1
BÁO CÁO KẾT QUẢ
NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN
1. Lời giới thiệu
Giáo dục là quá trình toàn vẹn hình thành nhân cách, được tổ chức có mục
đích, có kế hoạch, thông qua hoạt động và quan hệ giữa nhà giáo dục và người
được giáo dục nhằm chiếm lĩnh kinh nghiệm xã hội của loài người. Trong giai
đoạn hiện nay, để nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và bộ môn Lịch sử nói
riêng theo tinh thần đổi mới giáo dục, việc đổi mới phương pháp dạy học có ý
nghĩa quan trọng nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo con người của xã hội. Tích hợp
trong dạy học nói chung, trong dạy học lịch sử có ý nghĩa quan trọng trong giáo
dưỡng, giáo dục, rèn luyện và phát triển kĩ năng tư duy, phân tích tổng hợp, khái
quát, trừu tượng hóa.
Một số nhà giáo dục đã khẳng định rằng, quá trình nhận thức của học sinh là
quá trình mà trong đó, học sinh với tư cách là chủ thể phản ánh thế giới khách quan
vào ý thức của mình, nắm được bản chất và quy luật của nó và vận dụng vào các
quy luật này để làm biến đổi nó, cải tạo nó. Đó chính là quá trình nhận thức từ cảm
tính sang lý tính và từ nhận thức lý tính trở về với thực tiễn. Qúa trình này chỉ có
thể hoàn thành khi học sinh có các phẩm chất nhất định như tự giác, tích cực, độc
lập,… Học tập, không chỉ nắm kiến thức mà còn hình thành năng lực của bản thân
vì vậy, các chủ đề tích hợp có tính thực tiễn nên sinh động, hấp dẫn đối với học
sinh, có ưu thế trong việc tạo ra động cơ, hứng thú học tập cho học sinh. Học các
chủ đề tích hợp, học sinh được tăng cường vận dụng kiến thức tổng hợp vào giải
quyết các tình huống thực tiễn, ít phải ghi nhớ kiến thức một cách máy móc, nhờ
đó năng lực và phẩm chất của học sinh được phát triển.
Tài liệu Văn học là một nguồn tài liệu phong phú, còn ẩn chứa nhiều tiềm
năng có thể khai thác để sử dụng trong dạy học Lịch sử, góp phần nâng cao
hứng thú, tính tích cực và khả năng sáng tạo của học sinh.
Việc thực hiện vận dụng kiến thức Văn học trong dạy học lịch sử nói chung
đã được nhiều giáo viên môn Lịch sử thực hiện trong những năm qua. Tuy nhiên,
việc thực hiện tích hợp kiến thức như thế nào trong dạy học lịch sử đảm bảo tính
vừa sức và nâng cao hứng thú, tính tích cực và khả năng tư duy sáng tạo của học
sinh trong học tập còn nhiều hạn chế, nhất là việc đưa ra các phương pháp, cách
thức tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học môn Lịch sử.
Trong những năm học trước, bản thân tôi cũng đã nghiên cứu, áp dụng việc
thực hiện tích hợp kiến thức Văn học trong giảng dạy phần Lịch sử Việt Nam các
giai đoạn: 1930 – 1945 và đều được hội đồng sáng kiến cấp cơ sở đánh giá sáng
2
kiến đạt loại khá.
Với mong muốn nâng cao hứng thú của học sinh trong học tập bộ môn, từ đó
góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục bộ môn, nhất là chất lượng ôn
thi THPT Quốc gia môn Lịch sử, tôi lựa chọn nội dung “Tích hợp kiến thức Văn
học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban
cơ bản)” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình.
2. Tên sáng kiến: Tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học Lịch sử Việt
Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản).
3. Tác giả sáng kiến:
- Họ và tên: Nguyễn Thị Mai Hiên
- Địa chỉ: Trường THPT DTNT C2-3 – Vĩnh Phúc.
- Số điện thoại: 0976030247
- Email: hnmaihiendtnt@gmail.com
4. Chủ đầu tƣ tạo ra sáng kiến: Nguyễn Thị Mai Hiên
5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến:
- Sáng kiến kinh nghiệm được áp dụng trong việc giảng dạy môn Lịch sử,
chương IV phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975, lớp 12 ban cơ
bản.
- Trong phạm vi đề tài này, tôi thực hiện nghiên cứu đưa ra các nội dung,
phương pháp tích hợp kiến thức Văn học trong giai đoạn Lịch sử Việt Nam từ
năm 1954 đến năm 1975 thuộc chương trình Lịch sử lớp 12 – Ban cơ bản.
