Bàn về khái niệm kiểm soát trong giáo trình quản trị học tại Việt Nam

TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM – SỐ 1 (46) 2016<br /> <br /> 117<br /> <br /> BÀN VỀ KHÁI NIỆM KIỂM SOÁT TRONG<br /> GIÁO TRÌNH QUẢN TRỊ HỌC TẠI VIỆT NAM<br /> Hoàng Mạnh Dũng1<br /> Hoàng Hữu Lượng2<br /> <br /> Ngày nhận bài: 07/10/2015<br /> Ngày nhận lại: 06/12/2015<br /> Ngày duyệt đăng: 04/01/2016<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Từ năm 2000 đến nay, các giáo trình quản trị học tiếng Việt đã lần lượt chuyển khái niệm<br /> “kiểm tra” thành “kiểm soát”. Sự thay đổi cần phù hợp với các hệ thống quản lý mới. Bài viết<br /> này đóng góp thêm những nội dung về khái niệm “kiểm soát” vào quá trình đào tạo tại Việt<br /> Nam.Qua đó tránh sự chuyển đổi máy móc nhưng ít đề cập rõ những giá trị mới đối với sự phát<br /> triển của môn quản trị học. Chức năng kiểm soát gắn liền với tư tưởng phòng ngừa, quản lý quá<br /> trình, sự tham gia của mọi người với vai trò là chủ quá trình và quan hệ mật thiết với quản trị<br /> rủi ro trong thế giới ngày nay. Với luận điểm nêu trên, bài viết mong muốn góp thêm những kiến<br /> thức vào các giáo trình quản trị học đang được phổ biến rộng rãi tại Việt Nam.<br /> Từ khóa: Kiểm tra, kiểm soát, kiểm soát quá trình.<br /> ABSTRACT<br /> Since 2000, the Vietnamese management textbooks have in turn replaced the concept of<br /> "kiểm tra" (inspection, check) with "kiểm soát" (control). This change requires the unity of<br /> awareness to complement the knowledge to suit the new management system. This paper aims at<br /> enriching the knowledge on "kiểm soát" for the training practice in Vietnam, thereby avoiding<br /> the impracticality in such transfer which is usually short at mentioning the new values that can<br /> be brought to the development of management subject. The control function is definitely<br /> associated with prevention, process management, the involvement of people as owners of the<br /> process and relationship with risk management in this world. Based on such point of view, this<br /> paper is expected to provide more updated knowledge as valuable complement to the current<br /> popular Vietnamese management textbooks.<br /> Keywords: Checking, controlling, process control.<br /> 1. Đặt vấn đề12<br /> Năm 1916, Henri Fayol là người đầu tiên<br /> đưa ra các chức năng quản trị; trong đó có<br /> khái niệm “controlling”. Tại Việt Nam dịch là<br /> “kiểm tra” khi giảng dạy môn quản trị học kể<br /> cả trước năm 1975 tại miền Nam. Với trào lưu<br /> áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo ISO<br /> 9001:2000 đã chuyển từ “kiểm tra” sang<br /> “kiểm soát”. Đến nay vẫn chưa có công trình<br /> nghiên cứu trong nước nào phân tích hai khái<br /> niệm kiểm tra và kiểm soát nhằm thống nhất<br /> 1<br /> 2<br /> <br /> nhận thức về quá trình thay đổi này. Từ lý<br /> thuyết quản trị cổ điển đến nay áp dụng chức<br /> năng “kiểm soát” đã hiệu hữu nhiều biến<br /> động. Bài viết nhằm mục đích trao đổi thêm<br /> về ý nghĩa khi sử dụng khái niệm “kiểm soát”<br /> trong các giáo trình quản trị tiếng Việt.<br /> 2. Sự xuất hiện và đi vào giáo trình<br /> quản trị học của “kiểm soát” tại Việt Nam<br /> Khái niệm “kiểm soát” được nhận biết rõ<br /> rệt thông qua sự phát triển trên lĩnh vực quản<br /> trị chất lượng như sau:<br /> <br /> TS, Trường Đại học Mở TP.HCM. Email: dungoupmu@yahoo.com.vn<br /> ThS, Trường Đại học Sài Gòn. Email: hoangluong59@gmail.com.vn<br /> <br /> 118<br /> <br /> TRAO ĐỔI HỌC THUẬT<br /> <br />  Thời kỳ sản xuất đơn chiếc 1900’s:<br /> <br /> hoàn toàn dựa vào kỹ năng và sự khéo<br /> léo của người thao tác khi kỹ thuật và<br /> công nghệ chưa phát triển. Yêu cầu<br /> năng lực cá nhân ở mức rất cao để<br /> hoàn thành công việc, người lành nghề<br /> được coi trọng; không phân biệt độ<br /> chính xác giữa hai công việc hoàn toàn<br /> như nhau; chất lượng rất tuyệt vời; tốn<br /> rất nhiều chi phí cho sản xuất.<br />  Thời kỳ sản xuất hàng loạt 1930: Lắp<br /> ráp và sản xuất theo dây chuyền nhằm<br /> tạo dòng nguyên liệu liên tục trong suốt<br /> quá trình sản xuất, chuẩn hóa các quy<br /> trình và loại bỏ lãng phí. Đặc tính của<br /> sản xuất hàng loạt là kỹ năng của người<br /> thao tác thấp, thực hiện một công việc<br /> nhỏ trong dây chuyền; số lượng rất<br /> quan trọng; sự thỏa mãn trong công<br /> việc thấp; chi phí sản xuất rẻ.