Chương 1
Thực trạng ngành công nghiệp
SXTA Việt Nam và thế giới
CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT THỨC ĂN
CHĂN NUÔI
TS. Lê Việt Phương
I. Tình hình sản xuất thức ăn chăn nuôi
trên thế giới và ở Việt Nam
1.Tình hình sản xuất thức ăn chăn nuôi trên thế giới
Gia tăng dân số thế giới và mức tiêu thụ thịt
Nguồn: LHQ & IFIF (International Feed Industry Federation))
Mức tiêu thụ thịt năm 2006
Nguồn: FAO Nguồn: FAO
Sản lượng thức ăn hỗn hợp toàn thế giới
Nguồn: : Feed International, 2010)
Sản lượng các loại thức ăn chăn nuôi
Other 2%
Aquafeed 4%
Dairy 16%
Poultry 40%
Beef 6%
Hogs 32%
Sản lượng và tăng trưởng sản xuất TACN của 10 nước hàng đầu thế giới năm 2005
Sản lượng TACN của Mỹ trong giai đoạn 2010-2012
Sản lượng TACN (triệu tấn)
Loại vật nuôi
2010
2011
2012
Gà giống
21,17
22,53
23,09
Gà dò (Broiler) Gà Tây Bò sữa Bò thịt/cừu Lợn Các loại khác
54,78 10,33 18,28 21,84 22,35 11,25
55,83 6,38 19,04 22,84 23,02 11,37
57,22 6,54 19,51 23,41 23,59 11,65
Total
160,00
161,00
165,00
Nguồn: AFIA
Sản lượng TACN của các nước EU
Sản lượng (triệu tấn)
Loại vật nuôi
Dự kiến 2012 2011
Gà đẻ và gà thịt 51,00 51,50
Lợn 50,00 49,50
Bò 39,00 39,00
Thủy sản 1,10 1,10
Total 151,00 151,00
Nguồn: FEFAC
Sản lượng TĂCN của Trung Quốc năm 2012
Loại thức ăn
Sản lượng (triệu tấn)
Tăng/giảm (%)
Thức ăn đậm đặc
23.50
-7,6
Thức ăn bổ sung, premix
6,20
+0,5
Thức ăn cho lợn
79,00
+15,7
Thức ăn cho gà đẻ
32,00
+0,8
Thức ăn cho gà thịt
51,00
- 3,5
Thức ăn cho thủy sản
18,20
+8,0
Thức ăn cho gia súc nhai lại
8,00
+3,2
Các loại khác
3,20
+1,3
+6,0
Total
119.40
Nguồn: CFIA
Các công ty sản xuất TACN lớn nhất trên thế giới
Sản lượng TACN của các nước châu Á năm
2005 (triệu tấn/năm)
2. Phát triển của ngành công nghiệp thức ăn chăn nuôi Việt Nam
Tỷ trọng ngành chăn nuôi trong nông nghiệp giai đoạn 2001 - 2020
Tốc độ tăng trưởng của ngành chăn nuôi:
2001 – 2006: 8.5%/năm
2007: 4.6% /năm
2008: 6% /năm
2009: 5.7% (do bùng phát dịch bệnh, thời tiết
bất lợi)
Sự phát triển của ngành công nghiệp chế biến
Ngành công nghiệp sx TACN Việt Nam phát triển từ
những năm 90.
Tốc độ tăng trưởng của ngành nhanh chóng và ổn định
Có tiềm năng lớn và các chính sách đổi mới của Chính
phủ (khuyến khích đầu tư), nhiều doanh nghiệp trong và
ngoài nước sản xuất, kinh doanh TĂCN tại Việt Nam:
Cargill, CP, Proconco, Biomin…
thức ăn chăn nuôi Việt Nam
Ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi Việt Nam giai đoạn 2000 - 2008
Nguồn: Cục chăn nuôi (2007), Nguyễn (2009)
Tổng số nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi có đăng kí ở Việt
Nam là 241;
33 công ty nước ngoài
10 công ty liên doanh
198 doanh nghiệp nội địa.