6. Ngày sáng kiến đƣợc áp dụng lần đầu: Sáng kiến kinh nghiệm được
áp dụng lần đầu ngày 10 tháng 01 năm 2020
7. Mô tả bản chất của sáng kiến:
7.1. MỞ ĐẦU
7.1.1. Lí do chọn đề tài
Tích hợp trong dạy học nói chung, bộ môn Lịch sử nói riêng có ý nghĩa
quan trọng trong giáo dục, giáo dưỡng rèn luyện và phát triển kĩ năng tư duy,
phân tích tổng hợp, khái quát hóa, trừu tượng hóa. Sự phát triển nhanh chóng
của khoa học kĩ thuật trong giai đoạn hiện nay đang đòi hỏi sự thay đổi căn
bản và toàn diện về nội dung và phương pháp giáo dục. Từ cách tiếp cận nội
dung, giáo dục chuyển sang tiếp cận năng lực. Điều đó đặt ra những yêu cầu về
nguyên tắc và phương pháp giáo dục theo hướng tích hợp để giải quyết vấn
đề đặt ra trên đây.
Tài liệu Văn học là một nguồn tài liệu phong phú, còn ẩn chứa nhiều tiềm
năng có thể khai thác để sử dụng trong dạy học lịch sử, góp phần nâng cao hứng
3
thú, tính tích cực và khả năng sáng tạo của học sinh.
Việc thực hiện vận dụng kiến thức Văn học trong dạy học lịch sử nói chung
đã được nhiều giáo viên môn Lịch sử thực hiện trong những năm qua.
Nhưng, việc thực hiện tích hợp kiến thức như thế nào trong dạy học lịch sử
đảm bảo tính vừa sức và nâng cao hứng thú, tính tích cực và khả năng tư duy sáng
tạo của học sinh trong học tập còn nhiều hạn chế, nhất là việc đưa ra các phương
pháp, cách thức tích hợp kiến thức văn học trong dạy học lịch sử.
Xuất phát từ vị trí, ý nghĩa của tài liệu Văn học trong dạy học Lịch sử cùng
những hạn chế còn tồn tại trong quá trình thực hiện vận dụng kiến thức Văn học
trong giảng dạy Lịch sử; với mong muốn nâng cao hứng thú của học sinh trong
học tập bộ môn, từ đó góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, tôi
mạnh dạn lựa chọn nội dung “Tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học Lịch sử
Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 - Lớp 12 (Ban cơ bản)” làm đề tài sáng
kiến kinh nghiệm của mình.
7.1.2. Mục đích nghiên cứu của đề tài.
Qua đề tài này, tôi muốn giúp học thấy được mối liên hệ giữa kiến thức môn
Lịch sử với kiến thức Văn học, vai trò của tài liệu Văn học với việc giảng dạy môn
Lịch sử ở trường THPT nói chung và phần Lịch sử Việt Nam 1954 - 1975 nói
riêng. Từ đó giúp cho việc tiếp thu kiến thức của học sinh mang tính hệ thống,
khoa học và sâu sắc hơn.
Tìm hiểu, nghiên cứu và áp dụng các phương pháp tích hợp kiến thức Văn
học trong dạy học Lịch sử Việt Nam phần từ năm 1954 đến năm 1975 (ban cơ
bản), góp phần nâng cao hứng thú và năng lực tư duy sáng tạo của học sinh trong
học tập bộ môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
7.1.3. Đối tƣợng, khách thể nghiên cứu:
- Đối tượng nghiên cứu: nghiên cứu việc vận dụng tích hợp kiến thức Văn
học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975.
- Khách thể nghiên cứu: học sinh lớp 12A1 trường Trung học phổ thông
DTNT - tỉnh Vĩnh Phúc.
7.1.4. Phƣơng pháp nghiên cứu:
- Để thực hiện đề tài này, tôi sử dụng phương pháp lịch sử, phương pháp
lôgic cùng những phương pháp dạy học gắn liền với đặc trưng bộ môn nhằm phát
huy tính tích cực của học sinh trong quá trình học tập như: Phương pháp thông tin,
tái hiện lịch sử; phương pháp nhận thức lịch sử.
- Phương pháp phỏng vấn: Trong quá trình thực hiện đề tài sẽ phỏng vấn trực
tiếp một số học sinh về giờ học vận dụng phương pháp tích hợp và trao đổi với
một số giáo viên có kinh nghiệm trong việc vận dụng phương pháp dạy học tích
4
hợp liên môn.
- Phương pháp thực nghiệm
Thực nghiệm sư phạm là khâu quan trọng nhằm kiểm nghiệm, chứng minh
và đánh giá hiệu quả của việc vận dụng phương pháp dạy học tích hợp liên môn
trong giờ học lịch sử.
Thực nghiệm tiến hành tại trường THPT DTNT, Giáo viên chọn 1 lớp học –
lớp 12A1 để tiến hành thực nghiệm.
