Tư LIÊU FOLKLORE 61
B i NHỮ NG THỜ I ĐIỂ M VÀ sự KIỆ N
nLIÊN QUAN ĐẾ N sự HÌNH THÀNH
TƯ LIỆ U
lìả n ho á
VÀ PHÁT TRIỂ N HƯ Ớ NG NGHIÊN cúu
H â n g ian
TÚNG THÊ VĂN HOÁ VIỆ T NAM
ghiên cứ u văn hoá Việ t Nam vói Lu'
cách mộ t cộ ng đồ ng văn hoá quố c gia
dân Lộ c thôìig n hấ t là mộ t hộ phậ n không
the thiế u Lrong Loàn bộ các khoa họ c về văn
hoá. Bài viế t củ a chúng Lôi chỉ là Lình hình
nghiên cứ u văn hoá Việ t, Nam theo hư ớ ng
này.
1. TÁC PHẨ M ĐẦ U TIÊN VIET VẾ
ĐẠ I CƯ Ơ NG VÃN HOÁ VIỆ T NAM
Từ nhữ ng năm dầ u thê ki’ XX nhiề u
họ c già ngư ờ i Pháp và cả ngư ờ i Việ t dã
công hố hàng loạ t công trình khả o sát văn
hoá Cíác Lộ c ngư ờ i cùng sông trên dài đấ t
Việ t Nam. Có thể kể đế n Dumoutier
Gustave vớ i nhữ ng công trình về ngư ờ i Việ t
(chùa ở Hà Nộ i, phong tụ c tậ p quán ăn
trầ u, tín ngư ỡ ng dân gian, dạ o thờ cúng,
phù thuỷ và bói toán), p. Gourou về Nông
dàn ở đồ ng bằ ng Bắ c Bộ , Phác thao vể nhà
ớ củ a ngư ờ i Việ t từ Thanh Hoá đế n Bình
Đị nh, Cordier Georges và Maybon Albert
viế t về nghệ th u ậ t củ a ngư ờ i An Nam, H.
Parm entier viế t về trố ng dồ ng, Tavernier
Emile viế t về tín ngư ỡ ng Lhờ cúng Lố Liên,
Georges Durwell viế t về Làng xã An N am ,
Bonifacy Auguste viế t về Lụ c nhuộ m răng
đen ở ngư ờ i Việ t, E. Langlet viế t Ngư ờ i dân
An N am, phong tụ c, tậ p quân và tín
HÕ LIÊN* 1*’
ngư ỡ ng, Alfred B arbier viế t Mộ t phong tụ c
lạ dờ i củ a ngư ờ i Việ t: nằ m vạ .v.v...
Nhữ ng công trình nghiên cứ u vế ngư ờ i
Thư ợ ng: M. Barthelem y viế t về X ứ Thư ợ ng,
Verneau viế t, về “Thờ i kì dồ đá, đồ đồ ng ỏ
xứ ngư ờ i Bana, Xơ dăng, Rơ ngao..”, M.
Hiernard “Nghiên cứ u Lổ ng quát về mặ t
nhân chủ ng họ c, về cư trú, nhà ở , y phụ c,
kinh tê. hôn nhân gia dinh và tín ngư ỡ ng
củ a các dân tộ c Rađê, Jarai, Pnong và Pi”.
Cupet viế t về các phong tụ c tậ p quán củ a
ngư ờ i Bana, Jarai, Rađê và “Nhữ ng tộ c
ngư ờ i mọ i rợ ở Nam Đông Đư ơ ng”, Cunhac
về ngư ờ i Mạ ở Dồ ng Nai Thư ợ ng, x.p.
Dourisboure viế t về Ngư ờ i Bahnars ở Đông
Nam Kì, Evrline Maspero và Guypore viế t
về Phong tụ c tậ p quán củ a ngư ờ i Khmer,
Gasc M arie Louse viế t về X ứ ngư ờ i Rađê, H.
Azemar viế t về ngư ờ i Xtiêng ở Bro' Lam, J.
Cassaigne viế t về luậ t tụ c Cơ ho, p. Huard
viế t về tín ngư ỡ ng củ a ngư ờ i Mnông ở cao
nguyên Trung phầ n Dông Dư ơ ng .V.V..
