HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

CHÖÔNG 1

CẤU TẠO NGUYEÂN TỬ VAØ

HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN

CAÙC NGUYEÂN TOÁ HOÙA HOÏC

1

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

I.1. NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM VAØ ÑÒNH LUAÄT CÔ SÔÛ

-Nguyeân töû, phaân tử

-Nguyeân tử gam, phaân töû gam

-Mol

-Ñöông löôïng vaø ñònh luaät ñöông löôïng

töï ñoïc

2

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

I.2. KHAÙI NIEÄM VEÀ NGUYEÂN TÖÛ

Haït vaät chaát

Nguyeân töû

Caùc chaát

Haït Nhaân

Electron (e) Haït proton

Haït neutron (Z) + (N) = (A)

Haït

Ñieän tích (ÑV e)

Khoái löôïng tuyeät ñoái (kg) 9,109390.10-31

Khoái löôïng töông ñoái (ñvC) 0,000549  0

1,672623.10-27 1,007277 1

1,674929.10-27 1,008665 1

Electron Proton Neutron

- 1 + 1 0

3

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Câu 1. Trong các phát biểu cho sau đây, các phát biểu đúng là: 1) Các nguyên tử có cùng điện tích hạt nhân Z và có số khối A khác nhau được gọi là các đồng vị. 2) Hạt nhân nguyên tử của các đồng vị của một nguyên tố có số nơtron khác nhau. 3) Nguyên tử lượng của một nguyên tố trong bảng hệ thống tuần hoàn là trung bình cộng của nguyên tử lượng của các đồng vị theo tỷ lệ tồn tại trong tự nhiên. 4) Trừ đồng vị có nhiều nhất của một nguyên tố X, các đồng vị khác đều là những đồng vị phóng xạ.

a) 1

b) 1,2

c) 1,4

d) 1,2,3

4

2H gồm:

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Câu 2 Khối lượng nguyên tử của đồng vị 1 a) Khối lượng của 1 proton + 1 nơtron b) khối lượng của electron c) khối lượng của electron + 1 nơtron d) khối lượng của 1 proton

Câu 3 Chọn phát biểu đúng về tính chất của các đồng vị của cùng 1 nguyên tố: a) Các đồng vị của cùng một nguyên tố thì giống nhau về tất cả các tính chất

b) Các nguyên tử có cùng điện tích hạt nhân, có số khối như nhau được gọi

lí, hóa học.

là các đồng vị.

c) Các đồng vị có cùng số proton và cùng số nơtron. d) Đồng vị chiếm cùng một ô trong bảng hệ thống tuần hoàn các nguyên tố.

5

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Caùc lyù thuyeát caáu taïo nguyeân töû

6

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

I.3. CAÁU TAÏO NGUYEÂN TÖÛ THEO CÔ HOÏC LÖÔÏNG TÖÛ

1.Caùc luaän ñieåm cô baûn

a.Baûn chaát soùng – haït cuûa caùc haït vi moâ

Haït vi moâ coù khoái löôïng m khi chuyeån ñoäng vôùi vaän toác v seõ taïo neân soùng truyeàn ñi vôùi böôùc soùng 

Heä thöùc De Broglie

 e laø vi haït chuyeån ñoäng quanh nhaân  e coù baûn chaát soùng

 Coù theå moâ taû chuyeån ñoäng cuûa 1 e baèng haøm soùng 

7

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

I.3. CAÁU TAÏO NGUYEÂN TÖÛ THEO CÔ HOÏC LÖÔÏNG TÖÛ

b.Nguyeân lí baát ñònh cuûa Heisenberg :

x, v laø sai soá veà vò trí, vaän toác

Ñoái vôùi haït e, coù theå xaùc ñònh chính xaùc naêng löôïng (ñoäng löôïng, vaän toác)

Khoâng theå xaùc ñònh chính xaùc vò trí cuûa e.

