Ph n m t: ĐT V N Đầ ộ Ặ Ấ Ề
1. Lý do ch n đ tài ọ ề
Theo ch ng trình giáo d c ph thông t ng th năm 2018, cươ ụ ổ ổ ể h ng trìnhươ
môn Đa lí chú tr ng tích h p, th c hành, g n n i dung giáo d c c a môn h cị ọ ợ ự ắ ộ ụ ủ ọ
v i th c ti n nh m rèn luy n cho h c sinh kĩ năng v n d ng ki n th c đa lí vàoớ ự ễ ằ ệ ọ ậ ụ ế ứ ị
vi c tìm hi u và gi i quy t m c đ nh t đnh m t s v n đ c a th c ti n,ệ ể ả ế ở ứ ộ ấ ị ộ ố ấ ề ủ ự ễ
đáp ng đòi h i c a cu c s ng. ứ ỏ ủ ộ ố Tính tích h p đc th hi n nhi u m c đ vàợ ượ ể ệ ở ề ứ ộ
hình th c khác nhau: tích h p gi a các ki n th c đa lí t nhiên, đa lí dân c , xãứ ợ ữ ế ứ ị ự ị ư
h i và đa lí kinh t trong môn h c; l ng ghép các n i dung liên quan (giáo d cộ ị ế ọ ồ ộ ụ
môi tr ng, bi n đo, phòng ch ng thiên tai, bi n đi khí h u; giáo d c dân s ,ườ ể ả ố ế ổ ậ ụ ố
gi i tính, di s n, an toàn giao thông,...) vào n i dung đa lí; v n d ng ki n th cớ ả ộ ị ậ ụ ế ứ
các môn h c khác (Văn h c, V t lí, Hoá h c, Sinh h c, L ch s ,...) trong vi cọ ọ ậ ọ ọ ị ử ệ
làm sáng rõ các ki n th c đa lí; k t h p ki n th c nhi u lĩnh v c khác nhau đế ứ ị ế ợ ế ứ ề ự ể
xây d ng thành các ch đ có tính tích h p cao.ự ủ ề ợ
Ch ng trình xác đnh th c hành, luy n t p, v n d ng là n i dung quanươ ị ự ệ ậ ậ ụ ộ
tr ng, đng th i là công c thi t th c, hi u qu đ phát tri n năng l c c a h cọ ồ ờ ụ ế ự ệ ả ể ể ự ủ ọ
sinh. N i dung này chú tr ng vi c v n d ng ki n th c đa lí vào th c ti n nh mộ ọ ệ ậ ụ ế ứ ị ự ễ ằ
góp ph n phát tri n các năng l c đc thù c a môn h c.ầ ể ự ặ ủ ọ
Đa lý là m t b môn khoa h c có ki n th c r ng, bao g m c Đa lí tị ộ ộ ọ ế ứ ộ ồ ả ị ự
nhiên và Đa lí kinh t - xã h i. Trong đó, ph n Đa lí t nhiên có nhi u n i dungị ế ộ ầ ị ự ề ộ
khó, tr u t ng, khô khan. Hi n nay, vi c gi ng d y Đa lí t nhiên nhi uừ ượ ệ ệ ả ạ ị ự ở ề
tr ng THPT còn mang nhi u tính lí thuy t, ch m t b ph n giáo viên chú ýườ ề ế ỉ ộ ộ ậ
đn vi c liên h gi a ki n th c lý thuy t v i th c ti n khi n cho h c sinh c mế ệ ệ ữ ế ứ ế ớ ự ễ ế ọ ả
th y khó hi u, khó h c và không có h ng thú. Đi u đó cũng làm gi m ch tấ ể ọ ứ ề ả ấ
l ng và hi u qu gi ng d y c a giáo viên.ượ ệ ả ả ạ ủ
Đ nâng cao h ng thú h c t p, tăng kh năng v n d ng ki n th c đcể ứ ọ ậ ả ậ ụ ế ứ ượ
h c vào gi i quy t các tình hu ng trong th c ti n cho h c sinh và ch t l ng,ọ ả ế ố ự ễ ọ ấ ượ
hi u qu gi ngệ ả ả d y, giáo viên c n ph i n m v ng ki n th c, đi m i ph ngạ ầ ả ắ ữ ế ứ ổ ớ ươ
