 ượ ị ơ ả ủ ề phù c quy đ nh trong các đi u khác c a c b n c a công dân đ ấ ề ướ ố ế ề ệ ợ ớ ườ ề t Nam là thành viên, nh t là v quy n con ng h p v i các đi u c qu c t i mà Vi ườ ề ướ ự và Công ườ ề ề ướ i v c quy n con ng i v chính tr , dân s Công ợ ố ự ẳ ủ ộ ế , văn hóa và xã h i năm 1966 c a Liên h p qu c. Đây cũng chính là s kh ng kinh t ướ ộ ướ ế ướ ị c c ng c ta tr đ nh cam k t mang tính hi n đ nh c a Nhà n ề ả ả ố ế ề ồ v trách nhi m tôn tr ng, b o đ m, b o v và thúc đ y quy n con đ ng qu c t ề ườ ng ế ệ ở ệ Vi i, quy n công dân ủ ọ [9]. t Nam
ế ọ ng III “Kinh t
ộ ộ
ươ ươ 2.3 Ch ườ ng” ng II "
ế ế ị ụ ệ" (14 đi u) c a Hi n pháp năm 1992 đã quy đ nh quá chi ti t, c
ạ
ữ ộ
ể ệ ự ắ ề ọ ặ
ữ ệ ế ụ ấ ộ
ề ế ự ấ ề ữ ướ ể ệ ụ ộ , xã h i, văn hóa, giáo d c, khoa h c, công ngh ươ ị ế ề ề ừ ng g p n i dung quy đ nh Đi u 50 đ n Đi u 63. Đây là ch : t và môi tr ề ế" (15 đi u) và Ch ế ộ ươ ủ Văn hóa, giáo d c, khoa Ch đ kinh t ng III " c a Ch ụ ủ ề ọ h c, công ngh ư ế ươ ể th , nh ng mang tính tuyên ngôn, ít tính quy ph m. Ch ng III Hi n pháp năm ế ị ỉ 2013 ch còn 14 đi u, quy đ nh nh ng chính sách kinh t xã h i mang tính nguyên ẽ ắ ể t c, khái quát, cô đ ng th hi n s g n k t ch t ch , hài hòa gi a phát tri n kinh ườ ọ ế ớ v i các v n đ xã h i, văn hóa, giáo d c, khoa h c, công ngh và môi tr t ng ằ ng đ n s phát tri n có tính ch t b n v ng. nh m h
ị ẳ ể ế ế ụ Hi n pháp năm 2013 ti p t c kh ng đ nh chính sách phát tri n n n kinh t
ầ ề
ẫ ữ ư ng XHCN nh ng không li ướ ị ng nhi u thành ph n đ nh h ế ậ ;ế v n ghi nh n kinh t
ị
ạ ố
ề
c c ng c và phát tri n; ti p t c kh ng đ nh: ệ ị ắ ứ ạ ử ụ
ườ ng: ợ
ị ế ề ụ ướ ng h p th t c n thi ế ệ ấ ạ ơ “Nhà n ậ ầ ộ vì l
ố ạ ượ ủ ề ế ị th thành ph nầ ệ t kê các ư vai trò ch đ o ... nh ng không còn ghi: c gi ộ ở ữ ủ ẳ "đ t đai ... thu c s h u c a toàn ả ấ ướ c đ i di n ch s h u và th ng nh t qu n ư ồ ấ ướ ẫ c thu h i đ t nh ng ế ộ ổ ch c, cá nhân đang s d ng trong ể ố ụ t do lu t đ nh vì m c đích qu c phòng, an ninh; phát tri n ồ ộ (tác gi ả Vi c thu h i nh n m nh). ị ườ ng theo quy đ nh c a pháp ồ ấ ồ c thu h i đ t do t ậ ị ế i ích qu c gia, công c ng ồ c b i th
ề . ướ ườ tr ủ ạ nhà n kinh t ấ ế ụ ượ ủ ể ố đ ủ ở ữ ư dân" nh ng quy đ nh rõ " do Nhà n ề lý" (Đi u 53). Hi n pháp năm 2013 v n quy đ nh v Nhà n ị xác đ nh rõ h n v m c đích thu h i, nguyên t c công khai, minh b ch và ch đ ồ b i th ườ tr ợ xã h i kinh t ả ấ đ t ph i công khai, minh b ch và đ lu t"ậ (Đi u 54)
ế ế ố Hi n pháp năm 1992 b sung v :
ố ề th c hành ti ộ ệ ả ướ
ổ ạ ộ ướ ự ữ ả t ki m, ch ng lãng phí, phòng, ề c (Đi u 55); ồ qu c gia và các ngu n tài chính công khác
[10]
c, d tr ả ệ ề ử ụ ườ ề ề ự ế ch ng tham nhũng trong ho t đ ng kinh t xã h i và qu n lý nhà n ố về qu n lý ngân sách nhà n ả (Đi u 56); v s d ng, qu n lý, b o v môi tr ng (Đi u 63) v.v.
ươ ế ề ồ ố ộ g m 17 đi u (t
2.4 Ch ế ừ Đi u 69 đ n Đi u 85). V c ủ ng V “Qu c h i”: ế ừ ề ị ươ ộ
ộ ố ử ổ ư ổ ọ ề ơ ề ả ủ ố b n, Hi n pháp năm 2013 k th a các quy đ nh c a Ch ng VI "Qu c h i" c a ế Hi n pháp năm 1992, nh ng có m t s s a đ i, b sung quan tr ng sau:
ẫ ể ố ộ Th nh t
ề ướ
ệ ị quan quy n l c nhà n ư ứ ấ , Hi n pháp năm 2013 v n xác đ nh: ơ " nh ng không có nghĩa là
ậ
ế ế ị ị ế Hi n pháp năm 2013 ch quy đ nh:
ề ậ ố ọ ế ị ề
ủ ế ề ậ c và giám sát t c
ố ớ ộ ụ
ố ề ạ ụ ể ụ ế ị ỉ
ể ề ụ ơ ả ể ệ ạ ể ế ế ỉ ộ ủ ấ ướ không còn quy t đ nh k ho ch phát tri n kinh t c,
ạ ơ ế "Qu c h i là c quan đ i bi u cao ủ ấ ự ủ Nhân dân, c ấ c cao nh t c a nh t c a ề ", "là ơ cướ CHXHCN Vi "c quan có toàn quy n n t Nam ư ế ế ề ậ ấ ơ c quan duy nh t có quy n l p hi n và l p pháp " nh Hi n pháp năm 1980 và Hi n ộ ự ỉ "Qu c h i th c pháp năm 1992 quy đ nh. Vì th ủ ấ ấ ệ hi n quy n l p hi n, quy n l p pháp, quy t đ nh các v n đ quan tr ng c a đ t h ngữ ề ướ " (Đi u 69).N ạ ộ ướ i cao đ i v i ho t đ ng c a Nhà n n ủ Qu cố ề ệ nhi m v , quy n h n c th thu c quy n hành pháp chuy n v cho Chính ph , ế h iộ ch quy t đ nh m c tiêu, ch tiêu, chính sách và nhi m v c b n phát tri n kinh t ộ ế ị xã h i xã h i c a đ t n hàng năm, 5 năm
ủ ủ ộ ề ả ộ ơ ể đ Chính ph ch đ ng, năng đ ng h n trong đi u hành, qu n lý đ t n ấ ướ [11]. c
ủ ố ộ
ề ố
ề ứ Th hai, ớ ủ ổ b sung th m quy n c a Qu c h i liên quan đ n thành l p hai c ộ ồ ộ ố ế ặ ướ c; đ c bi ứ ể ễ ệ
ị ủ ủ ơ
ể ị ế ủ ộ ẩ
ầ ả ư ề ẩ ơ ậ ẩ ệ ầ ử t là th m quan m i là H i đ ng b u c qu c gia và Ki m toán nhà n ẩ ẩ ệ quy n c a Qu c h i trong vi c phê chu n, mi n nhi m và cách ch c Th m phán ố ộ TANDTC theo đ ngh c a Chánh án TANDTC đ làm rõ h n vai trò c a Qu c h i ố trong m i quan h v i TANDTC, nâng cao v th c a đ i ngũ Th m phán theo tinh th n c i cách t ề ệ ớ pháp (Đi u 70).
ơ ộ
ổ ườ liên quan đ nế c quan th ề
ộ ố ẩ ị ổ ẩ
ệ ề t Nam
ề ệ c CHXHCN Vi ậ ặ ị ề ể ệ t là th m quy n " ớ ơ i đ n v hành chính d
ự ủ ọ ệ " (Đi u 74); đ c bi ỉ ả
ủ ự ộ ề ố ế ứ Th ba, ng tr c c a Qu c h i, Hi n pháp năm Ủ ố ụ ườ ị ng v Qu c 2013 quy đ nh b sung m t s th m quy n quan tr ng cho y ban th ạ ứ ặ ề ễ ư phê chu n đ ngh b nhi m, mi n nhi m đ i s đ c m nh toàn quy n ệ ộ h i, nh : " ẩ ướ ế ị ề ủ quy t đ nh c a n ị ả ướ ỉ ậ i th , nh p, chia, đi u ch nh đ a gi thành l p, gi i t nh, ứ ề ươ " (kho n 8 Đi u 74) ch không giao cho Chính ố ự thành ph tr c thu c trung ng ị ư ế ệ ph th c hi n quy n này nh Hi n pháp năm 1992 quy đ nh.
ỉ ị ế Th tứ ư, khác Hi n pháp năm 1992
ặ ỳ ủ ắ ố
ộ ị ề ả
ượ ườ ộ ố ợ ế ề ch quy đ nh cho Qu c h i có quy n quy t ờ i h n th i gian ỳ ệ ế ng h p có chi n ớ ạ ệ “Vi c kéo dài nhi m k ừ ườ c quá m i hai tháng, tr tr
ố ộ ệ ị đ nh kéo dài (ho c rút ng n) nhi m k c a Qu c h i mà không gi ế kéo dài, kho n 3 Đi u 71 Hi n pháp năm 2013 xác đ nh rõ: ộ ủ c a m t khóa Qu c h i không đ tranh”.
ữ Ngoài ra, đ nh ng ng
ứ ố ộ ầ c Qu c h i b u gi ự ọ
ườ ượ i đ ắ ề ế
ủ ị ướ ộ
̀ ́ ̀ ̉ ̣ ̉
ề ặ ố
ộ ủ ườ ữ ơ ứ ụ ủ ố ủ các ch c v ch ch t c a ố ướ ủ c Qu c ị ớ Sau khi c T qu c và Nhân dân, Hi n pháp năm 2013 có quy đ nh m i là: " ủ ướ ủ ố c, Ch t ch Qu c h i, Th t ng Chính ph , Chánh án ́ ́ ơ ố i cao phai tuyên thê trung thanh v i Tô quôc, Nhân dân va Hiên ọ ề . Qu c h i, nhân dân hy v ng, đ t ni m tin và giám sát ủ ữ ọ ệ tr ng trách c a các c quan i gi i tuyên th này c a nh ng ng
ướ ể ữ ướ ộ c có ý th c sâu s c v danh d và tr ng trách c a mình tr b máy nhà n ố ướ ổ ộ h i, tr ủ ị ầ ượ đ c b u, Ch t ch n Tòa án nhân dân t phap”́ ả (kho n 7 Đi u 70) ự ệ ờ ệ vi c th c hi n l ố ủ then ch t c a Nhà n c.
ề 2.5 Ch ướ : g m 8 đi u, t
ề ừ ườ ứ ẩ
ủ ị ộ ề ế ồ Đi u 86 đ n Đi u 93. c” ướ ầ ướ ủ ị c, thay i đ ng đ u Nhà n c là ng Ch t ch n ề ề ẩ ệ ề ạ (Đi u 86). c v đ i n i và đ i ngo i Tiêu chu n, đi u ki n và th m quy n ư ế ữ ư ẫ ướ ề ơ ả nh Hi n pháp 1992, nh ng có hai n i dung ố c v c b n v n gi
ớ ủ ị ươ “Ch t ch n ng VI ị ẫ ế Hi n pháp 2013 v n quy đ nh: ặ ướ ề ố ộ m t n ủ c a Ch t ch n ượ ổ đ c b sung m i là:
ố ị ứ Th nh t
ơ ế ị ề
ế ng vũ trang, quy đ nh quy n c a Ch t ch n ướ ủ ị ố ủ ẩ ả c ng, chu n đô đ c, phó đô đ c, đô đ c h i quân; b
́ ố ủ ưở ư ụ ệ ổ ̣ ấ , Đi uề 88 Hi n pháp năm 2013 quy đ nh rõ h n vai trò th ng lĩnh ướ “quy t đ nh phong, thăng, ổ ố ng, Ch nhi m T ng c c chính
ị ị ự ượ l c l ấ ướ giáng, t c quân hàm c p t ̃ ́ ổ ư ệ nhi m, miên nhiêm, cach ch c T ng tham m u tr ệ ộ t Nam”. tr Quân đ i nhân dân Vi
ứ Th hai,
ế ề ấ ướ ầ ủ ị Ch t ch n ấ c xét th y c n thi ề c có quy n yêu ế ể ự t đ th c
ệ Đi uề 90 Hi n pháp năm 2013 quy đ nh: ị ề ầ ướ ủ ọ c u Chính ph h p bàn v v n đ mà Ch t ch n ủ ị ạ ủ ề ụ ệ hi n nhi m v , quy n h n c a Ch t ch n ủ ị ướ . c”
ừ ề ồ ề ề ế Đi u 94 đ n Đi u 101.
ộ ố ể ế ớ ươ ngươ VII “Chính ph ”:ủ g m 8 đi u, t 2.6 Ch ớ ng này có m t s đi m m i so v i Hi n pháp 1992 là: Ch
ị ế ế
ứ ứ ủ ự ề
ơ
ấ ố
ị ướ CHXHCN Vi ệ ự t Nam", ệ ủ ề ự ắ ố
ử ổ ướ
ắ ậ ề ị ể
ớ ặ ơ ộ ố ướ c ta, Hi n pháp năm 2013 ", m cặ ủ là c quan th c hi n quy n hành pháp ệ ướ ủ "là c quan hành chính nhà n c cao ộ Đi uề ơ "là c quan ch p hành c a Qu c h i". ữ ướ c gi a ề c mà Đi u 2 Hi n pháp năm 1992 (s a đ i năm 2001) đã quy ờ ẫ ề ữ nguyên t c t p quy n XHCN v i đ c đi m v v trí ướ ệ ớ ố ề ủ c i cao và toàn quy n c a Qu c h i trong m i quan h v i các c quan nhà n
ử ậ ầ trong l ch s l p hi n c a n ấ , l n đ u ầ Th nh t ẳ ơ ị chính th c kh ng đ nh: Chính ph " ẫ ề dù Đi u 94 v n còn quy đ nh: "Chính ph ấ ủ nh t c a n c ể ệ này th hi n mong mu n th c hi n nguyên t c phân công quy n l c nhà n ế ơ các c quan nhà n ồ ư ị đ nh, nh ng đ ng th i v n gi ố t khác, trong đó có Chính ph .ủ
ủ ệ ứ Th hai
ị ủ ướ ệ ệ
ự ạ
ủ ệ ế ủ ủ ề ấ ẩ , quy đ nh c th v vai trò và trách nhi m c a các thành viên Chính ế ề ủ
ụ ể ề ị ủ ề ủ ệ ph . Quy đ nh v trách nhi m c a Th t ng Chính ph trong vi c th c hi n ch ộ ươ ướ ng ti n thông tin đ i chúng v c Nhân dân thông qua các ph đ báo cáo tr ả ộ ọ ề ữ nh ng v n đ quan tr ng thu c th m quy n gi i quy t c a Chính ph và Th ướ t ủ ng Chính ph .
ế ủ ề
ậ ớ ỉ
ự ế i hành chính (th c t ả ư ị ớ ướ ấ ỉ ư ề ế Hi n pháp năm 2013 không còn giao cho Chính ph quy n quy t ả là c chia tách, thành l p m i) các ế i c p t nh nh nh kho n 10 Đi u 112 Hi n pháp năm 1992
ứ Th ba, ề ề ị đ nh v đi u ch nh đ a gi ị ơ đ n v hành chính d ị quy đ nh.