 Xaùc ñònh xaùc suaát coù maët cuûa e

8

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

I.3. CAÁU TAÏO NGUYEÂN TÖÛ THEO CÔ HOÏC LÖÔÏNG TÖÛ

c.Phöông trình soùng Schrodinger

Haøm toaùn töû Halmiton

E: naêng löôïng ñieän töû

 : haøm soùng (haøm xaùc suaát)

 1 electron ñöôïc ñaëc tröng baèng 1 haøm (x,y,z)

 2(x,y,z) : xaùc suaát tìm ñöôïc e ôû vò trí (x,y,z)

YÙ nghóa: Vuøng khoâng gian quanh haït nhaân ñöôïc giôùi haïn bôûi beà maët coù cuøng xaùc suaát tìm thaáy e cao nhaát (>90%) : ñaùm maây ñieän töû (orital nguyeân töû AO)

9

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

I.3. CAÁU TAÏO NGUYEÂN TÖÛ THEO CÔ HOÏC LÖÔÏNG TÖÛ 2.Giaûi phöông trình soùng Schrodinger – Caùc soá löôïng töû

Khi giaûi phöông trình soùng, traïng thaùi chuyeån ñoäng cuûa 1 e trong nguyeân töû ñaëc tröng bôûi 4 ñaïi löôïng:

Naêng löôïng

 n

 l

Ñoä lôùn moment ñoäng löôïng orbital

Hình chieáu moment ñoäng löôïng orbital

 ml

Boán soá löôïng töû

Hình chieáu moment ñoäng löôïng spin

 ms

10

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

I.3. CAÁU TAÏO NGUYEÂN TÖÛ THEO CÔ HOÏC LÖÔÏNG TÖÛ 2.Giaûi phöông trình soùng Schrodinger – Caùc soá löôïng töû

Soá löôïng töû chính n  Giaù trò: n = 1, 2, 3, 4, …, ∞ (soá nguyeân döông)  Xaùc ñònh möùc naêng löôïng e trong nguyeân töû

(n E)

 Xaùc ñònh kích thöôùc AO (ñaùm maây e)  Caùc e coù cuøng n seõ coù cuøng möùc naêng löôïng, ñöôïc

xeáp vaøo cuøng 1 lôùp e:

n 1 2 3 4 5 6 7

Kí hieäu K L M N O P Q

11

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

2.Giaûi phöông trình soùng Schrodinger – Caùc soá löôïng töû

Soá löôïng töû phuï l : Xaùc ñònh hình daïng cuûa AO

 Giaù trò: vôùi moät giaù trò n seõ coù n giaù trò l: 0,1,… ,(n-1)

VD: n =1  l = 0 n=2  l = 0, 1

 Caùc e coù cuøng l seõ coù cuøng phaân möùc naêng löôïng, ñöôïc

xeáp vaøo cuøng 1 phaân lôùp e.

0 1 2 3 4 Ɩ

Kí hieäu (teân) s p d f g

Hình daïng

12

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

2.Giaûi phöông trình soùng Schrodinger – Caùc soá löôïng töû Soá löôïng töû töø ml : ñònh höôùng AO trong khoâng gian Giaù trò: vôùi moät giaù trò l seõ coù (2l +1) giaù trò ml

ml = +l, …., +1, 0, -1, …, -l

 1 giaù trò ml töông öùng vôùi 1AO ñònh höôùng khaùc nhau trong khoâng gian

n =1

AO 1s

l = 0 (1s) ml = 0

n=2

AO 2s

l =0 (2s) ml = 0

3 AO

l = 1 (2p)ml = +1; 0; -1

13

2px 2py 2pz

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

n=3

AO 3s

l =0 (3s) ml = 0 0

l = 1 (3p) ml = +1; 0; -1 +1 0 -1 3 AO

3px3py3pz

l=2 (3d) ml =+2; +1;0;-1;-2 +2 +1 0 -1 -2 5AO

3dxy 3dxz 3dyz 3dx2 –y2 3dZ2

Löu yù: trong phaân lôùp l coù (2l+1) AO

trong lôùp nthì coù n2 AO

1 AO ñaëc tröng bôûi 3 soá lượng töû : n , l , ml

14

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

15

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Löu yù: Teân goïi chính xaùc cuûa 1AO ñöôïc bieåu dieãn ñaày ñuû caû 3 soá löôïng töû n, l, ml