pháp gi ng d y,ả ạ tích c c s d ng đ dùng, thi t b d y h c, n i dung cho h cự ử ụ ồ ế ị ạ ọ ộ ọ
sinh ghi ng n g n,ắ ọ súc tích, t ng d hi u, đi m i cách ki m tra đánh giá,...ừ ữ ễ ể ổ ớ ể
Khi có h ng thú say mê trong h c t p thì vi c lĩnh h i tri th c tr nên d dàngứ ọ ậ ệ ộ ứ ở ễ
h n; ng c l i khi n m b t v n đ nghĩa là hi u đc bài thì ng i h c l i cóơ ượ ạ ắ ắ ấ ề ể ượ ườ ọ ạ
thêm h ng thú. Có nhi u cách đ t o h ng thú h c t p cho h c sinh trong giứ ề ể ạ ứ ọ ậ ọ ờ
h c Đa lí, riêng đi v i b n thân tôi đã áp d ng m t trong nh ng bi n pháp đọ ị ố ớ ả ụ ộ ữ ệ ể
t o h ng thú h c t p cho h c sinh đó là: tích h p ki n th c Văn h c có liên quanạ ứ ọ ậ ọ ợ ế ứ ọ
đn n i dung bài h c đ gi ng d y.ế ộ ọ ể ả ạ
T li u văn h c có t m quan tr ng r t l n trong vi c giáo d c t t ng,ư ệ ọ ầ ọ ấ ớ ệ ụ ư ưở
quan đi m, tình c m cho h c sinh. Vi c d y h c tích h p liên môn đáp ngể ả ọ ệ ạ ọ ợ ứ
1
đc yêu c u này. Nó cũng chính là chi c chìa khóa m c a cho t ng lai.ượ ầ ế ở ử ươ
T li u văn h c đc bi t là văn h c dân gianư ệ ọ ặ ệ ọ Vi t Nam đc ông cha taệ ượ
đã đúc k t t th c ti n đi s ng, trong lao đng s nế ừ ự ễ ờ ố ộ ả xu t và c t vi c theo dõiấ ả ừ ệ
các di n bi n c a các hi n t ng t nhiên, v n kinhễ ế ủ ệ ượ ự ố nghi m và hi u bi t c aệ ể ế ủ
mình đ truy n l i cho th h sau, giúp cho m t ti t h c đa líể ề ạ ế ệ ộ ế ọ ị đc sinh đng,ượ ộ
g n gũi h n v i th c ti n, t o đc h ng thú h c t p cho h cầ ơ ớ ự ễ ạ ượ ứ ọ ậ ọ sinh, đng th iồ ờ
b i d ng cho h c sinh tình c m yêu quê h ng đt n c, lòngồ ưỡ ọ ả ươ ấ ướ t hào dân t c.ự ộ
Vì v y, chúng tôi l a ch n nghiên c u đ tài: Tích h p ki n th c văn h c trongậ ự ọ ứ ề ợ ế ứ ọ
d y h c Đa líạ ọ ị t nhiên Vi t Nam l p 12 nh m phát tri n các ph m ch t và năngự ệ ớ ằ ể ẩ ấ
l c cho h c sinh.ự ọ
2. M c đích nghiên c u ụ ứ
Góp ph n đi m i ph ng pháp d y h c, nâng cao hi u qu gi ng d y vàầ ổ ớ ươ ạ ọ ệ ả ả ạ
rèn luy n thêm ki n th c, k năng cho giáo viên, t o h ng thú môn h c, kh cệ ế ứ ỹ ạ ứ ọ ắ
sâu ki n th c, phát huy tính t giác, đc l p và sáng t o c a h c sinh. ế ứ ự ộ ậ ạ ủ ọ
3. Đi t ng và ph m vi nghiên c u ố ượ ạ ứ
- Th c t gi ng d y c a b n thân theo ch ng trình Đa lí THPT ch ngự ế ả ạ ủ ả ươ ị ươ
trình c b n và các giáo viên Đa lí trong vi c gi ng d y. ơ ả ị ệ ả ạ
- B sách giáo khoa l p 10, 11 và 12, Nhà xu t b n Giáo D c, ch ngộ ớ ấ ả ụ ươ
trình năm 2000.