Thời gian thực nghiệm:
+ Ở giáo án thực nghiệm (tiết 42), tôi tiến hành dạy thực nghiệm vào tiết 2,
thứ sáu, ngày 10 tháng 01 năm 2020 ở lớp 12A1.
- Phương pháp thống kê toán học: Dùng để xử lý số liệu thu thập được trong
quá trình nghiên cứu.
7.1.5. Phạm vi nghiên cứu:
- Về nội dung: nghiên cứu phương pháp thực hiện tích hợp kiến thức Văn học
trong dạy học phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1975 (Lớp 12 - Ban
cơ bản).
- Về khách thể nghiên cứu:
+ Năm học 2019 – 2020, tác giả nghiên cứu thực nghiệm trên 36 học sinh ở 1
lớp: 12A1 của trường THPT DTNT tỉnh.
+ Năm học 2020 – 2021, tác giả dự kiến nghiên cứu trên 50 học sinh ở lớp
12A1 và 12A4 của trường THPT DTNT tỉnh khi dạy chương trình môn Lịch sử lớp
12 ở học kì II.
- Về thời gian nghiên cứu: năm học 2019 – 2020 và đang thực nghiệm trong
năm học 2020 – 2021.
7.1.6. Điểm mới của đề tài
- Tìm hiểu, nghiên cứu, đưa ra các nội dung kiến thức Văn học có thể thực
hiện tích hợp trong quá trình dạy học phần Lịch sử Việt Nam từ năm 1954 đến
năm 1975.
- Tìm hiểu, nghiên cứu và áp dụng các phương pháp thực hiện tích hợp kiến
thức Văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam phần Nam từ năm 1954 đến năm
1975 (ban cơ bản), góp phần nâng cao hứng thú và năng lực tư duy sáng tạo của
học sinh trong học tập bộ môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
7.1.7. Cấu trúc của đề tài
Ngoài phần Mở đầu, phần Kết luận; Phần nội dung của sáng kiến được
cấu tạo thành 2 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tích hợp kiến thức Văn học
trong dạy học Lịch sử.
5
Chương 2. Tích hợp kiến thức Văn học trong dạy học Lịch sử Việt Nam từ
năm 1954 đến năm 1975.
7.2. NỘI DUNG
7.2.1. CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TÍCH HỢP KIẾN
THỨC VĂN HỌC TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ
7.2.1.1 Tổng quan về tích hợp trong dạy học Lịch sử
Tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục đã trở thành xu thế trong
việc xác định nội dung dạy học trong nhà trường phổ thông và trong xây dựng
chương trình môn học ở nhiều nước trên thế giới. Thực hiện môn học tích hợp, các
quá trình học tập không bị cô lập với cuộc sống hàng ngày, các kiến thức gắn liền
với kinh nghiệm sống của học sinh và được liên hệ với các tình huống cụ thể, có ý
nghĩa với học sinh. Khi đó, học sinh được dạy sử dụng kiến thức trong những tình
huống cụ thể và việc giảng dạy kiến thức không chỉ là lí thuyết mà còn phục vụ
thiết yếu trong cuộc sống con người, để làm người lao động, công dân tốt. Mặt
khác, các kiến thức sẽ không lạc hậu do thường xuyên cập nhật với cuộc sống.
Theo đó khi đánh giá học sinh, thì ngoài kiến thức cần đánh giá học sinh về khả
năng sử dụng kiến thức ở các tình huống khác nhau trong cuộc sống.
Dạy học tích hợp giúp thiết lập mối liên hệ giữa các khái niệm đã học trong
cùng một môn học và giữa các môn học khác nhau. Đồng thời, dạy học tích hợp
giúp tránh những kiến thức, kĩ năng, nội dung trùng lặp khi nghiên cứu riêng rẽ
từng môn học nhưng lại có những nội dung kiến thức, kĩ năng mà nếu theo một
môn học riêng rẽ sẽ không có được.
Như vậy, dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục nhằm nâng
cao năng lực của người học, giúp đào tạo những người có đủ phẩm chất và năng
lực để giải quyết các vấn đề của cuộc sống hiện đại. Dạy học theo hướng tích hợp
phát huy được tính tích cực của học sinh, góp phần đổi mới nội dung và phương
pháp dạy học.
7.2.1.2 Vị trí, vai trò của môn Lịch sử trong chƣơng trình giáo dục phổ
thông
Môn Lịch sử là một môn học bắt buộc trong trường phổ thông. Đây là một
trong những con đường giáo dục nhân cách cho học sinh thông qua hoạt động dạy
và học. Theo chương trình đổi mới, bộ môn Lịch sử ở các cấp học nói chung và ở
trường THPT nói riêng sẽ cung cấp, củng cố và nâng cao kiến thức cho học sinh
một cách tương đối có hệ thống về Lịch sử thế giới và Lịch sử Việt Nam, kể từ khi
loài người xuất hiện cho đến nay.
