TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
257
TÌNH TRẠNG DINH DƯỠNG VÀ MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
CỦA BỆNH NHÂN ĐIỀU TRỊ TẠI KHOA HỒI SỨC TÍCH CỰC
VÀ CHỐNG ĐỘC, BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH VĨNH PHÚC NĂM 2023
Khổng Thị Thúy Lan1, Ngô Thị Thanh Thủy2, Bùi Thị Phương1
TÓM TẮT29
Mục tiêu: Tình trạng dinh dưỡng và một số
yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng dinh dưỡng của
người bệnh khoa Hồi sức tích cực & Chống độc,
Bệnh viện Đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc, năm 2023.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu:
Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 251 người bệnh
điều trị tại khoa HSTC&CĐ, BVĐK tỉnh Vĩnh
Phúc từ tháng 01 đến tháng 6 năm 2023.
Kết quả: Tỉ lệ bệnh nhân thiếu năng lượng
trường diễn (CED) theo BMI và SGA lần lượt
32,7% và 50,6% (SGA-B: 43,4% và SGA-C
7,2% ). Một số yếu tố ảnh hưởng đến tình trạng
dinh dưỡng: Hiểu biết về chế độ ăn, bình quân
thu nhập, học vấn, albumin.
Kết luận: Tỉ lệ bệnh nhân nhẹ cân theo BMI
là 32,7%. Tỉ lệ bệnh nhân suy dinh dưỡng theo
SGA là 43,4%. Một số yếu tố ảnh hưởng đến tình
trạng dinh dưỡng của người bệnh là tuổi, trình độ
học vấn, mức thu nhập, triệu chứng tiêu hóa,
bệnh đường tiêu hóa, sự hiểu biết về dinh dưỡng
và albumin với P<0,05. Việc đánh giá tình trạng
dinh dưỡng để làm cơ sở cho can thiệp dinh
1Khoa Dinh dưỡng - Bệnh viện Đa khoa tỉnh
Vnh Phc
2Khoa Hồi sức tích cực & Chng độc - Bệnh viện
Đa khoa tỉnh Vnh Phc
Chịu trách nhiệm chính: Khổng Thị Thúy Lan
SĐT: 0906223477
Email: thuylanvp1987@gmail.com
Ngày nhận bài: 18/6/2024
Ngày phản biện khoa học: 28/6/2024
Ngày duyệt bài: 06/8/2024
dưỡng là cần thiết nhằm giảm biến chứng và tăng
kết quả điều trị.
Từ khóa: Dinh dưỡng, BMI, SGA, Suy dinh
dưỡng, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc.
SUMMARY
NUTRITIONAL STATUS AND SOME
INFLUENCING FACTORS OF
PATIENTS TREATMENT AT THE
INTIMATIVE RECOVERY AND
POISONING DEPARTMENT, VINH
PHUC PROVINCIAL GENERAL
HOSPITAL, FROM JANUARY TO
JUNE 2023
Objective: To assess the nutritional status
and comment on some factors related to the
nutritional status of patients hospitalized at the
Intensive Care & Poison Control Department,
Vinh Phuc Provincial General Hospital, 2023.
Methods: Cross-sectional descriptive study,
251 patients hospitalized in Intensive Care -
Poison Control, Vinh Phuc Provincial General
Hospital.
Results: The proportion of patients with
chronic energy deficiency according to BMI and
subjective global assessment method SGA is
32.7% and 50,6% (SGA-B: 43,4% và SGA-C
7,2%). Several factors influence nutritional
status: Dietary literacy, average income,
education, albumin.
Conclusion: The proportion of underweight
patients according to BMI is 32.7%. The rate of
malnourished patients according to SGA is
43.4%. Some factors that affect the patient's
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
258
nutritional status are age, education level, income
level, digestive symptoms, gastrointestinal
diseases, understanding of nutrition and albumin
with P<0.05. Assessment of nutritional status as
a basis for nutritional intervention is necessary to
reduce complications and increase treatment
outcomes.
Keywords: Nutrition, SGA, Malnutrition,
BMI, Vinh Phuc Provincial General Hospital.
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Tình trạng dinh dưỡng và bệnh tật có mối
quan hệ mật thiết tác động qua lại lẫn nhau.
