ISSN: 2615-9686 Hong Bang International University Journal of Science
140
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng – Số Đặc biệt: Hội nghị Khoa học Tuổi trẻ Lần thứ 1 - 5/2024
DOI: https://doi.org/10.59294/HIUJS.KHTT.2024.017
XÁC ĐỊNH BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG THAI KỲ BẰNG NGHIỆM PHÁP
DUNG NẠP GLUCOSE ĐƯỜNG UỐNG (OGTT) Ở THAI PHỤ KHÁM THAI
TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA ĐỒNG NAI
Huỳnh Thị Minh Thư, Nguyễn Thị Phương Tuyền và Bi Quang Trường
Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai
TÓM TẮT
Đặt vn đề: Đái tháo đường thai kỳ (ĐTĐTK) là mt rối loạn chuyển hóa có xu hướng ngày càng nhiều
tại Việt Nam. Chẩn đoán sớm và quản lý tốt tình trạng đường huyết giúp cải thiện kết cục thai kỳ. Mục
tiêu: Khảo sát giá tr về đ đúng và đ chính xác ca xét nghiệm glucose trên hệ thống máy Beckman
Coulter AU5800, xác đnh tỷ lệ đái tháo đường thai kỳ và mt số yếu tố liên quan tới ĐTĐTK ở thai
phụ khám thai tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai. Phương pháp nghiên cu:Tại Bệnh viện Đa khoa Đồng
Nai, từ tháng 6/2023 đến tháng 11/2023, chúng tôi đã nghiên cu cắt ngang tt cả các thai phụ có tui
thai từ 24 - 28 tun. Các thai phụ được làm nghiệm pháp dung nạp 75g glucose - 2 giờ theo tiêu chuẩn
ca ADA (2022). Kết quả: 251 thai phụ tham gia nghiên cu, tỷ lệ ĐTĐTK là 27.9% (KTC 95%: 22.4
- 33.9). Các yếu tố đc lập liên quan với đái tháo đường thai kỳ: Sản phụ ≥ 35 tui tăng nguy cơ ĐTĐTK
với OR = 4.16 (KTC 95% [1.54 - 1.23]; p = 0.005); tiền căn bản thân ĐTĐTK làm tăng nguy cơ
ĐTĐTK với OR = 6.45 (KTC 95% [1.90 - 21.82]; p = 0.03), tiền căn sinh con to > 4,000g làm tăng
nguy cơ ĐTĐTK với OR = 3.74 (KTC 95% [3.04 - 4.6]; p = 0.01). Xác đnh đ chính xác và đ đúng
ca xét nghiệm glucose đều đạt theo tiêu chuẩn chp nhận. Kết luận: Đái tháo đường thai kỳ là bệnh
lý có thể chẩn đoán sớm thông qua xét nghiệm tm soát dung nạp glucose đường uống, giúp xử lý và
can thiệp có hiệu quả, giảm thiểu nguy cơ cho mẹ và thai nhi.
Từ khóa: đái tháo đường thai kỳ, nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống, glucose
IDENTIFICATION OF GESTATIONAL DIABETES MELLITUS USING
ORAL GLUCOSE TOLERANCE TEST (OGTT) IN PREGNANT WOMEN
AT DONG NAI GENERAL HOSPITAL
Huynh Thi Minh Thu, Nguyen Thi Phuong Tuyen and Bui Quang Truong
ABSTRACT
Background: Gestational Diabetes Mellitus (GDM) is a metabolic disorder that tends to increase
over time in Vietnam. Early diagnosis and good management will improve pregnancy outcomes.
Objective: To investigate the Trueness and Precision of Glucose testing using the Hexokinase method
on the Beckman Coulter AU5800 system, to determine the prevalence of gestational diabetes mellitus
at Dong Nai General Hospital and other parameters involved. Methodology: At Dong Nai General
Hospital, during the period from June 2023 to November 2023, we did a cross-sectional study of all
pregnant women in 24-28 weeks. Pregnant women are tested 75 grams of glucose tolerance test - 2
hours according to diagnostic criteria of American Diabetes Association 2022. Results: 251
pregnant women participated in the study, the prevalence of GDM at Dong Nai General Hospital is
27.9% (CI 95% [22.4 - 33.9]). Independent factors related to ricks of GDM were: Age ≥ 35 years
old with OR = 4.16 (CI 95% [1.54 - 11.23]; p = 0.005); history of GDM (OR = 6.45; CI 95%[1.90
Tác giả liên hệ: CN. Hunh Th Minh Thư, Email: htminhthu2011@gmail.com
(Ngày nhận bài: 10/03/2024; Ngày nhận bản sửa: 10/4/2024; Ngày duyệt đăng: 20/4/2024)
Hong Bang International University Journal of Science ISSN: 2615-9686
141
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng – Số Đặc biệt: Hội nghị Khoa học Tuổi trẻ Lần thứ 1 - 5/2024
- 21.82]; p = 0.03), a history of macrosomic birth > 4,000g (OR = 3.74; CI 95% [3.04 - 4.6]; p =
0.01). Determind the trueness and precision of the Glucose test were acceptable. Conclusion: With
the help of oral glucose intolerance test, Gestational diabetes can be early diagnosed, from which
health providers make effective management plans to reduce the risks of mothers and fetus.