Rấ t nhiề u công trình nghiên cử u vãn
hoá Chàm bao quát toàn diệ n từ lị ch sử tộ c
ngư ờ i, các hình thái văn hoá vậ t thể , phi vậ t
thể , từ phong Lụ c tậ p quán, tín ngư ỡ ng đế n
nghệ th u ậ t ngôn Lừ , âm nhạ c, múa, nghệ
thu ậ t kiế n trúc, diêu khắ c .V.V.. Có thể kể
đề n G. Maspero vớ i Vư ơ ng quố c Chăm Pa, J.
' 1 ThS. Trư ờ ng Đạ i họ c Vân hoá Ilà Nộ i.
62 HÓ LIÊN
Leuba Mộ t vư ơ ng quố c bị biế n m ấ t, ngư ờ i
Chăm và nghệ thu ậ t củ a họ , E.M. Durand
viế t về tụ c hoả táng củ a ngư ờ i Chăm, L.
Finot viế t về nhữ ng công trình kiế n trúc, vể
tôn giáo Chăm qua các di tích, văn bia ở Mĩ
Sơ n, c . Baudisson viế t về tậ p tụ c, tín
ngư ỡ ng và các nghi lễ củ a ngư ờ i Chăm, R . c .
Majumdar viế t vể Chăm Pa trong môì quan
hệ vói thự c dân Ân Độ cổ đạ i .V .V ..
Các họ c giả ngư ờ i Việ t Nam có thể kể
dế n Nguyễ n Vãn Huyên, Phan K ế Bính,
Nguyễ n Văn Khoan nghiên cứ u văn hoá tộ c
ngư ờ i Việ t, Nguyễ n Văn Ngọ c viế t về ngư ờ i
Mư ờ ng, Vư ơ ng Khả Lân viế t về Chăm Pa
.V.V ..
Từ góc nhìn dân tộ c họ c (Ethnography,
Ethnology), cấ c công trìn h nêu trên cấ p cho
chúng ta mộ t bứ c tranh phong phú da dạ ng
về vãn hoá các tộ c ngư òi. Như ng mộ t cái
nhìn tổ ng quát về văn hoá quố c gia - dân
tộ c Việ t Nam lạ i là chuyệ n khác. Sứ mệ nh
này đư ợ c họ c giả Đào Duy Anh thự c hiệ n
thành công vổ i tác phẩ m Việ t N a m văn hoá
sử cư ơ ng, Q uan-hả i tùng-thư , Huế , xuấ t
bả n năm 1938, Bố n Phư ơ ng, Sài Gòn, tái
bả n năm 1951 và gầ n đây Nhà xuấ t bàn
Đồ ng Tháp tái bả n nãm 1998.
Điể m khác b iệ t căn bàn giữ a công trình
củ a họ c giả Đào Duy Anh vói các công trình
khác là ở hư óng tiế p cậ n. Đào Duy Anh
không miêu tả diệ n mạ o vãn hoá tộ c ngư ờ i
mà suy nghĩ về vậ n mệ nh củ a cả cộ ng đồ ng
văn hoá quố c gia - dân tộ c. Cơ hộ i để ông
thự c hiệ n mộ t phầ n tâm huyế t củ a m ình là
khi chính quyể n thự c dân Pháp ý thứ c đư ợ c
sự cầ n thiế t phả i đư a vào chư ơ ng trình giáo
dụ c phổ thông môn văn hoá Việ t Nam.
Điể u này hẳ n không chỉ vì “Trong thờ i kì
m ặ t trậ n bình dân lên cầ m quyể n ở Pháp,
do chính sách mị dân để xoa dị u và lừ a
phỉ nh củ a Chính phủ chính quố c dố i vói
nhân dân các thuộ c dị a”(l), mà còn là sự
khôn ngoan củ a nhà cầ m quyề n khi biế t
rằ ng mộ t th ế hệ đư ợ c đào tạ o chu đáo và
am hiể u văn hoá bả n đị a sẽ hữ u dụ ng hơ n
nhiề u so vớ i đám công chứ c đư ợ c cám dỗ
bằ ng lợ i ích vậ t chấ t và lừ a mị bằ ng các họ c
thuyế t “Pháp - Việ t đề huề ”. Tác giả viế t:
“Sách này viế t ra là nhân chư ơ ng trình họ c
vụ mói có thêm môn văn hoá Việ t Nam ở
ban Cao đẳ ng tiể u họ c. Tuy bỉ nhân không
theo cách phân phố i củ a chư ơ ng trình Nhà
nư ớ c, vì không cố t soạ n thàn h mộ t bộ sách
giáo khoa, song tấ t cả nhữ ng vấ n dề ở trong
chư ơ ng trình đề u có nghiên cứ u ở trong
sách này...”(2).