ươ ệ ể
ế ớ ề ồ g m 8 ng VIII “Tòa án nhân dân, Vi n ki m sát nhân dân”: ế Đi u 102 đ n Đi u 109. So v i Hi n pháp 1992, Hi n pháp năm 2013 có
ế ủ ế 2.7. Ch ề ề ừ đi u, t ớ ộ ố ể m t s đi m m i ch y u sau:
ị ơ
ắ
ằ
ơ ị
ồ ố
ỉ ị ấ ư ệ ả
ế ệ ố ế ể ế
ề ư ế ậ ự ệ ị ệ ự ấ kh ng đ nh chính th c Tòa án nhân dân là c quan ứ ẳ ứ “th c hi n Th nh t, ệ ự ể ệ rõ nguyên t c phân công th c hi n ề ề ề ư pháp” quy n t th hi n (Đi u 102). Đi u này ướ ữ ướ ơ ề ự c. Nhân đây cũng xin nói thêm r ng, quy n l c nhà n cgi a các c quan nhà n ệ ự ư ầ ế ả pháp (th c hi n b n Hi n pháp đ u tiên năm 1946 cũng đã quy đ nh: các c quan t ẩ ấ ề ư i cao, các tòa án phúc th m, pháp) ch bao g m tòa án các c p (Tòa án t quy n t ừ ơ ấ các tòa án đ nh c p và các tòa án s c p), nh ng các b n Hi n pháp sau này (t ế Hi n pháp năm 1959, 1980 đ n Hi n pháp năm 1992, khi h th ng Vi n ki m sát ượ đ ơ t l p) đã không quy đ nh rõ c quan nào th c hi n quy n t ể pháp. c thi
ơ ộ ố ế ị kh ng đ nh rõ h n m t s nguyên t c t
ồ ị ấ ẳ ử ơ ẩ ắ ố ụ ẩ ắ
ả ử ắ
ụ ợ
ư ụ ề ng h p đ u áp d ng nguyên t c ố nh Hi n pháp năm 1992 và pháp lu t t
ề ả
ấ ả ọ ụ trong xét x là r t quan tr ng,
ố ụ ườ ữ
ắ ủ ể ấ ượ ừ ử ủ ứ Th hai, t ng mang tính hi n đ nh: ụ ắ nguyên t c xét x hai c p g m s th m, phúc th m; nguyên t c tranh t ng trong ả ủ ụ ở ả ử ượ c b o đ m; m ra kh năng áp d ng nguyên t c xét x theo th t c rút xét x đ ắ xét xử ấ ả ọ ườ ả ứ ọ t c m i tr g n ch không ph i trong t ậ ố ụ ế ế ị ể ậ t ng t p th và quy t đ nh theo đa s ị ệ hi n hành quy đ nh (kho n 4, 5 Đi u 103 Hi n pháp năm 2013). Trong các nguyên ả ự ắ đ m b o s bình t c nói trên, nguyên t c tranh t ng ạ ẳ ng tính minh b ch, công đ ng gi a các ch th tham gia t ạ ộ khai, nâng cao ch t l ế ử đó tăng c t ng, t ng ho t đ ng xét x c a Tòa án.
ị ế Th ba,ứ Hi n pháp năm 2013 quy đ nh:
ể ệ ể i cao và các Tòa án khác do lu t đ nh;
ậ ị
ố i cao và các Vi n ki m sát khác do lu t đ nh ề ệ ị ậ ị ể Quy đ nh này có ý nghĩa m đ ng t
ở ườ ự ử ẩ
ươ ứ i Tòa án theo th m quy n xét x (Tòa án khu v c), không t ắ ấ ỉ ề ư ệ ể ả ệ ấ ả
ồ Tòa án nhân dân g m Tòa án nhân dân ố ệ ồ t Vi n ki m sát nhân dân g m Vi n ki m sát ề ả nhân dân t (kho n 2 Đi u 102 và ổ ả ủ ươ ự ệ kho n 2 Đi u 107). ng th c hi n ch tr ớ ứ ạ ng ng v i chính ch c l ộ ậ ủ ề quy n c p t nh, c p huy n nh hi n nay đ b o đ m nguyên t c đ c l p c a Tòa án[12].
ị ề ồ ừ ề ế Đi u 110 đ n : g m 7 đi u, t
ề ươ ươ ộ ố ể ươ ư ớ 2.8 Ch Đi u 116. Ch ề ng IX “Chính quy n đ a ph ng” ng này có m t s đi m m i nh sau:
ươ
ệ ướ ươ ươ “Tòa án nhân dân và Vi ng IX Hi n pháp 1992 có tên là ị ng
ươ ế c ch ổ
ặ ng IX này thành ệ ng”
ươ ị
ơ
ủ ố ủ ươ ươ ặ ị M t khác , tên ch
ng; ộ ươ ữ ợ ọ ị
ươ ề ớ ơ ổ ị
ươ ủ ng), v vai trò c a M t tr n T qu c Vi
ề ự ủ ộ ặ ậ ố ố ổ ệ ủ ề ị ươ ấ Ch ứ Th nh t, “HĐND và UBND” và ượ ể t ki m sát nhân ch c quy đ nh tr ng này đ ế ị ề dân”. Hi n pháp năm 2013 đã đ i tên Ch “Chính quy n đ a ươ ươ “Tòa án nhân dân và Vi . Vi cệ ể ph t ki m sát nhân dân” ng và đ t sau ch ể M t m t ấ ặ , không đ ng nh t chính quy n đ a ph ồ ộ ư ổ ơ ớ ề đ i tên nh trên đ : ng v i hai c ị ề quan c a chính quy n đ a ph ng là HĐND và UBND, dù đây là hai c quan then ỗ ấ ề ch t c a m i c p chính quy n đ a ph ng "Chính quy n ớ ị ủ đ a ph ng" m i phù h p v i nh ng n i dung quy đ nh quan tr ng khác c a ư ươ ồ ng này, nh : phân chia đ n v hành chính lãnh th , quy n l c c a c ng đ ng ch ệ ị ươ ư ị t ng (nhân dân đ a ph dân c đ a ph ể ủ ổ ứ ng, các m i quan h c a chính ch c, đoàn th c a nhân dân đ a ph Nam và các t
ươ ớ ướ ữ ớ ơ ng v i các c quan nhà n c h u quan và v i nhân dân ở ị đ a
ề ươ quy n đ a ph [13] ph ị ng v.v.
ơ ướ ứ Th hai,
ớ ư ế ổ ủ c a n ng
ị ơ
ệ
̣
ặ ươ ng" v i ớ ấ ả ả ươ . Đ c bi t c các b n Hi n pháp c a n
ả ị
ớ ơ ề ị ệ i đ n v hành chính ph i l y ý
ả ấ ị ậ ươ ự , th t c do lu t đ nh”
ệ ậ ớ
ớ ơ ẽ ả ỉ ị
ự ế ễ ậ
ư ở ị ủ ộ ươ , tình c m c a c ng đ ng dân c
đ a ph ị ậ
ị ừ ữ ị ư ề ơ ả ẫ các đ n v hành chính c ta v c b n v n nh Hi n pháp ể m đ ị ứ ậ ả ở ườ " cho kh năng t năm 1992 quy đ nh, nh ng đ " i đây Lu t T ch c ươ ị ể ề ị ế ớ ậ chính quy n đ a ph ng có th quy đ nh thành l p các đ n v hành chính m i, Hi n ự ệ ơ ố ộ ế ặ ị pháp năm 2013 đã d li u thêm: "đ n v hành chính kinh t t do Qu c h i đ c bi ậ ậ ị ơ ặ đ n v hành chính t ủ ị ớ qu n, huyên, th xã ươ thành l p" ho c " c a thành ng đ ế ố ự ủ ướ ệ ộ c t, khác v i t ng ph tr c thu c trung ậ ướ ế ề “Vi c thành l p, c đây, kho n 2 Đi u 110 Hi n pháp năm 2013 quy đ nh: ta tr ế ỉ ể ả ị ki n Nhân i th , nh p, chia, đi u ch nh đ a gi gi ệ ậ ị ủ ụ ế ị dân đ a ph ng và theo trình t . Vi c xácđ nh có tính hi n ề [14], tiêu chí, đi u ki n, th t c thành l p m i, sáp nh p, đi u ề ậ ề ề ẩ ủ ụ ị đ nh v th m quy n ị ơ ổ ả ư ị ị i đ n v hành chính nh trên s b o đ m tính n đ nh các đ n v hành ch nh đ a gi ệ ắ chính lãnh th ,ổ kh c ph c th c t ị ơ ụ d dãi trong vi c "nh p tách" các đ n v hành ồ ế ừ ả ư ng đã t ng chính, không tính đ n tâm t như ị ơ ờ ớ ắ g n bó bao đ i v i các đ n v hành chính khi b sáp nh p, khi b chia tách, [15]. ự ế ở ướ c ta nh ng năm v a qua th c t n
ướ
ị ề Đi u 111 Hi n pháp 2013 quy đ nh khái quát theo h ơ c t ề ng đ
ế ượ ổ ứ ở ch c ươ ị ề
ồ ị ả ả
ơ
ế
ề ổ ứ ể
ả ổ ế ế ị ị
ườ ể ệ ng",
ề ợ ị
ệ ệ ổ ứ ch c HĐND huy n, qu n, ph ươ ế ặ đ c bi
ấ ươ ươ ữ ấ ị ị ứ Th ba, ng: “Chính ệ ủ ướ ươ ị t các đ n v hành chính c a n c CHXHCN Vi quy n đ a ph ứ ấ ượ ổ ch c phù ng g m có HĐND và UBND đ Nam. C p chính quy n đ a ph c t ệ ế ặ ơ ị ớ ặ ể ợ t đ c bi h p v i đ c đi m nông thôn, đô th , h i đ o, đ n v hành chính kinh t ẽ ị ụ ể ở ừ ệ ổ ứ ậ ị t ng đ n v hành chính s ch c HĐND và UBND c th do lu t đ nh”. Vi c t ậ ổ ứ ượ ệ ơ ở ổ ươ ị ề ị ng trên c s t ng k t vi c ch c chính quy n đ a ph c quy đ nh trong Lu t t đ ộ ố ộ ề ả ủ ủ ươ ệ ự th c hi n ch tr ch c chính quy n ng c a Đ ng thí đi m m t s n i dung v t ộ ố ủ ế ố ự đô th và k t qu t ng k t th c hi n Ngh quy t s 26/2008/QH12 c a Qu c h i ậ ệ về "Th c hi n thí đi m không t ứ ự đáp ng yêu ị ả ể ớ ặ ầ ổ ứ ng phù h p v i đ c đi m nông thôn, đô th , h i ch c chính quy n đ a ph c u t ắ ị ả ề ơ t và các nguyên t c phân c p, phân quy n đ o, đ n v hành chính kinh t ị ề ươ ữ gi a trung ng và gi a các c p chính quy n đ a ph ng và đ a ph ng.
ế ướ ị Th tứ ư, Đi u 112 Hi n pháp 2013 mang tính đ nh h
ươ ề ị
̀ ươ ̣ ̣ ị c xác đ nh trên c
ị ̉
ươ ộ ố ụ ủ ơ ươ ự ấ ượ ng và đ a ph ế c giao th c hi n m t s nhi m v c a c quan nhà n ệ ữ ố ng m i quan h gi a ữ ị ề ươ ng, gi a các c p chính quy n đ a ơ ươ ị ng đ ươ ươ ướ ở ng và trung c ị ề ợ ầ ườ t, chính quy n đ a ng h p c n thi ớ ướ ấ c c p trên v i
ữ ị ệ ự ệ ệ ề ề ng và chính quy n đ a ph chính quy n trung ề ̣ ủ Nhiêm vu, quyên han c a chính quy n đ a ph ng: “ ph ̀ ơ ị ở s phân đ nh thâm quyên gi a các c quan nhà n ỗ ấ ề ủ ng. Trong tr c a m i c p chính quy n đ a ph ệ ượ ng đ ph ụ ệ ả ả ề các đi u ki n b o đ m th c hi n nhi m v đó".
ầ ử
2.9 Ch ề ố ầ ử ộ ồ ề ố ị ộ ồ đi u. Đi u 117 quy đ nh v " ngươ X “H i đ ng b u c Qu c gia, Ki m toán nhà n ể " có nhi m vệ ề H i đ ng b u c qu c gia ướ : g m 2ồ c” ổ ứ ầ ụ t ch c b u
ố ẫ ể ầ ử ạ
ể ướ ộ ị ơ
ề ậ ạ ộ
ả ng d n công tác b u c đ i bi u c", đây là ậ ộ ồ ả
ầ ử ụ ầ ệ ầ ử ướ ượ ượ ị c Hi n pháp quy đ nh, Ki m toán nhà n ố c đã đ
ế ủ ừ ngày
ị ể ệ ự ề ị
ướ ằ ợ ớ ng chung c a các n c trên th gi
ướ ử ụ ẽ ệ ả ả
ể HĐND các ỉ ạ ử ạ ướ c đ i bi u Qu c h i; ch đ o và h ộ ố ề Ki m toán Nhà n c p.ấ Đi u 118 quy đ nh v " là c quan do Qu c h i ệ ể ự ỉ ộ ậ thành l p, ho t đ ng đ c l p và ch tuân theo pháp lu t, th c hi n ki m toán vi c là cơ ớ H i đ ng b u c qu c gia qu n lý, s d ng tài chính, tài s n công. Khác v i ể c thành quan l n đ u tiên đ ậ ứ ạ ộ ị 11/7/1994 và đang ho t đ ng, nay chính th c l p theo Ngh đ nh 70/CP c a t ề ộ ướ ủ ơ ế hi n đ nh th hi n s đ cao vai trò c a c quan này trong b máy nhà n c. Đi u ể ế ớ ủ i, nh m ki m soát này cũng phù h p v i xu h ừ ạ ặ ch t ch vi c qu n lý và s d ng tài chính công, tài s n công, ngăn ng a n n tham nhũng.
ế ệ ự ệ ử ổ
ề ề ươ ề ế
ẳ ế ướ CHXHCN Vi
ả ọ ợ
ị ộ ị ử ố ị
ố ơ ể
ệ ệ ế ả
ể ậ ị ế ủ ng XI “Hi u l c c a Hi n pháp và vi c s a đ i Hi n 2.10 Ch ề ồ ế ụ pháp”: g m 2 đi u, Đi u 119 và Đi u 120. Đi u 119 Hi n pháp 2013 ti p t c ệ ự ệ ị ậ ơ ả ủ t Nam, có hi u l c c “Hi n pháp là lu t c b n c a n kh ng đ nh như ớ pháp lý cao nh t.ấ M i văn b n pháp lu t khác ph i phù h p v i Hi n pháp” ậ ả ế ớ M i hành vi vi ph m ế ạ ọ ổ ư ề Đi u 146 Hi n pháp năm 1992 nh ng b sung quy đ nh m i: " ộ ủ ơ ề ế “Qu c h i, các c quan c a Qu c h i, và xác đ nh rõ Hi n pháp đ u b x lý” ệ ủ ướ ủ ị c, Chính ph , Tòa án nhân dân, Vi n ki m sát nhân dân, các c quan Ch t ch n Cơ ướ ủ khác c a Nhà n c và toàn th Nhân dân có trách nhi m b o v Hi n pháp. ế ế ả ệ ch b o v Hi n pháp do lu t đ nh” .