Tổng sản lượng thức ăn chăn nuôi (bao gồm cả thức ăn quy
hỗn hợp và thức ăn bổ sung) năm 2006 là 6612,4 nghìn tấn,
chiếm khoảng 75% công suất thiết kế 8803,9 nghìn tấn
Theo số liệu của Cục chăn nuôi năm 2006:
Số lượng doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi, tổng sản lượng
thức ăn chăn nuôi công nghiệp theo khu vực năm 2006
Tổng số nhà máy sản xuất thức ăn chăn nuôi có đăng kí ở
Việt Nam là 225 ↓
42 công ty nước ngoài ↑
12 công ty liên doanh ↑
171 doanh nghiệp nội địa ↓
Khu vực đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ vẫn là
hai vùng sản xuất thức ăn chăn nuôi lớn nhất cả nước
Khu vực đồng bằng sông Hồng: 45,8% tổng số các nhàmáy sản
xuất thức ăn chăn nuôi trong cả nước
+ Khu vực Đông Nam Bộ: 28.9%
Theo số liệu của Cục chăn nuôi năm 2008:
Sự phát triển của nghành công nghiệp sản xuất
thức ăn chăn nuôi đã làm thay đổi phương thức
chăn nuôi gia súc và gia cầm truyền thống trong
Không còn sử dụng nguyên liệu thô tự túc để chăn nuôi.
Ở các tỉnh phía Nam: sử dụng thức ăn công nghiệp
Ở các tỉnh miền Bắc: trộn thức ăn công nghiệp với thức
ăn thô để chăn nuôi
các hộ ở Việt Nam.
Quy mô và phân bố của các doanh nghiệp sản xuất
Doanh nghiệp lớn: 60.000 tấn/năm trở lên,
Doanh nghiệp quy mô trung bình : 10.000 đến dưới 60.000
tấn/năm,
Doanh nghiệp sản xuất nhỏ: dưới 10.000 tấn/năm.
thức ăn:
Quy mô sản xuất thức ăn ở miền Nam có xu
hướng lớn hơn ở so với miền Bắc.
½ số cơ sở sản xuất ở miền Bắc có quy mô
nhỏ (ở phía Nam là 27%).
Tỷ lệ doanh nghiệp trung bình và lớn ở khu
vực phía Nam cao hơn khu vực phía Bắc.
45% doanh nghiệp TACN ở miền Nam có
quy mô trung bình (ở miền Bắc là 27%).
2. Những thử thách của nghành công nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi ở Việt Nam
2.1 Hạn chế về nguồn nguyên liệu
Nguồn cung nguyên liệu nội địa, đặc biệt là các
nguyên liệu giàu protein, còn hạn chế so với nhu cầu
trong nước.
Chưa sản xuất được nguyên liệu để sản xuất thức ăn
bổ sung và chất phụ gia.
Doanh nghiệp phải nhập khẩu để bù đắp vào lượng
thiếu hụt.
10 trong tổng số 22 loại nguyên liệu các doanh nghiệp
sản xuất thức ăn phải nhập khẩu.
Lượng nguyên liệu nhập khẩu năm 2006 – 2009
(nghìn tấn)
Sản lượng các nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn
nuôi (nghìn tấn)
Kim ngạch nhập khẩu nguyên liệu và thức ăn chăn
nuôi giai đoạn 2001 đến 2008
Những thách thức của ngành công nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi ở Việt Nam
2.2 Giá nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi tăng cao
Giá của nhiều loại nguyên liệu thô sử dụng trong sản xuất thức ăn chăn
nuôi đã tăng mạnh.
Giá ngô trong nước tăng cùng với xu hướng tăng giá thế do sản xuất
ethanol đang tăng lên.
