Thế Lữ “Kẻ bộ hành phiêu lãng”
Trong khi hầu hết những nhà thơ khác trong Phong trào Thơ Mới
được coi chủ yếu là những tác giả văn chương thì Thế Lữ lại
được tiếp cận cả ở khía cạnh con người xã hội - nghệ thuật, một
nhân cách văn hóa.
Thế Lữ sinh ngày 6/10/1907 tại ấp Thái Hà, Hà Nội trong một gia
đình viên chức nhỏ. Thuở nhỏ ở Lạng Sơn, sau đó về Hải Phòng
học sơ học và thành chung. Năm 1929, học xong năm thứ ba bậc
thành chung thì về Hà Nội thi đỗ dự thính vào trường Cao đẳng
Mỹ thuật Đông Dương, học được một năm thì bỏ.
Khi còn ở tuổi mười tám đôi mươi, sống ở Hải Phòng, Thế Lữ đã
viết truyện, làm thơ. Ông sắm vai kịch nói từ năm 1928. Năm
1932, Thế Lữ được mời làm báo Phong hóa, sau đó gia nhập Tự
lực văn đoàn (TLVĐ), là người góp phần sáng lập phái này. Ông
là nhà báo, người biên tập nòng cốt, mẫn cán của hai tờ báo
Phong hóa và Ngày nay.
Khi gia nhập TLVĐ, Thế Lữ càng quan tâm đến nghệ thuật biểu
diễn kịch nói nhiều hơn. Từ năm 1935, rõ nhất là từ năm 1937,
ông chuyển hướng mạnh sang hoạt động biểu diễn kịch nói, mặc
dù vẫn ở trong TLVĐ, đều đặn làm biên tập, viết báo, sáng tác và
công bố tác phẩm văn chương.
Cuối năm 1938, ông kết hôn với người vợ sau là diễn viên Song
Kim.
Thế Lữ sớm có tư tưởng tiến bộ. Năm 1928, khi 21 tuổi, ông
tham gia Thanh niên cách mạng đồng chí hội ở Hải Phòng. Trước
cách mạng tháng Tám, khi TLVĐ vừa ngừng hoạt động, Thế Lữ
chỉ đạo đoàn nghệ thuật đi biểu diễn ở nhiều nơi dọc đất nước.
Sau đó ông có mặt ở chiến khu Việt Bắc, tiếp tục tổ chức kịch
đoàn, biểu diễn phục vụ kháng chiến.
Năm 1957, Hội nghệ sĩ sân khấu Việt Nam được thành lập, Thế
Lữ được bầu làm chủ tịch, ông giữ cương vị này liên tục đến năm
1977. Cũng từ năm 1957, Thế Lữ là hội viên thế hệ sáng lập Hội
Nhà văn Việt Nam.
Năm 1977, Thế Lữ nghỉ hưu.
Năm 1979, sau nhiều năm xa cách gia đình đầu tiên, Thế Lữ vào
thành phố Hồ Chí Minh sống với người vợ đầu và các con.
Ngày 3 tháng 6 năm 1989, do tuổi già, Thế Lữ qua đời tại thành
phố Hồ Chí Minh.
Năm 2001, Thế Lữ được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí
Minh.
Thế Lữ là nhà thơ nổi tiếng, đã cùng Lưu Trọng Lư và một số
người khác mở đầu Phong trào Thơ Mới (PTTM), trở nên nhà thơ
tiêu biểu nhất của thơ mới buổi đầu, đánh dấu bước ngoặt thay
đổi về cơ bản diện mạo thi ca nước nhà từ thời kỳ trung đại sang
thời kỳ hiện đại.
Thế Lữ là một thành viên chủ chốt, có tư tưởng và hành động
nghệ thuật tiến bộ vào bậc nhất trong TLVĐ. Khác hẳn và có ưu
điểm hơn hẳn mọi thành viên khác trong TLVĐ, Thế Lữ là một
nghệ sĩ duy nhất tham gia sâu vào cả ba thể loại giường cột của
văn học, nghệ thuật hiện đại khi ấy: thơ trữ tình, văn xuôi nghệ
thuật và sân khấu kịch nói. Ở lĩnh vực nào ông cũng đạt được
những thành tựu đáng nể.
Ngoài vị trí là nhà thơ tiêu biểu nhất của Thơ Mới buổi đầu, Thế
Lữ còn là một nhà thơ duy nhất trong TLVĐ xây dựng được cho
mình một sự nghiệp văn xuôi nghệ thuật nổi danh. Thế Lữ là một
trong số ít những nhà văn đầu tiên góp phần lớn hiện đại hóa
truyện truyền kỳ, mở đầu truyện huyễn tưởng hiện đại và cũng
mở đầu truyện trinh thám ở Việt nam.
Cùng với Đoàn Phú Tứ, Thế Lữ là một trong hai người đầu tiên
đưa hoạt động nghệ thuật biểu diễn kịch nói nước ta trở thành
chuyên nghiệp và riêng Thế Lữ, ông là người đầu tiên và duy
nhất cách tân nghệ thuật biểu diễn kịch nói, kịch thơ, góp phần
lớn đưa hoạt động sân khấu của nước nhà trở nên hoàn chỉnh
theo hướng chuyên nghiệp hóa và hiện đại hóa.
Khi Thế Lữ mở đầu thơ mới, cũng là khi ông mở đầu một quan
niệm nghệ thuật mới. Cái đẹp là hạt nhân của những quan niệm
ấy.
Trong khi hầu hết những nhà thơ khác trong PTTM được coi chủ
yếu là những tác giả văn chương thì Thế Lữ lại được tiếp cận cả
ở khía cạnh người con người xã hội - nghệ thuật, một nhân cách
văn hóa.
Là một nghệ sĩ đa tài, với bản lĩnh sáng tạo vững vàng, Thế Lữ
sớm có tinh thần dân tộc và khát vọng xây dựng nền văn học,
nghệ thuật nước nhà theo hướng hiện đại hóa. Cách mạng đã
giúp ông xác định đúng đắn hơn, sâu sắc hơn vai trò, trách nhiệm
lớn lao và vinh quang của người nghệ sĩ kiểu mới chân chính.
Thế Lữ xứng đáng với Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học,
nghệ thuật xuất sắc khác, đặc biệt là nghệ thuật biểu diễn kịch
nói, thi sĩ kiêm văn sĩ, hội viên Hội Nhà văn Việt Nam thế hệ sáng
lập, đạo diễn, Nghệ sĩ Nhân dân Thế Lữ có vị trí quan trọng trong
tiến trình văn học, nghệ thuật hiện đại Việt Nam.