ề ụ ể ơ ề ế ế làm Hi n pháp ",
ị Đi u 120 Hi n pháp 2013 quy đ nh c th h n v quy trình " ế ư ề ế ớ ử ổ s a đ i Hi n pháp so v i Đi u 147 Hi n pháp năm 1992 nh sau:
ườ ủ ặ ộ
ầ ấ ử ổ ố ề ị
ổ ố ử ổ
ủ ị “Ch t ch n ố ạ ộ ổ ố ộ ố ạ ế ể ầ ướ Ủ ụ ộ c, y ban th ng v Qu c h i, Chính ph ho c ít nh t m t ế ố ộ ể ế ề ph n ba t ng s đ i bi u Qu c h i có quy n đ ngh làm Hi n pháp, s a đ i Hi n ấ ế ế ệ ế ị pháp. Qu c h i quy t đ nh vi c làm Hi n pháp, s a đ i Hi n pháp khi có ít nh t ể hai ph n ba t ng s đ i bi u Qu c h i bi u quy t tán thành.
ầ
ậ Ủ ạ ề ố ộ ụ ệ ố ượ ự ả Qu c h i thành l p y ban d th o Hi n pháp. Thành ph n, s l ố
ủ Ủ ườ ỷ
ế ộ Ủ ố ị ủ ứ ấ ế ả
ấ ổ
ố ế ị ể ộ ư ề ệ ế
ự ả ộ ự ả ố ạ ố ố ộ ạ ế ể ờ ạ ầ ệ ự ủ ế ị ế ể ố ờ ế ng thành ự ả ế ộ viên, nhi m v và quy n h n c a y ban d th o Hi n pháp do Qu c h i quy t ế ề ố ụ ị đ nh theo đ ngh c a U ban th ng v Qu c h i. y ban d th o Hi n pháp ổ ế so n th o, t ch c l y ý ki n Nhân dân và trình Qu c h i d th o Hi n pháp. ộ ầ ượ c thông qua khi có ít nh t hai ph n ba t ng s đ i bi u Qu c h i Hi n pháp đ ế bi u quy t tán thành. Vi c tr ng c u ý dân v Hi n pháp do Qu c h i quy t đ nh. Th i h n công b , th i đi m có hi u l c c a Hi n pháp do Qu c h i quy t đ nh”.
ữ ướ ủ Hi n pháp n c CHXHCN Vi ệ t
ớ ơ ả ề ủ ể ế ế ể Trên đây là nh ng đi m m i c b n c a Nam "Hi n pháp dân ch , pháp quy n và phát tri n".
ộ ố ể ề ụ ơ ả ủ ề i, quy n và nghĩa v c b n c a công
ườ ớ ề M t s đi m m i v quy n con ng ế ủ dân c a Hi n pháp năm 2013
ễ ả Nguy n Văn B y
(Ngu n:ồ http://www.moj.gov.vn/thihanhhienphap/News/Lists/giaidapthacmac/View_ Detail.aspx?ItemID=5258)
ượ Hi n pháp năm 2013 đ
ả ề ạ ỳ ọ ươ ộ ố c Qu c h i (khóa XIII) thông qua t ệ ự ừ ngày 01/01/2014, gi m 01 ch
ị ng, 120 đi u có hi u l c t ế
ị ế ơ ả ủ ế ộ , xã h i, văn hóa c a con ng
ề
ề ế ươ ề ế ở ị Hi n pháp năm 2013 ch
ụ ơ ả ủ ề ng v quy n con ng ươ ươ
ơ ọ ự ể
ế
ệ
ộ ế ủ ể ệ ề ả ườ ề
ứ ế i k h p th 6, ồ ươ ng và 27 g m 11 ch ầ ớ ề đi u so v i Hi n pháp năm 1992. Hi n pháp năm 2013 đã quy đ nh bao quát h u ườ ự ề ế h t các quy n c b n v chính tr , dân s , kinh t i. ư ế N u nh Hi n pháp năm 1992 quy đ nh quy n và nghĩa v c b n c a công dân ề ườ ượ ạ ươ i, quy n ng V thì i ch c t đ ề ế ộ ụ ơ ả ủ ỉ ế ng v ch đ chính ng II, ch x p sau ch và nghĩa v c b n c a công dân là ch ể ả ị ớ ặ tr . Đây không ph i là s ng u nhiên ho c c h c mà đây là m t đi m m i, th ườ ọ ệ ầ i trong Hi n pháp. Hi n pháp đã làm rõ hi n t m quan tr ng c a quy n con ng ơ ướ c trong h n các quy n, nghĩa v c b n c a công dân và trách nhi m c a Nhà n ả ấ ả ự ệ vi c b o đ m th c hi n quy n con ng i, quy n công dân; th hi n rõ b n ch t ướ ủ ủ dân ch c a Nhà n ẫ ề ủ ụ ơ ả ủ ề ệ c ta.
ự ươ ư ở ế
ề V tên ch ề , đ n Hi n pháp năm 2013 ch
ế ổ ế ế ụ ơ ả i, quy n và nghĩa v c b n công dân" ậ ế ả ướ ừ ệ ọ
Hi n pháp năm 1992 ươ ng này có ẳ ể . Qua đó đ kh ng c th a nh n, tôn tr ng và cam k t b o v theo ế ặ là "Quy n và nghĩa v c b n công dân" ề tên là "Quy n con ng ề ị đ nh quy n con ng ố ế ướ c qu c t Công ng cũng có s thay đ i, n u nh ụ ơ ả ườ ườ ượ i đ ệ mà Vi ề c Nhà n t Nam ký k t ho c tham gia.
ị ộ ề ủ Ở ướ n c C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi " T i Đi u 14 quy đ nh:
ề ự ế i
ả ộ ề ườ , quy n công dân v chính tr , dân s , kinh t ệ ế ả
ế
ị ậ ự ậ
ườ ạ ứ ố ế ộ
ớ ề ề ế
ấ ị ề ạ ợ
ế ườ ề ạ ệ t Nam, ị ề các quy n con ng , văn hóa, xã ả ậ ượ ộ ọ c công nh n, tôn tr ng, b o v , b o đ m theo Hi n pháp và pháp h i đ ủ ỉ lu t;ậ Quy n con ng ườ , quy n công dân ch có th b h n ch theo quy đ nh c a ể ị ạ ề ề i ố ợ ế ầ , an t vì lý do qu c phòng, an ninh qu c gia, tr t t lu t trong tr ng h p c n thi ộ ứ ồ ỏ ủ ộ toàn xã h i, đ o đ c xã h i, s c kh e c a c ng đ ng" . So v i Hi n pháp năm 1992 ỉ ẽ ạ ườ ị i, quy n công dân ch s h n thì Hi n pháp năm 2013 quy đ nh rõ quy n con ng ạ ch trong m t s tr ng h p nh t đ nh, tránh tình tr ng xâm ph m quy n con ng ộ ố ườ i, quy n công dân.
ớ ế
ị ụ i
ọ ậ ế ề i Đi u 16 quy đ nh "M i ng ệ ố ử i", c th t ị ờ ố ự ụ ể ạ ườ c pháp lu t. Không ai b phân bi
ố ị
ộ ọ ừ "m i công So v i Hi n pháp năm 1992, Hi n pháp năm 2013 thay c m t ẳ ườ đ u bình đ ng ề ọ ị t đ i x trong đ i s ng chính tr , dân s , kinh ề ườ có quy n s ng. Tính i ạ ạ c đo t tính m ng trái pháp ọ M i ng ị ướ c pháp lu t b o h . Không ai b t
ộ ườ ượ i đ ế ậ ả ử ổ dân" thành "m i ng ướ tr ổ ế , văn hóa, xã h i". B sung thêm quy đ nh: " t ạ m ng con ng ề ậ ạ lu t" t i Đi u 19 Hi n pháp s a đ i năm 2013.
ạ T i kho n 3 Đi u 20 Hi n pháp năm 2013 quy đ nh: “M i ng
ế ườ ậ ọ ủ
ị ử ứ
ử
ề ộ ơ ể ọ ọ ự ồ ườ i ph i có s đ ng ý c a ng ượ ớ ườ ể ệ ế ế
ế ấ ỳ ệ ườ ượ i đ ề ộ c quy n hi n mô, b ph n c th ng ườ i đ ch a b nh cho ng
ữ ệ ườ ụ ụ ệ ậ ọ ề i có quy n ử ệ ệ c h c, khoa h c hay b t k hình th c th nghi m nào khác trên ể c th nghi m”, đây là đi m m i so ậ ơ ể i và ủ ư ề i thân, cũng nh đ cao vai trò c a ệ ứ i ph c v cho vi c nghiên c u, ch a b nh trong y h c hi n
ế ị ả ườ ậ i và hi n xác theo quy đ nh c a lu t. Vi c th hi n mô, b ph n c th ng ọ ượ ệ nghi m y h c, d ủ ả ơ ể c th ng ớ v i Hi n pháp năm 1992, th hi n đ ườ ể ữ ệ ọ ủ ế hi n xác c a m i ng ơ ể ộ b ph n c th ng nay.
ề ề ự ế ị
ề ị ạ ạ do kinh doanh” thì t
ề ự ữ ề
ượ c kinh doanh và ngành ngh đ
ọ do kinh doanh: T i Đi u 57 Hi n pháp 1992 quy đ nh: “Công ế i Đi u 33 Hi n pháp năm 2013 quy đ nh: ậ do kinh doanh trong nh ng ngành ngh mà pháp lu t ề ượ ơ c ng đ ạ do kinh doanh làm giàu chính đáng, t o ề ố ượ ườ ự i t
ự ế ề V quy n t ề ự dân có quy n t ườ ọ “M i ng i có quy n t ở ộ ấ không c m” đã m r ng h n v đ i t ệ ề ạ kinh doanh t o đi u ki n m i ng ộ ể ộ xã h i. đ ng l c phát tri n kinh t
ị
ơ ả ụ ơ ả ề ụ ể ị
ộ ố ộ ề ủ ơ ư ộ ế ề ớ
ề
ộ ố ộ ị ế ề ướ ể ề
ế ủ ườ ế
ướ ổ ứ ề ế ư ể ề ầ ề ế Ngoài m t s n i dung c b n trên, Hi n pháp năm 2013 quy đ nh v quy n ổ ườ i, quy n và nghĩa v c b n công dân đã quy đ nh rõ ràng, c th và b con ng ổ ầ sung đ y đ h n so v i Hi n pháp năm 1992 nh g p các đi u 65, 66, 67 và b ế ề sung thêm m t s n i dung thành Đi u 37 Hi n pháp năm 2013; tách Đi u 53 Hi n ầ ư c tr ng c u pháp năm 1992 quy đ nh v công dân có quy n bi u quy t khi Nhà n ổ ở ý dân thành Đi u 29 Hi n pháp năm 2013: “Công dân đ m i tám tu i tr lên có quy n bi u quy t khi Nhà n ch c tr ng c u ý dân”… c t
ề ế ứ ớ
ề ể ệ ườ ề
ự ổ ề ề
ọ ườ i có quy n, công dân có quy n và quy n con ng ề ề ệ
ự ướ ế
ủ ọ ậ ợ ườ ự ệ V cách th c th hi n, Hi n pháp năm 2013 có s đ i m i quan tr ng theo i là ủ ề nhiên, b t c ai cũng cũng có quy n đó; quy n công dân là quy n c a ủ ườ ể ọ t Nam… Đ m i ng i, công dân th c hi n quy n c a ả ệ ị c là ph i ban hành ệ i và công dân th c hi n i cho m i ng
ậ ể ạ ề ủ ướ ọ ậ ng ghi nh n m i ng h ấ ứ ề ự quy n t ệ ố ị ườ ng i có qu c t ch Vi mình thì Hi n pháp năm 2013 quy đ nh trách nhi m c a Nhà n ề ả văn b n pháp lu t đ t o đi u ki n thu n l ầ ủ đ y đ các quy n c a mình.
ị ế ườ Hi n pháp năm 2013 quy đ nh v quy n con ng
ồ ng l
i, quy n và nghĩa v c ủ ị ng, đ ườ ố ủ ể ườ ề ả ề ư ưở t ồ ể ế c ta v quy n con ng
ề ấ ướ ệ
ủ ủ ươ i, coi con ng ờ ỳ ạ ướ ướ ụ ằ ụ ơ ề ng c a Ch t ch H Chí Minh trong ườ ể i, quan đi m ộ i là ch th , là đ ng ạ ệ c trong th i k công nghi p hóa, hi n đ i ủ c m nh, dân ch , công b ng, văn
ề ự ế ừ ả ủ b n c a công dân là s k th a tinh hoa t ờ ế Hi n pháp năm 1946, đ ng th i, đã th ch hóa ch tr ủ ướ c a Đ ng và nhà n ủ ự ể ọ ự l c quan tr ng c a s phát tri n đ t n ế ằ hóa, nh m h ng đ n m c tiêu “Dân giàu, n minh”./.
ớ ề ề ể ườ ế Đi m m i v quy n con ng i trong Hi n pháp năm 2013
ễ TS. Nguy n Văn Thái
ở ư ả ố Giám đ c S T pháp H i Phòng
(Ngu n:ồ http://haiphong.gov.vn/Portal/Detail.aspx? Organization=HTN&MenuID=9365&ContentID=57551)
ứ ộ ố Hi n pháp năm 2013 đ
ượ ả c thông qua t ươ ạ ỳ ọ ề ề
ế
ớ ể ấ ể ệ ề ả ủ ơ
ế ế ộ ờ ỳ ướ ủ ộ ộ ế i k h p th 6 Qu c h i khóa XIII ế ươ ồ ng và 27 đi u so v i Hi n pháp năm 1992) ng, 120 đi u (gi m 1 ch g m 11 ch ớ ả ề ộ ệ ự ừ ngày 112014. Hi n pháp 2013 có nhi u đi m m i c v n i dung có hi u l c t ộ ủ ủ ế ầ ậ ậ ỹ và k thu t l p hi n; th hi n rõ và đ y đ h n b n ch t dân ch , ti n b c a c và ch đ ta trong th i k quá đ lên ch nghĩa xã h i. Nhà n
ị ề đ
Quy n con ng ự ươ ố ụ ạ ủ
ế ng II c a Hi n pháp 2013 i Ch ớ ổ ụ ơ ả ủ
ề ổ ề ổ
ườ ộ ố ộ ề ể ệ ượ ị c th hi n trên m t s n i dung ch
cượ ủ ườ ượ c quy đ nh trong Ch i đ ế ươ ơ ở ử ổ ng V c a Hi n pháp năm xây d ng trên c s s a đ i, b sung và b c c l ế ế 1992 (Quy n và nghĩa v c b n c a công dân), so v i Hi n pháp năm 1992, Hi n ề ề ử i, quy n và pháp s a đ i năm 2013 b sung nhi u quy đ nh v quy n con ng ụ ơ ả ủ ủ ề nghĩa v c b n c a công dân. Đi u này đ ư ế y u nh :
ề ư ụ ơ ả ng ươ "Quy n và Nghĩa v c b n c a công dân"
ươ ươ ị đ a v trí Ch ế
ế ổ ề ố ụ ộ ự
ự ủ
ơ ệ ủ
ứ ủ ể ố ụ ơ ả ủ ề ướ ị c xác đ nh
ở ị ự ế ừ ệ ế
ộ ả ủ ể ệ ố ủ ườ ướ ề ế ấ ộ từ ủ M t là, ệ ề ng V trong Hi n pháp năm 1992 v Ch Ch ng II trong Hi n pháp 2013. Vi c ổ ị ầ thay đ i v trí nói trên không đ n thu n là s thay đ i v b c c mà là m t s thay ớ ậ ổ ề ế ề đ i v nh n th c. V i quan ni m đ cao ch quy n Nhân dân trong Hi n pháp, coi ề ườ ề ề ự c, thì quy n con ng Nhân dân là ch th t i, quy n i cao c a quy n l c Nhà n ầ ọ ả ượ v trí trang tr ng hàng đ u và nghĩa v c b n c a công dân ph i đ ổ trong m t b n Hi n pháp. Vi c thay đ i này là s k th a Hi n pháp năm 1946 và ả ế ớ i c a Đ ng c trên th gi Hi n pháp c a nhi u n ế i, th hi n nh t quán đ ng l
ệ ề ả ậ ả ả
ụ ơ ả ủ ướ ề và Nhà n ườ ng ọ ệ c ta trong vi c công nh n, tôn tr ng, b o đ m, b o v quy n con i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân.