Vậ y là rõ, dây là mộ t tài liệ u giáo trình
về văn hoá Việ t Nam, như ng không viế t
theo đị nh hư ớ ng củ a nhà cầ m quyề n thự c
dân, mà là để “ôn lạ i cái vố n vãn hoá đầ y
sinh khí củ a nư ớ c nhà”, để các dộ c giả phổ
thông, nghĩa là để mọ i ngư ờ i Việ t Nam
quan tâm đế n văn hoả và vậ n mệ nh dân
tộ c đề u có thể dùng đư ợ c.
2. NƯ Ớ C VIỆ T NAM DÂN CHỦ CỘ NG
HOÀ ■ NỀ N VĂN HOÁ MỚ I VÀ ĐỊ NH
HƯ Ớ NG MỚ I CHO KHOA HỌ C VỀ VÀN
HOÁ
Ngày 2 th áng Chín nãm 1945 ghi dấ u
sự phụ c hư ng nề n độ c lậ p củ a mộ t quố c gia
đã trả i qua hàng ngàn năm tiế n hành cuộ c
chiế n dấ u quyế t liệ t chố ng lạ i nhữ ng độ i
quân viễ n chinh xâm lư ợ c hùng m ạ nh n h ấ t
trong lị ch sử loài ngư ờ i. Mộ t nề n cộ ng hoà
dân chủ mói ra đờ i sẽ tạ o dự ng cho nó mộ t
nề n văn hoá dân chủ mớ i mà cơ sỏ lí thuyế t
đã đư ợ c xác lậ p như mộ t cư ơ ng lĩnh vân hoá
cùa Đả ng Cộ ng sả n Đông Dư ơ ng, bả n “Đề
cư ơ ng văn hoá Việ t Nam” do dồ ng chí Tổ ng
bí thư Trư ờ ng Chinh khở i thả o, Hộ i nghị
Ban Thư ờ ng vụ T rung ư ơ ng Đàng họ p từ
ngày 25 đế n ngày 28 tháng Hai năm 1943
thông qua tạ i thôn Võng La, huyệ n Đông
Anh, Hà Nộ i. “Bả n Đề cư ơ ng đã di vào lị ch
sử như mộ t bả n Cư ơ ng lĩnh văn hoá đầ u
tiên củ a Đả ng ta trong quá trình Đả ng lãnh
Tư LIỆ U FOLKLORE 63
dạ o cách mạ ng Việ t Nam. Nó dã mở ra mộ t
thòi kì mói, tậ p hợ p đông đả o các nhà hoạ t
độ ng vãn hoá trong cuộ c chiế n dấ u củ a cả
dân tộ c, kế t hợ p chặ t chẽ văn hoá vớ i chính
trị , cách mạ ng vớ i văn hoá, dóng góp mộ t
phầ n quan trọ ng vào thắ ng lợ i vĩ đạ i củ a
Cách mạ ng tháng Tám năm 1945”(3).
Phân tích giá trị lị ch sử và tầ m quan
trọ ng cùa công trình này, GS. Phan Ngọ c
khẳ ng đị nh nó đã trìn h bày ngán gọ n toàn
bộ mộ t cư ơ ng lĩnh văn hoá bao gồ m nhiề u
mặ t.
Lầ n đầ u tiên ở Việ t Nam có mộ t công
trình đặ t vấ n đề về toàn bộ phạ m vi văn
hoá, quan hệ giữ a văn hoá và kinh tế , m ặ t
trậ n vãn hoá, việ c Đả ng lãnh đạ o văn hoá.
Nó dã nêu lên đư ợ c ngắ n gọ n và súc tích lị ch
sử và tính chat vãn hoá Việ t Nam. Vào thờ i
diể m lị ch sử ấ y nó xác đị nh tính chấ t văn
hoá Việ t Nam là “vãn hoá nử a phong kiế n,
nử a tư sả n và hoàn toàn có tính cách thuộ c
dị a”, đó cũng là mộ t nề n vãn hoá “về hình
thứ c là thuộ c đị a, về nộ i dung là tiề n tư
bả n”. “Đề cư ơ ng văn hoá” phân biệ t hai xu
th ế đang đấ u tranh nhau chư a xu th ế nào
chiế m đư ợ c th ế áp đả o: “ả nh hư ở ng củ a vãn
hoá phát xít làm cho tính chấ t phong kiế n,
nô dị ch trong văn hoá Việ t Nam mạ nh lên,
như ng đồ ng thòi chị u ả nh hư ỏ ng củ a nề n
văn hoá tân dân chủ , xu trào cách mạ ng mớ i
củ a Việ t Nam đang cô' vư ợ t hế t mọ i trở lự c
để nẩ y nở (vãn nghệ bấ t hợ p pháp)”.