16

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Soá löôïng töû spin ms :  ñaëc tröng cho traïng thaùi chuyeån ñoäng noäi taïi cuûa ñieän töû trong nguyeân töû

 Giaù trò : ms = ½ ; ms = - ½

Toång keát:

• n - xaùc ñònh naêng löôïng cuûa e

l, m, s – xaùc ñònh söï chuyeån ñoäng cuûa e

• Caû n, l, m, s – xaùc ñònh toaøn boä traïng thaùi e

17

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

c)Chæ caàn l, m d)n,l,m,s

Caâu 1: Ocbitan 3px ñöôïc xaùc ñònh bôûi caùc soá löôïng töû sau b)Chæ caàn n, m a)Chæ caàn n, l, m

d)5d, 4p , 3s

c)5s, 4d , 3p

b)5p, 4d, 3s

Caâu 2: Cho bieát teân caùc ocbitan öùng vôùi n = 5, l = 2 ; n =4, l = 3 ; n = 3, l = 0 laàn löôït laø: a) 5d, 4f, 3s

2. n =4 , l = 2, ml = +3 3. n = 4 , l = 1, ml = 2

Caâu 3: Choïn nhöõng soá löôïng töû ñöôïc chaáp nhaän trong caùc boä sau: 1. n =4 , l = 3, ml = -3 4. n = 4, l = 0, ml = 0 a) 1,3,4 c)2,3,4 b)1,4 d)3,4

Caâu 4: Choïn soá löôïng töû töø ml thích hôïp cho 1 electron trong nguyeân töû coù n =4, l =2 , ms = -1/2 d)-4 a)- 2 c)-3 b)3

18

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Caâu 5: Coù bao nhieâu phaân lôùp AO töông öùng vôùi n+ l = 5?

Caâu 6: Toång soá e toái ña treân lôùp N

Caâu 7: Soá löôïng töû chính n vaø soá löôïng töû phuï l laàn löôït xaùc ñònh: a) Söï ñònh höôùng vaø hình daïng cuûa ocbitan nguyeân töû. b) Hình daïng vaø söï ñònh höôùng cuûa ocbitan nguyeân töû. c) Naêng löôïng cuûa electron vaø söï ñònh höôùng cuûa ocbitan

nguyeân töû.

d) Naêng löôïng cuûa electron vaø hình daïng cuûa ocbitan nguyeân

töû.

19

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

3.Traïng thaùi e trong nguyeân töû ña e:

Trong nguyeân töû ña e, caùc e chòu taùc duïng cuûa:

-Löïc huùt cuûa haït nhaân

-Löïc ñaåy cuûa caùc e xung quanh

Gaây ra hieäu öùng chaén vaø hieäu öùng xaâm nhaäp

Naêng löôïng cuûa e phuï thuoäc vaøo n vaø l

Ñeå xaùc ñònh ñuùng traïng thaùi cuûa e phaûi tuaân theo:

- Qui taéc Kleshkovski

- Nguyeân lyù Pauli

- Quy taéc Hund

20

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

a.Nguyeân lyù vöõng beàn - Qui taéc Kleshkovski

Trong nguyeân töû e ñöôïc saép xeáp theo phaân möùc naêng löôïng töø thaáp  cao

Quy taéc Kleshkovski

1s

 Thöù töï saép xeáp

1s 2s 2p 3s 3p 4s 3d 4p 5s 4d 5p 6s

2s 3s 4s

2p 3p 4p

3d 4d

4f

5s 6s

5p 6p

5d 6d

5f 6f

7s

7p

7d

7f

21

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

b. Nguyeân lyù Pauli

Trong nguyeân töû khoâng theå coù 2 electron coù cuøng 4 soá löôïng töû

 1 AO coù toái ña 2 electron öùng vôùi ms =1/2; -1/2

Kí hieäu baèng ,

c.Quy taéc Hund

Caùc e saép xeáp vaøo 1 phaân lôùp sao cho toång soá spin ñaït cöïc ñaïi

22

Ñieàn e vaøo 1 phaân lôùp:

- ñieàn vaøo moãi AO 1 e coù spin cuøng chieàu

- sau ñoù môùi ñieàn e coù spin ngöôïc chieàu

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

VD: Ñieàn 4 e vaøo AO 2p

 

