
143
TỪĐỔIMỚISÁNGTẠOĐẾNCHUYỂNĐỔISỐ:
DOANHNGHIỆPLÀHẠTNHÂNPHÁTTRIỂNBỀNVỮNG
ĐặngXuânTrường
Email:truongdx@hachi.com.vn
Ngàytòasoạnnhậnđượcbàibáo:30/09/2025
Ngàyphảnbiệnđánhgiá:30/10/2025
Ngàybàibáođượcduyệtđăng:17/11/2025
DOI:10.59266/houjs.2025.939
Tómtắt:TrongbốicảnhCáchmạngcôngnghiệp4.0vàchuyểnđổisốtoàncầu,bài
viếtnàyphântíchvaitròtrungtâmcủadoanhnghiệptrongtiếntrìnhđổimớisángtạohướng
tớipháttriểnbềnvững.Khácvớicácnghiêncứutrướcchủyếutậptrungvàochínhsách
hoặccôngnghệ,côngtrìnhnàytiếpcậntừgócnhìndoanhnghiệpnhưhạtnhânkếtnốitri
thức,côngnghệvàthịtrường,quađólàmrõcơchếdoanhnghiệpchuyểnhóatrithứcthành
giátrịkinhtế.Phươngphápnghiêncứuđịnhtínhđượcsửdụngthôngquaphântíchnội
dungcáctàiliệuthứcấpcóchọnlọc,kếthợptổnghợplýthuyếtvàđốichiếuthựctiễnViệt
Nam.Kếtquảchothấydoanhnghiệpgiữvaitròdẫndắttrongbakhíacạnh:(1)chuyểnhóa
trithứcvàđổimớisảnphẩm,(2)thúcđẩychuyểnđổisốtrongquảntrịvàvậnhành,(3)kiến
tạohệsinhtháihợptácvớiviện,trườngvànhàđầutư.Trườnghợpđiểnhìnhchươngtrình
SMEdxchứngminhhiệuquảcủaviệcsốhóaquytrìnhgiúpdoanhnghiệpnhỏvàvừanâng
caonăngsuất,mởrộngthịtrườngvàlantỏađổimới.Nghiêncứuđềxuấthoànthiệnthểchế,
đầutưhạtầngsố,đàotạokỹnăngsốvàkhuyếnkhíchhợptácđachiềunhằmcủngcốnăng
lựccạnhtranhvàpháttriểnbềnvững.
Từkhoá:doanhnghiệp,đổimớisángtạo,chuyểnđổisố,pháttriểnbềnvững,kinhtếsố,
SMEdx
1CôngtycổphầncôngnghệcaoHachiViệtNam,NCSĐạihọcPhenikaa
I.Đặtvấnđề
TrongbốicảnhtoàncầuhóavàCách
mạngcôngnghiệplầnthứtư(CMCN4.0),
đổimớisángtạovàchuyểnđổisốđãtrở
thành xu thế tất yếu của pháttriển kinh
tế - xã hội. Đổi mới sángtạo khôngchỉ
thểhiệnởviệctạorasảnphẩmhaydịch
vụmới,màcònbaohàmcáccảitiếntrong
quytrình,môhìnhkinhdoanhvàphương
thức quản trị nhằm nâng cao năngsuất,
hiệu quả và năng lực cạnhtranh. Trong
khi đó, chuyển đổi số được hiểu là quá
trìnhứngdụngcôngnghệsốvàomọilĩnh
vựchoạtđộngcủatổchức,hướngtớithay
đổicănbảncáchthứcdoanhnghiệpvận
hànhvàtạoragiátrịmớichokháchhàng

144
vàcộngđồng.Haiquátrìnhnàyđangdiễn
ra song hành, tác động sâu sắc đến cấu
trúcvàđộnglựcpháttriểncủanềnkinh
tếtoàncầu.