ề ẳ c C ng hòa XHCN Vi Hai là, Đi u 14 Hi n pháp 2013 kh ng đ nh
ề ế ườ Ở ướ “ n ị ộ ự ế ề
ộ ượ ọ
i, quy n công dân v chính tr , dân s , kinh t ả ề ả ệ ả ọ ư ậ ị ệ t ề , văn hóa, ậ . c công nh n, tôn tr ng, b o v , b o đ m theo Hi n pháp và pháp lu t” ệ duy trong vi c
ậ ể ệ ự ườ ị ậ ế ề ề Nam, các quy n con ng xã h i đ ể Quy đ nh này th hi n s phát tri n quan tr ng v nh n th c và t ghi nh n quy n con ng ế ứ i, quy n công dân trong Hi n pháp.
ậ ế ư ừ N u nh Hi n pháp năm 1992 đã th a nh n thu t ng "
ự quy n con ng ữ quy n con ng ề ế i v chính tr , dân s và kinh t
ậ ị ề ” t
ượ ườ ớ ơ ả ề c quy n con ng ề t r nh ròi đ
ế
ề ị ườ ề ề ể ệ c th hi n trong quy n công dân ệ ạ ư i ch a phân bi ế ụ ắ ề ườ và “quy n công dân” . Theo đó, quy n con ng
ệ ủ
i” nhiên v n có c a con ng ố ị ố ườ ườ ừ i t i không qu c t ch, ng c ngoài, ng
ề ặ
ố ị ườ ư ệ ề
ủ ể
c. Đ làm rõ s khác bi ườ ủ ế
ể ệ ề ế i”
c Qu c t ử ụ c, Hi n pháp 2013 đã s d ng t ị ề ườ " ế i , văn hóa, xã thông qua quy đ nh “ ế ạ ộ ượ h i đ i Đi u 50. Tuy nhiên, Hi n pháp năm ủ ề ạ i v i quy n c b n c a 1992 l ệ ự t công dân. Kh c ph c thi u sót đó, Hi n pháp năm 2013 đã có s phân bi ườ ượ gi aữ “quy n con ng ề c i đ ể ả ố ớ ề ự lúc sinh ra (k c đ i v i quan ni m là quy n t ệ ườ ướ ố ị ố ị ườ t Nam i có qu c t ch Vi ng i qu c t ch n ề ế ộ ố ế ướ ạ ị ướ c h t c ho c h n ch m t s quy n công dân); còn quy n công dân, tr đã b t ắ ứ ớ ắ ự ệ i, nh ng vi c th c hi n nó g n v i qu c t ch, t c là g n cũng là quy n con ng ệ ệ ớ ự ướ ớ ị v i v trí pháp lý c a công dân trong quan h v i nhà n t ề ố ế ề ướ ả i và Hi n pháp c a các này, tham kh o các công v quy n con ng ườ ườ khi th hi n quy n con ng ọ ừ “m i ng ướ i n ề và dùng từ “công dân” khi quy đ nh v quy n công dân.
ị ắ ệ ệ ạ Bên c nh đó, nh m kh c ph c s tùy ti n ra các quy đ nh trong vi c h n ch
ề ườ ị
ụ ự ế ỉ ủ
ườ
ỏ ủ
ế ế ề ầ
ố ộ ạ ừ ắ ề ề
ồ các tr ề ả ướ ế ằ ứ ậ ả ạ ằ ề quy n con ng ề ề ườ “Quy n con ng ế ợ ầ trong tr ng h p c n thi ứ ứ ộ ạ ộ h i, đ o đ c xã h i, s c kh e c a c ng đ ng”. ườ ạ ắ c t xén, h n ch các quy n, ngo i tr ậ ị đ nh. Đi u này xác l p nguyên t c quy n con ng ch b ng Lu t ch không ph i các văn b n d ế ắ i, quy n công dân, Hi n pháp năm 2013 đã quy đ nh nguyên t c ị ậ ể ị ạ ế i, quy n công dân ch có th b h n ch theo quy đ nh c a lu t ậ ự ố án toàn xã t vì lý do qu c phòng, an ninh qu c gia, tr t t ệ ượ Theo đó, không ai đ c tùy ti n ợ ậ t nói trên do Lu t ng h p c n thi ị ạ ỉ ườ i, quy n công dân ch b h n ậ i lu t.
ữ ướ ả ả
ủ ự ề ệ ả c và nh ng đ m b o c a Nhà n ề ủ ườ
ậ ị ắ ề ư “Quy n con ng
ự ế
ế ả
ệ Ba là, trách nhi m c a Nhà n ọ ầ ủ ề ệ ả ị ọ ề ủ ề ả ả ư ệ ệ vi c ghi nh n, tôn tr ng, th c hi n và b o v quy n con ng ế ượ c quy đ nh đ y đ trong Hi n pháp. Ngoài nguyên t c nh : đ ị ề , văn hóa xã h i đ quy n công dân v chính tr , dân s , kinh t ả tr ng, b o v , b o đ m theo Hi n pháp và pháp lu t” ệ đi u đ u quy đ nh trách nhi m và đ m b o c a Nhà n ướ c trong i, quy n công dân ườ i, ậ c công nh n, tôn ế ở ầ h u h t các ề “Nhà ộ ượ ề ậ (Đi u 14); ướ c nh Đi u 17:
ệ ướ ạ c b o h công dân Vi ề Đi u 28:
c ngoài”; ướ ộ
ả ệ ệ ở ướ t Nam n ả ế ộ ể ế ị ủ ế ề ả ậ ồ ở ọ c t o m i “Nhà n ạ c và xã h i; công khai, minh b ch ề nhi u đi u … và
ướ n ề đi u ki n đ công dân tham gia qu n lý nhà n trong vi c ti p nh n, ph n h i ý ki n, ki n ngh c a công dân” khác.
ớ ộ ố ớ ổ
ề ự ủ ầ ậ ộ
ấ ạ ề ế ề ố ề
ả ề ế ề ờ ố ế ề
ề ế ậ
ề ề ộ ị
ậ
ề ướ ệ ộ ề ớ ợ
ề ố ế c qu c t ơ ệ ườ ớ ậ ẽ ủ ể ệ ạ ề ệ ề ị
ế ố ề B n là, Hi n pháp m i b sung m t s quy n m i là thành t u c a g n 30 ơ ề ổ ớ ấ ướ năm đ i m i đ t n c. Đó là Quy n s ng (Đi u 19), Quy n hi n mô, b ph n c ư ả ườ ể th ng i, hi n xác (Đi u 20), Quy n b t kh xâm ph m v đ i s ng riêng t ề ộ ả ượ ề c b o đ m an sinh xã h i (Đi u 34), Quy n k t hôn và ly (Đi u 21), Quy n đ ờ ị ụ ưở ề ng th và ti p c n các giá tr văn hóa, tham gia vào đ i hôn (Đi u 36), Quy n h ề ử ụ ơ ở ố s ng văn hóa, s d ng các c s văn hóa (Đi u 41), Quy n xác đ nh dân t c (Đi u ượ ố ng trong lành (Đi u 43)... Vi c ghi nh n các 42), Quy n đ c s ng trong môi tr ề mà C ng hòa XHCN quy n m i này hoàn toàn phù h p v i các đi u ườ ề ứ ệ Vi t Nam là thành viên, th hi n nh n th c ngày càng rõ h n v quy n con ng i ự ệ ế và kh ng đ nh cam k t m nh m c a Vi t Nam trong vi c th c hi n quy n con ng ẳ i.ườ
ở ươ ườ ỉ ề ậ ở Ch ng II mà
ể ề i không ch đ c p ệ
ề ệ ướ ộ
ề ủ i ích c a Nhà n ệ ề ệ ể ả
i, quy n công dân (Kho n 6 Đi u 96); Vi n Ki m sát nhân dân có nhi m v ệ ườ ề ậ ả
ề ụ ả ệ ệ ả
ệ ề ướ ượ ậ ề ộ ườ c l p ra đ b o v c đ
ề ề nhi u ng v Chính ph , Vi n Ki m sát nhân dân, Tòa án nhân dân. c và xã h i, quy n con ụ ề i, quy n công dân (Kho n 3 Đi u 107); ề i, quy n ệ ể ả ế ể ệ ự ế ừ i này th hi n s k th a và ti p
ế ớ ộ ủ ướ ể ề Ngoài ra, Quy n con ng ươ ủ ư ươ ng khác nh ch ch ụ ể ợ ủ ả C th , Chính ph b o v quy n và l ề ườ ng ả ả b o v pháp lu t, b o v quy n con ng ệ Tòa án nhân dân có nhi m v b o v công lý, b o v quy n con ng ả ư ậ công dân (Kho n 3 Đi u 102). Nh v y, b máy Nhà n ề ế ậ ườ i. Cách ti p c n quy n con ng quy n con ng ế c trên th gi thu quan đi m ti n b c a các n ườ i.
ế ể ướ
t Nam năm 2013 đã th ủ ổ Có th nói, Hi n pháp n ượ
ế ự
ề ả ạ ờ ỳ ớ ề
ệ ử ổ ự ế ừ ế ế ả
ướ ầ ồ ờ
ắ ề ự ề
ề
ả ụ ề ạ ự ằ
ể ệ ộ c C ng hòa XHCN Vi ớ ầ ự ế ủ ệ c ý Đ ng, lòng dân, là s k t tinh c a tinh th n dân ch , đ i m i, phát hi n đ ứ ướ ầ ộ ạ ứ huy s c m nh đ i đoàn k t toàn dân t c, đáp ng yêu c u xây d ng nhà n c pháp ề ườ ệ ị ế i, quy n quy n trong th i k m i. Vi c hi n đ nh, hi n th c hóa quy n con ng ướ ố ự ế c công dân trong Hi n pháp s a đ i là s ti p n i, k th a các b n Hi n pháp tr ể ố ộ ề c qu c đây, đ ng th i, chuy n hóa sâu s c nhi u n i dung, tinh th n các Công ế ị ề ả ạ ề ế ề , văn hóa, nhân quy n…; t o n n t ng t v quy n chính tr , dân s , quy n kinh t ượ ấ ả ụ ườ i, quy n và nghĩa v công dân đ pháp lý cao nh t b o đ m quy n con ng c ủ ướ ứ ệ c m nh, dân ch , công b ng, văn th c hi n, đáp ng m c tiêu “dân giàu, n minh"./.
ề ườ ế Quy n con ng i trong Hi n pháp năm 2013
Minh Bình
(Ngu n:ồ http://www.moj.gov.vn/thihanhhienphap/News/Lists/giaidapthacmac/View_ Detail.aspx?ItemID=5262)
ề ế ế ườ ủ
ề ố ộ
ố ạ ế ệ ạ ọ
ế ề ơ ả ề
ẳ ố ộ ề ứ ậ
ố ộ ị ộ ồ ộ ọ do ngôn lu n, t ơ ộ ư ề ự ề ử ế ậ ể
ả ầ i c a Hi n pháp năm 1992, b n Ti p thu tinh th n v quy n con ng ớ ượ c Qu c h i khóa XIII thông qua ngày 28/11/2013, v i Hi n pháp năm 2013 đ ế ể ể tuy t đ i đa s đ i bi u Qu c h i bi u quy t tán thành (sau đây g i là Hi n ầ ử ế ụ pháp năm 2013) ti p t c kh ng đ nh các quy n c b n nh : quy n b u c và ự quy n ng c vào Qu c h i, H i đ ng nhân dân; quy n t ẳ do báo chí, ti p c n thông tin, h i h p, bi u tình, quy n và c h i bình đ ng gi i…ớ
ổ ổ ớ ớ ữ ử
ề ề
̀ ị ế ề ộ
ị ự ẳ ề ế ườ Ở ướ n ề
ậ
ị ệ ả ể ế ề ứ ư ậ ọ
ậ ệ
ườ ề ự ậ ị
ở ế i v chính tr , dân s , kinh t ổ ề
ố ế ề ạ ợ ớ
ủ
ứ
ỏ ộ ể ệ ế ố ệ ộ ườ ề ả ề ệ So v i Hi n pháp năm 1992, Hi n pháp m i có nh ng s a đ i, b sung và ể ụ ơ ả ủ i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân. ủ ệ ộ t Nam, c C ng hoa xã h i ch nghĩa Vi ộ ế , văn hóa, xã h i i, quy n công dân v chính ch , dân s , kinh t ề ậ ả c công nh n, tôn tr ng b o v , đ m b o theo Hi n pháp và pháp lu t”(Đi u duy trong ế ế i, quy n công dân trong Hi n pháp, b i vì Hi n pháp , văn hóa, xã ế c th hi n trong quy n công dân. Hi n pháp năm 2013 đã b sung nguyên ườ ề ướ v quy n con ng i mà c qu c t ể ị ạ ườ ỉ ề i, quy n công dân ch có th b h n ố ế ợ ầ t vì lý do qu c phòng, an ninh ng h p c n thi ồ ộ ứ an toàn xã h i, đ o đ c xã h i, s c kh e c ng đ ng” (Đi u 14). i, quy n công dân không th tùy ti n mà ph i “theo
ủ ậ ị ế ọ phát tri n quan tr ng v quy n con ng Theo đó, Hi n pháp đã kh ng đ nh: “ ườ ề các quy n con ng ả ọ ượ đ ể ệ ự 14) quy đ nh này th hi n s phát tri n quan tr ng v nh n th c và t ề ườ ề vi c ghi nh n quy n con ng ỉ ề năm 1992 ch ghi nh n quy n con ng ể ệ ộ ượ h i đ ề ế ắ t c h n ch quy n phù h p v i các công ề t Nam là thành viên. Đó là “Quy n con ng Vi ườ ậ ị ch theo quy đ nh c a lu t trong tr ạ ậ ự qu c gia, tr t t ề ế ạ Vi c h n ch quy n con ng quy đ nh c a lu t”.
ế ị ề ề ơ Hi n pháp kh ng đ nh và làm rõ h n các nguyên t c v quy n con ng
ẳ ụ ơ ả ề ắ ề
ướ ụ ụ ủ ườ ọ i có nghĩa v tôn tr ng quy n c a ng
ụ ố ớ ự ộ
ệ ườ ượ ệ ợ ủ quy n và nghĩa v c b n c a công dân theo h ọ ờ r i nghĩa v c a công dân; m i ng ệ công dân có trách nhi m th c hi n nghĩa v đ i v i Nhà n ề ề hi n quy n con ng i, quy n công dân không đ ườ i, ng: quy n công dân không tách ườ ề ủ i khác; ự ệ c và xã h i; vi c th c ố ạ i ích qu c gia, ướ c xâm ph m l
ộ ề ủ ế i ích h p pháp c a ng
ợ ề ợ ườ ế ụ ề
ườ ụ ơ ả ủ ộ ộ
ủ ướ , xã h i, văn hóa và trách nhi m c a Nhà n ờ ề ệ ả ồ
ữ ấ ố ộ i khác. Hi n pháp ti p t c làm rõ n i i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân v chính tr , dân c và xã h i trong vi c tôn ắ i các ườ ề i
ể ả ả ề ả ề dân t c, quy n và l ị ề dung quy n con ng ệ ệ ự ế s , kinh t ế ạ ế ườ ả ả ọ i. Đ ng th i, Hi n pháp s p x p l tr ng, b o đ m và b o v quy n con ng ả ả ề đi u kho n theo nhóm quy n đ đ m b o tính th ng nh t gi a quy n con ng ả và quy n công dân, đ m b o tính kh thi.