Keywords: gestational diabetes, oral glucose tolerance test, glucose
1. ĐẶT VẤN ĐỀ
Đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh mang tính chất xã hi, trong những năm gn đây đang c xu hưng
tăng lên rõ rệt, chiếm tỷ lệ khá cao ti các nưc phát trin. Cùng vi sự gia tăng của ĐTĐ, đái tháo
đường thai k (ĐTĐTK) cng không ngng gia tăng. Đái tháo đường thai k được đnh nghĩa là
những trường hợp được phát hiện đường huyết cao ln đu tiên trong thời gian mang thai, không loi
tr khả năng b ĐTĐ t trưc mà chưa được chn đoán. Theo đnh nghĩa của T chức Y tế thế gii
(WHO), ĐTĐTK “là tnh trng rối lon dung np glucose bất k mức đ nào, khi phát hoặc được
phát hiện ln đu tiên trong lúc mang thai”. Đái tháo đường thai k là mt mối quan tâm sức khỏe
đáng k và ngày càng tăng nhiu nơi trên thế gii. Mt số qun th đặc biệt dễ b phát trin tình
trng này do các yếu tố di truyn, xã hi và môi trường. Đái tháo đường thai k đ li hậu quả nghiêm
trng, lâu dài cho cả mẹ và bé, bao gồm nguy cơ bo ph, hi chứng chuyn hóa và bệnh tiu đường
sau này trong đời. Phát hiện và can thiệp sm có th cải thiện đáng k kết quả cho phụ nữ mắc bệnh
này và thai nhi. Ngày nay, ĐTĐTK đang c chiu hưng gia tăng do chế đ dinh dưỡng, sinh hot,
sự gia tăng tỷ lệ bo ph, ĐTĐ tup 2 người tr và đ kháng insulin trong hi chứng buồng trứng
đa nang. Ưc tính có khoảng 5% phụ nữ mang thai b bệnh ĐTĐ thai k và thường gặp sau 3 tháng
giữa của thai k. Đái tháo đường thai k thường xuất hiện vào khoảng sau tun thứ 24 của thai k,
khi rau thai bắt đu sản xuất mt lượng ln các hormone gây kháng insulin. ĐTĐTK nếu không được
chn đoán và điu tr sẽ gây nhiu tai biến cho cả mẹ và con. V pha mẹ, ĐTĐ gây nhiu biến chứng
tim mch, là nguy cơ ln v bệnh tật và tử vong trong suốt quá trnh mang thai. Nhiễm toan ceton
thường xảy ra vào 6 tháng cuối của thai k c th dẫn đến tử vong mẹ, chết thai cng như tử vong
chu sinh. V pha thai, ĐTĐ c th dẫn đến những d tật ln ảnh hưng đến tương lai của tr, như tn
thương ống thn kinh, d tật tim, đ kh do thai to, đa ối, sinh non, thai km phát trin… Mt số
nguy cơ khác cho thai nhi c th gặp do tăng insulin như: hi chứng suy hô hấp, h glucose huyết,
tăng billirubin máu, h calci máu, km ăn; khi tr ln hơn sẽ c nguy cơ bo ph và ĐTĐ tup 2.
Khoảng 30 - 50% phụ nữ mắc ĐTĐTK sẽ tái phát mắc ĐTĐTK  ln mang thai tiếp theo, 20 - 50%
bà mẹ mắc ĐTĐTK sẽ chuyn thành ĐTĐ tup 2trong 5 - 10 năm sau khi sinh, nguy cơ mắc ĐTĐ
tup 2 tăng 7.4 ln. Theo khuyến cáo của Hi ngh Quốc tế ln thứ 4 v ĐTĐTK, những phụ nữ có
nguy cơ cao cn được xét nghiệm sàng lc ĐTĐTK trong ln khám thai đu tiên. Việt Nam là nưc
nm trong vùng có tn suất cao mắc ĐTĐTK. Các khuyến cáo trong nưc và quốc tế đu cho rng
việc tm soát ĐTĐTK  tun 24 đến tun 28 của thai k c nghĩa rất ln trong chn đoán cng như
điu tr ĐTĐTK, mang li kết quả thai k tốt hơn cho cả sản phụ và tr sơ sinh [1, 2].
Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai hiện nay là bệnh viện tuyến tnh hng I vi quy mô 820 giường kế
hoch, được đu tư cơ s vật chất kỹ thuật hiện đi không ch phục vụ người bệnh khu vực Thành
phố Biên Hòa, mà người bệnh t các huyện trong tnh và các khu vực lân cận cng đến khám và điu
tr. Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai mỗi ngày trung bình tiếp trên 200 lượt thai phụ đến khám, đ tiến
hành tm soát ĐTĐTK bng nghiệm pháp dung np glucose 75 - gram glucose tui thai 24 - 28
tun. Chúng tôi tiến hành nghiên cứu đ tài: “Khảo sát tỷ lệ đái tháo đường thai k bng nghiệm pháp
dung np Glucose đường uống (OGTT) thai phụ đến khám ti Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai” nhm
xác đnh tỷ lệ lưu hành đái tháo đường thai k ti đa phương và các yếu tố nguy cơ. T đ, giúp cho
việc tm soát, quản l và điu tr tốt bệnh nhân đái tháo đường thai k nhm giảm các kết cục bất lợi
của đái tháo đường thai k. Chúng tôi tiến hành đ tài này vi mục tiêu: Khảo sát giá tr sử dụng v
đ đúng và đ chính xác của xét nghiệm glucose bng phương pháp Hexokinase trên hệ thống máy
Beckman Coulter AU5800 và xác đnh tỷ lệ đái tháo đường thai k trên đối tượng nghiên cứu, đồng
ISSN: 2615-9686 Hong Bang International University Journal of Science
142
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng – Số Đặc biệt: Hội nghị Khoa học Tuổi trẻ Lần thứ 1 - 5/2024
thời tìm hiu mt số yếu tố liên quan ti đái tháo đường thai k thai phụ khám thai ti Bệnh viện
Đa khoa Đồng Nai.
Tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường thai kỳ
Chẩn đoán ĐTĐTK theo ADA 2022 [3]:
Sàng lc bệnh tiu đường thai k cho php xác đnh các yếu tố nguy cơ. Hơn nữa, hu hết các bác sĩ
lâm sàng các nưc phát trin đu khuyến ngh xt nghiệm máu, được gi là xt nghiệm dung np
glucose đường uống, t tun 24 đến 28 của thai khoặc sm hơn nếu phụ nữ cnguy cơ cao mắc
bệnh. Chn đoán ĐTĐTK theo ADA 2022.
Chẩn đoán ĐTĐTK theo phương pháp 1 bước:
Thực hiện nghiệm pháp dung np gluocse vi 75 gram, đnh lượng đường huyết khi bệnh nhân đang
đi và lúc 1 giờ và 2 giờ,  tui thai 24 - 28 tun những phụ nữ chưa được chn đoán mắc bệnh tiu
đường trưc đ.
Chn đoán ĐTĐTK khi bất k giá tr Glucose huyết tương nào thỏa mn tiêu chun sau đây:
Bảng 1. Tiêu chun chn đoán ĐTĐTK theo ADA 2022 [3]
Giờ
Glucose huyết tương
(mg/dL hay mg %)
Glucose huyết tương
(mmol/L)
0 giờ (lúc đi)
≥ 92
≥ 5.1
1 giờ
≥ 180
≥ 10.0
2 giờ
≥ 153
≥ 8.5
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Các thai phụ chưa được chn đoán đái tháo đường trưc khi mang thai đến khám và làm nghiệm pháp
dung np 75g glucose - 2 giờ, thời đim 24 - 28 tun trong khoảng thời gian t tháng 6/2023 đến
11/2023 ti Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai.
Tiêu chuẩn chọn vào:
Tất cả thai phụ trong đ tui sinh sản ≥ 18 tui.
+ Thai phụ nh ngày kinh cuối (kinh nguyệt đu) hoặc c siêu âm 3 tháng đu đ xác đnh tui thai.
+ Tui thai t 24 –28 tun.
+ Đồng  tham gia nghiên cứu
Tiêu chuẩn loại trừ:
+ Những thông tin thu thập t thai phụ không đy đủ.