Doanh nghiệp đóng vai trò trung
tâmtrongtiếntrìnhđó.Làhạtnhâncủa
nềnkinhtế,doanhnghiệpkhôngchỉtạora
củacảivậtchất,việclàmvàthunhập,mà
cònlàtácnhântrựctiếptriểnkhaiđổimới
sángtạovàchuyểnđổisố.Thựctiễnquốc
tếchothấynhữngnềnkinhtếcókhuvực
doanhnghiệpnăngđộng,sángtạovàsố
hóamạnhthườngđạttốcđộtăngtrưởng
caovàkhảnăngthíchứngtốttrướcbiến
động.TạiViệtNam,quátrìnhchuyểnđổi
số quốc gia và chiến lược phát triển hệ
sinhthái đổi mới sáng tạo đềuxác định
doanhnghiệplàlựclượngtiênphongvà
nhân tố quyết định thànhcông của mục
tiêupháttriểnbềnvững.Tuynhiên,bên
cạnhnhữngcơhộimởratừthịtrườngsố
và các chính sách hỗ trợ, doanh nghiệp
Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều
tháchthứcnhưhạnchếvềnguồnlựctài
chính,thiếuhụtnhânlựcsố,ràocảnthể
chếvàhạtầngcôngnghệchưađồngbộ.
Mặc dù đã có nhiều công trình
nghiên cứu trong vàngoài nướcđề cập
đếnđổimớisángtạo,chuyểnđổisốvà
pháttriểnbềnvững,phầnlớncácnghiên
cứu này tậptrungtừ gócđộ chínhsách
hoặccôngnghệ,trongkhivaitròtrung
tâmcủadoanhnghiệpnhưchủthểkiến
tạo và lan tỏa đổi mới vẫn chưa được
phântíchmộtcáchhệthống.Ngoàira,đa
sốcôngtrìnhchỉxemxétriênglẻđổimới
sángtạohoặcchuyểnđổisố,chưalàmrõ
mốiquanhệnộitạivàsựbổtrợgiữahai
tiến trình này trong bối cảnh phát triển
bềnvững.Chínhsựthiếuhụtvềgócnhìn
tíchhợpnàytạonênkhoảngtrốngtrong
nghiêncứuhiệnnay.
Xuất phát từ khoảng trống đó, bài
báonàyhướngđếnphântíchvaitròcủa
doanhnghiệpnhưhạtnhântrongtiếntrình
từ đổi mớisáng tạo đến chuyểnđổi số,
quađólàmsángtỏcơchếdoanhnghiệp
chuyển hóatrithứcthànhgiá trịkinhtế
vàđónggópvàomụctiêupháttriểnbền
vữngcủaquốcgia.Nghiêncứuđồngthời
đề xuất một sốhàm ý chính sáchnhằm
tăngcườngnănglựccạnhtranh,thúcđẩy
đầutưcôngnghệ,pháttriểnnguồnnhân
lựcsốvàmởrộnghợptáctronghệsinh
tháiđổimớisángtạotạiViệtNam.
II.Cơsởlýthuyết
Khái niệm đổi mới sáng tạo: Đổi
mới sáng tạo (innovation) được định
nghĩatheoOECD(2005)làviệctriểnkhai
một sản phẩm (hàng hóa hoặc dịch vụ)
mớihoặcđượccảitiếnđángkể,mộtquy
trình, một phương pháp marketing hay
mộtphươngpháptổchứcmớitrongthực
tiễnkinhdoanh,tổchứcnơilàmviệchoặc
quanhệđốingoại.Đổimớisángtạokhông
chỉgắnliềnvớiphátminhcôngnghệmà
còn bao gồm cả cải tiến mô hình kinh
doanh,quảntrị,vàvănhóadoanhnghiệp.
Nhờ đổi mới sáng tạo, doanh nghiệp có
thểgiatănggiátrị,cảithiệnnănglựccạnh
tranh,đồngthờimởrộngcơhộitiếpcận
thịtrường.
Khái niệm của chuyển đổi số:
Chuyển đổi số (digital transformation)
đượchiểulàquátrìnhtíchhợpcôngnghệ
kỹthuậtsốvàomọilĩnhvựchoạtđộng,
làm thay đổi căn bản cách thức doanh
nghiệpvậnhànhvàcungcấpgiátrịcho
khách hàng (Westerman et al., 2011).