ớ ề ự ủ
ệ ả ộ ố c, th hi n rõ h n trách nhi m c a Nhà n
ệ
ớ ấ ướ ệ ể ươ ướ ế i trong Ch
ổ ể ề ư ề ề ộ ướ ườ ở i duy nhà n
ơ ề ề ự ướ c pháp quy n và th c hi n quy n con ng ầ ế ị
ệ ề ố ả ứ ế ị
ữ ự ế ọ
ườ ổ ầ ế ổ Hi n pháp đã b sung m t s quy n m i là thành t u c a g n 30 năm đ i ủ ự ệ ả ể ệ c trong vi c đ m b o th c m i đ t n ề ặ ề ườ t, Hi n pháp năm 2013 có nhi u hi n quy n con ng i, quy n công dân. Đ c bi ế ườ ề ọ c ti n đi m b sung quan tr ng v quy n con ng ng II là m t b ệ Vi đáng k v t t ụ ề ưở ầ ng th các Nam. Hi n pháp năm 2013 l n đ u tiên quy đ nh quy n s ng; quy n h ụ ưở ề ọ ị ng các k t qu khoa h c; quy n xác đ nh dân giá tr văn hóa, nghiên c u và th h ề ữ ẹ ẻ ự ử ụ ộ ủ t c c a mình, s d ng ngôn ng m đ , t do l a ch n ngôn ng giao ti p; quy n ượ ố ng trong lành…. đ c s ng trong môi tr
ạ ệ ế Hi n pháp năm 2013 còn kh ng đ nh m nh m m i công dân Vi
ị ị ẳ ề ẽ ọ ờ ố
ấ ả , văn hóa, xã h i; đ
ả ượ c khác. M i ng i có quy n b t kh xâm ph m v thân th , đ
ọ ộ ề ứ ẩ
ụ ố ử ấ ạ ứ
ế ị ạ
ể ẩ
ị ắ ế ệ ủ ườ ữ ườ ạ ợ i do lu t đ nh. M i ng ng
ng h p ph m t ế ọ ậ ề
ủ ệ ử
ử ệ ề ẳ ị t Nam đ u ự ệ ố ử quy n bình đ ng, không b phân bi t đ i x trong đ i s ng chính tr , dân s , kinh ể ị ụ ộ ộ ướ ộ ế c b o h , không th b tr c xu t, giao n p cho t ể ượ ề ề ạ ấ ướ nhà n c pháp ạ ự ị ự ậ ả lu t b o h v s c kho , danh d và nhân ph m; không b tra t n, b o l c, truy ứ ể ứ b c, nh c hình hay b t k hình th c đ i x nào khác xâm ph m thân th , s c ủ ỏ kh e, xúc ph m danh d , nhân ph m. Không ai b b t n u không có quy t đ nh c a ừ Toà án nhân dân, quy t đ nh ho c phê chu n c a Vi n ki m sát nhân dân, tr ườ ắ ộ tr i ệ ườ i và hi n xác theo quy đ nh c a lu t. Vi c có quy n hi n mô, b ph n c th ng ọ ọ ệ th nghi m y h c, d c h c, khoa h c hay b t k hình th c th nghi m nào khác ủ ơ ể ườ trên c th ng c nhà n ườ ẻ ấ ỳ ẩ ự ặ ế ị ả ệ i qu tang. Vi c b t, giam gi ế ậ ơ ể ộ ấ ỳ ượ ườ ượ ả i đ ậ ị ị ử ứ c th nghi m. ọ ự ồ i ph i có s đ ng ý c a ng
ạ ả ấ ề ườ ư ậ
ả ề ệ ọ M i ng ậ ề ờ ố ủ ự
ả
ư i và c trú
ơ ở ợ ậ ị ừ ướ n
ề ỗ ở ấ ề ạ h p pháp, có quy n b t kh xâm ph m v ch ướ ạ ở trong n do đi l ậ ưỡ ạ ệ ề c, có quy n ra n ề ự c theo quy đ nh pháp lu t; có quy n t do tín ng ng, tôn giáo ho c l
ng, tôn giáo; không ai đ ể c xâm ph m t ậ ưỡ ạ , bí m t cá nhân i có quy n b t kh xâm ph m v đ i s ng riêng t ọ và bí m t gia đình; có quy n b o v danh d , uy tín c a mình. M i công dân có ề và vi c khám xét quy n có n i ướ ỗ ở c ch do tín ngoài và t ặ ợ ưỡ i ng ụ d ng tín ng ề ự do lu t đ nh; có quy n t ị ề ướ c ngoài v n ự ượ ng, tôn giáo đ vi ph m pháp lu t.
ế ề ạ ố ổ ứ ớ ơ cáo v i c quan, t
ề ườ ọ M i ng ữ ề ơ
ổ ứ ch c, cá nhân. C quan, t ạ ố ế ế cáo. Ng
ệ ẩ ề t h i có quy n đ
ộ ộ
ậ ị
c coi là không có t ế ộ ủ ả ượ i ph i đ ượ ả lu t đ nh và có b n án k t t
ở ố ố ẩ ch c, cá nhân có th m ổ ậ ủ ơ ườ ậ ả i i quy t khi u n i, t ự ụ ồ ầ ấ ề ậ ng v v t ch t, tinh th n và ph c h i danh d ử ị ờ c Tòa án xét x k p th i i b bu c t ế ộ i cho đ n i c a Tòa án đã có ề , xét , t m giam, kh i t
ự ậ ị i b b t, t m gi ờ ậ ư ặ ườ i có quy n khi u n i, t quy n v nh ng vi c làm trái pháp lu t c a c quan, t ả ế ề ứ ch c, cá nhân có th m quy n ph i ti p nh n, gi ườ ồ ượ ị ệ ạ c b i th b thi ườ ị ậ ủ ị theo quy đ nh c a pháp lu t. Ng ờ ạ ằ trong th i h n lu t đ nh, công b ng, công khai và đ ượ ứ c ch ng minh theo trình t khi đ ậ ữ ạ ườ ị ắ ạ ệ ự hi u l c pháp lu t. Ng ữ ề ự ử bào ch a, nh lu t s ho c ng x có quy n t , đi u tra, truy t ữ i khác bào ch a cho mình.
ợ ậ ề ề ở ữ ư , t
ầ
ợ ộ ừ ế ượ
ợ ố ặ ứ ế ủ ả ể ệ ậ ả c pháp lu t b o h . Tr ố nhân v thu nh p h p pháp, c a c i đ dành, nhà ấ ố li u s n xu t, ph n v n góp trong doanh nghi p ho c trong các t ề khác và quy n th a k đ t vì lý do qu c phòng, an ninh ho c vì l
ướ ụ
ố ứ ổ
ấ ấ
ệ
ề ự ườ
ọ ấ
ệ ộ ọ
ề ề ườ ệ ả ng đ
ượ ế ộ ượ ng l
i làm công ăn l ươ ưở c h ử ụ ộ ỉ ơ ướ ộ ổ ộ ố ở ư ệ li u Quy n s h u t ổ ặ ả ạ ư ệ sinh ho t, t ậ ầ ườ ế ng h p th t c n ch c kinh t ấ ẩ ạ i ích qu c gia, tình tr ng kh n c p, thi ồ ườ ả ư ặ ư c tr ng mua ho c tr ng d ng có b i th ng tài s n phòng ch ng thiên tai, Nhà n ượ ướ ứ ủ ổ ị ườ c Nhà n c giao ng. T ch c, cá nhân đ c a t ch c, cá nhân theo giá th tr ề ử ụ ể ấ ượ ườ ử ụ ậ ấ c chuy n i s d ng đ t đ đ t, cho thuê đ t, công nh n quy n s d ng đ t. Ng ự ấ ậ ủ ị ụ ề ử ụ ề quy n s d ng đ t, th c hi n các quy n và nghĩa v theo quy đ nh c a lu t. ề ử ụ ộ ậ ả ấ ượ do kinh doanh c pháp lu t b o h . M i ng Quy n s d ng đ t đ i có quy n t ả ậ ượ ề ề ữ c b o trong nh ng ngành ngh mà pháp lu t không c m. Công dân có quy n đ ơ ệ ệ ự ả đ m an sinh xã h i; có quy n làm vi c, l a ch n ngh nghi p, vi c làm và n i làm ệ ằ ả ệ c b o đ m các đi u ki n làm vi c công b ng, vi c. Ng ệ ố ử ấ an toàn; đ t đ i x , ứ ưỡ c ề ươ ng, ch đ ngh ng i. Nghiêm c m phân bi ể i thi u. ng b c lao đ ng, s d ng nhân công d i đ tu i lao đ ng t
ả ượ ỏ ọ M i ng i có quy n đ
ề ế ẳ ề ệ ị
ườ ụ ị ữ ệ ệ ọ ậ ứ ệ
ụ ưở ừ ệ ệ ạ ọ ề ợ ng l i ích t
ệ ứ ệ c b o v , chăm sóc s c kh e, bình đ ng trong vi c ử ụ ụ ự s d ng các d ch v y t và có nghĩa v th c hi n các quy đ nh v phòng b nh, ọ ề khám b nh, ch a b nh. Công dân có quy n h c t p, có quy n nghiên c u khoa h c ạ ộ ậ và công ngh , sáng t o văn h c, ngh thu t và th h các ho t đ ng đó.
ờ ồ ự ệ ắ
ế ụ ể ề ụ ề ờ
ệ ọ i có nghĩa v tôn tr ng quy n c a ng
ụ ụ ố ớ ướ ệ ề
ệ ố ượ ề ề ạ ộ ườ ộ i ích qu c gia, dân t c, quy n và l c xâm ph m l
ườ ườ ề ệ ế ấ ả ị Đ ng th i, Hi n pháp 2013 cũng xác đ nh rõ nguyên t c và đi u ki n th c thi ề ọ quy n công dân; c th : Quy n công dân không tách r i nghĩa v công dân. M i ề ủ ự ườ i khác. Công dân có trách nhi m th c ng ự ườ ệ c và xã h i. Vi c th c hi n quy n con ng i, hi n nghĩa v đ i v i Nhà n ợ i ích quy n công dân không đ ạ ố ủ ợ h p pháp c a ng ợ i khác (Đi u 15); Nghiêm c m vi c tr thù ng i khi u n i, t
ặ ợ ụ ạ ố ế ề ể ạ ố i d ng quy n khi u n i, t cáo đ vu kh ng, vu cáo làm h i ng ườ i
cáo ho c l khác.
ị
ề ườ Hi n pháp năm 1992 đã th hi n t ề ể ệ ư i, quy n công dân; quy n con ng
ọ ệ ả
ề ả ộ ớ ườ ả ứ ề ạ i c ta; tuy v y trong n i dung và cách th c quy đ nh v
ế
ề ề ề ế ế ị ề ụ ơ ả ự t rõ v quy n con ng
ị ơ ệ ế ườ ủ ư ụ ể ể
ở ả ệ ề ệ ự ườ ạ ư ả i và quy n công dân. Còn
ị ộ
ậ ừ ườ ở i đây đã có s
ề ề
ề ấ c th a nh n các quy n con ng ữ t khác nhau gi a quy n con ng ể ố ề ự c hi u là quy n t ướ ế c h t cũng là quy n con ng
ệ ớ
ư ướ c, đ ệ
ề ớ ườ ề ề ườ ườ ừ i t nhiên v n có c a con ng ự ệ ườ ượ c nhà n ề ự ộ ủ ướ ằ ự
ướ ả ơ
ủ ạ ủ ả ả ự ư ả ộ ồ ướ c th c hi n trên th c t
ố c” (Đi u 6) và Nhà n ượ ề ự ể ệ ế
ệ ự ố ượ ườ ề ề
ớ ư ườ ề ề ỉ
ề ớ ư ề ệ ề ề cách là quy n con ng t Nam v i t
ư ị
ề ạ ườ ng thì đó là nhân quy n (quy n con ng c h
ề i đ ưở ủ ố ườ ượ ưở c h
ề ề ụ ề ể ả ườ ả ế ệ duy chính tr pháp lý m i trong vi c quy ế ị ể ệ ị i th hi n qua đ nh ch đ nh quy n con ng ứ ẩ ủ ạ ơ ở ệ dân ch đ i di n, t o c s pháp lý quan tr ng v b o v , b o đ m và th c đ y ề ị ườ ở ướ ề ậ các quy n con ng n ủ ch đ nh quy n và nghĩa v c b n c a công dân trong Hi n pháp năm 1992 còn ề ệ ư i và quy n công nhi u h n ch nh ch a có s phân bi ướ ệ c trong dân; ch a xác đ nh c th v trách nhi m, c ch trách nhi m c a nhà n ế Hi n pháp vi c b o đ m th c hi n quy n con ng ứ ượ ể c năm 2013 có m t đi m r t m i là đã không còn các quy đ nh theo cách th c đ ướ ự ề Nhà n i, mà quy n con ng ệ i và quy n công dân. Theo đó quy n con phân bi ủ ề ườ ượ khi sinh ra; còn quy n ng i đ ắ ệ ớ ị i nh ng vi c th c hi n nó g n v i v trí công dân tr ố ớ ả ướ ả ủ c b o đ m đ i v i pháp lý c a công dân trong quan h v i nhà n ủ ướ ằ ự c mình và “nhân dân th c hi n quy n l c nhà n c b ng dân ch công dân c a n ệ ế tr c ti p, b ng dân ch đ i di n thông qua Qu c h i, H i đ ng nhân dân và thông ệ ề c ph i có trách nhi m qua các c quan khác c a nhà n ự ế ữ ệ ả . đ m b o cũng nh ph i b o v cho nh ng quy n đó đ ấ ữ Đáng chú ý trong Hi n pháp 2013 cũng đã có s th hi n rõ s th ng nh t gi a ố ụ ề quy n con ng c áp d ng đ i i và quy n công dân, quy n nào là nhóm quy n đ ọ ớ i, quy n nào là nhóm quy n ch áp v i m i cá nhân v i t ụ ố ớ cách là các quy n công dân. Quy n con d ng đ i v i công dân Vi ộ ự ữ ả ườ i cũng là quy n công dân, nh ng ph i có m t s phân đ nh r ch ròi, nh ng ng ữ ề ọ ứ i); nh ng gì th mà m i ng ượ ế công dân đ ng thì đó là quy n công dân và m c đích cu i cùng c a Hi n ượ c sinh ra đ đ m b o quy n con ng pháp là đ i, quy n công dân.
ế ế ướ
ị ị ự ế
ự ể ế ị ề ề ề ầ
ượ ề ệ ầ
ụ ề
ộ ệ ố ỳ ợ ố ề ơ ả ố ế ủ Hi n pháp năm 2013 v c b n đã ti p thu quy đ nh c a Công c qu c t ề ề ề ớ ợ v quy n chính tr , dân s ; quy n kinh t , văn hóa. S ti p thu này là phù h p v i ữ ờ ỳ ườ i, quy n công dân th i k toàn c u hóa và đ nh ng quy đ nh v quy n con ng ệ ự ệ ể ủ ơ ế c đ y đ h n. Đây cũng là đi u ki n đ Vi trong Hi n pháp đ t Nam th c hi n ộ ồ ế ủ ố t các nghĩa v và cam k t c a m t qu c gia thành viên H i đ ng Nhân quy n và t thành viên Liên H p qu c trong nhi m k 2014 2016.
ầ ể
ệ ể ệ
ấ
ả ủ ủ ủ ế ị
ế
ườ ệ ệ ị
ườ
ự ễ ệ
ạ ầ ộ ư ướ ộ ạ ể
ằ ả ẳ ớ ị ế V i tinh th n đó, hoàn toàn có th kh ng đ nh, Hi n pháp năm 2013 đã ph n ượ ả ầ ọ ớ c ý chí, nguy n v ng c a đông đ o các t ng l p nhân dân; th hi n rõ và ánh đ ướ ờ ỳ ủ ơ ộ ủ ầ ế ộ đ y đ h n b n ch t dân ch , ti n b c a Nhà n c và ch đ ta trong th i k ắ ộ ộ ầ ủ ề ế ộ quá đ lên ch nghĩa xã h i; quy đ nh rõ ràng, đúng đ n và đ y đ v ch đ chính ụ ệ ề ọ ị , văn hóa, giáo d c, khoa h c, công ngh và môi tr tr , kinh t ng, quy n con ặ ụ ơ ả ủ ườ ệ ề i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân. Đ c bi ng t, vi c Vi t Nam quy đ nh ấ ể ả ề ả ế ề i trong Hi n pháp năm 2013 t o n n t ng pháp lý cao nh t đ b o quy n con ng ủ ườ ượ ả ự ề c hi n th c hóa đ y đ trong th c ti n nh là n i dung, đ m quy n con ng i đ ụ ệ ớ ự ộ m c tiêu và đ ng l c m i cho phát tri n m t Vi c m nh, dân t Nam dân giàu, n ủ ch , công b ng và văn minh./.