Suy dinh dưỡng làm tăng nguy cơ các biến
chứng như nhiễm trùng, viêm phổi, suy hô
hấp... Tại Úc, tỉ lệ suy dinh dưỡng ở người
bệnh mới nhập viện chiếm khoảng 40%, ở
Argentina là 47% trong đó SDD nặng chiếm
12%1. Năm 2009, tại Bệnh viện Chợ Rẫy,
theo Lưu Ngân Tâm và cộng sự, tỉ lệ suy
dinh dưỡng của bệnh nhân nhập viện là hơn
50% theo SGA và 2/3 số bệnh nhân nhập
viện có nguy cơ cao suy dinh dưỡng cần
được hỗ trợ dinh dưỡng sớm2. Tại Bệnh viện
Đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc trong vài năm trở lại
đây việc đánh giá tình trạng dinh dưỡng của
bệnh nhân nằm viện đã được tiến hành
thường xuyên nhằm sàng lọc người bệnh có
suy dinh dưỡng để tiến hành can thiệp, nâng
cao hiệu quả điều trị và chất lượng phục vụ
bệnh nhân. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa
có báo cáo cụ thể nào về thực trạng dinh
dưỡng và các yếu tố liên quan đến tình trạng
dinh dưỡng của bệnh nhân nặng nằm viện và
theo dõi tình trạng dinh dưỡng trong quá
trình điều trị, đặc biệt là bệnh nhân nặng phải
ăn sonde. Vì thế, chúng tôi tiến hành nghiên
cứu: “Tình trạng dinh dưỡng và một số yếu
tố ảnh hưởng của bệnh nhân điều trị tại
khoa Hồi sức tích cực & Chống độc, Bệnh
viện Đa khoa tỉnh Vĩnh Phc năm 2023”.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Người bệnh ≥ 18 tuổi nằm viện tại khoa
Hồi sức tích cực & Chống độc không bị tâm
thần hoặc rối loạn rối loạn trí nhớ, không
phù, không lọc máu liên tục, người nhà hợp
tác và đồng ý tham gia nghiên cứu.
2.2. Thi gian nghiên cứu
Thời gian nghiên cứu: Tháng 01/2023
đến hết tháng 10/2023.
2.3. Địa điểm nghiên cứu
Địa điểm nghiên cứu: Khoa HSTC&CĐ,
Bệnh viện Đa khoa tỉnh Vĩnh Phúc.
2.4. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt ngang
Cỡ mẫu:
n = Z21-α/2
p(1-p)
α2
Cỡ mẫu được tính toán theo công thức
tính nghiên cứu tỉ lệ và theo kết quả tỉ lệ
bệnh nhân bị suy dinh dưỡng khi nhập viện
tại một số bệnh viện ở thành phố Hồ Chí
Minh3 cho cỡ mẫu 251 đối tượng.
Số người bệnh tham gia nghiên cứu là
251 đối tượng.
Tiêu chuẩn chọn mẫu: Bệnh nhân mới
nhập khoa HSTC&CĐ trong vng 36h, ≥ 18
tuổi.
Tiêu chuẩn loại trừ: Người bệnh nằm
viện > 36h, không hợp tác, bị tâm thần hoặc
rối loạn trí nhớ, bệnh nhân phù, lọc máu liên
tục, cấp cứu, cụt chi, người nhà không đồng
ý tham gia nghiên cứu.
2.5. Kỹ thuật thu thập thông tin
Chỉ số nhân trắc: Thực hiện theo quy
chuẩn hướng dẫn cân điện tử tanita với độ
chính xác 100g và thước đo chiều cao (thước
gỗ đo chiều cao loại 2 mảnh UNICEF) với
độ chính xác 0,1cm.
Chỉ số khối cơ thể BMI (Body Mass
Index) được Adolphe Quetelet người Bỉ đưa
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
259
ra năm 1832 để đánh giá mức độ gầy béo của
một người, chỉ số BMI là một công cụ đánh
giá tình trạng dinh dưỡng đơn giản và hiệu
quả được tính theo công thức:
BMI =
Cân nặng (kg)
Chiều cao (m)2
Bảng 2.1. Phân loại tình trạng dinh
dưỡng cho người trưởng thành theo WHO
2006
Chỉ số BMI
(kg/m2)
Tình trạng dinh dưỡng
< 18,5
nhẹ cân/thiếu năng lượng
trường diễn (CED)
18,5 - 24,9
bình thường
25,0 - 29,9
thừa cân
≥ 30
béo phì
Xét nghiệm hóa sinh, huyết học: Bằng
máy xét nghiệm ADVIA 1800 bằng phương
pháp đo quang. Tiêu chí đánh giá hạ
Albumin/ máu < 32 g/l.