Chuyểnđổisốkhôngchỉđơnthuầnlàsố
hóa dữ liệu, mà còn liên quan đến việc
thayđổimôhìnhquảntrị,chiếnlượckinh
doanhvàvănhóatổchức.Đâylàmộtquá
trìnhliêntục,đòihỏisựcamkếtmạnhmẽ

145
từlãnhđạodoanhnghiệpvàsựthamgia
tíchcựccủatoànbộnhânviên.
Pháttriểnbềnvững(sustainability):
đượcxemlàmụctiêucuốicùngcủaquá
trìnhđổimớivàchuyểnđổisố,trongđó
doanh nghiệpvừa làngười tạoragiátrị
kinh tế, vừa chịu trách nhiệm xãhội và
bảovệmôitrường.Theomôhình“Triple
Bottom Line” (Elkington, 1997), phát
triểnbềnvữngđượcđolườngquabatrụ
cột:kinhtế-xãhội-môitrường.Doanh
nghiệp khi áp dụngđổimới sángtạovà
chuyểnđổisốthànhcôngsẽnângcaohiệu
quảsửdụngtàinguyên,minhbạchthông
tin,giảmphátthảivàtốiưuvậnhành,qua
đógópphầnvàomụctiêupháttriểnbền
vữngquốcgia.
Hình1.ConceptualFramework
Nguồn:(Tácgiả2025)
Tổnghợptừcáclýthuyếtnêutrên,
cóthểhìnhthànhchuỗilogicInnovation
→DigitalTransformation→Sustainable
Development.Trongđó,đổimớisángtạo
đóngvaitrònềntảng,tạoracácýtưởng,
trithứcvàmôhìnhkinhdoanhmới,giúp
doanh nghiệp hình thành năng lực cạnh
tranh và thích ứng với thay đổi của thị
trường. Chuyển đổi số là công cụ hiện
thựchóađổimớisángtạothôngquaviệc
tích hợp công nghệ và dữ liệu vào mọi
hoạtđộng,từquảntrị,sảnxuấtđếnchăm
sóc khách hàng. Kết quả cuối cùng của
tiếntrìnhnàylàpháttriểnbềnvững,thể
hiệnquahiệuquảkinhtế,tráchnhiệmxã
hộivàbảovệmôitrường-batrụcộtcủa
môhình“TripleBottomLine”.
Trong mối quan hệ đó, doanh
nghiệp giữvai tròtrunggianvàlan tỏa,
lànơichuyểnhóatrithứcđổimớithành
ứng dụng công nghệ thực tế, đồng thời
vậndụngchuyểnđổisốđểtốiưuhóahoạt
độngquảntrị,nângcaohiệuquảvàcủng
cốtráchnhiệmxãhội.Khôngchỉdừnglại
ởphạmvinộibộ,doanhnghiệpcònlàhạt
nhânkiếntạohệsinhtháihợptác,kếtnối
viện nghiên cứu, trường đại học và nhà
đầu tư,qua đókhuếch tánđổi mớisáng
tạoratoànbộnềnkinhtế.Chuỗiliênkết
nàykhẳngđịnhdoanhnghiệpkhôngchỉlà
chủthểhưởnglợitừđổimớisángtạovà
chuyểnđổisố,màcònlàtácnhândẫndắt
tiếntrìnhhướngtớipháttriểnbềnvữngở
cấpđộquốcgia.
III.Phươngphápnghiêncứu
Nghiên cứu này sử dụng phương
phápđịnhtínhvớicáchtiếpcậnphântích
nội dung nhằm tổng hợp và làm rõ vai
tròcủadoanhnghiệptrongtiếntrìnhđổi
mới sáng tạo và chuyển đổi số. Phương
phápđịnhtínhchophéptácgiảkhôngchỉ
kháiquátlýthuyếtmàcònphântíchsâu
cácđặcđiểm,hiệntượngvàmốiquanhệ
trongbốicảnhkinhtế-xãhộiViệtNam.
Đâylàcáchtiếpcậnphùhợpvớimụctiêu
nghiêncứukhihướngđếnviệclàmrõbản
chấtvàhàmýchínhsách,thayvìđolường
vàkiểmđịnhbằngsốliệuthựcnghiệm.