Caùch bieåu dieãn caáu hình e cuûa nguyeân töû

Caùch 1:

Na (Z=11): 1s22s22p63s1

Caùch 2: Na (Z=11):





  

1s2 2s2 2p6 3s1

23

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Löu yù: Soá e toái ña treân töøng AO

Phaân lôùp Soá AO Soá e max

s 1 2

p 3 6

d 5 10

f 7 14

• Soá e toái ña trong moãi phaân lôùp laø 2(2l+1) • Soá e toái ña trong moãi lôùp laø 2n2

Caáu hình beàn: nguyeân töû beàn hôn neáu coù Caáu hình baõo hoøa: s2p6 , s2, p6, d10, f14 vaø Caáu hình baùn baõo hoøa: p3, d5, f7

• Caáu hình cuûa ion döông: vieát caáu hình nguyeân töû 

nhöôøng e töø lôùp ngoaøi

• Caáu hình cuûa ion aâm: vieát caáu hình nguyeân töû 

nhaän e vaøo lôùp cuoái

24

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Caáu hình electron hoùa trò : caáu hình electron lôùp ngoaøi cuøng

Be (Z=4): 1s22s2 (nguyeân toá s)

O (Z=8): 1s22s22p4 (nguyeân toá p)

Na (Z=11): 1s22s22p63s1

Al (Z=13): 1s22s22p63s23p1

Ca(Z=20): 1s22s22p63s23p64s2

Fe (Z=26): 1s22s22p63s23p64s2 3d6 (nguyeân toá d)

25

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

d)1,3,4

Caâu 8: Choïn caùc phaân lôùp ñuùng: 2p5, 2d6, 3s3, 3p7,3f4, 5s2, 4d5, 3d7 Caâu 9: Choïn phaùt bieåu sai: 1. Caùc AO ôû lôùp n bao giôø cuõng coù naêng löôïng lôùn hôn AO ôû lôùp (n-1) 2. Soá löôïng töû phuï l xaùc ñònh hình daïng vaø teân cuûa ocbitan nguyeân töû 3. Soá löôïng töû töø ml coù caùc giaù trò töø -n ñeán n 4. Soá löôïng töû phuï coù caùc giaù trò töø 0 ñeán n-1 a) 1,2 b)1,3 c)1,2,3 Caâu 10: Söï phaân boá caùc electron trong nguyeân töû cacbon ôû traïng thaùi beàn nhö döôùi döïa treân cô sôû:

a) Nguyeân lyù vöõng beàn Paoli vaø quy taéc Hund b)Nguyeân lyù vöõng beàn Paoli, nguyeân lyù Paoli, quy taéc Hund vaø quy taéc Cleskowski c)Nguyeân lyù vöõng beàn Paoli, nguyeân lyù Paoli vaø quy taéc Hund. d) Caùc quy taéc Hund vaø Cleskowski.

26

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Câu 11: Trạng thái của electron ở lớp ngoài cùng trong nguyên tử có Z = 30 được đặc trưng bằng các số lượng tử: a) n = 3, l = 2, ml = -2, ms = +1/2 b) n = 4, l = 0, ml = 0, ms = +1/2 và -1/2 c) n = 3, l = 2, ml = +2, ms = -1/2 d) n = 4, l = 0, ml = 1, ms = +1/2 và -1/2

Câu 12:Trong các nguyên tử và ion sau, tiểu phân nào có cấu hình electron lớp ngoài cùng là 3s23p6 a) X (Z = 17) b) X ( Z = 19) d) X+ ( Z = 20) c) X- ( Z = 17)

Câu 13: Cấu hình electron hóa trị của ion Fe3+ (Z= 26) ở trạng thái bình thường là:

a) 3d44s1 b) 3d34s2 c) 3d6 d) 3d5

27

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Caâu 14: Vieát caáu hình electron cuûa caùc nguyeân toá coù Z =8, 11, 15, 16,19, 20, 25, 26, 35

Caâu 15: Cho bieát 4 soá löôïng töû choùt cuûa electron cuoái cuøng cuûa caùc nguyeân toá ôû caâu 14.