Các thông tin thu thập về nhân khẩu, tiền
sử, bệnh sử, thói quen của đối tượng nghiên
cứu sử dụng bộ câu hỏi được thử nghiệm
trước khi điều tra chính thức.
Đánh giá tổng thể chủ quan SGA
(Subjective global assessment of nutritional
status): Là phương pháp đánh giá nguy cơ
dinh dưỡng một cách chủ quan với các biến
số để đánh giá là thay đổi cân nặng gần đây
(6 tháng và 2 tuần gần đây), thay đổi khẩu
phần , thay đổi vận động hiện tại, các stress
liên quan đến nhu cầu dinh dưỡng, khám lâm
sàng phát hiện các dấu hiệu liên quan đến
dinh dưỡng để phân loại dinh dưỡng tốt,
nguy cơ dinh dưỡng vừa, nặng. Bảng đánh
giá tình trạng dinh dưỡng theo phương pháp
đánh giá tổng thể chủ quan SGA4.
* Tiêu chí đánh giá SGA
SGA A: Không có nguy cơ/dinh dưỡng
tốt.
SGA B: nguy cơ suy dinh dưỡng từ mức
độ nhẹ đến vừa.
SGA C: nguy cơ dinh dưỡng mức độ
nặng.
2.6. Phương pháp xử lý và phân tích số
liệu
Nhập liệu bằng Epi Data 3.1; Phân tích
bằng SPSS 20.0. Sử dụng các test χ2 (Chi-
square) kiểm định sự khác biệt của hai tỉ lệ
hoặc Test Fisher chính xác và Krukal-Wallis
và Mann-Whitney.
2.7. Đạo đức nghiên cứu
Nghiên cứu được tiến hành sau khi thông
qua Hội đồng khoa học Bệnh viện Đa khoa
tỉnh Vĩnh Phúc. Đối tượng nghiên cứu và
người nhà được cung cấp đầy đủ thông tin về
mục đích, nội dung nghiên cứu. Số liệu được
quản lý chặt chẽ và chỉ phục vụ công tác
nghiên cứu khoa học không phục vụ bất kỳ
mục đích nào khác.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
3.1. Thực trạng dinh dưỡng của đối tượng nghiên cứu
Bảng 3.1. Một số đặc điểm đối tượng nghiên cứu (n=251)
TT
Đặc điểm
Tỉ lệ (%)
1
Gii tính
Nam
57,8
Nữ
42,2
2
Nhóm tuổi
≤ 29 tuổi
12,0
30 - 49 tuổi
28,3
50 - 65 tuổi
30,3
> 65 tuổi
29,5
X ± SD (min;max) = 55,0±19,7 (18;93)
HỘI NGHỊ KHOA HỌC ĐIỀU DƯỠNG QUỐC TẾ LẦN THỨ IV - BỆNH VIỆN TRUNG ƯƠNG THÁI NGUYÊN
260
3
Hiểu biết về kiến
thức, hành vi chế
độ dinh dưỡng
Hiểu đầy đủ (kiến thức, thực hành đúng)
18,3
Hiểu một phần (một số kiến thức, thực hành
đúng)
51,8
Không quan tâm/ không biết
29,9
4
Thu nhập bình
quân
Thu nhập thấp (< 1 triệu/người/tháng)
7,6
Thu nhập trung bình (1-5 triệu/người/tháng)
68,5
Thu nhập cao (≥ 5 triệu/người/tháng)
23,9
Tỉ lệ nam giới tham gia nghiên cứu 57,8%; nữ giới 42,2%. Tuổi trung bình của đối tượng
nghiên cứu 55,0±19,7; Tuổi cao nhất 93 tuổi: trong đó nhóm tuổi ≤ 29 tuổi chiếm 12,0%; ba
nhóm tuổi còn lại có tỉ lệ xấp xỉ nhau lần lượt 28,3%; 30,3%; 29,5%.
Bảng 3.2. Tình trạng dinh dưỡng của đối tượng nghiên cứu (n=251)
TT
Đặc điểm
Số lượng (n)
Tỉ lệ (%)
1
TTDD theo
nhân trc học
(BMI)
Thiếu năng lượng trường diễn (CED)
<18.5 kg/m2
82
32,7
Bình thường
18,5-25 kg/m2
154
61,4
Thừa cân- Béo phì
≥ 25 kg/m2
15
5,9
2
TTDD theo
SGA
Không có nguy cơ SDD
SGA-A
124
49,4
Nguy cơ SDD vừa/nhẹ
SGA-B
109
43,4
Nguy cơ SDD nặng
SGA-C
18
7,2
3
Tỉ lệ mỡ
cơ thể
Cao
12
4,8
Trung bình
174
69,3
Thấp
65
25,9
TTDD theo nhân trắc học (BMI): Có
32,7% ĐTNC thiếu năng lượng trường diễn;
5,9% bo phì và 61,4% TTDD bình thường.