ả ả ự ề ườ ế ệ B o đ m th c hi n quy n con ng i theo Hi n pháp năm 2013
Thu H ngằ
(Ngu n:ồ http://dangcongsan.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx? co_id=28340715&cn_id=643453#)
ộ ổ ớ ấ ủ ầ ử ổ
ữ ề
ắ
ượ ể ế ậ ả
ề ể ệ ủ ể ủ ể ề ớ ầ ướ ủ ế ồ ự ườ ế (ĐCSVN) M t trong nh ng thay đ i l n nh t c a l n s a đ i Hi n ườ ụ ơ ả i, quy n và nghĩa v c b n ơ ủ ứ c đ cao, th hi n nh n th c m i đ y đ , sâu s c h n ề ề c ta v đ cao nhân ủ ụ i là ch th , ngu n l c ch y u và là m c tiêu c a i, coi con ng
ườ ể ế ị pháp này chính là ch đ nh v Quy n con ng ề ủ c a công dân đ ệ trong vi c th ch hóa quan đi m c a Đ ng và Nhà n ố t con ng ự s phát tri n.
ắ ị ướ ậ ẳ Theo đó, Hi n pháp đã kh ng đ nh nguyên t c Nhà n
ề ề ườ ế ả ọ ả ề c “công nh n, tôn ị i và quy n công dân v chính tr ,
ộ ả ệ tr ng, b o v và b o đ m các quy n con ng ế ự dân s , kinh t , văn hóa, xã h i”.
ế
ị ậ ự ậ ố ể ị ạ t vì lý do qu c phòng, an ninh qu c gia, tr t t
ỉ ố ồ ỏ ộ ộ ề ề ườ ủ i, quy n công dân ch có th b h n ch theo quy đ nh c a “Quy n con ng ế ầ ợ ườ Lu t trong tr ng h p c n thi an ộ ứ ạ ứ toàn xã h i, đ o đ c xã h i, s c kh e c ng đ ng”.
ắ ả ế ị
ộ ố ộ ề ề ị
ữ
ề ử ụ ị ụ ợ ẽ ả ộ ớ
ướ ố ế ề ế ặ ướ ề ơ ở ủ ề Trên c s c a các nguyên t c căn b n này, Hi n pháp đã quy đ nh các quy n ổ ớ bao ụ ơ ả ủ và nghĩa v c b n c a công dân, trong đó có b sung thêm m t s quy n m i ề ồ ề ố g m: Quy n s ng; các quy n v văn hóa; quy n xác đ nh dân t c, s d ng ngôn ấ ề ủ ọ ữ ẹ ẻ ự ng m đ , l a ch n ngôn ng giao ti p; quy n c a công dân không b tr c xu t, ộ giao n p cho n c khác... m t cách ch t ch , chính xác, kh thi, phù h p v i các ướ c ta là thành viên. v nhân quy n mà n c qu c t công
ề ạ ẳ ị ẽ Quy n con ng ườ ượ i đ ộ c kh ng đ nh m t cách m nh m
ộ ằ ậ ạ ế ể ướ T i H i th o đ nh h
ệ ả ứ
ễ ế ạ ọ ộ ư ộ ằ ị ổ ườ i trong Hi n pháp 2013, do B T pháp t ị ể ẳ
ữ ế ị
ế ầ ị ờ i và quy n công dân. L n đ u tiên trong l ch s l p hi n Vi
ườ ế ề ậ i v nhân quy n vào Ch
ề ủ ụ ơ ả ủ ệ ề
ươ ế lên Ch
ề ơ ng, không đ n thu n ch i” vào tên ch
ườ ộ ự
ả ự ả ng th ch hóa b ng pháp lu t nh m b o đ m th c ề hi n quy n con ng ch c sáng 28/3, ổ ố GS.TS Nguy n Đăng Dung (Đ i h c Qu c gia Hà N i) kh ng đ nh: Đi m thay đ i ủ ớ ề ấ ồ ấ ớ l n nh t, đ ng th i cũng đáng chú ý nh t là nh ng quy đ nh c a Hi n pháp m i v ử ậ ệ ầ ề t Nam quy n con ng ề ươ ư ế ớ ề ng II: “Quy n con đã đ a cách ti p c n c a th gi ủ ươ ổ ị ườ ng, i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân”. Vi c thay đ i v trí c a Ch ng ử ổ ế ươ ừ ng II trong Hi n pháp s a đ i 2013 và Ch t ng V trong Hi n pháp 1992 ỉ là s chuy n ự ầ ể ươ ổ b sung “Quy n con ng ậ ổ ề ộ ự ị ề ố ụ ề ặ ơ ọ ị d ch v m t c h c, m t s hoán v v b c c, mà là m t s thay đ i v nh n th c.ứ
ộ ươ Đi sâu vào n i dung Ch
ồ ề ấ ế ng II, GS.TS Nguy n Đăng Dung phân tích, Hi n ử i và quy n công dân mà s
ữ ợ ị pháp 2013 đã không còn đ ng nh t quy n con ng ề ự ậ ụ d ng khá h p lý hai thu t ng này cho các quy n t ễ ườ ề ế do hi n đ nh.
ế ứ ế ị
ườ
ướ ườ ự ề c “quy t đ nh”, “trao” quy n cho ng i là t ổ ề ề ế ị ướ nhiên, v n có, Nhà n
ệ ấ
ố ệ ẳ t đ ng c p, màu da, gi ư ủ ậ ấ ị ề Đáng chú ý, Hi n pháp đã thay đ i v cách th c hi n đ nh v các quy n con ườ ừ i dân, sang i, t ả ậ ả ứ c ph i ghi nh n, b o ả ớ ả i tính… “Đây là ệ ể ệ t Nam duy chính tr pháp lý c a Vi
ễ ứ công th c: Nhà n ng ề công th c: Các quy n con ng ệ ự v và b o đ m th c hi n, không phân bi ọ ộ m t th hi n quan tr ng b c nh t trong t chúng ta” GS.TS Nguy n Đăng Dung nói.
ị ậ ướ ồ
ế ạ ữ ử ổ ứ ề
ề ệ ự ổ ạ ậ ụ ứ ắ
ề ế ậ
ề ả
ử ổ ề i có quy n, công dân có quy n. Đi u này có nghĩa là b n thân con ng ả ủ ự ứ ề ề
c pháp lu t) cũng đ ng tình khi cho PGS.TS Ph m H u Ngh (Vi n Nhà n ườ ớ ề ằ r ng: Hi n pháp s a đ i đã có s đ i m i v cách th c ghi nh n quy n con ng i, ị ị ể ữ quy n công dân. Theo PGS. TS Ph m H u Ngh , đ kh c ph c cách th c quy đ nh ướ ể c ban phát, Hi n pháp s a đ i đã ghi nh n các quy n theo cách: theo ki u Nhà n ườ ề ườ i, Con ng công dân có các quy n này ch không ph i là s ban phát, trao quy n c a công quy n.ề
ớ ầ ề i h n c a các quy n đ
ị ắ ề ấ ệ ầ Nói v vi c l n đ u tiên gi ế ệ
ề ườ ệ
ủ ữ ả ằ ạ ề ố ả ệ ả i, quy n công dân. Nó b o đ m s cân b ng gi a các l
ả
ề ề
c – Con ng ố ườ ề ị
ề ườ ệ ế ậ ị ị
t, nh quy đ nh t ị ử ổ ặ ữ ề ả ạ ạ ượ ị c quy đ nh thành ạ ạ ế nguyên t c trong Hi n pháp, PGS.TS Ph m H u Ngh nh n m nh: Vi c h n ch ể ả ề ự ủ quy n con ng i chính là đi u ki n đ b o đ m tính hi n th c c a các quy n con ự ề ườ ợ ữ ng i ích trong m i quan ệ ườ ướ ả ạ ự h Nhà n i, Công dân, Cá nhân; b o đ m s minh b ch và lành ủ ạ ữ ườ ệ m nh c a các m i quan h này. “Quy n con ng i, quy n công dân là nh ng ể ị ạ ỉ ạ quy n mà con ng i, công dân có toàn quy n đ nh đo t. Chúng ch có th b h n ữ ạ ư ợ ủ ch theo quy đ nh c a lu t trong nh ng tr i ng h p đ c bi ế PGS.TS Ph m H u Ngh nêu rõ. Kho n 2 Đi u 14 Hi n pháp s a đ i”
ổ ề ế ầ
ệ ứ ậ ộ ố Đ c p đ n m t s quy n m i đ ườ ề ằ
ướ ượ ở ộ ề ệ ể ả ề ậ ầ c b
ề ủ ướ ệ ắ ế c b sung trong Hi n pháp l n này, ể ọ ế c ti n m i trong vi c m r ng và phát tri n quy n, ph n ánh k t ớ ủ ướ ữ ề c ta. Đây là nh ng quy n m i ị ế ị ườ ề ng đ nh th tr ệ ự t y u, vì th c hi n các ủ ệ c, đ cao trách nhi m c a Nhà
ặ ớ ầ ườ ẳ ị ớ ượ GS.TS Tr n Ng c Đ ng (Vi n Nghiên c u l p pháp) cho r ng, đi u này đã th ế ớ ệ hi n đ ổ ớ ầ ả ủ qu c a quá trình đ i m i g n 30 năm qua c a n ệ ướ ế mà các Hi n pháp tr c đây không có. “Trong đi u ki n kinh t ộ ấ ế ướ h ng XHCN thì công dân có các quy n nói trên là m t t ề ề quy n này g n ch t v i trách nhi m c a Nhà n ọ ướ c” n GS.TS Tr n Ng c Đ ng kh ng đ nh.
ả ả ự ề ườ ự ế B o đ m th c thi quy n con ng i trong th c t
ườ ề ị Có th th y, quy n con ng i, quy n công dân không ch đ
ề ộ
ố ế ườ
ươ ệ ư ươ ế ả ạ ằ ỉ ượ ể ấ c quy đ nh ộ ế ấ ng II mà là n i dung xuyên su t, nh t quán trong toàn b Hi n pháp năm ề i, quy n công dân vào ệ ả ả ị ng khác c a Hi n pháp nh m t o ra c ch hi n đ nh b o đ m, b o v
ộ ủ ề ườ trong Ch ề 2013. Vi c đ a các n i dung liên quan đ n quy n con ng ơ ế ế ề nhi u ch ề quy n con ng i, quy n công dân.
ị ạ ệ ữ ể
ơ ể ự
ữ ư ề ậ ừ ệ ệ ơ ế ả ạ
ự ề ề ạ
ườ
ộ ề ề ự ả ỉ ượ ộ ề ả ề ệ ề ể ạ
ế ề ự ị Theo PGS.TS Ph m H u Ngh , vi c Hi n đ nh vi c ki m soát quy n l c, ệ ướ ki m soát gi a các c quan nhà n c trong vi c th c hi n các quy n l p pháp, ề hành pháp, t pháp (Kho n 3, Đi u 2) chính là t o ra c ch ngăn ng a chuyên quy n, l ng quy n, l m quy n, quan liêu, tham nhũng trong quá trình th c thi ệ ề ề ả ả quy n l c. Quy n con ng c b o đ m, b o v có hi u i, quy n công dân ch đ ượ ừ qu khi ngăn ng a, ki m soát đ c chuyên quy n, l ng quy n, l m quy n, quan liêu, tham nhũng.
ề ươ
ướ ề
ị ọ ụ ủ ấ ả ọ ệ c Vi ặ ể ả ộ ườ ạ T i Đi u 3 trong Ch ủ c a Nhà n ừ ng ế ộ ậ i. T đây, đ t ra nghĩa v c a t ậ ng I: Ch đ chính tr , đã ghi nh n quan đi m, chính sách ả ả ệ t Nam là công nh n, tôn tr ng, b o v và b o đ m quy n con ộ ủ ể ở ướ c C ng hòa xã h i t c m i ch th n
ệ ề ề ệ ả ả ả ậ ả Vi ọ t Nam đ u ph i công nh n, tôn tr ng, b o v và b o đ m quy n con
ủ ch nghĩa i.ườ ng
ị ươ ủ ế
ụ ệ
ườ ệ ề ể ử ổ ề ng III c a Hi n pháp s a đ i v chính sách phát tri n ấ ườ ng có vai trò r t ề i, quy n công dân. Đây chính là đi u
Các quy đ nh t ế , văn hóa, xã h i, giáo d c, khoa h c, công ngh và môi tr ọ ể ả ố ớ ả ườ ề ề ệ ệ ạ i Ch ọ ộ kinh t ự quan tr ng đ i v i th c hi n quy n con ng ự ki n đ b o đ m th c hi n quy n con ng ề i, quy n công dân.
ướ ự ế ế Cũng l n đ u tiên trong l ch s l p hi n n
ầ ầ ụ ủ ế ệ ệ c ta, Hi n pháp tr c ti p quy ườ ề ề ả i,
ị ủ ụ ế ệ ề ử ậ ị đ nh nhi m v c a Chính ph , TAND, VKSND v b o v quy n con ng ị ộ quy n công dân – m t nhi m v hi n đ nh.
ế ị
ọ ệ ơ ở
ư ả ự ề ệ ộ ư ấ ượ ưở c h
ệ ọ ỗ ề ề
ụ ấ ơ ế ự ế ự ệ
ể ẫ ề ế ứ ẽ ế ị
ể ế ứ ưở ề ng B T pháp Hoàng Th Liên: Vi c quy đ nh các quy n con Theo Th tr ấ ể ọ ế ườ i trong Hi n pháp là r t quan tr ng, vì đây là c s pháp lý cao nh t đ m i ng ườ ng th và th c hi n cũng nh b o v quy n con i và m i công dân đ ng ơ ả ề ườ i, quy n công dân. Tuy nhiên, v n đ quan tr ng h n là các quy n đó ph i ng ề ậ ượ . Trong c ch thi hành pháp lu t hi n nay, nhi u quy n c th c thi trong th c t đ ề ế hi n đ nh trong Hi n pháp s a đ i có th v n s là quy n hình th c n u không ượ đ ử ổ ậ ụ ể c th ch hóa trong các lu t c th .
ấ ề ừ ệ ướ ặ ơ vi c ph
c, t ệ ử ổ
ổ ứ ộ ộ ủ ụ ề ậ ự ả ổ ệ ế bi n, tuyên truy n các n i dung m i c a Hi n pháp s a đ i, đ n vi c hoàn thi n ệ ố h th ng pháp lu t và th t c hành chính, t ố ớ ệ V n đ này đ t ra trách nhi m đ i v i các c quan nhà n ế ế ớ ủ ể ả ch c b máy đ b o đ m th c thi.
ị ơ ằ
ổ ề ề ữ ứ ớ ổ ế ủ ộ
ầ ề ử ổ ề ườ
ờ ừ ủ ệ
ị ể ề ề
ộ ụ ơ ả ủ ạ ậ ề ề ổ ề ạ ầ
ườ ư
ẩ c có th m ế ch c c n tuyên truy n, ph bi n sâu r ng các quy đ nh c a Hi n ụ ơ ả ủ ồ ề i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân. Đ ng ả ế ớ ợ góc đ phù h p v i các quy đ nh c a Hi n ấ ử ườ i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân đ đ xu t s a ề ế ế ớ t; s m so n th o và ban hành các đ o lu t v báo chí, v ti p ầ i, công dân ố ơ ề ủ ệ ướ ạ PGS.TS Ph m H u Ngh cũng cho r ng: T i đây, các c quan nhà n ị quy n, các t pháp s a đ i v quy n con ng th i, rà soát các văn b n hi n hành t pháp v quy n con ng ả ổ đ i, b sung c n thi ậ ể ạ c n thông tin, tr ng c u ý dân.... đ t o hành lang pháp lý cho con ng ầ ủ ơ ự th c hi n ngày càng t t h n, đ y đ h n các quy n c a mình.
