HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
322
MỘT SỐ YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN CHẤT LƯỢNG GIẤC NGỦ
CỦA SINH VIÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y KHOA VINH NĂM 2023
Lê Thị Trang1, Ngô Trí Hiệp1,Võ Thị Thu Hiền1
TÓM TẮT49
Mục tiêu: Mô tả một số yếu tố liên quan
đến chất lượng giấc ngủ của sinh viên trường
Đại học Y khoa Vinh năm 2023. Phương pháp:
Thiết kê nghiên cứu cắt ngang thực hiện trên
426 sinh viên ngành Y khoa và Dược học bằng
bộ công cụ đo chỉ số chất lượng giấc ngủ -
PSQI (The Pittsburgh Sleep Quality Index).
Kết quả: Chất lượng giấc ngủ kém của sinh
viên có liên quan với một số yếu tố: Yếu tố cá
nhân (sinh viên năm thứ ba: OR = 2,3 và năm
cuối: OR = 4,9); Yếu tố hành vi (sinh viên sử
dụng điện thoại trước khi ngủ nhiều hơn 3
lần/tuần: OR = 3,4; bị thức giấc giữa đêm vì
điện thoại: OR = 2,1; không tập luyện thể dục:
OR = 2,2; thường xuyên thiếu thời gian giải trí:
OR = 2,9); Yếu tố môi trường ngủ (phòng ngủ
bị ảnh hưởng bởi ánh sáng: OR = 3,8; tiếng ồn
gây ra bởi người khác: OR = 3,1). Kết luận:
Sinh viên nên thực hiện các thói quen ngủ tích
cực, kiểm soát việc sử dụng điện thoại di động
và tăng cường các hoạt động thể lực.
Từ khóa: Chất lượng giấc ngủ; sinh viên Y;
PSQI
SUMMARY
FACTORS RELATED TO SLEEP QUALITY
AMONG BACCALAURATE STUDENTS AT
VINH MEDICAL UNIVERSITY IN 2023
1Trường Đại học Y khoa Vinh
Chịu trách nhiệm chính: Lê Thị Trang
SĐT: 0374714236
Email: letrang0812@gmail.com
Ngày nhận bài: 31/8/2024
Ngày phản biện khoa học: 20/9/2024
Ngày duyệt bài: 02/10/2024
Objective: To describe factors related to the
sleep quality of students at Vinh University of
Medicine in 2023. Methods: A cross-sectional
study was conducted on 426 medical and
pharmacy students using the Pittsburgh Sleep
Quality Index (PSQI) tool to assess sleep quality.
Results: Poor sleep quality among students was
associated with several factors: Individual factors
(third-year students: OR = 2.3; final-year
students: OR = 4.9). Behavioral factors (students
using phones before sleep more than 3 times per
week: OR = 3.4; waking up at night due to phone
use: OR = 2.1; lack of physical exercise: OR =
2.2; frequent lack of leisure time: OR = 2.9).
Environmental factors (sleep environment
affected by light: OR = 3.8; noise caused by
others: OR = 3.1). Conclusion: Students should
adopt healthy sleep habits, limit mobile phone
use before bed, and increase physical activity.
Keywords: Sleep quality; medical students;
PSQI
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Chất lượng giấc ngủ là sự hài lòng của một
người khi trải qua giấc ngủ của mình, được
đánh giá thông qua nhiều khía cạnh khác nhau
như sự bắt đầu vào giấc ngủ, khả năng duy trì
giấc ngủ, thời lượng giấc ngủ, tình trạng sức
khỏe sau khi ngủ dậy. Một số nghiên cứu cho
thấy chất lượng giấc ngủ kém có liên quan đến
tình trạng tiền viêm, làm tăng nguy cơ mắc các
bệnh tim mạch và chuyển hóa, gây ra các bệnh
về tâm thần, và cũng là nguyên nhân của
những vụ tai nạn giao thông, tai nạn lao động
do thiếu tỉnh táo [6].