- Ch ng trình GDPT t ng th ; D th o b sách giáo khoa l p 10, Nhàươ ổ ể ự ả ộ ớ
xu t b n Giáo D c, ch ng trình năm 2018. ấ ả ụ ươ
4. Nhi m v nghiên c uệ ụ ứ
Tìm hi u lý lu n c a các nhà giáo d c v đi m i ph ng pháp d y h cể ậ ủ ụ ề ổ ớ ươ ạ ọ
đ gây h ng thú h c t p cho h c sinh trong các tài li u giáo d c và các tài li uể ứ ọ ậ ọ ệ ụ ệ
Đa lí có liên quan đn đ tài. Tìm hi u th c ti n vi c d y h c Đa lí nói chungị ế ề ể ự ễ ệ ạ ọ ị
và vi c s d ng t li u văn h c nói riêng t i tr ng ph thông hi n nay, ch tệ ử ụ ư ệ ọ ạ ườ ổ ệ ấ
l ng gi ng d y b môn, tình hình h ng thú h c t p Đa lí c a h c sinh THPT.ượ ả ạ ộ ứ ọ ậ ị ủ ọ
Tìm hi u n i dung ch ng trình, SGK các môn THPT đ l a ch n nh ng n iể ộ ươ ở ể ự ọ ữ ộ
dung c n và có th s d ng ki n th c văn h c nh m gây h ng thú h c t p choầ ể ử ụ ế ứ ọ ằ ứ ọ ậ
h c sinh. Ti n hành th c nghi m m t l p đ ki m ch ng các bi n pháp sọ ế ự ệ ở ộ ớ ể ể ứ ệ ư
ph m trên c s đó rút ra k t lu n khoa h c.ạ ơ ở ế ậ ọ
5. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
- Ph ng pháp th nghi m.ươ ử ệ
- Ph ng pháp thu th p s li u: Ki m tra đánh giá h c sinh.ươ ậ ố ệ ể ọ
- Ph ng pháp x lí s li u: nh p và x lí s li u b ng ph n m m SPSSươ ử ố ệ ậ ử ố ệ ằ ầ ề
11.5 .
2
- Nghiên c u năng l c, k t qu h c t p c a h c sinh các l p trong s điứ ự ế ả ọ ậ ủ ọ ớ ự ố
sánh v i nhau.ớ
- Báo cáo tr c t , nhóm, h i đng khoa h c nhà tr ng nh n đc nh ngướ ổ ộ ồ ọ ườ ậ ượ ữ
đóng góp, ý ki n c a các thành viên.ế ủ
- Thông qua d y th nghi m và rút kinh nghi m th c nghi m gi ng d yạ ể ệ ệ ự ệ ả ạ
đi v i Ch ng trinh đi m i sách giáo khoa b c THPT.ố ớ ươ ổ ớ ậ
6. Đi m m i và đóng góp c a đ tàiể ớ ủ ề
- Vi c s d ng t li u văn h c trong gi ng d y đã đc s d ng nhi uệ ử ụ ư ệ ọ ả ạ ượ ử ụ ở ề
môn h c, trong đó có Đa lí, nh ng đ h th ng hóa thành ngu n t li u thì ch aọ ị ư ể ệ ố ồ ư ệ ư
đc các tác gi đ c p.ượ ả ề ậ
- Đ tài ch ra đc tính ng d ng c a t li u văn h c đi v i vi c t oề ỉ ượ ứ ụ ủ ư ệ ọ ố ớ ệ ạ
h ng thú h c t p và nâng cao năng l c gi i quy t tình hu ng th c ti n trong h cứ ọ ậ ự ả ế ố ự ễ ọ
t p môn Đa lí.ậ ị
- Ph ng ti n s d ng t li u văn h c là m t trong nh ng ph ng ti nươ ệ ử ụ ư ệ ọ ộ ữ ươ ệ