+ Thai phụ được chn đoán là đái tháo đường trưc khi mang thai và đang điu tr.
+ Đang mắc các bệnh c ảnh hưng đến chuyn ha glucose cường giáp, suy giáp, Cushing, u tủy
thượng thận, hi chứng Conn’s, to đu chi, hi chứng buồng trứng đa nang, bệnh gan, suy thận, ...
+ C các bệnh l suy tim, tâm thn kinh.
+ Đang sử dụng các thuốc c ảnh hưng đến chuyn ha glucose: Corticoid, salbutamol, thuốc chẹn
giao cảm, lợi tiu Thiazide...
+ Đang mắc các bệnh cấp tnh: nhiễm khun, lao phi, ...
+ Các mẫu sẽ b loi ra nếu không đt theo các tiêu chun chn vào.
+ Bệnh nhân không đồng  tham gia nghiên cứu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang
Thời gian và địa điểm nghiên cứu
Thời gian nghiên cứu: t 01/6/2023 đến 30/11/2023.
Đa đim nghiên cứu: Phòng khám thai và Khoa Hóa sinh - Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai.
Hong Bang International University Journal of Science ISSN: 2615-9686
143
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng – Số Đặc biệt: Hội nghị Khoa học Tuổi trẻ Lần thứ 1 - 5/2024
Cỡ mẫu trong nghiên cứu
Cỡ mẫu của nghiên cứu sẽ được tính dựa trên mục tiêu của nghiên cứu.
N: cỡ mẫu cn nghiên cứu
Z1-α/2: tr số t phân phối chun = 1.96
p: tr số mong muốn của tỷ lệ, p = 0.205 (Bi ThKiu Diễm, tỷ lệ chung ĐTĐTK là 26.9% năm
2022 ti Kiên Giang) [4].
d: sai số cho php, chn d = 0.05
C mẫu cn tối thiu trong nghiên cứu là 251 mẫu.
Phương pháp thu thập số liệu
Thu thập mẫu: Tất cả thai phụ t 24 - 28 tun, đến khám ti phng khám sản Bệnh viện Đa khoa
Đồng Nai t tháng 6/2023 đến tháng 11/2023 và thỏa tiêu chun chn mẫu cng như không c tiêu
chun loi tr đu được tham gia nghiên cứu. Nếu thai phụ đồng tham gia nghiên cứu sẽ nhận được
phiếu hẹn hưng dẫn chế đ ăn trưc khi làm xt nghiệm. Ti ngày hẹn, thai phụ đến phng khám
sản khoa, ngh ngơi 30 phút đồng thời được xác đnh đ nhn ăn đúng cách và thực hiện bảng khảo
sát thông tin. Sau đ, thai phụ sẽ được tm soát ĐTĐTK bng nghiệm pháp dung np glucose 75g -
2 giờ, chn đoán ĐTĐTK theo tiêu chun ADA 2022 và thỏa mn tiêu ch chn mẫu cho ti khi đt
được số lượng mẫu cn thiết... Tiêu chun chn đoán ĐTĐTK khi thai 24 - 28 tun, có ít nhất mt
trong các tiêu chun sau:
Đường huyết đi ≥ 92 mg/dL (5.1 mmol/L)
Đường huyết 1 giờ ≥ 180 mg/dL (10.0 mmol/L)
Đường huyết 2 giờ ≥ 153 mg/dL (8.5 mmol/L)
Các thai phụ sẽ được thông báo kết quả sau 60 phút t ln lấy máu cuối cng và kết thúc nghiên cứu.
Các thai phụ được chn đoán mắc ĐTĐTK sẽ được bác sĩ tư vấn và điu tr.
Cách tiến hành
Lấy toàn b các mẫu đt tiêu ch cho đến khi đủ mẫu.
- Bưc 1: Thông tin v nghiên cứu, sàng lc và lập danh sách đối tượng nghiên cứu. Theo quy trnh
khám ti phng khám thai Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai, theo ch đnh của bác sỹ c thực hiện xt
nghiệm dung np glucose 75g - 2 giờ.
- Bưc 2: Mời thai phụ tham gia nghiên cứu: Bệnh nhân được giải thch rõ v mục tiêu và phương
pháp nghiên cứu, bệnh nhân tự nguyện đồng tham gia nghiên cứu và được k cam kết đồng thuận
tham gia nghiên cứu, đin phiếu thu thập thông tin, bệnh nhân được lấy mẫu máu xt nghiệm. Sử
dụng nghiệm pháp dung np glucose 75g - 2 giờ.
