0
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP SOCRATES ĐỂ XÂY DỰNG
HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỌC - HIỂU TRUYỆN NGẮN
“CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA” CỦA NGUYỄN MINH CHÂU
NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH
LĨNH VỰC: NGỮ VĂN
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƢỜNG THPT PHAN THÚC TRỰC
===== =====
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP SOCRATES ĐỂ XÂY DỰNG
HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỌC - HIỂU TRUYỆN NGẮN
“CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA” CỦA NGUYỄN MINH CHÂU
NHẰM PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH
LĨNH VỰC: NGỮ VĂN
Tên tác giả: Phan Thị Thơm
Tổ chuyên môn: Văn - Ngoại ngữ
Năm thực hiện: 2022
Số điện thoại: 0368627199
NĂM HỌC: 2021 - 2022
MỤC LỤC
Trang
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 1
I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI ........................................................................................... 1
II. MỤC ĐÍCH VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................ 2
III. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .................................................... 3
IV. CẤU TRÚC CỦA SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM ............................................ 3
1. Cơ sở lí luận ....................................................................................................... 3
2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................... 3
3. Đề xuất giải pháp “Vận dụng phƣơng pháp Socratic để xây dựng hệ thống
câu hỏi Đọc - hiểu truyện ngắn “Chiếc thuyền ngoài xa„ của Nguyễn Minh
Châu nhằm phát triển tƣ duy phản biện cho HS .................................................... 4
4. Thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................................ 4
PHẦN II. NỘI DUNG ............................................................................................. 5
I. CƠ SỞ LÍ LUẬN ................................................................................................... 5
1. Tìm hiểu vài nét về triết gia Hi Lạp cổ đại Socrats và phƣơng pháp Socrates ............. 5
1.1. Vài nét về triết gia Hi Lạp cổ đại Socrats .................................................... 5
1.2. Phƣơng pháp Socrates .................................................................................. 5
1.3. Tầm quan trọng của việc sử dụng phƣơng pháp Socrates ........................... 6
1.4. Cách sử dụng phƣơng pháp Socrates trong lớp học .................................... 6
1.5. Các loại câu hỏi Socrates ............................................................................. 7
2. Tƣ duy phản biện và tầm quan trọng của tƣ duy phản biện với đời sống
con ngƣời ................................................................................................................ 8
2.1. Tƣ duy phản biện ......................................................................................... 8
2.2. Tầm quan trọng của tƣ duy phản biện ......................................................... 9
2.3. Đặc điểm của ngƣời có tƣ duy phản biện .................................................. 10
2.4. Cách rèn luyện kỹ năng tƣ duy phản biện ................................................. 10
3. Mối quan hệ giữa phƣơng pháp Socrates và tƣ duy phản biện ........................ 11
4. Sự cần thiết phải vận dụng phƣơng pháp Socrates để xây dựng hệ thống
câu hỏi đọc hiểu trong dạy - học tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của
Nguyễn Minh Châu để phát triển tƣ duy phản biện cho HS ................................ 11
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN .......................................................................................... 12
1. Khảo sát thực trạng về hệ thống câu hỏi trong giáo án giảng dạy trên
1
mạng Internet và các SKKN liên quan đến tiết Đọc - hiểu văn bản “Chiếc
thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu (chƣơng trình Ngữ văn 12 cơ bản) ... 12
1.1. Thực trạng xây dựng câu hỏi đọc - hiểu “Chiếc thuyền ngoài xa”
(Nguyễn Minh Châu) trong các giáo án giảng dạy trên mạng Internet hiện nay .... 12
1.2. Thực trạng xây dựng câu hỏi khi đọc - hiểu “Chiếc thuyền ngoài xa”
(Nguyễn Minh Châu) trong các SKKN: ........................................................... 14
2. Khảo sát thực trạng về sử dụng hệ thống câu hỏi Đọc - hiểu văn bản
“Chiếc thuyền ngoài xa” (Nguyễn Minh Châu) của các GV trong tổ chuyên
môn khi giảng dạy trên lớp .................................................................................. 15
3. Khảo sát thực trạng về ngƣời học trong vấn đề đặt câu hỏi và trả lời câu
hỏi khi đọc - hiểu “Chiếc thuyền ngoài xa”của Nguyễn Minh Châu .................. 15
III. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP: VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP SOCRATES ĐỂ
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI ĐỌC - HIỂU TRUYỆN NGẮN
“CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA„ CỦA NGUYỄN MINH CHÂU NHẰM
PHÁT TRIỂN TƢ DUY PHẢN BIỆN CHO HỌC SINH ...................................... 16
1. Xây dựng hệ thống câu hỏi đối thoại Socrates (dùng trên lớp) ....................... 16
1.1. Xây dựng hệ thống câu hỏi đối thoại Socrates (dùng trên lớp) ................. 17
1.2. Hƣớng dẫn HS xây dựng hệ thống câu hỏi đối thoại (dùng trên lớp,
đối thoại giữa HS - HS) .................................................................................... 22
2. Xây dựng hệ thống câu hỏi Socrates cho nhóm HS thảo luận, tranh luận,
tranh biện ............................................................................................................. 23
3. Hệ thống câu hỏi Socrates cho cá nhân HS tự truy vấn ................................... 28
IV. THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM ............................................................................ 30
PHẦN III. KẾT LUẬN ......................................................................................... 47
1. Những ƣu điểm của việc vận dụng phƣơng pháp hỏi Socrates để xây dựng
hệ thống câu hỏi đọc - hiểu trong dạy - học “Chiếc thuyền ngoài xa”
(Nguyễn Minh Châu) ........................................................................................... 47
2. Những điều cần lƣu ý khi vận dụng phƣơng pháp hỏi Socrates để xây
dựng hệ thống câu hỏi đọc - hiểu tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa”
(Nguyễn Minh Châu) ........................................................................................... 47
3. Kiến nghị, đề xuất ............................................................................................ 47
4. Lời kết .............................................................................................................. 47
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 49
PHỤ LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT
Từ viết tắt
Viết đầy đủ
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
SGK
Sách giáo khoa
SKKN
Sáng kiến kinh nghiệm
THPT
Trung học phổ thông