Giá khô dầu đậu tương tăng lên gấp đôi từ mức dưới 5.000 đồng/kg lên
khoảng 10.000 đồng/kg trong thời gian từ tháng 3-2007 đến tháng 9-
2008.
Giá nguyên liệu Mono Calcium Phosphate (MCP) cũng tăng đều đặn
trong thời gian này
Giá bột cá có xu hướng giảm trong năm 2007 nhưng sau đó bắt đầu tăng
mạnh trở lại từ đầu năm 2008
Giá nguyên liệu sản xuất thức ăn chăn nuôi giai đoạn
2007 - 2008
Giá nguyên liệu thô và thức ăn hỗn hợp cho lợn của Công ty
Proconco năm 2007 (đồng/kg, chưa bao gồm thuế VAT)
Những khó khăn của ngành công nghiệp sản xuất
thức ăn chăn nuôi ở Việt Nam
Kiểm soát chất lượng sản phẩm.
Đối với các chứng chỉ chính thức, không có sự khác biệt lớn giữa doanh
nghiệp trong nước và nước ngoài (70.5 vs. 82.4%)
Các tiêu chuẩn quốc tế tiên tiến về kiểm soát chất lượng chỉ được các
doanh nghiệp nước ngoài và liên doanh áp dụng.
7% doanh nghiệp nước ngoài áp dụng chứng chỉ HACC/ Không có doanh
nghiệp nội địa nào có chứng chỉ này.
Hazard Analysis Critical Control Points (HACCP) là hệ thống kiểm tra độ an toàn của
sản phẩm được sản xuất hơn là kiểm tra các vấn đề khi đã sản xuất thành phẩm
50% các doanh nghiệp nước ngoài có chứng chỉ ISO so với 23% doanh nghiệp
trong nước
Tỉ lệ doanh nghiệp có chứng chỉ chính thức
Tỷ lệ doanh nghiệp có phòng kiểm soát chất lượng
Số nhà máy TĂCN & sản lượng TĂ CN
Trong nước
Liên doanh và 100% vốn nước ngoài
Năm
Số nhà máy
Tổng sản lượng (nghìn tấn)
Sản lượng (nghìn tấn)
Tỷ lệ (%)
Sản lượng (nghìn tấn)
Tỷ lệ (%)
2006
241
6.600
4.292
65,0
2.308
35,0
2007
214
7.776
4.953
64,5
2.728
35,5
2008
225
8.534
6.194
73,0
2.342
27,0
2009
241
9.503
5.591
58,8
3.913
41,2
2010
240
10.200
6.403
62,8
3.795
38,2
THỰC TRẠNG TÌNH HÌNH SẢN XUẤT THỨC ĂN CHĂN NUÔI
Là nước nông nghiệp, năm 2010 xuất khẩu 6,8
Công nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi phụ
triệu tấn gạo
Các nguyên liệu sản xuất TĂCN phải nhập khẩu
thuộc vào nhập khẩu nguyên liệu;
là ngô, đỗ tương, khô dầu, cám mì, bột cá, bột
xương, premix khoáng vitamin
Năm 2009 giá trị nhập khẩu nguyên liệu TĂ
Năm 2010 sản xuất được khoảng 10,25 triệu
CN khoảng 2,1 tỷ USD
tấn TĂCN chủ yếu là thức ăn cho lợn và gia
Thức ăn CN công nghiệp chỉ mới chiếm
cầm.
khoảng 47-48% tổng lượng thức ăn chăn nuôi.
Tiềm năng
Theo Chiến lược phát triển chăn nuôi của Bộ
NNPTNT đến năm 2020:
Mục tiêu tăng tỷ trọng chăn nuôi trong nông
nghiệp đạt hơn 42%;
Tăng trưởng chăn nuôi bình quân 6-7%/năm
Tổng đàn lợn cả nước đạt khoảng 35 triệu con
trong đó đàn lợn nái gần 5 triệu con với 28,9%
nái ngoại;
Đàn gia cầm tăng đến khoảng 400 triệu với
sản lượng thịt khoảng hơn 1,15 triệu tấn và
gần 14,5 tỷ quả trứng ;
Đàn bò gần 13 triệu con năm 2020, trong đó
bò sữa khoảng nửa triệu con, sản xuất
khoảng một triệu tấn sữa.