Caâu 16: Xaùc ñònh caáu hình e hoùa trò cuûa caùc nguyeân toá caâu 14. Caùc nguyeân toá hoï s, p , d?

Caâu 17: Vieát caáu hình electron cuûa nguyeân toá coù Z = 24; Z =29 ; Z =30.

28

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Caâu 18: Vieát caáu hình electron cuûa : Ca, Ca2+ (Z =20); Al, Al3+ (Z=13); Cl vaø Cl- (Z=17); S vaø S2- (Z=16); Fe,Fe2+, Fe3+ (Z=26); Co, Co2+, Co3+ (Z=27);

Caâu 19: Vieát caáu hình cuûa electron coù 4 soá löôïng töû choùt

(quy ước electron điền vào các ocbitan theo thứ tự ml từ +1 đến –l):

a. n=3 l=2 ml =0; ms = ½

b. a. n=3 l=2 ml =0; ms = -½

c. n=4 l=1 ml =-1; ms = ½

d. n=4 l=1 ml =+1; ms = ½

e. n=3 l=0 ml =0; ms = ½

f. n=3 l=2 ml =-1; ms = ½

29

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

II. HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN CAÙC NTHH

II.1. ÑÒNH LUAÄT TUAÀN HOAØN VAØ YÙ NGHÓA

Ñònh luaät tuaàn hoaøn cuûa Mendeleev (1869)

“Tính chaát caùc ñôn chaát cuõng nhö daïng vaø tính chaát caùc hôïp chaát cuûa nhöõng nguyeân toá hoùa hoïc phuï thuoäc tuaàn hoaøn vaøo troïng löôïng nguyeân töû cuûa caùc nguyeântoá”

30

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

II. HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN CAÙC NTHH

II.1. ÑÒNH LUAÄT TUAÀN HOAØN VAØ YÙ NGHÓA

Ñònh luaät tuaàn hoaøn theo quan nieäm hieän ñaïi

“Tính chaát caùc ñôn chaát cuõng nhö tính chaát vaø daïng caùc hôïp chaát cuûa nhöõng nguyeân toá hoùa hoïc phuï thuoäc tuaàn hoaøn vaøo ñieäntíchhaïtnhaânnguyeântöûcaùc nguyeântoá”

31

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

II.2. HEÄ THOÁNG TUAÀN HOAØN CAÙC NTHH VAØ CAÁU

TRUÙC ELECTRON NGUYEÂN TÖÛ.

- Caáu truùc HTTH.

- Quy luaät saép xeáp e vaøo lôùp voû e nguyeân töû caùc

nguyeân toá theo chieàu taêng Z, theo chu kyø, theo

nhoùm.

32

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

33

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

- Moái lieân heä giöõa caáu truùc HTTH vaø caáu truùc e

nguyeân töû:

* Chukyø:

+ Goàm daõy lieân tuïc caùc nguyeân toá, baét ñaàu töø

nguyeân toá s, keát thuùc baèng nguyeân toá p, ôû giöõa coù

theå laø nhöõng nguyeân toá (nt) d vaø f.

Chu kyø toång quaùt goàm coù:

2 nts (ns)-1ntd (n-1)d-14ntf (n-2)f-

-9ntd (n-1)d-6ntp (np)

34

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

+ Soá thöù töï chu kyø baèng soá löôïng töû n ñaëc

tröng cho lôùp electron ngoaøi cuøng cuûa nguyeân toá

trong chu kyø.

35

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

* Nhoùm:

+ Goàm caùc nguyeân toá coù:

Soá e lôùp ngoaøi cuøng (PNC) hoaëc

Soá e phaân lôùp ngoaøi cuøng (PNP)

gioáng nhau vaø baèng soá thöù töï nhoùm.

+ Nhöõng e naøy ñöôïc goïi laø ehoùatròvì coù khaû

naêng tham gia taïo lieân keát hoùa hoïc.

+ Soá e hoùa trò baèng soá thöù töï cuûa nhoùm.

36

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

* Phaânnhoùm:

+ Goàm caùc nguyeân toá coù caáu truùc e lôùp ngoaøi cuøng

(PNC) hoaëc cuûa nhöõng phaân lôùp ngoaøi cuøng (PNP)

gioáng nhau.