d y h c Đa lí giúp h c sinh d hi u, d liên h ki n th c và yêu thích môn h cạ ọ ị ọ ễ ể ễ ệ ế ứ ọ
h n.ơ
- Cung c p thêm tài li u tham kh o cho giáo viên trong gi ng d y môn Đaấ ệ ả ả ạ ị
lí l p Đa lí l p 12 ph n Đa lí t nhiên Vi t Nam và có th dùng cho h c sinhớ ị ớ ầ ị ự ệ ể ọ
nghiên c u, đc thêm.ứ ọ
7. C u trúc c a đ tàiấ ủ ề
Ph n m t: ĐT V N Đầ ộ Ặ Ấ Ề
1. Lý do ch n đ tàiọ ề
2. M c đích nghiên c u ụ ứ
3. Đi t ng và ph m vi nghiên c u ố ượ ạ ứ
4. Nhi m v nghiên c uệ ụ ứ
5. Ph ng pháp nghiên c uươ ứ
6. Đi m m i và đóng góp c a đ tàiể ớ ủ ề
7. C u trúc c a đ tàiấ ủ ề
PH N II - N I DUNGẦ Ộ
1. C s khoa h cơ ở ọ
2. N i dung nghiên c uộ ứ
3. K t qu nghiên c uế ả ứ
PH N III - K T LU NẦ Ế Ậ
3
1. Hi u qu c a sáng ki nệ ả ủ ế
2. Nh n đnh v áp d ng sáng ki n kinh nghi m và kh năng m r ng đậ ị ề ụ ế ệ ả ở ộ ề
tài
3. Ki n nghế ị
Ph n II: N I DUNGầ Ộ
1. C s khoa h cơ ở ọ
1.1. C s lý lu nơ ở ậ
Ph ng pháp, hình th c t ch c d y h c là m t trong nh ng y u t quanươ ứ ổ ứ ạ ọ ộ ữ ế ố
tr ngọ và nh h ng r t l n đn ch t l ng giáo d c. M t ph ng pháp gi ngả ưở ấ ớ ế ấ ượ ụ ộ ươ ả
d y khoa h c,ạ ọ phù h p s t o đi u ki n đ giáo viên, và h c sinh phát huy h tợ ẽ ạ ề ệ ể ọ ế
kh năng c a mìnhả ủ trong vi c truy n đt, lĩnh h i ki n th c và phát tri n tệ ề ạ ộ ế ứ ể ư
duy. M t ph ng pháp, hìnhộ ươ th c t ch c gi ng d y khoa h c s làm thay điứ ổ ứ ả ạ ọ ẽ ổ
vai trò c a ng i th y đng th i t oủ ườ ầ ồ ờ ạ nên s h ng thú, say mê và sáng t o c aự ứ ạ ủ
ng i h c.ườ ọ
Đ nâng cao ch t l ng môn Đa lí, t o h ng thú say mê và phát huy năngể ấ ượ ị ạ ứ
l cự c a h c sinh thì vi c đi m i ph ng pháp, hình th c t ch c, kĩ thu tủ ọ ệ ổ ớ ươ ứ ổ ứ ậ
gi ng d y làả ạ vi c làm c p thi t và c n ti n hành m t cách đng b . Lu t Giáoệ ấ ế ầ ế ộ ồ ộ ậ
d c, đi u 24.2, đãụ ề ghi: "Ph ng pháp giáo d c ph thông ph i phát huy tínhươ ụ ổ ả
tích c c, t giác, ch đng, sáng t o c a h c sinh; phù h p v i đc đi m c aự ự ủ ộ ạ ủ ọ ợ ớ ặ ể ủ
t ng l p h c, môn h c; b i d ngừ ớ ọ ọ ồ ưỡ ph ng pháp t h c, rèn luy n kĩ năng v nươ ự ọ ệ ậ
d ng ki n th c vào th c ti n; tác đng đnụ ế ứ ự ễ ộ ế tình c m, đem l i ni m vui, h ngả ạ ề ứ
thú h c t p cho h c sinh"ọ ậ ọ . Có th nói c t lõi c a điể ố ủ ổ m i d y và h c là h ngớ ạ ọ ướ