Sinh viên y khoa được coi là nhóm đối
tượng dễ gặp các vấn đề về giấc ngủ do
chương trình học khá đặc thù và thời gian học
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
323
kéo dài. Một số nghiên cứu cho thấy tỷ lệ sinh
viên có chất lượng giấc ngủ kém khá cao. Tại
Trường Đại học Duy Tân (2020) và Trường
Đại học Y dược thành phố Hồ Chí Minh
(2020) tỷ lệ này lần lượt là 68,6% và 78,53%
[2], [4]. Để có thể tìm hiểu rõ hơn các yếu tố
liên quan đến chất lượng giấc ngủ của sinh
viên y khoa, nhằm làm cơ sở cho các nghiên
cứu can thiệp chúng tôi tiến hành nghiên cứu
này với mục tiêu: Mô tả thực trạng chất lượng
giấc ngủ và một số yếu tố liên quan đến chất
lượng giấc ngủ của sinh viên Trường Đại học
Y khoa Vinh năm 2023.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Sinh viên Y khoa và Dược đang theo học
năm nhất, năm ba và năm cuối tại Trường
Đại học Y khoa Vinh, sinh viên có mặt tại
thời điểm nghiên cứu và đồng ý tham gia
nghiên cứu.
2.2. Phương pháp nghiên cứu
2.2.1. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện tại Trường
Đại học Y khoa Vinh từ tháng 4/2023 đến
tháng 10/2023.
2.2.2. Thiết kế nghiên cứu: Mô tả cắt
ngang có phân tích
2.2.3. Cỡ mẫu và phương pháp chọn mẫu
Áp dụng công thức tính cỡ mẫu ước
lượng một tỉ lệ trong nghiên cứu mô tả:
2
2
)2/1(
)1(
d
pp
Zn −
=−
Trong đó: p = 56,5% (tỉ lệ SV hệ bác sĩ
đa khoa có chất lượng giấc ngủ kém ở
Trường Đại học y dược Cần Thơ năm 2023)
[9], chọn d = 0,05. Cỡ mẫu tối thiểu n = 378.
Thực tế, chúng tôi nghiên cứu 426 sinh viên.
Sử dụng phương pháp chọn mẫu phân
tầng. Trong mỗi tầng sử dụng phương pháp
chọn mẫu ngẫu nhiên đơn. Tiến hành chọn
mẫu theo các bước sau:
Bước 1: Phần tầng sinh viên theo ngành
học. Trong 05 ngành đào tạo hệ chính quy,
chọn chủ đích 02 ngành Y khoa và Dược.
Bước 2: Trong 02 ngành Y khoa và
Dược, phân tầng theo năm học. Chọn chủ
đích sinh viên năm nhất, sinh viên năm ba và
sinh viên năm cuối ở cả hai ngành. Tiến hành
thống kê số lượng sinh viên để chọn mẫu
theo tỷ lệ kích cỡ mỗi tầng.
Bước 3: Chọn mẫu ngẫu nhiên đơn theo
cỡ mẫu mỗi tầng đã xác định.
2.3. Biến số nghiên cứu
Đặc điểm chung đối tượng nghiên cứu:
Giới, tuổi, nơi ở, năm học, ngành học,…
Thực trạng chất lượng giấc ngủ (CLGN)
theo thang đo PSQI: gồm 19 mục được nhóm
lại thành 7 phần (chất lượng giấc ngủ tự đánh
giá, độ trễ giấc ngủ, thời gian ngủ, hiệu quả
giấc ngủ, sự gián đoạn giấc ngủ, sử dụng
thuốc ngủ và rối loạn chức năng ban ngày),
mỗi phần được tính điểm từ 0-3. Điểm tổng
của 7 phần dao động từ 0-21 điểm, điểm càng
cao thì chất lượng giấc ngủ càng kém. Chất
lượng giấc ngủ được cho là tốt khi điểm tổng
PSQI ≤ 5 và kém khi điểm tổng PSQI > 5.
Đặc điểm hành vi cá nhân: tập thể dục, sử
dụng điện thoại di động.