+ Caáu hình e cuûa phaân nhoùm:

III

VII

IV

VI

V

I ns1

II ns2

VIII ns2 np1 ns2 np2 ns2 np3 ns2 np4 ns2np5 ns2np6

(n1)d3ns2

(n1)d5ns2

Nhoùm s + p d (n1)d10ns1 (n1)d1ns2 (n1)d10ns2

(n1)d2 ns2

(n1)d5ns1

(n1)d6,7,8ns2

37

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

+ Coù moät soá ngoaïi leä ôû caùc PNP: IB, IIB – (n-1)d10nsx VIB – (n-1)dx-1ns1 VIIIB – (n1)d6,7,8ns2

38

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

* OÂ:

+ Vò trí cuï theå cuûa nguyeân toá trong HTTH. + Soá thöù töï cuûa oâ = Điện tích hạt nhaân nguyeân toá

= Soá e = Soá proton

= Soá thöù töï cuûa nguyeân toá.

Toùm laïi: Khi bieát nguyeân toá naèm ôû oâ naøo thì seõ xaùc ñònh caáu truùc e nguyeân töû cuûa noù.

39

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Ví duï 1: Vieát caáu hình e cuûa nguyeân toá Sr coù Z = 38

s2

p6

d10

f14

1s

(K) 1

2s

(L) 2

2p

3s

(M) 3

3p

3d

4s

(N) 4

4p

4d

4f

5s

(O) 5

5p

5d

5f

6s

(P) 6

6p

6d

6f

(Q) 7 7s

7p

7d

7f

40

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Ví duï 2: Vieát caáu hình e cuûa nguyeân toá V coù Z = 23 Ví duï 3: Xaùc ñònh vò trí cuûa nt coù caáu hình e:

1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 4s2 3d10 4p4

41

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Câu 1 Hãy chọn trong các phát biểu dưới đây có phát biểu nào sai : a)Điện tích hạt nhân nguyên tử của bất kì nguyên tố nào về trị số bằng số thứ tự của nguyên tố đó trong bảng hệ thống tuần hoàn. b)Tính chất của đơn chất, thành phần và tính chất các hợp chất biến thiên tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân. c)Trong bảng hệ thống tuần hoàn, phân nhóm VIIIB chưa phải là phân nhóm chứa nhiều nguyên tố nhất. d)Chu kì là một dãy các nguyên tố, mở đầu là một kim loại kiềm và kết thúc là một khí hiếm.

42

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Câu 2 Chọn phát biểu sai sau đây về bảng hệ thống tuần hoàn các nguyên tố hóa học: a) Các nguyên tố cùng 1 phân nhóm chính có tính chất tương tự nhau. b) Các nguyên tố trong cùng chu kỳ có tính chất tương tự nhau. c) Các nguyên tố trong cùng một phân nhóm chính có tính khử tăng dần từ trên xuống. d) Các nguyên tố trong bảng hệ thống tuần hoàn được sắp xếp theo thứ tự tăng dần điện tích hạt nhân các nguyên tố. Câu 3 Chọn câu đúng: "Số thứ tự của phân nhóm bằng tổng số electron lớp ngoài cùng". Quy tắc này: a) Đúng với mọi phân nhóm. b) Sai với mọi phân nhóm. c) Đúng với các phân nhóm chính, trừ Heli. d) Đúng với các phân nhóm phụ trừ phân nhóm VIIIB.

43

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

II.3. CAÙC TÍNH CHAÁT BIEÁN ÑOÅI TUAÀN HOAØN CUÛA CAÙC NGUYEÂN TOÁ. *Baùnkínhnguyeântöûvaøion(r):

Laø ñaïi löôïng quy öôùc xaùc ñònh döïa treân khoaûng caùch giöõa caùc haït nhaân cuûa caùc nguyeân töû töông taùc (d).

44

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

d

Ñoái vôùi kim loaïi vaø phi kim loaïi: r = ½ d:

ra + rb

Ñoái vôùi ion: d = rc + ra:

45

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

- Quy luaät bieán ñoåi:

 Theo chu kyø:

Töø traùi sang phaûi: giaûm.