ớ ế ộ ố
ể Đ các t ọ ự ự ả ế ụ ả
ệ ầ ạ ư ườ ậ ủ ướ ổ ầ ớ
ớ ủ ặ ả
ự
ậ ề ố ụ ậ ớ ề ườ ạ
ự ư ơ ở ư ậ ầ ỉ duy m i nói trên c a Hi n pháp th c s đi vào cu c s ng, GS.TS ề c tiên, ph i ti p t c rà soát các văn b n quy Tr n Ng c Đ ng nêu rõ: Đi u tr ể ử ộ ợ ổ ph m pháp lu t hi n hành đ s a đ i, b sung cho phù h p v i tinh th n và n i ậ ề ổ ứ ạ ệ ế t là các văn b n quy ph m pháp lu t v t dung m i c a Hi n pháp, đ c bi ch c ặ ự ướ ộ t ng dân s , hành chính và hình s . M t khác, c, các lu t v t b máy nhà n ả ướ ề ề i, quy n công dân mà n ph i xây d ng các đ o lu t m i v quy n con ng c ta ự ậ ề ộ ư ch a có nh : Lu t Tr ng c u ý dân, Lu t v h i,... “Ch trên c s xây d ng và
ậ ệ ề ế
ớ ủ ả ầ ề ệ ề ệ ả ả ọ
ườ ầ ớ ạ ấ ọ ộ hoàn thi n pháp lu t trên tinh th n và n i dung m i c a Hi n pháp, quy n con ng i, quy n công dân m i có đi u ki n tôn tr ng, b o v và b o đ m” GS.TS ườ Tr n Ng c Đ ng nh n m nh.
ề ườ ề ế Quy n con ng i, quy n công dân trong Hi n pháp năm 2013
ễ ấ Nguy n Thanh Tu n
ệ ưở ệ ề PGS.TS. Phó Vi n tr ứ ng Vi n Nghiên c u quy n con ng ườ i
ệ ọ ố ồ ị H c vi n Chính tr qu c gia H Chí Minh
ồ
(Ngu n:http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/PrintStory.aspx? distribution=29480&print=true)
ộ ướ ủ ệ TCCSĐT Hi n pháp n
ề i, quy n công dân. Trên c s
ộ c C ng hòa xã h i ch nghĩa Vi ề ế ử ổ ờ ề ầ
ế ị ể ế ậ ườ ồ ấ ệ ố ệ ả ậ
ế t Nam năm ơ ở ầ ủ 2013 đã ch đ nh đ y đ các quy n con ng ị đó, c n th ch hóa các quy n hi n đ nh, đ ng th i rà soát, s a đ i các văn ệ ể ạ ự ố b n pháp lu t hi n hành đ t o s th ng nh t trong h th ng pháp lu t Vi t Nam.
ủ ể ộ ề ườ ụ ơ ả ủ ề i, quy n và nghĩa v c b n c a công
Ch th và n i dung quy n con ng dân
ộ ắ ụ ầ M t là, đã kh c ph c đ
ườ ớ ườ ớ ẫ ồ ề ề
ủ ế Đi u 50 c a Hi n pháp năm 1992, mà đã phân bi
ế ị ườ ệ
ậ ề ữ ượ ự c s nh m l n gi a quy n con ng ấ ế công dân. Hi n pháp năm 2013 không còn đ ng nh t quy n con ng ề ư ở công dân nh ườ ọ ữ thu t ng “m i ng ươ quy n công dân (Ch ề i v i quy n ề i v i quy n ử ụ ệ t và s d ng hai ề i và i” và “công dân” cho vi c ch đ nh các quy n con ng ng II).
ộ ở ộ ế
Hai là, m r ng n i hàm ch th quy n. ệ ủ ể ộ ế ướ ạ ở i
ả ề Trong các b n hi n pháp tr ỉ ừ ườ ủ i ch d ng l t là Hi n pháp năm 1992, n i hàm c a quy n con ng ả ủ ể
ề ọ ỉ ủ ể ở ộ ề c đây, khái ế ườ ứ i”. Trong Hi n pháp năm ọ c m r ng, không ch là “công dân”, mà còn là “m i ặ đ c bi ệ ni m ch th là “công dân”, ch không ph i là “m i ng ượ 2013, các ch th quy n đ
ổ ặ ệ ữ t là nh ng nhóm d b ễ ị
i”, “t ươ ộ ch c” hay nhóm xã h i và c ng đ ng, đ c bi ườ ứ ẻ ổ ườ ng ổ t n th ồ ộ i cao tu i). ng (tr em, thanh niên, ng
ộ ầ ế ế ị
ộ Ba là, m r ng n i dung quy n. ề ủ i, quy n công dân thành m t ch
ủ ướ ươ ộ ế ế
ề ề ở ườ ế i. Hi n pháp đã dành 36 đi u Ch
ươ ề ề ề ế ị ế ệ
ườ
ế ị ệ ề ợ
ệ ắ ề ề ấ
ậ ớ
ộ ệ ắ ị ườ ề ế ộ ề Hi n pháp năm 2013 đã nâng t m ch đ nh ở ộ ề ề ớ ườ ng. So v i hi n pháp c a nhi u quy n con ng ậ ố ữ ế c ta thu c vào nh ng hi n pháp ghi nh n qu c gia, Hi n pháp năm 2013 c a n ộ ố ượ ng cao v quy n con ng m t s l ng II ự ế ủ ố ổ trên t ng s 120 đi u c a Hi n pháp cho vi c ch đ nh tr c ti p các quy n con ế ụ ơ ả ủ ề i, quy n và nghĩa v c b n c a công dân. Ngoài ra, Hi n pháp năm 2013 còn ng ợ ả ộ ự ả ộ ố ề i ích h p pháp v tài dành m t s đi u ch đ nh s b o h hay b o v quy n và l ế ệ ử ụ ợ ả s n h p pháp, s d ng đ t, lao đ ng và vi c làm (Đi u 51, 54, 57). Vi c s p x p ề ế ề quy n con ng i phù h p v i vi c s p x p các nhóm quy n c a lu t nhân quy n ố ế , xã h i và văn hóa. qu c t ợ ự là quy n dân s , chính tr , kinh t ề ủ
ị ơ ế
ậ ề ề ồ
ế ấ ượ ề ầ ế ặ ẳ c ghi nh n trong Hi n pháp năm 1992, bao g m: bình đ ng tr ấ ỳ ứ
ị ạ ậ ứ ố ử
ỏ ế ề ả ả ậ
ệ ờ ư ộ ề ả
ẳ ề ư ứ ế ằ ướ ướ ổ c t
ề ả ộ
Hi n pháp năm 2013 quy đ nh rõ h n ho c tách thành đi u riêng h u h t các ướ c quy n đã đ ụ ạ ự pháp lu t (Đi u 16); không b tra t n, b o l c, truy b c, nh c hình hay b t k hình ẩ ự ạ ể ứ th c đ i x nào khác xâm ph m thân th , s c kh e, xúc ph m danh d , nhân ph m ề ề (Đi u 21); ti p c n thông tin (Đi u 25); tham (kho n 1, Đi u 20); b o v đ i t ể ớ ề ề i (Đi u 26); quy n bi u c và xã h i (Đi u 28); bình đ ng gi gia qu n lý nhà n ử ượ ầ c xét x công b ng, ch c tr ng c u ý dân (Đi u 29); đ quy t khi Nhà n ề ệ ề ả ề công khai (Đi u 31); b o đ m an sinh xã h i (Đi u 34); quy n vi c làm (Đi u 35);...
ị ệ ề ủ ờ ố
ậ ế ứ ặ Đ c bi ậ
ư
ộ ổ ủ ể ề
ủ ứ ở ộ ế ị
ọ ả ề ỉ ậ ị ề
ủ ệ ố ử ớ ế ụ ữ ạ
ụ ữ ề ứ ấ
ề ậ ẳ ổ ỉ
ẩ ệ ố ử ề ớ t đ i x v gi ớ ừ i, t ủ ể ẳ ớ ữ ệ ẳ ộ
ế ớ ả ớ i n sang bình đ ng v i c gi ượ i nam và gi ở ộ ắ ơ ề ớ ậ t, Đi u 20 và 21 c a Hi n pháp năm 2013 quy đ nh rõ, đ i s ng riêng ỏ ư ủ ẩ ự t , bí m t cá nhân, bí m t gia đình, s c kh e, danh d , nhân ph m, uy tín c a cá ườ ề ượ ả ủ nhân và các hình th c trao đ i thông tin riêng t c b o i đ u đ khác c a m i ng ệ ớ ệ ề ờ ư ượ so v i v ; do đó, đã m r ng ch th và n i dung quy n đ c b o v v đ i t ề ệ ư ề ỉ Đi u 73 c a Hi n pháp năm 1992 ch quy đ nh v quy n bí m t th tín, đi n ạ ấ ế ệ tho i, đi n tín. N u Đi u 63 c a Hi n pháp năm 1992 ch quy đ nh nghiêm c m ế ọ t đ i x v i ph n , xúc ph m nhân ph m ph n , thì Hi n m i hành vi phân bi ị i” (Đi u 26), t c là pháp năm 2013 quy đ nh “nghiêm c m phân bi ớ ch bình đ ng v i đã thay đ i quan ni m và cách ti p c n v bình đ ng gi ớ ữ ề gi i n . Ch th và n i dung quy n ẳ bình đ ng v gi c m r ng và làm sâu s c h n. i, do v y, đ
ỉ ủ ề ố Không ch c ng c các quy n đã đ
ộ ố ế ị ị ớ ư ề ế
ế ề ố ọ ế ề ệ ứ ệ ề ề ậ ạ ọ ượ c hi n đ nh trong Hi n pháp năm 1992, Hi n pháp năm 2013 còn ch đ nh m t s quy n m i, nh quy n s ng (Đi u 19); các quy n v nghiên c u khoa h c và công ngh , sáng t o văn h c, ngh thu t và
ợ ừ ề ưở ụ ng l i ích t các ho t đ ng đó (Đi u 40); quy n h
ụ ưở ị ế ậ ề ử ụ
ạ ộ ờ ố ử ụ ơ ở ọ ữ ị
ữ ẹ ẻ ự ườ ề ề ề ề ề
ộ ượ ố c s ng trong môi tr ộ ể ị ụ ướ ề ấ ả ề ng th và ti p c n các th h giá tr văn hóa, tham gia đ i s ng văn hóa, s d ng các c s văn hóa (Đi u 41); ế quy n xác đ nh dân t c, s d ng ngôn ng m đ , l a ch n ngôn ng giao ti p ng trong lành (Đi u 43); quy n không (Đi u 42); quy n đ th b tr c xu t, giao n p cho nhà n c khác (kho n 2, Đi u 17).
ị ố ả ề ế B n là, quy đ nh v h n ch quy n.
ủ ể ị ạ ỉ
ủ ế ố
ố ỏ ủ ộ ộ ị
ề ườ ạ ầ ề ệ ồ ườ i, quy n công dân đ
ế ệ ế ề ạ
ệ ừ ế ề Kho n 2, Đi u 14 c a Hi n pháp năm ề ạ ề ườ ị i, quy n công dân ch có th b h n ch theo quy 2013 quy đ nh: “Quy n con ng ợ ầ ậ ế ậ ị t vì lý do qu c phòng, an ninh qu c gia, tr t ng h p c n thi đ nh c a lu t trong tr ề ứ ộ ứ ự t , an toàn xã h i, đ o đ c xã h i, s c kh e c a c ng đ ng”. Vi c quy đ nh v ượ ạ ả ế ể ả ề t đ b o đ m quy n con ng h n ch quy n là c n thi c ự ạ ộ th c hi n m t cách minh b ch, phòng ng a s c t xén hay h n ch các quy n này ộ m t cách tùy ti n t ề ừ ự ắ ướ c. ơ phía các c quan nhà n
ệ ủ ườ ỗ
ụ Năm là, quy đ nh nghĩa v , trách nhi m c a m i ng ả i, m i công dân. ệ ế ị
ủ ủ ỗ ộ ơ
ọ ề ẳ ệ ườ
ườ ợ ề ạ ợ ố ộ So v iớ ỗ ụ c đây, trong Hi n pháp năm 2013, vi c quy đ nh nghĩa v , ề ầ ườ i, m i công dân có n i dung đ y đ , rõ ràng h n. Đi u ọ ụ ườ i có nghĩa v tôn tr ng ề i, quy n công dân ủ ợ i ích h p pháp c a ị ệ ự i khác”; “4. Vi c th c hi n quy n con ng i ích qu c gia, dân t c, quy n và l c xâm ph m l
ị ướ ế các b n hi n pháp tr ỗ ệ trách nhi m c a m i ng ủ ế 15 c a Hi n pháp năm 2013 kh ng đ nh: “2. M i ng ề quy n c a ng không đ ườ ng ủ ượ i khác”.
ậ ả ế ế ề ể ả ườ Th ch hi n pháp và pháp lu t b o đ m quy n con ng ề i, quy n
công dân
ộ ọ ườ c h
ả ả ưở ậ ề ng các quy n con ng ệ Công dân và m i ng ướ
ế ườ ườ ượ i đ ụ ề
ị ế ế
ị ậ ệ ể ị
ụ ủ ầ ề ướ
ế c) là nh ng ch th s n sinh ra các quy n con ng ườ ậ ư ế ữ ớ ề ề ườ i trên th gi
ủ ể ồ
ủ ể ủ ạ ướ ọ ề ườ ặ
ợ ủ ộ ư cách ch th c a các quy n con ng ế ỉ c ch có th ị ố ữ ề ậ
ướ ụ ệ ậ ả ọ
ặ i m t cách m c ự ả ọ c có nghĩa v công nh n, tôn tr ng, b o v và b o đ m (th c nhiên và Nhà n ề ậ Đi u 51 ề ệ i, quy n công dân theo Hi n pháp và pháp lu t. hi n) các quy n con ng ề ủ c a Hi n pháp năm 1992 quy đ nh: “Quy n và nghĩa v c a công dân do Hi n pháp ư ế và lu t quy đ nh”. Vi c quy đ nh nh th đã gây hi u nh m là Hi n pháp và pháp ể ủ ể ả i. Cách hi u lu t (hay Nhà n ế ớ ứ ậ nh th không phù h p v i nh n th c chung v quy n con ng i. ố ế , m i thành viên c a nhân lo i khi sinh ra Theo quan đi m c a c ng đ ng qu c t ể i. Các nhà n đã m c nhiên có t ậ ư ằ ừ th a nh n (b ng hi n pháp và pháp lu t) các quy n đó nh là nh ng giá tr v n có ọ ủ c có nghĩa v công nh n, tôn tr ng, b o v và thúc c a m i cá nhân mà nhà n đ y.ẩ
ế ừ ạ
ộ ộ ị
ả ề ề ị ế K th a Hi n pháp năm 1946 và tinh hoa t ề ạ i kho n 1, Đi u 14 quy đ nh: “ ườ t Nam, các quy n con ng
ư ưở t Ở ướ n ề ệ ả ộ ượ ự ế ậ ả ả ọ ế ng nhân lo i, trong Hi n ủ c C ng hòa xã h i ch ế , i, quy n công dân v chính tr , dân s , kinh t c công nh n, tôn tr ng, b o v , b o đ m theo Hi n pháp và
pháp năm 2013, t ệ nghĩa Vi văn hóa, xã h i đ pháp lu t”.ậ
ắ ậ ả ề ệ ả
ế ớ ề
ế ị ươ ng ch đ nh v ch ng II, ngay sau ch
ớ ị
ậ ậ ế ả ổ
ứ ẳ ủ ề ị
ộ ể ả
ậ ế ườ c l p ra là đ b o v và thúc đ y các quy n con ng ậ ệ ườ ề ắ ề i, quy n công dân g n bó m t thi
ề ệ ườ i, quy n công dân g n bó m t thi t v i vi c Vi c b o đ m quy n con ng ề ế ị Trong Hi n pháp năm 2013, ch đ nh v quy n con ế ộ ả ả b o đ m ch đ chính tr . ề ế ươ ế ị ượ ư ườ ề c đ a lên Ch ng i, quy n công dân đ ỉ ơ ế ứ ộ ị đ chính tr (so v i v trí th 5 trong Hi n pháp năm 1992). Đây không ch đ n ậ ự ầ ỹ thu n là k thu t l p hi n, mà còn ph n ánh s thay đ i trong nh n th c lý lu n ằ ề ướ c pháp quy n xã h i ch nghĩa. B ng cách đó, đã đi đ n kh ng đ nh: v nhà n ề ẩ ướ ượ ậ i, quy n công Nhà n c đ ề ả ệ ệ ế ớ ả dân; vi c b o đ m quy n con ng t v i vi c ị ế ộ ả ả b o đ m ch đ chính tr .