Đặc điểm môi trường ngủ: nơi ở, tiếng
ồn, không khí, nhiệt độ.
Áp lực học tập và áp lực xã hội.
2.4. Kỹ thuật, công cụ và quy trình thu
thập số liệu
Thu thập thông tin định lượng bằng
phương pháp phát vấn.
Công cụ thu thập số liệu: bộ câu hỏi có
cấu trúc gồm 6 phần: Phần 1: Đặc điểm cá
nhân; Phần 2: Đặc điểm về thói quen, hành
vi cá nhân; Phần 3: Đặc điểm về môi trường
ngủ; Phần 4: Áp lực học tập; Phần 5: Áp lực
xã hội; Phần 6: Chất lượng giấc ngủ dựa trên
bảng câu hỏi Pittsburgh [8].
Quy trình thu thập số liệu:
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
324
Bước 1: Liên hệ với lớp trưởng từng
khối/lớp để được hỗ trợ về địa điểm và thời
gian điều tra.
Bước 2: Các điều tra viên sẽ được tập
huấn về nội dung của bộ câu hỏi, hướng dẫn
sinh viên cách trả lời phiếu điều tra.
Bước 3: Điều tra chính thức.
2.5. Xử lý và phân tích số liệu: Sử dụng
phần mềm SPSS 20.0. Kết quả được trình
bày theo dạng bảng tần số, tỷ lệ.
Phân tích đơn biến: Sử dụng kiểm định
khi bình phương (χ2), Fisher Exact Test, với
mức ý nghĩa α=0,05 để so sánh các tỉ lệ.
Phân tích đa biến: Sử dụng mô hình hồi quy
đa biến để xác định mối liên quan giữa các
biến độc lập với biến chất lượng giấc ngủ.
2.6. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu
đã được Hội đồng khoa học trường Đại học
Y khoa Vinh thông qua theo quyết định số
799/QĐ-ĐHYKV-QLKH ngày 12/5/2023.
Các đối tượng tham gia nghiên cứu hoàn
toàn tự nguyện, các thông tin đối tượng cung
cấp chỉ phục vụ mục đích nghiên cứu và đảm
bảo bí mật.
III. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Bảng 1. Đặc điểm về một số thói quen của sinh viên (n = 426)
Thói quen
n
%
Tập luyện thể dục
Không vận động
94
22,1
<30’- 1h/tuần
250
58,7
1-2h/tuần
34
8,0
2.5h- ≥ 5h/tuần
48
11,3
Sử dụng điện thoại trước
khi ngủ
Không sử dụng
11
2,6
<1 lần/tuần
19
4,5
1-2 lần/tuần
167
39,2
≥ 3 lần/tuần
229
53,8
Thời gian sử dụng điện
thoại trước khi ngủ
< 2 giờ
98
23,6
≥2 giờ
317
76,4
Thức giấc giữa đêm
Có
116
27,2
Không
310
72,7
Bảng 1 trình bày về một số thói quen của sinh viên trong một tháng trước điều tra. Kết
quả cho thấy có 77,9% sinh viên có tập luyện thể dục, với tần suất chủ yếu từ dưới 30 phút –
1 tiếng mỗi tuần (58,7%). Hầu hết sinh viên đều sử dụng điện thoại di động trước khi ngủ
(97,4%), trong đó nhóm sử dụng ≥ 3 lần/tuần chiếm tỷ lệ cao (53,8%), Có 27,2% sinh viên
cho biết bị thức giấc giữa đêm vì điện thoại di động.
Hình 1. Đặc điểm về môi trường ngủ của sinh viên (n= 426)
Hình 1 cho biết đặc điểm về môi trường ngủ của sinh viên. Tiếng ồn gây ra bởi người
khác, nhiệt độ phòng ngủ không ổn định và ánh sáng là những yếu tố có ảnh hưởng nhiều đến
giấc ngủ của sinh viên với tỷ lệ lần lượt là: 49,3%; 34,4% và 33,3%.