 Theo PNC:

Töø treân xuoáng: taêng.

 Theo PNP (töø treân xuoáng):

Töø nguyeân toá thöù 1 ñeán thöù 2: taêng, sang nguyeân toá thöù 3: khoâng taêng.

46

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Khi một nguyên tử mất e để tạo thành ion dương thì kích thước giảm đi rất nhiều: “Bán kính của cation bao giờ cũng nhỏ hơn bán kính của nguyên tử tương ứng”.

Khi một nguyên tử nhận thêm e để tạo thành ion âm thì kích thước tăng lên rất nhiều: “Bán kính của anion bao giờ cũng lớn hơn bán kính của nguyên tử tương ứng”.

47

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

* Naênglöôïngionhoùa(I):

- Laø naêng löôïng caàn ñeå taùch 1e ra khoûi nguyeân töû

ôû traïng thaùi khí khoâng bò kích thích:

X0 (k) + I = X+ (k) +1e.

- I ñaëc tröng cho khaû naêng nhöôøng e (tính kim

loaïi) vaø ñöôïc ño baèng ñôn vò Kj / ntg hay eV/ nt.

- Quy luaät bieán ñoåi:

taêng Theo chu kyø, töø traùi sang phaûi: Theo PNC, töø treân xuoáng döôùi: giaûm

48

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

* Aílöïce(F):

- Laø naêng löôïng thoaùt ra hay thu vaøo khi keát

hôïp theâm 1e vaøo nguyeân töû ôû theå khí thaønh ion aâm:

X0 (k) + 1e = X (k)  F.

- F ñaëc tröng cho khaû naêng nhaän e (tính phi

kim loaïi) vaø cuõng ñöôïc ño baèng ñôn vò gioáng I.

49

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

- Quy luaät bieán ñoåi: Theo chu kyø, töø traùi sang phaûi:

taêng;

Theo nhoùm, töø treân xuoáng döôùi: giaûm;

Caùc nguyeân toá p nhoùm VII coù F lôùn nhaát,

Caùc nguyeân toá coù caáu hình e lôùp ngoaøi cuøng: s2, p3, s2p6 coù F nhoû nhaát.

50

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

*Ñoäaâmñieän():

- Ñaëc tröng cho khaû naêng cuûa nguyeân töû moät

nguyeân toá huùt maät ñoä e veà phía mình khi taïo lieân

keát vôùi nguyeân töû cuûa nguyeân toá khaùc.

51

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

- Ñöôïc xaùc ñònh baèng nhieàu phöông phaùp,

trong ñoù ñaùng chuù yù laø:

 Phöông phaùp Mullinken:  = ½ ( F + I ) .  Phöông phaùp Pauling: döïa treân naêng löôïng

lieân keát (E) cuûa caùc chaát (A2, B2, AB): E = const ( A  B )2 vôùi

const = 1 eV

const = 96,5 kJ/mol

const = 23,1 kcal/mol

52

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Ñeå tính, Pauling choïn ñoä aâm ñieän cuûa Flo baèng 4

laøm ñôn vò so saùnh. Thang ñoä aâm ñieän töông ñoái cuûa Pauling ñöôïc söû duïng roäng raõi.

Ví duï: Tính ñoä aâm ñieän cuûa clo theo Pauling, cho bieát

EF-F = 37kcal/mol; ECl-Cl = 57,98kcal/mol; ECl-F = 59,99kcal/mol

- Quy luaät bieán ñoåi:

Theo chu kyø, töø traùi sang phaûi:

taêng

Theo nhoùm, töø treân xuoáng döôùi:

giaûm.