Để cư ơ ng đã khẳ ng đị nh đư ợ c vai trò
củ a cách m ạ ng văn hoá như mộ t bộ phậ n
củ a cách mạ ng Việ t Nam.
Để cư ơ ng cũng khẳ ng đị nh tình hình
câ'p bách đòi hòi sự lãnh dạ o củ a Đả ng
Cộ ng sàn Đông Dư ơ ng đổ i vớ i văn hoá, nêu
lên mụ c đích, nhữ ng việ c phả i làm và cách
thử c vậ n độ ng vãn hoá( ,).
Sở dĩ “Đề cư ơ ng vãn hoá" cỏ dư ợ c giá trị
lị ch sử lâu dài và sâu sắ c như vậ y, theo
Giáo sư Đặ ng Xuân Kỳ là vì nó dư ợ c viế t
“phù hợ p vố i quan điể m củ a chủ nghĩa
Mác-Lênin và tư tư ở ng Hồ Chí Minh, là kế t
quả vậ n dụ ng sáng tạ o quan điể m, tư tư ở ng
củ a Mác, Lênin, Hồ Chí Minh để đị nh
hư ớ ng cho cuộ c dâ'u tran h trên m ặ t trậ n
văn hoá khi cách m ạ ng giả i phóng dân tộ c
đang ở trong thờ i kì quyế t liệ t. Nhữ ng luậ n
điể m ấ y không phả i chỉ có ý nghĩa to lỏ n
khi bả n Đề cư ơ ng ra đờ i, mà còn có ý nghĩa
lâu dài về sau, trong suố t tiế n trình Đả ng
lãnh đạ o cuộ c cách mạ ng dân tộ c dân chủ ,
cũng như khi chuyể n sang giai đoạ n cách
mạ ng xã hộ i chủ nghĩa ở nư ớ c ta”(5).
Luậ n điể m cơ bả n xuyên suố t đư ờ ng lôì
văn hoá văn nghệ củ a Đ ả ng Cộ ng sả n Việ t
Nam là hộ tư tư ở ng giữ vai trò cố t lõi trong
mộ t nề n văn hoá. Luậ n diể m ấ y có thể dư ợ c
diễ n đạ t khác nhau trong nhữ ng văn cả nh
khác nhau, từ “văn hoá mở i Việ t Nam là
mộ t thứ văn hoá có tính châ't dân tộ c vể
hình thứ c và tân dân chủ vể nộ i dung”
trong Đề cư ơ ng văn hoá, hay “Nề n văn
nghệ mớ i ồ miề n Bắ c chúng ta trong giai
đoạ n này phả i là mộ t nề n vãn nghệ xã hộ i
chủ nghĩa về nộ i dung, và dân tộ c về hình
thứ c” trong Thư củ a Ban chấ p hành Trung
ư ơ ng Đả ng Lao độ ng Việ t Nam gử i Đạ i hộ i
văn nghệ toàn quố c lầ n thứ hai (1957),
“Xây dự ng nề n văn hoá văn nghệ có nộ i
dung xã hộ i chủ nghĩa và tính chấ t dân tộ c”
trong Văn kiệ n Đạ i hộ i Đ ả ng Cộ ng sả n Việ t
Nam lầ n thứ Tư (1976), hoặ c “xây dự ng
nề n văn hoá tiên tiế n đậ m đà bả n sắ c dân
tộ c” trong các văn bả n củ a Đả ng từ Đạ i hộ i
VII, trong Nghị quyế t Hộ i nghị Trung ư ơ ng
khoá VIII lầ n thứ Năm (tháng Bả y nàm
1998), như ng xem lí tư ở ng độ c lậ p dân tộ c
gắ n liề n vố i chủ nghĩa xã hộ i là thư ố c đo
chấ t lư ợ ng củ a vàn hoá thì vẫ n là lậ p
trư ờ ng chính trị kiên dinh.