TP CH Y HC VIỆT NAM TẬP 544 - THÁNG 11 - SỐ CHUYÊN ĐỀ - 2024
325
Hình 2. Tỷ lệ sinh viên gặp áp lực xã hội ở mức độ thường xuyên và thỉnh thoảng
Trong các loại áp lực xã hội mà sinh viên gặp phải ở mức độ thường xuyên và thỉnh
thoảng, áp lực từ kì vọng của gia đình chiếm tỷ lệ cao nhất (25,8%), tiếp theo là những khó
khăn về tài chính (22,8%).
Hình 3. Chất lượng giấc ngủ của sinh viên trong một tháng vừa qua (n=426)
Có 43,0% sinh viên có chất lượng giấc ngủ kém (PSQI > 5). Sinh viên ngành dược
(46,9%) có tỷ lệ chất lượng giấc ngủ kém cao hơn so với sinh viên y khoa (40,9%).
Bảng 2. Các yếu tố liên quan đến chất lượng giấc ngủ của sinh viên khi xét đơn biến (n= 426)
Thói quen
Chất lượng giấc ngủ
Giá trị P
Kém n (%)
Tốt n (%)
Tập luyện thể dục
Không
52 (55,3)
42 (44,7)
<0,01
Có
131 (39,5)
201 (60,5)
Sử dụng điện thoại
di động
Có
182 (43,9)
233 (56,1)
0,03**
Không
1 (9,1)
10 (90,9)
Tần suất sử dụng điện
thoại di động
≥ 3 lần/tuần
103 (45,0)
126 (55,0)
0,04
1-2 lần/tuần
75 (44,9)
92 (55,1)
0,04
<1 lần/tuần*
4 (21,1)
15 (78,9)
-
Thời gian sử dụng
điện thoại di động
≥2 giờ
53 (54,1)
45 (45,9)
0,02
< 2 giờ
128 (40,5)
188 (59,5)
Thức giấc giữa đêm
Có
68 (58,6)
48 (41,4)
<0,01
Không
115 (37,1)
195 (62,9)
Phòng ngủ bị ảnh hưởng
ánh sáng
Có
89 (62,7)
53 (37,3)
<0,01
Không
94 (33,1)
190 (66,9)
Phòng ngủ bị ảnh hưởng
tiếng ồn
≥ 3 lần/tuần
41 (66,1)
21 (33,9)
<0,01
1-2 lần/tuần
39 (59,1)
27 (40,9)
0,03
<1 lần/tuần*
34 (41,5)
48 (58,5)
-
Phòng ngủ bị ảnh hưởng
nhiệt độ
≥ 3 lần/tuần
29 (69,0)
13 (31,0)
0,02
<1 lần/tuần*
28 (45,9)
33 (54,1)
Ghi chú: (*): nhóm so sánh; (**): Kiểm định Fisher Exact Test
Kết quả phân tích đơn biến cho thấy, các thói quen sinh hoạt trong một tháng trước điều
tra của sinh viên và yếu tố môi trường ngủ (ánh sáng, tiếng ồn, nhiệt độ) đều có mối liên quan
đến chất lượng giấc ngủ của sinh viên (P< 0,05).
HI NGH KHOA HC CÔNG NGH M RNG NĂM 2024 - TRƯNG ĐẠI HC Y KHOA VINH
326
Bảng 3. Các yếu tố liên quan đến chất lượng giấc ngủ hiệu chỉnh theo mô hình hồi quy đa biến
Yếu tố liên quan
OR
KTC 95%
Giá trị P
Năm học
Năm thứ ba
2,3
1,2-4,8
0,02
Năm cuối
4,9
2,4-10,5
<0,01
Năm thứ nhất *
1
-
-
Sử dụng điện thoại
trước khi ngủ
≥ 3 lần/tuần
3,4
1,1 - 10,7
0,04
Không*
1
-
-
Thức giấc giữa đêm vì
điện thoại
Có
2,1
1,2 - 3,9
0,02
Không*
1
-
-
Tập luyện thể dục
Không
2,2
1,2 - 4,0
0,01
Có*
1
-
-
Thiếu thời gian giải trí
Thường xuyên
2,9
1,3 - 6,6
0,01
Không*
1
-
-
Phòng ngủ ảnh hưởng
bởi ánh sáng
1-2 lần/tuần
3,8
1,7 - 8,4
<0,01
Không*
1
-
-
Phòng ngủ ảnh hưởng
bởi tiếng ồn
≥ 3 lần/tuần
3,1
1,2 - 7,6
0,02
Không*
1
-
-
Ghi chú: (*): Nhóm so sánh, KTC: Khoảng tin cậy.