TTDD theo SGA: SDD nặng chiếm
7,2%; Nguy cơ SDD vừa 43,4%; Bình
thường chiếm 49,4%.
Tỉ lệ mỡ cơ thể ở mức cao 4,8%; mức
trung bình 69,3%; mức thấp 25,9%.
3.2. Một số yếu tố liên quan đến tình
trạng dinh dưỡng của đối tượng nghiên
cứu
TẠP CHÍ Y HỌC VIỆT NAM TẬP 543 - THÁNG 10 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
261
Bảng 3.3. Mối tương quan giữa hiểu biết về chế độ ăn và mức thay đổi cân nặng ở đối
tượng nghiên cứu (n=251)
Mức độ hiểu chế độ ăn
Thay đổi cân nặng
Hiểu đầy
đủ (n=46)
Hiểu một
phần (n=129)
Không quan
tâm/không
biết (n=76)
Tổng
(n=251)
p
Nhẹ <5%
41(89,1)
80(62,0)
3(3,9)
124(49,4)
0,000
Vừa 5%-10%
3(6,5)
46(35,7)
60(78,9)
109(43,4)
Nặng ≥ 10%
2(4,3)
3(2,3)
13(17,1)
18(7,2)
Có mối liên quan về sự hiểu biết thực hành chế độ dinh dưỡng với sự giảm cân không
mong muốn và tình trạng dinh dưỡng của người bệnh với p< 0,001.
Bảng 3.4. Thu nhp bình quân và tình trạng dinh dưỡng (BMI)
TTDD
Thu nhập
CED
<18,5 kg/m2
Bình thưng
18,5-25 kg/m2
Thừa cân/ béo phì
≥ 25 kg/m2
Tổng
p
Thu nhập thấp
7(36,8)
9(47,4)
3(15,8)
19(7,6)
0,023
Thu nhập trung bình
64(37,2)
100(58,1)
8(4,7)
172(68,5)
Thu nhập cao
11(18,3)
45(75,0)
4(6,7)
60(23,9)
Tổng
82(32,7)
154(61,4)
15(6,0)
251(100)
Có mối liên quan giữa tình trạng dinh dưỡng (BMI) và bình quân thu nhập của đối tượng
nghiên cứu. Tỉ lệ suy dinh dưỡng trên đối tượng thu nhập thấp (36,8%), thu nhập trung bình
(37,2%) cao hơn đối tượng có thu nhập cao (18,3%) có ý nghĩa thống kê (p=0,023).
Bảng 3.5. Mối liên quan giữa học vn và SGA của đối tượng nghiên cứu
SGA
Trình độ học vấn
SGA-A
(n=124)
SGA-B
(n=109)
SGA-C
(n=18)
Tổng
(n=251)
p
Tiểu học
15(42,9)
13(37,1)
7(20,0)
35(13,9)
0,021
THCS
57(44,5)
62(48,4)
9(7,0)
128(50,9)
THPT
32(56,1)
24(42,1)
1(1,8)
57(22,7)
Trung cấp
11(78,6)
3(21,4)
0
14(5,6)
CĐ/ĐH/SĐH
9(52,9)
7(41,2)
1(5,9)
17(6,9)
* SGA-A: Không c nguy cơ, SGA-B: Nguy cơ vừa/nhẹ , SGA-C: Nguy cơ nặng
Có mối liên quan giữa tình trạng dinh dưỡng (SGA) và trình độ học vấn của ĐTNC.
ĐTNC có trình độ học vấn càng cao nguy cơ suy dinh dưỡng càng thấp có ý nghĩa thống kê
(p=0,021).
Bảng 3.6. Mối liên quan của albumin vi tình trạng dinh dưỡng
Albumin/máu
TTDD theo SGA
p
SGA-A (n=124)
SGA-B (n=109)
SGA-C (n=18)
≥ 32 g/l (n= 82)
111(65,7)
57(33,7)
1(0,6)
0,000
< 32 g/l (n= 169)
13(15,9)
52(63,4)
17(20,7)
Tổng
124(49,4)
109(43,4)
18(7,2)
* SGA-A: Không c nguy cơ, SGA-B: Nguy cơ vừa/nhẹ , SGA-C: Nguy cơ nặng