ế ề ể ườ
ế ủ
ị ộ , xã h i và văn hóa, Ch ướ ủ ự ộ
ế ụ ệ ộ
ề ổ
ề ườ ị ủ ế ệ ướ ợ
ờ i ích h p pháp c a ng ộ ệ ề ự ệ ộ ề ả ể ả , xã h i và văn hóa đ b o đ m quy n con ng i, quy n ộ ươ ế ng III c a Hi n pháp năm ệ c và xã h i trong lĩnh v c lao ị ế ả ồ , b o t n và phát huy các giá tr văn hóa, phát ề ồ Đi u 57 đ n Đi u 60); đ ng th i, b sung quy đ nh v trách ợ ề ả i lao c trong vi c b o v quy n, l ế ệ ạ i s d ng lao đ ng và t o đi u ki n xây d ng quan h lao đ ng ti n
ề ế Th ch kinh t ề ể ế công dân. V th ch kinh t ẳ 2013 ti p t c kh ng đ nh trách nhi m c a Nhà n ộ đ ng, vi c làm, an sinh xã h i, y t ườ ừ ể tri n con ng i (t ủ ệ nhi m c a Nhà n ườ ử ụ ộ đ ng, ng ị ổ ộ b , hài hòa và n đ nh (Đi u 57).
ề ệ ệ
ề ể ự ụ ế ế ị ể ớ ị
ẳ ờ ữ ệ
ố ệ ị ọ ướ ụ ể ị ế ụ ồ ầ ng chính trong vi c phát tri n giáo d c và khoa h c, công ngh
ề ọ V phát tri n giáo d c và khoa h c, công ngh , cùng v i vi c ch đ nh quy n trong lĩnh v c này, Hi n pháp năm 2013 ti p t c kh ng đ nh phát tri n giáo ụ ọ ụ d c, khoa h c và công ngh là qu c sách hàng đ u, đ ng th i xác đ nh nh ng m c ệ tiêu và đ nh h (Đi u 61, 62).
ề ườ ế ị ự ệ ớ
ướ ả ả
ả ề ệ
ườ ả ồ ế ữ ủ ộ ứ ề ậ ọ ớ ổ ế ề ng, cùng v i vi c ch đ nh quy n trong lĩnh v c này, Hi n pháp V môi tr ử ụ ệ c có chính sách b o v môi tr năm 2013 nêu rõ Nhà n ng; qu n lý, s d ng ạ ồ hi u qu , b n v ng các ngu n tài nguyên thiên nhiên; b o t n thiên nhiên, đa d ng ố sinh h c; ch đ ng phòng, ch ng thiên tai, ng phó v i bi n đ i khí h u (Đi u 63).
ể ả ể ế ư ườ ế i, quy n công dân.
Th ch t ỉ ả pháp đ b o đ m quy n con ng ị ụ ứ
ề ạ ề ầ
ế ế ị ử ế ấ ỳ ề ấ ướ ề Hi n pháp ẩ ự ề ấ năm 1992 ch quy đ nh v c m truy b c, nh c hình, xúc ph m danh d , nhân ph m ầ ở ế ề ủ Đi u 20, l n đ u tiên trong c a công dân (Đi u 71). Đ n Hi n pháp năm 2013, ấ ấ ị c ta, đã ch đ nh v c m tra t n nói riêng và c m b t k hình l ch s hi n pháp n
ứ ứ ố ử
ứ ạ ự ể ứ ụ ạ ự ẩ ỏ ọ
ủ ả ề ườ ị ấ ộ ơ ớ ị
ạ ấ ỳ th c b o l c, truy b c, nh c hình hay b t k hình th c đ i x nào khác xâm ph m ị i. Quy đ nh này thân th , s c kh e, xúc ph m danh d , nhân ph m c a m i ng ụ ể ủ ả ề c th , rõ ràng và r ng h n so v i quy đ nh cũ, c v hành vi b c m, c v ch ể ượ ả th đ ệ c b o v .
ế Hi n pháp năm 1992, t i Đi u 72, quy đ nh quy n t
ệ ạ ậ ề ố ụ ụ ồ ự ề t h i v t ch t và ph c h i danh d cho ng
ị ấ ườ
ế
ề ự ị ế ổ ạ ầ i ph m; quy n t
ườ ị
ệ ạ ồ ờ ộ ề ng thi
ồ ệ ứ
ứ ỡ ộ ạ ồ ộ ườ i; b i th suy đoán vô t ng thi ử ố ụ t ng; x lý nghiêm minh ng oan sai trong t ườ ệ ạ ụ t ng gây thi t h i cho ng ằ công b ng, công khai; không b k t án hai l n vì m t t ữ ờ ậ ư nh lu t s ho c ng ủ ể ườ ch th và ph m vi quy n đòi b i th ế ti n hành t ả ứ c ch ng c bu c t ỉ ồ t ng công dân ch g m: ườ ị i b ố ậ i làm trái pháp lu t trong thi hành t ờ ử ị i khác. Hi n pháp năm 2013 b sung: xét x k p th i, ữ ộ ộ bào ch a, ặ ở ộ ớ i khác bào ch a (Đi u 31). Quy đ nh m i này đã m r ng ạ ơ ề t h i; đ ng th i bu c các c quan ọ ứ ằ ả ố ụ t ng ph i công b ng và khách quan trong vi c tìm ch ng c , coi tr ng ứ ộ ộ ả ứ i, c ch ng c g t i.
ế ế ề ị
ề ữ ượ ằ ượ c” b ng c m t Đi u 25, thay ch “đ
ờ
ể ế ậ ể ụ ưở ề ự ị ư ề ầ c thông tin” ừ ế ụ “ti p ả ề ả ủ ng đ y đ và b o pháp, đ th h
ư ề ế ề ủ ậ ỉ N u Hi n pháp năm 1992 ch quy đ nh công dân “có quy n đ ề ở ế (Đi u 69), thì Hi n pháp năm 2013, ọ ế ậ ậ c n”. Nh quy n ti p c n thông tin, m i công dân có th ti p c n thông tin, c v ạ ộ các quy n th c đ nh cũng nh v ho t đ ng t ệ v các quy n c a mình theo Hi n pháp và pháp lu t.
ị ầ ủ ụ ủ ệ ề ả ả
ề ế ề ớ ỉ
ậ ọ
ả ố ự ụ ề ậ ả
ệ ở ầ ự ủ ị ả ả ở ờ nh s xác đ nh
ướ c trong vi c b o đ m quy n con Xác đ nh đ y đ nghĩa v c a Nhà n ườ ủ i, quy n công dân. Trong khi Đi u 50 c a Hi n pháp năm 1992 m i ch ghi ng ụ ủ ậ nh n nghĩa v tôn tr ng thì Hi n pháp năm 2013 ghi nh n c b n nghĩa v c a ề c v công nh n, tôn tr ng, b o v và b o đ m (th c hi n) quy n con Nhà n ề ườ ng L i m đ u c a Tuyên ế ớ ề ngôn th gi ướ ề i (Đi u 3 và Đi u 14), t ề i v quy n con ng ế ệ ọ ươ ư ự ng t ườ i (năm 1948).
ề ế ả
ệ ể
ệ ế ả ồ
ộ
ẳ ướ ạ ạ ệ ổ ề ề ả ướ ướ
c trong b o đ m quy n tham gia qu n lý nhà n ề ượ ủ ự ể ả ả ả ả ườ i dân; qua đó, b o đ m đ quy n này c a ng i dân đ
ướ ủ ị Hi n pháp năm 2013 tái kh ng đ nh quy n tham gia qu n lý nhà n c c a ả ề ổ c t o đi u ki n đ công dân tham gia qu n lý nhà công dân và b sung: “Nhà n ế ế ậ ộ ướ c và xã h i; công khai, minh b ch trong vi c ti p nh n, ph n h i ý ki n, ki n n ơ ụ ủ ị ủ ngh c a công dân” (Đi u 28). Vi c b sung này đã ràng bu c nghĩa v c a các c ộ ủ c và xã h i c a quan nhà n ệ ườ c th c hi n trong ng ự ế . th c t
ế ị ệ ệ
ế ượ ườ ế
c hi n đ nh. ả ế ị
ị i đã đ ệ ả ể ữ ộ ồ ệ ố ử ổ ế ậ ơ ế ả ệ ụ ữ ữ t l p c ch b o v Ch đ nh nh ng công c h u hi u và quy đ nh vi c thi ị ề ế Hi n pháp, trong đó có các quy n con ng Hi n pháp năm ề ụ ữ ề i, quy n 2013 ch đ nh nh ng công c h u hi u cho vi c b o đ m quy n con ng ổ ướ ầ công dân, đó là H i đ ng B u c qu c gia, Ki m toán Nhà n ườ ử c, và s a đ i, b
ư ề
ế ả ả ị ệ ệ
ụ ủ ế ế ả ườ ề ệ t l p c ch b o v Hi n pháp, trong đó có các quy n con ng
ở ứ ơ ộ ệ ả ấ ẳ ơ ứ pháp. Kho n 2, Đi u 119 kh ng sung ch c năng, nhi m v c a các c quan t ắ ậ ị ơ ị đ nh: “C ch b o v Hi n pháp do lu t đ nh”. Đây là quy đ nh có tính nguyên t c ế ậ ằ nh m thi i đã ị ế ượ đ ế c hi n đ nh m t cách hi u qu và m c cao nh t.
ị ầ ể ế ề ệ ố
ệ t
ị ồ ấ ế ể ứ ử
ấ ả ờ ệ ố ề ế ể ạ ự ố
ậ ơ ở ế ạ Hi n pháp là đ o lu t c b n, gi
ệ ế ổ ộ ệ ố ấ
ế ị ỗ ậ ơ ả ậ ậ ủ ể ượ ố ặ ế ể ế ề ị
ư ư
ả ị ế ệ ặ ớ
ế ớ ợ ế ể ể ậ ả ả
ề ế ả ờ ổ ị
ồ ệ ố ơ ở ấ ậ
ậ ế Yêu c u th ch hóa các quy n hi n đ nh trong h th ng pháp lu t Nam Vi ổ Th nh t, th ch hóa các quy n hi n đ nh, đ ng th i rà soát, s a đ i các ệ ậ t văn b n pháp lu t hi n hành đ t o s th ng nh t trong h th ng pháp lu t Vi ữ Nam và trên c s Hi n pháp năm 2013. vai trò M tộ quy t đ nh khung kh và c u trúc c a toàn b h th ng pháp lu t qu c gia. m t,ặ m i quy n hi n đ nh có th đ ộ ậ ộ c th ch hóa thành m t lu t ho c b lu t ậ ề ể ộ ề (nh quy n lao đ ng), nh ng cũng có th liên quan đ n nhi u văn b n pháp lu t ề khác nhau. M t khác , v i vi c ban hành Hi n pháp m i, nhi u quy đ nh trong các ế ệ văn b n pháp lu t hi n hành có th không còn phù h p. Vì th , ph i th ch hóa ậ ể ạ ự ử các quy n hi n đ nh, đ ng th i rà soát, s a đ i các văn b n pháp lu t đ t o s ế ệ ố th ng nh t trong h th ng pháp lu t Vi t Nam theo và trên c s Hi n pháp năm 2013.
ế ự ứ ữ ế Th hai, b o đ m s bình đ ng gi a các quy n.
ị ả ỉ ả ế ớ ề ệ
ơ ả ẳ ữ ữ ầ ặ ế ề ố ề
ề ườ ư i, tuy không đ c ch đ nh trong hi n pháp, nh ng có th đ
ế ả
ể ượ ể ế ị ữ ế ề ế ể ị
ế ị ủ ể ả ố ầ ự ọ ượ ượ ư ằ ệ ề ả ơ ớ c u tiên b o đ m th c hi n h n so v i các quy n không đ
ề H u h t các hi n pháp hi n ệ ơ ả i ch quy đ nh nh ng quy n c b n (m c dù quan ni m v các hành trên th gi ộ ố ấ quy n c b n là r t khác nhau gi a các qu c gia). Vì th , có m t s quy n con ượ ị ế c quy đ nh trong ng ề ậ các văn b n pháp lu t khác c a qu c gia. Do đó, n u không th ch hóa các quy n ơ hi n đ nh thì có th gây ra hi u nh m r ng, nh ng quy n hi n đ nh quan tr ng h n ế ầ và c n đ c hi n ị đ nh.
ị ứ ượ c trên th c t
ề ụ ể ề ự ế c trên th c t
ậ ế
ế ủ ề Th ba, c th hóa các quy n hi n đ nh đ th c hi n đ ị ở ủ ế ể ự ệ ế ạ ự ủ ị
ế ị ớ ậ ư ậ
ư ề ứ
ố ế ủ ề ệ ượ ả c b o v ướ c trên th
ườ ề ớ
ổ ế ế ề ượ ề ế ế ự ế. ệ ấ ụ ượ . Ví d , Nhìn chung, có nhi u quy n hi n đ nh r t khó th c hi n đ ề ề Đi u 25 c a Hi n pháp năm 2013, trong khi quy n ti p c n thông tin quy đ nh ề ờ ố ề Đi u 21 c a Hi n pháp này m i ch y u quy đ nh ph m vi thông tin (v đ i s ng ạ ộ , bí m t cá nhân, bí m t gia đình) và n i dung thông tin (th tín, đi n tho i, riêng t ổ ệ ư ệ đi n tín và các hình th c trao đ i thông tin riêng t khác) trong quy n đ ế ề ế ậ thông tin. Theo Lu t Nhân quy n qu c t và hi n pháp c a nhi u n ượ ề ậ ề ồ c i, quy n ti p c n thông tin th gi ng bao g m ba quy n phái sinh là: quy n đ ượ c ph bi n thông tin. Do đó, thông tin, quy n đ c tìm ki m thông tin, quy n đ
ậ ể ả ơ ở ề ế ả ầ ậ
ự ị ủ ầ c n xây d ng lu t đ b o đ m đ y đ quy n ti p c n thông tin, trên c s đã ế ượ c quy đ nh trong Hi n pháp năm 2013. đ
ị ể ế c hi n đ nh.
ế
ậ
ầ ả ộ
ả ế c và không c n thi
ư ượ ế ộ ề ư ấ ầ ị ệ ộ
ố ị ủ ề ề
ề ỉ ề ơ ế ế ượ ữ ứ ư ề , th ch hóa nh ng quy n không đ Th t Hi n pháp năm ượ ể ệ ế ớ ấ ả ệ ủ c t kê đ i không th li t c các hi n pháp trên th gi t Nam và t 2013 c a Vi ớ ự ổ ủ ệ ố ộ ế ề ề ầ đ y đ h th ng các quy n, vì các quy n cũng v n đ ng, bi n đ i cùng v i s ể ủ ờ ố ư ậ t ph i làm nh v y. Do đó, phát tri n c a đ i s ng xã h i, và cũng không c n thi ả ị ế ế ể ế t ph i hi n đ nh thành các ph i th ch hóa các quy n ch a đ ưỡ ặ ậ ứ ả văn b n pháp lu t, nh c m ch đ nô l , nô d ch ho c c ng b c lao đ ng; ể ề i không qu c t ch; quy n đình công; quy n bi u tình; quy n lao quy n c a ng ủ ộ đ ng c a ng ườ ườ ị i v thành niên; quy n ngh ng i…