Tiêuchílựachọnnguồndữliệuchủ
yếuđượckhaitháctừcáctàiliệuthứcấp
cóđộtincậycao,baogồmcôngtrìnhkhoa
họctrongvàngoàinướcđãcôngbốtrên
tạpchí,kỷyếuhộithảo,luậnánvàsách
chuyên khảo. Ngoài ra, nghiên cứu còn
thamkhảo các báo cáo thườngniên của
Chínhphủ,BộKhoahọcvàCôngnghệ,
Bộ Thông tin và Truyền thông, Phòng

146
Thương mại và Công nghiệp Việt Nam
(VCCI),cũngnhưdữliệuthốngkêquốc
giavàcácbáocáotừnhữngtổchứcquốc
tếnhưOECD,WorldBankhayUNCTAD.
Tiêuchílựachọncụthểgồm:
•Cóliênquantrựctiếpđếncácchủ
đềinnovation,digitaltransformationhoặc
sustainabilitytrongbốicảnhdoanhnghiệp.
•Đượccôngbốbởicơquan,tổchức
hoặctạpchíhọcthuậtuytín.
•Cung cấp dữ liệu, mô hình hoặc
bằngchứngthựctiễncóthểtríchxuất,đối
chiếuvàsosánh.
•Ưutiêncáccôngtrìnhcónộidung
tíchhợpgiữađổimớisángtạovàchuyển
đổisốtrongpháttriểnbềnvững.
Bảng1.Quytrìnhphântíchnộidungtrongnghiêncứu
Bước Môtảhoạtđộng Kếtquảđầura
1Xácđịnhmụctiêuvàphạmvinghiêncứu Xâydựngcâuhỏinghiêncứuvàkhungchủđề
2Thuthậptàiliệuthứcấptheotiêuchílựa
chọn Tậphợpdữliệucóliênquan,đángtincậy
3
Mãhoánộidungtheonhómchủđề
chính(innovation,digitaltransformation,
sustainbility)
Bộmãvàhệthốngkháiniệmchuẩnhoá
4 Phântích,đốichiếuvàtổnghợpnộidung Nhậndiệncácmốiquanhệvàhìnhthànhkhung
lýthuyết
5Trìnhbàykếtquảvàđềxuấthàmýchính
sách Môhìnhkhungphântíchvàkếtluậnnghiêncứu
Nguồn:(Tácgiả2025)
Trongquátrìnhxửlýdữliệu,nghiên
cứuáp dụngphươngphápphântíchnội
dung(contentanalysis)đểtổnghợpvàhệ
thốnghóathôngtin.Cáctàiliệuđượcđọc,
mãhóavàphânloạitheonhữngnhómchủ
đề chính, từkhunglý thuyết vềđổimới
sángtạovàchuyểnđổisố,đếnvaitròcủa
doanhnghiệp,cácyếutốtácđộng,cũng
nhưbàihọckinhnghiệmvàhàmýchính
sách. Song song với đó, phương pháp
phântích-tổnghợpđượcvậndụngđểkết
nốicácluậnđiểmrờirạcthànhmộtkhung
kháiniệmlogic.Sựđốichiếuvàsosánh
giữacácnghiêncứutrongnướcvàquốc
tếgiúplàmnổibậtđặcthùcủabốicảnh
ViệtNam.Dogiớihạnvềthờilượngcủa
một bài báo khoa học, nghiên cứu chưa
tiếnhànhkhảosátđịnhlượnghoặcphỏng
vấnsâuđểkiểmchứnggiảthuyết.Vìvậy,
kếtquảchủyếudừnglạiởmứcđộmôtả
và khái quát, qua đógợi mở hướngcho
cácnghiên cứutiếptheocóthểápdụng
phương pháp hỗn hợp hoặc định lượng
nhằmđolườngvàlượnghóatácđộngcủa
từngyếutố.