t i ho t đng h c t p ch đng, ch ng l i thói quen h c t pớ ạ ộ ọ ậ ủ ộ ố ạ ọ ậ th đng. Vi cụ ộ ệ
t o ra s h ng kh i, h ng thú h c t p đi v i HS trong các ho t đngạ ự ứ ở ứ ọ ậ ố ớ ạ ộ d y vàạ
h c là c n thi t. Vi c t o h ng thú h c t p cho h c sinh không ch giúp giọ ầ ế ệ ạ ứ ọ ậ ọ ỉ ờ
h cọ tr nên sinh đng h n mà còn giúp h c sinh lĩnh h i ki n th c d dàng h n,ở ộ ơ ọ ộ ế ứ ễ ơ
ghi nh bàiớ h c v ng ch c h n. HS s thay đi khi ng i d y chúng ta thayọ ữ ắ ơ ẽ ổ ườ ạ
đi.ổ
S h ng thú bi u hi n tr c h t s t p trung chú ý cao đ, s say mêự ứ ể ệ ướ ế ở ự ậ ộ ự
c a ng iủ ườ h c. H c t p là m t quá trình sáng t o. N u không có h ng thú sọ ọ ậ ộ ạ ế ứ ẽ
không đem l i k tạ ế qu mong đi, th m chí xu t hi n c m xúc tiêu c c (chánả ợ ậ ấ ệ ả ự
h c, s h c…). N u có h ngọ ợ ọ ế ứ thú h c t p thì HS s có c m giác d ch u v iọ ậ ẽ ả ễ ị ớ
ho t đng c a mình, làm n y sinh mongạ ộ ủ ả mu n ho t đng m t cách sáng t o.ố ạ ộ ộ ạ
T đó, k t qu đc nâng lên.ừ ế ả ượ
Xu t phát t các c s lí lu n đó, chúng tôi luôn tìm hi u và áp d ng cácấ ừ ơ ở ậ ể ụ
ph ngươ ph ng pháp d y h c tích c c nh m t o h ng thú cho HS. Và chúngươ ạ ọ ự ằ ạ ứ
tôi nh n th y, vi c s d ng ki n th c văn h c vào trong gi ng d y Đa lí đemậ ấ ệ ử ụ ế ứ ọ ả ạ ị
l i hi u qu khá t t.ạ ệ ả ố
4
1.2. C s th c ti nơ ở ự ễ
1.2.1. H th ng khoa h c Đa lí theo các quan ni m hi n điệ ố ọ ị ệ ệ ạ
Đa lý hi n đi mang tính liên ngành bao g m t t c nh ng hi u bi tị ệ ạ ồ ấ ả ữ ể ế
tr c đây v Trái Đt và t t c nh ng m i quan h ph c t p gi a con ng i vàướ ề ấ ấ ả ữ ố ệ ứ ạ ữ ườ
t nhiên - không ch đn thu n là n i có các đi t ng đó, mà còn v cách chúngự ỉ ơ ầ ơ ố ượ ề
thay đi và đn đc nh th nào. Đa lý đã đc g i là "ngành h c v thổ ế ượ ư ế ị ượ ọ ọ ề ế
gi i" và "c u n i gi a con ng i vàớ ầ ố ữ ườ khoa h c v t lýọ ậ ". Đa lý đc chia thành haiị ượ
nhánh chính: Đa lý nhân vănị và Đa lý t nhiênị ự . Môn h c này cung c p cho h cọ ấ ọ
sinh nh ng ki n th c c b n, c n thi t v Trái Đt và nh ng ho t đng c aữ ế ứ ơ ả ầ ế ề ấ ữ ạ ộ ủ
con ng i trên đó, làm c s cho vi c hình thành th gi i quan khoa h c; giáoườ ơ ở ệ ế ớ ọ
d c t t ng tình c m đúng đn; đng th i rèn luy n cho h c sinh các kĩ năngụ ư ưở ả ắ ồ ờ ệ ọ
hành đng, ng x phù h p v i môi tr ng t nhiên, xã h i, phù h p v i yêuộ ứ ử ợ ớ ườ ự ộ ợ ớ