Về vấ n dề này PGS. Đỗ Văn Khang có
cách nhìn khác. Ông cho rằ ng Đả ng Cộ ng
64 HÓ LIÊN
sả n Việ t Nam đã xây dự ng nể n vãn hoá
văn nghệ “từ văn hoá tự tin đế n văn hoá tự
thứ c tỉ nh q u a 'b a mô thứ c”. Nề n văn hoá
văn nghệ “dân tộ c, khoa họ c, đạ i chúng”
ông gọ i là mô thứ c mộ t, “mô thứ c tiề n đề ",
nề n văn hoá văn nghệ “có nộ i dung xã hộ i
chủ nghĩa và tính chấ t dân tộ c” là mô thứ c
hai, “mô thứ c phả n dề ”. Ông viế t: “Tính
phả n dể củ a nó là ồ chỗ , mộ t mô thứ c xây
dự ng vãn hoá văn nghệ chủ yế u dự a vào lí
tư ở ng chính trị mà chư a có cơ sở kinh tế xã
hộ i vữ ng chắ c làm nề n cho nó thì tự nó rơ i
vào tình th ế làm hợ p dề cho mộ t mô thứ c
văn hoá mở i dự a trên mộ t nề n vãn minh
mớ i”. Nề n vãn m inh ấ y, theo ông, là “văn
minh số ” và xây dự ng nề n văn hoá “tiên
tiế n dậ m đà bả n sắ c dân tộ c” là “mô thứ c
ba", “thuộ c thòi kì hoà hoãn giai cấ p lổ n
nhấ t lầ n thứ hai trong lị ch sử ”, và ở đây
đư ờ ng lố i văn hoá văn nghệ củ a Đàng “bắ t
gặ p lí thuyế t khâu tru ng gian - môi trư òng
ả o". Mô thứ c này ông cũng gọ i là “mô thứ c
mở , khác vớ i các mô thứ c khép trong lị ch
sử , vì nó đị nh hư ớ ng rấ t cơ bả n cho sự phát
triể n văn hoá mớ i vố i hai cụ m từ là "văn
hoá tiên tiế n” và “đậ m đà bả n sắ c dân tộ c”,
còn lạ i đã dành mộ t khoả ng trờ i tự do cho
mọ i sáng tạ o chân chính”*6’.
Chúng tôi không rõ “từ tự tin đế n tự
thứ c tỉ nh” có quan hệ họ hàng vớ i "từ tự
phát đế n tự giác” hay không, cũng không
hiể u lắ m về tình hình “khép, mở ” và việ c
“bắ t gặ p lí thuyế t khâu trun g gian - môi
trư ờ ng ả o” có vẻ rấ t hợ p mố t trong đư ờ ng
lổ ì văn hoả cùa Đả ng Cộ ng sả n Việ t Nam,
như ng “Đề cư ơ ng vãn hoá V iệ t Nam” thự c
sự là mộ t công trình tiêu biể u trong việ c
hoạ ch dị nh chiế n lư ợ c “kháng chiế n hoá
văn hoá và văn hoá hoá kháng chiế n”, để
cư ơ ng “đã thúc lên mộ t sứ c bậ t có giá trị
nhân văn to lớ n không lư ờ ng hế t đư ợ c đôì
vớ i giớ i trí thứ c và giói vãn họ c nghệ
thu ậ t”’7’.
3. HAI TRUNG TÂM NGHIÊN c ứ u
VĂN HOÁ VIỆ T NAM GIAI ĐOẠ N 1954-1975
Sau chín năm tiế n hành thắ ng lợ i cuộ c
kháng chiế n th ầ n thán h chông chủ nghĩa
thự c dân Pháp, từ năm 1954 Tổ quố c Việ t
Nam bư ở c vào giai đoạ n tạ m thờ i hoà bình
trong chia cắ t hai miề n Nam, Bắ c, vớ i hai
thể chế chính trị khác nhau.
Lầ n dầ u tiên, ở miề n Bắ c đã xuấ t hiệ n
nhữ ng diề u kiệ n th u ậ n lợ i cho sự phát
triể n các khoa họ c xã hộ i theo mụ c tiêu củ a
cuộ c cách m ạ ng tư tư ở ng và vãn hoá. Các
lĩnh vự c chuyên biệ t trong văn hoá Việ t
Nam, trư ớ c hế t là vãn chư ơ ng và lị ch sử
dư ợ c quan tâm hàng đầ u. “Vãn họ c vừ a thể
hiệ n trình dộ họ c th u ậ t củ a xã hộ i, vừ a làm
nhiệ m vụ củ a hệ tư tư ỏ ng, trở thành con
đư ờ ng ngắ n nh ấ t tác dộ ng mộ t cách sâu sắ c
nh ấ t tớ i tư tư ỏ ng tình cả m củ a mọ i tầ ng lóp
nhân dân trong xã hộ i.."’8’.