53

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Độ âm điện của một số nguyên tố theo thang Pauling: IVA

VIA VIIA

IIIA

IIA

VA

Be 1,5 Mg 1,2

B 2,0 Al 1,6

54

H 2,1 Li 0,98 Na 0,93 K 0,82 Rb 0,82 Cs 0,79

C 2,5 Si 1,8 Ge 1,7 Sn 1,7 Pb 1,6

N 3,07 P 2,2 As 2,1 Sb 1,8 Bi 1,7

O 3,5 S 2,6 Se 2,5 Te 2,1 Po -

F 4,0 Cl 3,0 Br 2,8 I 2,6 At 2,2

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Sự biến đổi tính chất của các nguyên tố

Ái lực electron

Bán kính nguyên tử

Tính phi kim

Độ âm điện

Tính kim loại

Năng lượng ion hóa

CHU KÌ

NHÓM A

Trong một chu kì:

Hóa trị cao nhất của nguyên tố trong hợp chất với oxi tăng từ 1 – 7

Hóa trị của các phi kim trong hợp chất với Hidro giảm từ 4 - 1

55

nvhoa102@yahoo.com Chương1

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG QUAN HỆ GIỮA VỊ TRÍ VÀ TÍNH CHẤT CỦA NGUYÊN TỐ

TÍNH CHẤT CƠ BẢN

VỊ TRÍ TRONG BẢNG HTTH

STT CHU

NHÓM KIM LOẠI PHI KIM

Axit Hidroxit

HÓA TRỊ VỚI HDRO

Oxit Cao Nhất

HÓA TRỊ CAO NHẤT VỚI OXI

Hợp chất khí với hidro

Phi kim

7

Cl 17

3 VIIA

Cl2O7

1

HX

HClO4

CaO

Kim loại

2

Ca 20

4

IIA

Ca(OH)2

Phi kim

P2O5

3

P 15

VA

5

3

H3PO4

PH3

56

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Câu 1 Chọn phát biểu sai. a) Trong một phân nhóm chính, độ âm điện giảm dần từ trên xuống dưới. b) Trong một phân nhóm phụ, bán kính nguyên tử tăng đều từ trên xuống

dưới.

c) Trong một chu kì nhỏ (trừ khí hiếm), bán kính nguyên tử giảm dần từ

trái qua phải.

d) Tính kim loại giảm dần, tính phi kim loại tăng dần từ trái qua phải trong

một chu kì nhỏ (trừ khí hiếm).

Câu 6 Chọn phát biểu đúng: a) Bán kính ion luôn nhỏ hơn bán kính nguyên tử. b) Các ion của những nguyên tố nằm trong cùng một chu kỳ thì có bán

kính bằng nhau.

c) Trong chuỗi ion đẳng electron (các ion có số electron bằng nhau), ion

có số oxy hóa lớn hơn có kích thước nhỏ hơn.

d) Trong một chu kỳ, khi đi từ trái sang phải, bán kính của nguyên tố đứng

sau luôn nhỏ hơn bán kính của nguyên tố đứng trước. 57

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

nguyên tử ở thể khí không bị kích thích.

Câu 3 Chọn câu đúng. Ái lực electron của nguyên tố: a) Là năng lượng phát ra (-) hay thu vào (+) khi kết hợp electron vào

b) Là năng lượng cần tiêu tốn để kết hợp thêm electron vào nguyên tử

trung hòa.

c) Tăng đều đặn trong một chu kì từ trái qua phải. d) Có trị số bằng năng lượng ion hóa thứ nhất ( I1) của nguyên tố đó. Câu 4 Chọn phát biểu đúng: a) Độ âm điện của một kim loại lớn hơn độ âm điện của một phi kim

b) Trong một phân nhóm chính, độ âm điện tăng dần từ trên xuống dưới. c) Trong một chu kì, kim loại kiềm có độ âm điện nhỏ nhất. d) Sự sai biệt giữa hai độ âm điện của A và B càng lớn thì liên kết A – B

loại.

càng ít phân cực.

58

HOÙA ÑAÏI CÖÔNG nvhoa102@yahoo.com Chương1

Câu 5 Trong các phát biểu dưới đây, phát biểu nào sai.

Trong cùng một chu kỳ theo thứ tự từ trái qua phải, ta có:

1) Số lớp electron tăng dần . 3) Tính kim loại tăng dần.

a) 1,2,4

b) 4

2) Tính phi kim loại giảm dần. 4) Tính phi kim loại tăng dần. c) 1

d) 1,2,3

Câu 6 Phân nhóm có độ âm điện lớn nhất trong bảng hệ thống tuần hoàn là : a) Phân nhóm IIIA c) Phân nhóm VIA

b) Phân nhóm VIIA d) Phân nhóm IA

59