c u c a đt n c và xu th th i đi. Cùng v i các môn h c khác, môn Đa líầ ủ ấ ướ ế ờ ạ ớ ọ ị
góp ph n b i d ng cho h c sinh ý th c trách nhi m, s hi u bi t khoa h c,ầ ồ ưỡ ọ ứ ệ ự ể ế ọ
tình yêu thiên nhiên, con ng i và đt n c. Theo đó, m c tiêu c a môn Đa líườ ấ ướ ụ ủ ị
chú tr ng đn vi c hình thành và rèn luy n cho h c sinh các năng l c c n thi tọ ế ệ ệ ọ ự ầ ế
c a ng i lao đng m i. Đ đt đc m c tiêu này, c n thi t ph i đi m iủ ườ ộ ớ ể ạ ượ ụ ầ ế ả ổ ớ
sách giáo khoa và ph ng pháp d y h c m t cách phù h p và đng b .ươ ạ ọ ộ ợ ồ ộ
Vi c phát tri n kĩ năng t duy cho h c sinh luôn là m t trong nh ng uệ ể ư ọ ộ ữ ư
tiên hàng đu c a m c tiêu giáo d c, đ h ng h c sinh h c t p tích c c và tầ ủ ụ ụ ể ướ ọ ọ ậ ự ự
ch , chúng ta không ph i ch giúp các em khám phá nh ng ki n th c m i mà cònủ ả ỉ ữ ế ứ ớ
ph i giúp các em n m kĩ và h th ng đc nh ng ki n th c đó. Vi c xây d ngả ắ ệ ố ượ ữ ế ứ ệ ự
đc m t “hình nh” th hi n m i liên h gi a các ki n th c s mang l iượ ộ ả ể ệ ố ệ ữ ế ứ ẽ ạ
nh ng l i ích đáng quan tâm v các m t: Ghi nh , phát tri n nh n th c, t duy,ữ ợ ề ặ ớ ể ậ ứ ư
óc t ng t ng và kh năng v n d ng sáng t o đ gi i quy t các tình hu ng cóưở ưở ả ậ ụ ạ ể ả ế ố
trong th c ti n… m t trong nh ng công c h u hi u nh t đ t o nên các hìnhự ễ ộ ữ ụ ữ ệ ấ ể ạ
nh liên k t là tích h p ki n th c văn h c vào trong vi c d y và h c Đa lí.ả ế ợ ế ứ ọ ệ ạ ọ ị
V n d ng thành th o và linh ho t ki n th c văn h c trong d y h c sậ ụ ạ ạ ế ứ ọ ạ ọ ẽ
mang l i nhi u k t qu t t và đáng khích l . ạ ề ế ả ố ệ H c sinh s phát huy tính chọ ẽ ủ
đng, sáng t o và phát tri n đc t duy. V i h c sinh vi c t s u t m các câuộ ạ ể ượ ư ớ ọ ệ ự ư ầ
ca dao, t c ng , th ca, hò vè,… có liên quan đn n i dung bài h c thì s phátụ ữ ơ ế ộ ọ ẽ
huy đc tính sáng t o, lôi cu n h c sinh tham gia vào các ho t đng c a bàiượ ạ ố ọ ạ ộ ủ
gi ng, t o đi u ki n phát tri n kĩ năng tích c c, ch đng và phát huy đc sả ạ ề ệ ể ự ủ ộ ượ ở
thích c a b n thân h c sinh… qua đó, các em t chi m lĩnh ki n th c m i m tủ ả ọ ự ế ế ứ ớ ộ
cách nh nhàng, t nhiên v i h ng thú h c t p cao h n.ẹ ự ớ ứ ọ ậ ơ
V i giáo viên s d ng ki n th c văn h c vào bài gi ng m t cách khoa h cớ ử ụ ế ứ ọ ả ộ ọ
5