IV.Kếtquảnghiêncứuvàthảoluận
4.1. Vai trò trung tâm của doanh
nghiệptrongđổimớisángtạovàchuyển
đổisố
Trongtiếntrìnhđổimớisángtạovà
chuyểnđổisố,doanhnghiệpgiữvịtríhạt
nhânbởiđâylànơitậptrungcácnguồn
lựcvề vốn, công nghệ, nhân lựcvà khả
năngtổchứcsảnxuất-kinhdoanh.Kết
quảnghiêncứuđịnhtínhtừphântíchtài
liệu và tổng hợp ý kiến chuyên gia cho
thấy,doanhnghiệpkhôngchỉlàđốitượng
thụ hưởng chính sách đổi mới sáng tạo,
màcònlàchủthểkiếntạohệsinhtháiđổi
mới.Cụthể,doanhnghiệpcóvaitròthen
chốttrênbaphươngdiện:

147
Thứ nhất, doanh nghiệp là trung
tâmchuyểnhóatrithứcthànhgiátrịkinh
tế. Các nghiên cứu về kinh tế đổi mới
(Schumpeter, 1942; OECD, 2019) đều
khẳng định rằng doanh nghiệp chính là
“động cơ” biến các ý tưởng công nghệ,
sángchếvàkếtquảnghiêncứuthànhsản
phẩm,dịchvụthươngmạihóa.Chẳnghạn,
khảosátcủaBộKhoahọcvàCôngnghệ
(2022)cho thấy hơn 65% bằngsáng chế
nộisinhđượckhaithácthươngmạithông
quahoạtđộngcủadoanhnghiệptưnhân.
Thứ hai, doanh nghiệp dẫn dắt
chuyển đổi số thông qua áp dụng công
nghệsốvàosảnxuấtvàquảntrị.TheoBáo
cáo Chỉ số chuyển đổi số doanh nghiệp
(SMEdx,BộTT&TT,2023),gần62.000
doanhnghiệpnhỏvàvừađãtrựctiếptriển
khaicácnềntảngsố,từđógiúptăngnăng
suấtlaođộngvàmởrộngthịtrườngtiêu
thụ.Điềunàychứngminhdoanhnghiệp
khôngchỉlà“ngườidùngcôngnghệ”mà
cònlàtácnhânlantỏađổimớisốtớitoàn
bộnềnkinhtế.
Thứ ba, doanh nghiệp tạo lập hệ
sinh thái hợp tác và thúcđẩy phát triển
bềnvững.Cácdoanhnghiệp,đặcbiệtlà
startupđổimớisángtạo,thườngchủđộng
kết nối với viện nghiên cứu, trường đại
họcvànhàđầutưđểhìnhthànhcácmô
hình“tamgiáchợptác”(TripleHelix).Ví
dụ,trongchươngtrìnhquốcgiahỗtrợhệ
sinhtháikhởinghiệp(ISEV2016-2025),
hơn3.000startupđượchìnhthànhvớisự
thamgiađồnghànhcủadoanhnghiệplớn,
quỹđầutưmạohiểmvàtổchứcđàotạo.
Hình2.Độnglựcthúcđẩydoanhnghiệpchuyểnđổisố
Nguồn:(Tácgiả2025)
Từ những dẫn chứng trên, có thể
thấydoanhnghiệpvừalàtrungtâmtriển
khaicácgiảiphápđổimớisángtạo,vừalà
độnglựclantỏachuyểnđổisốtớicáckhu
vựckhác của nềnkinhtế - xã hội.Điều
này khẳng định nhận định rằng doanh
nghiệpchínhlà“hạtnhânpháttriểnbền
vững”trongtiếntrìnhđổimớisángtạovà
chuyểnđổisốtạiViệtNam.
4.2. Doanh nghiệp như động lực
thúcđẩy hệsinh tháiđổi mới sángtạo
quốcgia
Doanhnghiệpkhôngchỉgiữvaitrò
trungtâmtrongquátrìnhchuyểnhóatri
thứcthànhgiátrịkinhtế,màcònlàđộng
lựcquantrọnghìnhthànhvàpháttriểnhệ
sinhtháiđổimớisángtạoquốcgia.Nghiên
cứuđịnhtínhtừphântíchbáocáocủaBộ