Kết quả phân tích từ mô hình hồi quy đa
biến cho thấy những sinh viên đang học năm
thứ ba và năm cuối có khả năng có CLGN
kém cao hơn những sinh viên đang học năm
thứ nhất với OR lần lượt là 2,3 và 4,9. Ngoài
ra những sinh viên sử dụng điện thoại di động
trước khi ngủ ≥ 3 lần/tuần (OR = 3,4), bị thức
giấc giữa đêm vì điện thoại (OR = 2,1), không
tập thể dục (OR = 2,2), thường xuyên thiếu
thời gian giải trí (OR = 2,9) và môi trường
ngủ bị ảnh hưởng bởi ánh sáng, tiếng ồn trong
một tháng vừa qua có khả năng có CLGN
kém cao hơn so với nhóm còn lại.
IV. BÀN LUẬN
Về một số thói quen của sinh viên trong
một tháng trước điều tra, nghiên cứu của
chúng tôi cho thấy hầu hết sinh viên đều sử
dụng điện thoại đi động trước khi đi ngủ
(97,4%). Trong đó 53,8% sử dụng nhiều hơn
3 lần/tuần và 76,4% sử dụng nhiều hơn 2 giờ
trước khi ngủ. Thói quen này đang ngày càng
trở nên phổ biến đối với sinh viên. Một số
nghiên cứu trong và ngoài nước cũng ghi
nhận điều này. Tại trường Đại học Y khoa
Phạm Ngọc Thạch (2021), tỷ lệ này là
97,2%, với 86,7% sinh viên sử dụng nhiều
hơn 5 lần/tuần [3]; tại Đại học Al-Azhar ở
Cairo, Ai Cập (2023), tỷ lệ này là 96,5%, với
gần một nửa (46,9%) sinh viên sử dụng hơn
2 giờ trước khi ngủ [5]. Điều này cũng dễ
hiểu khi mà sinh viên hiện nay đang sống
trong thời đại của công nghệ số, việc sở hữu
điện thoại thông minh khá dễ dàng, cùng với
đó là nhu cầu lớn về tiếp cận các thông tin,
sự kiện và giải trí. Tuy nhiên đây là vấn đề
đáng lưu tâm bởi những ảnh hưởng không tốt
khi sử dụng điện thoại di động trước khi đi
ngủ như: gây ra những mệt mỏi, giảm chất
lượng giấc ngủ, giảm hoạt động thể chất,
ngoài ra còn có thể gây lo lắng và nguy cơ
trầm cảm cho người sử dụng.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã công bố
hướng dẫn hoạt động thể chất (2020), trong
đó, mức khuyến nghị dành cho mọi người (từ
18 - 64 tuổi) là tập luyện ít nhất 150-300
phút/tuần (2,5-5 giờ/tuần) cường độ vừa phải
hoặc ít nhất 75 phút - 150/tuần (1,5 - 2,5
giờ/tuần) cường độ cao [7]. Trong nghiên cứu
của chúng tôi có 77,9% sinh viên có thực hiện
các hoạt động rèn luyện thể chất, trong đó
58,7% tập thể dục từ dưới 30 phút - 1giờ/tuần,
chỉ có 11,3% sinh viên tập thể dục nhiều hơn
2,5 giờ/tuần. Nhìn chung hầu hết sinh viên