Ngày 2 tháng 12 năm 1953 Tổ ng Bí thư
Trư ờ ng Chinh đã kí quyế t dị nh số 34
NQ/TW củ a Ban Chấ p hành Trung ư ơ ng
Đả ng Lao dộ ng Việ t Nam về việ c thành lậ p
“Ban Nghiên cứ u lị ch sử , dị a lí, vàn họ c”,
sau này gọ i tắ t là “Ban Vãn - sử - Đị a”, tổ
chứ c tiề n thân củ a Việ n Khoa họ c xã hộ i
Việ t Nam hiệ n nay. Đế n tháng Tư năm 1959
“Ban Vãn - Sử - Đị a” dư ợ c chuyể n đổ i thành
“Ban Khoa họ c xã hộ i” thuộ c u ỷ ban Khoa
họ c Nhà nư ở c. Năm 1965 “Ban Khoa họ c xã
hộ i” dư ợ c tách khỏ i u ỷ ban Khoa họ c Nhà
nư ớ c để thành lậ p “Việ n Khoa họ c xã hộ i”.
Hai năm sau, năm 1967 “Việ n Khoa họ c xã
hộ i” lạ i đư ợ c đổ i tên thành “Ư ỳ ban Khoa
họ c xã hộ i Việ t Nam”. Tháng Ba nãm 1990
cơ quan này đổ i tên là “Việ n Khoa họ c xã hộ i
Việ t Nam”. Ba năm sau, tháng 5 nàm 1993
lạ i chuyể n đổ i thành “Trung tâm Khoa họ c
xã hộ i và nhân vãn quố c gia”. Từ tháng 1
năm 2004 tổ chứ c này có tên là “Việ n Khoa
họ c xã hộ i Việ t Nam” (Vietnamese Academy
of Social Sciences).
Tư LIỆ U FOLKLORE 65
Việ c xác đị nh chứ c năng củ a mộ t tổ
chứ c từ “Ban”, “Uỳ ban”, “Trung tâm” đế n
“Việ n Khoa họ c” (Vietnam ese Academy)
cho thấ y sự trư ở ng th ành vư ợ t bậ c củ a sự
nghiệ p nghiên cứ u khoa họ c xã hộ i ở Việ t
Nam.
Trong bài phát biể u tạ i lễ kỉ niệ m 50
năm thành lậ p Trung tâm Khoa họ c xã hộ i
và nhân vàn quố c gia GS. TS. Đỗ Hoài
Nàm uỷ viên Trung ư ơ ng Đả ng, Chù tị ch
Việ n Khoa họ c xã hộ i Việ t Nam cho biế t
khi mớ i th ành lậ p, Ban Văn - s ử - Đị a có
10 cán bộ do đồ ng chí T rầ n Huy Liệ u làm
Trư ở ng ban, trong đó có 6 cán bộ nghiên
cứ u là Trầ n Huy Liệ u, Tôn Quang Phiệ t,
Hoài Thanh, M inh T ranh, Vũ Ngọ c Phan
và Trầ n Đứ c Thả o. Đế n tháng 12 năm 1958
số cán bộ tăng lên 40 ngư òi, trong đó có 30
cán bộ nghiên cứ u. Đế n nay, (cuôì năm
2003) Trung tâm có 1380 cán bộ , viên chứ c,
trong đó có 543 cán bộ là Giáo sư , Phó Giáo
sư , Tiế n sĩ khoa họ c, Tiế n sĩ, Thạ c sĩ.