Tăng tỷ lệ sử dụng thức ăn qua chế biến
công nghiệp lên 67% vào năm 2015 và 70%
vào năm 2020.
Tiềm năng của ngành sản xuất thức ăn chăn nuôi công nghiệp
Đến năm 2015 nhu cầu ước đạt 18–20 triệu tấn;
Đến năm 2020 nhu cầu ước đạt 25-30 triệu tấn;
II. Một số thuật ngữ thường dùng (theo
Nghị định 08/2010/NĐ-CP)
Sản xuất thức ăn chăn nuôi là việc thực hiện
một, một số hoặc tất cả các hoạt động sản xuất,
chế biến, bao gói, bảo quản, vận chuyển thức ăn
chăn nuôi.
Kinh doanh thức ăn chăn nuôi là các hoạt
động buôn bán các loại thức ăn chăn nuôi.
Gia công thức ăn chăn nuôi là quá trình thực
hiện một hoặc toàn bộ các công đoạn sản xuất
thức ăn chăn nuôi để tạo ra sản phẩm theo yêu
cầu của bên đặt hàng.
Cơ sở sản xuất thức ăn chăn nuôi là tổ chức,
cá nhân sản xuất thức ăn chăn nuôi nhằm mục
đích thương mại.
Thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh là hỗn hợp của
nhiều nguyên liệu thức ăn được phối chế theo
công thức nhằm đảm bảo có đủ các chất dinh
dưỡng để duy trì đời sống và khả năng sản xuất
của vật nuôi theo từng giai đoạn sinh trưởng hoặc
chu kỳ sản xuất mà không cần thêm bất kỳ loại
thức ăn nào khác ngoài nước uống.
Thức ăn đậm đặc là hỗn hợp các nguyên liệu
thức ăn chăn nuôi có hàm lượng các chất dinh
dưỡng cao hơn nhu cầu vật nuôi và dùng để
pha trộn với các nguyên liệu khác tạo thành
thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh.
Premix là loại thức ăn bổ sung gồm hỗn hợp
của một hay nhiều hoạt chất cùng với chất
mang.
Hoạt chất là chất vi dinh dưỡng hoặc chất kích
thích sinh trưởng, kích thích sinh sản hoặc chất
có chức năng sinh học khác được đưa vào cơ
thể vật nuôi bằng thức ăn hay nước uống;
Chất mang là chất vật nuôi ăn được dùng để
trộn với hoạt chất trong premix nhưng không
ảnh hưởng đến sức khoẻ vật nuôi.
Thức ăn bổ sung là nguyên liệu đơn hay hỗn
hợp của nhiều nguyên liệu cho thêm vào khẩu
phần ăn để cân đối các chất dinh dưỡng cần
thiết cho cơ thể vật nuôi.
Phụ gia thức ăn chăn nuôi là chất có hoặc
không có giá trị dinh dưỡng được bổ sung vào
thức ăn chăn nuôi trong quá trình chế biến, xử lý
nhằm duy trì hoặc cải thiện đặc tính nào đó của
thức ăn chăn nuôi.
Nguyên liệu thức ăn là thành phần cấu thành
của bất cứ hỗn hợp hay sự pha trộn nào tạo
2008a).
nên sản phẩm thức ăn công nghiệp (AAFCO,
Nguyên liệu thức ăn chăn nuôi hay thức ăn
đơn là thức ăn dùng để cung cấp một hoặc
nhiều chất dinh dưỡng trong khẩu phần ăn cho
vật nuôi.