+ Ln 1: lấy 2mL máu tĩnh mch đnh lượng đường huyết lúc đi. Sau đ, thai phụ uống ly glucose
30% (t chai glucose 30% 250 mL chứa glucose khan 75g), uống chậm t t trong 5 phút.
+ Ln 2 và 3: lấy 2mL máu tĩnh mch đnh lượng đường huyết ti các thời đim 1 giờ và 2 giờ sau
uống nưc glucose.
- Bưc 3: Thu thập thông tin, nhập và làm sch số liệu. Loi bỏ các trường hợp không thỏa yêu cu
nghiên cứu, không thu thập đủ số liệu.
- Bưc 4: Tng hợp, phân tch số liệu, hoàn tất và báo cáo nghiên cứu.
Kỹ thuật xét nghiệm và xử lý số liệu
Xét nghiệm glucose thực hiện ti Khoa Hóa sinh - Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai trên hệ thống máy
AU5800 và thuốc thử Glucose của hãng Beckman Coulter. Xét nghiệm xác đnh hot đ enzyme
bng tia UV (phương pháp Hexokinase) đ đnh lượng glucose trong huyết thanh, huyết tương, nưc
tiu người và dch não tủy trên máy phân tích Beckman Coulter AU [5].
ISSN: 2615-9686 Hong Bang International University Journal of Science
144
Tạp chí Khoa học Trường Đại học Quốc tế Hồng Bàng – Số Đặc biệt: Hội nghị Khoa học Tuổi trẻ Lần thứ 1 - 5/2024
Quy trình lấy mẫu bệnh phm, bảo quản, vận chuyn và phân tích mẫu được tiến hành đúng theo
khuyến cáo của nhà sản xuất.
Xử l số liệu bng phn mm Excel, SPSS 22.0. Các biến số được mô tả dưi dng tn số và tỷ lệ,
trnh bày dưi dng bảng phân phối và biu đồ. Kim đnh chi bnh phương, sử dụng phương pháp
phân phối hồi quy đa biến. Giá tr p c  nghĩa khi p < 0.05.
Kiểm soát chất lượng
Phương pháp này đ được chun hóa theo xét nghiệm glucose.
Chy chun: Thực hiện chy Mẫu chun System Calibrator.
Thực hiện hiệu chun khi:
- Sử dụng lô thuốc thử mi.
- Kết quả mẫu chứng hàng ngày nm ngoài khoảng giá tr chấp nhận.
- Thực hiện hiệu chun vi hai mức nồng đ mẫu chứng theo yêu cu kim tra chất lượng đ quy đnh
đối vi phòng xét nghiệm.
- Thực hiện hiệu chn sau khi thay thế b phận quan trng ảnh hưng đến hiệu năng của xét nghiệm
hay sau bảo trì bảo dưỡng, sửa chữa thiết b.
- Khi có sự nghi ngờ v chất lượng kết quả xét nghiệm.
Thực hiện chy QC bên thứ ba, Hum asy 2 và Hum asy 3 - hãng Randox, chy trên hai mức nồng đ
và chy hàng ngày.
Xét nghiệm glucose c tham gia chương trnh ngoi kim ti Trung tâm Kim chun Đi hc Y Dược
Thành phố Hồ Ch Minh đnh k mỗi tháng/ ln, nhm mt số mục đch:
- Đánh giá và giám sát liên tục việc thực hiện xét nghiệm của các phòng xét nghiệm tham gia.
- Xác đnh các yếu tố tim n ảnh hưng đến chất lượng xét nghiệm.
- So sánh kết quả phân tích giữa các phòng xét nghiệm tham gia và giữa các nhm phương pháp
vi nhau.
- Chứng minh đ tin cậy và đánh giá các đặc tính của phương pháp.
Đạo đức trong nghiên cứu: Được thông qua và được sự chấp nhận bi Hi đồng Y đức của Bệnh
viện Đa khoa Đồng Nai và Trường Đi hc Quốc tế Hồng Bàng.
3. KẾT QUẢ
Trong khoảng thời gian nghiên cứu t tháng 6/2023 đến 11/2023 ti Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai,
chúng tôi nhận được 251 thai phụ đồng tham gia nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu được chúng tôi
trnh bày trong các ni dung dưi đây:
3.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu
Bảng 2. Đặc đim dch tễ hc của đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm
Số thai phụ (n = 251)
Nhóm tuổi
< 25 tui
49
25 - 34 tui
163
≥ 35 tui
39
Dân tộc
Kinh
241
Khác
10
Địa chỉ
Thành phố Biên Hòa
207
Nông thôn
44