Sự triể n nỏ về m ặ t tổ chứ c Việ n Khoa
họ c xã hộ i Việ t Nam phả n ánh tính dị nh
hư ớ ng trong nghiên cứ u khoa họ c xã hộ i,
nhữ ng lĩnh vự c đư ợ c ư u tiên hàng đầ u. Nế u
nãm 1960 chỉ có ba đơ n vị là Việ n Văn họ c,
Việ n Sử họ c, Việ n Kinh tế họ c, và năm
1962 có thêm Việ n T riế t họ c thì đế n năm
1967, khi thành lậ p u ỷ ban Khoa họ c xã
hộ i Việ t Nam còn có Việ n L u ậ t họ c. Trong
nhữ ng năm tiế p theo lầ n lư ợ t thành lậ p
Việ n Ngôn ngữ họ c, Việ n Dân tộ c họ c, Việ n
Khả o cổ họ c, Việ n Thông tin Khoa họ c xã
hộ i, Việ n Nghiên cứ u H án Nôm, Việ n Xã
hộ i họ c, Việ n Nghiên cứ u Đông Nam Á,
Trung tâm Nghiên cứ u khoa họ c về Gia
dinh và P hụ nữ , Trung tâm Nghiên cứ u
Đị a lí nhân văn, Việ n Nghiên cứ u Vãn hoá
dân gian, Việ n Nghiên cứ u Tôn giáo, Việ n
Tâm lí họ c, Việ n Nghiên cứ u Con ngư ờ i và
nhiề u “Việ n”, nhiề u “T rung tâm ” khác.
Đư ợ c Nhà nư ớ c bao câ'p và quả n lí chặ t
chẽ , sự nghiệ p nghiên cứ u khoa họ c xã hộ i
ở miề n Bắ c đã có nhữ ng thàn h tự u lớ n trên
tấ t cả các lĩnh vự c, hàng vạ n chuyên luậ n
và nhiề u ngàn đầ u sách đã công bố , hiể n
nhiên, trư ớ c h ế t là lĩnh vự c văn họ c và sử
họ c. Bài viế t “Trung tâm Khoa họ c xã hộ i
và nhân vãn quố c gia - 50 năm xây dự ng và
phát triể n ” củ a Chù tị ch Việ n Khoa họ c xã
hộ i Việ t Nam, GS. TS. Đỗ Hoài Nam cho
thấ y điề u này. Trình bày “rấ t vắ n tắ t về
kế t quả hoạ t độ ng củ a Trung tâm trên mộ t
số lĩnh vự c nhã’t đị nh”, trư ổ c hế t ông để cậ p
đế n kế t quả nghiên cứ u văn họ c và sử họ c.
Xin đư ợ c trích dẫ n:
“Sau hơ n 5 năm hoạ t độ ng, Ban Vãn -
Sử - Đị a đã nghiên cứ u, biên soạ n và xuấ t
bả n đư ợ c 36 đầ u sách, trong đó có nhữ ng
công trìn h sau này đư ợ c “Giả i thư ở ng Hồ
Chí M inh” như Lị ch sử 80 năm chố ng Pháp
củ a Trầ n Huy Liệ u, Vấ n dề d ã n tộ c trong
cách m ạ ng vô sả n củ a Nguyễ n Khánh
Toàn, Giai cấ p công n hân Việ t N a m củ a
Trầ n Văn Giàu, Lư ợ c khả o về thầ n thoạ i
Việ t N a m củ a Nguyễ n Đổ ng Chi, Truyệ n cổ
Việ t N a m củ a Vũ Ngọ c Phan, Lị ch sử cổ đạ i
Việ t N am và Lị ch sử Việ t N a m từ nguồ n
gố c đế n th ế k ỉ X I X củ a Đào Duy Anh V.V..
Ngoài ra còn dị ch ra tiế ng Việ t và xuấ t bàn
nhữ ng bộ sách củ a cha ông để lạ i như
K hâm đ ị n h Việ t sử thông g iám cư ơ ng mụ c,
Đạ i N a m thự c lụ c tiề n biên và Đạ i N am
thự c lụ c chính biên, Đạ i Việ t sử k í toàn thư ,
Lị ch triề u hiế n chư ơ ng loạ i chí V .V..
Trong nhữ ng năm 60 - 70, Việ n Khả o
cổ họ c, Việ n Sử họ c cùng các nhà dân tộ c
họ c, ngôn ngữ họ c, nghiên cứ u văn hoá dân
gian... đã hợ p tác vớ i Khoa sử các trư ờ ng
Đạ i họ c và ngành Bả o tàng Bộ Văn hoá
nghiên cứ u về “Thòi đạ i Hùng Vư ơ ng”. Câc
báo cáo khai quậ t khả o cổ họ c về các di chỉ
Phùng Nguyên, Đồ ng Đậ u, Gò Mun, Đông
Sơ n V.V .. cùng các công trình nghiên cứ u về