<br />  Hệ thống sản xuất Toyota (TPS): Năm<br /> 1950, Toyota thực hiện chuyến nghiên<br /> cứu tại các nhà máy ở Hoa Kỳ trong<br /> hai tuần. Taiichi Ohno phát hiện sự<br /> lãng phí rất lớn từ sản xuất hàng loạt<br /> như tạo ra số lượng lớn thành phẩm và<br /> bán thành phẩm tồn kho. Toàn bộ nơi<br /> làm việc vô tổ chức và mất khả năng<br /> kiểm soát. Hình ảnh các xe nâng di<br /> chuyển hàng núi vật liệu ở khắp nơi,<br /> nhà máy giống như nhà kho khổng lồ.<br /> Từ đó, Toyota khám phá cơ hội bắt kịp<br /> các doanh nghiệp Hoa Kỳ thông qua<br /> chức năng “kiểm soát” được hệ thống.<br /> Mô hình Toyota Production System –<br /> TPS đã trở thành biểu tượng thành<br /> công nhất trên thế giới. Đến năm 2007,<br /> Toyota lần đầu tiên vượt GM về doanh<br /> số bán hàng trên phạm vi toàn thế giới<br /> đồng thời dẫn đầu về lợi nhuận liên tục<br /> cho đến nay.<br /> Có lẽ, khái niệm “kiểm soát” ra đời ở<br /> Việt Nam cũng bắt nguồn từ ý tưởng của<br /> Toyota. Từ năm 1992, TS. Nguyễn Hữu<br /> Thiện, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục<br /> Tiêu chuẩn – Đo lường – Chất lượng, là người<br /> đi đầu chuyển dịch sang khái niệm “kiểm<br /> <br /> soát”. Ông có công đưa các mô hình quản trị<br /> tiên tiến và Giải thưởng chất lượng Malcolm<br /> Baldrige vào thực tiễn quản trị sinh động tại<br /> Việt Nam. Đối với giáo trình giảng dạy ở bậc<br /> đại học và sau đại học, PGS.TS Nguyễn<br /> Quang Toản là người tiên phong sử dụng khái<br /> niệm “quản lý quá trình”, “kiểm soát quá<br /> trình” trong lĩnh vực quản trị chất lượng trong<br /> nước. Ngoài ra, PGS.TS. Lê Văn Tâm,<br /> PGS.TS. Nguyễn Thị Liên Diệp là những<br /> người đầu tiên đưa khái niệm “kiểm soát” vào<br /> giáo trình quản trị tiếng Việt. Sự xoát xét và<br /> ban hành tiêu chuẩn ISO 9001:2000 vừa là<br /> nguyên cớ, vừa là thời điểm thúc ép các giáo<br /> trình quản trị tiếng Việt chuyển hẳn sang khái<br /> niệm “kiểm soát”.<br /> 3. Khái niệm kiểm soát gắn với sự<br /> tham gia của mọi người trong quản lý<br /> Tại Việt Nam, Vũ Thiếu và các cộng sự<br /> dịch: “Kiểm tra là đo lường và chấn chỉnh<br /> việc thực hiện để đảm bảo rằng, các mục tiêu<br /> của xí nghiệp và các kế hoạch vạch ra để đạt<br /> tới các mục tiêu này đã đang được hoàn<br /> thành” (Vũ Thiếu, Nguyễn Mạnh Quân,<br /> Nguyễn Đăng Dậu, 1993).<br /> Lần về tư tưởng của các tác giả nổi tiếng<br /> để tìm ra sự khác biệt khi sử dụng hai khái<br /> niệm trên và ghi nhận như sau:<br /> Theo Henri Fayol: Kiểm soát là một sự<br /> cam kết bao gồm nhận biết tất cả hoạt động đã<br /> thực hiện phù hợp với kế hoạch, các thủ tục<br /> và nguyên tắc đã được chấp nhận. Đối tượng<br /> của kiểm soát nhằm chỉ ra những sai sót để<br /> được sửa chữa và phòng ngừa. Theo Ông,<br /> chức năng kiểm soát gồm:<br /> • Kiểm tra (checking) tất cả mọi hoạt<br /> động so với kế hoạch, nguyên tắc đã định trước.<br /> • Tiến hành các hoạt động khắc phục<br /> (corrective action) thích hợp.<br /> • Kiểm tra định kỳ các điểm yếu, sai lỗi<br /> và sự sai lệch từ kế hoạch.<br /> • Kiểm tra (checking) kế hoạch đảm bảo<br /> tính cập nhật và thích hợp với bối cảnh.<br /> (Chartered Management Institute, 1999).<br /> Theo Harold Koontz: Kiểm soát là các biện<br /> pháp đo lường và khắc phục nhằm đảm bảo các<br /> mục tiêu và kế hoạch đã được hoàn thành.<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM – SỐ 1 (46) 2016<br /> <br /> 119<br /> <br /> Xác định<br /> các sai lệch<br /> <br /> So sánh thực tế với<br /> các chuẩn mực<br /> <br /> Đo lường kết quả<br /> thực tế<br /> <br /> Kết quả<br /> thực tế<br /> <br /> Phân tích<br /> các nguyên nhân<br /> sai lệch<br /> <br /> Phân tích<br /> các nguyên nhân<br /> sai lệch<br /> <br /> Thực hiện các hoạt<br /> động khắc phục<br /> <br /> Kết quả<br /> mong muốn<br /> <br /> Hình 1. Vòng liên hệ ngược kiểm soát trong quản trị theo Harold Koontz<br /> Nguồn: Vũ Thiếu, Nguyễn Mạnh Quân, Nguyễn Đăng Dậu (1993), Những vấn đề cốt lõi của quản lý,<br /> NXB khoa học – kỹ thuật (pp. 643), Hà Nội.<br /> <br /> Theo Robert J. Mockler: Kiểm soát là<br /> một nỗ lực có hệ thống trong quản trị kinh<br /> doanh để so sánh kết quả thực hiện với tiêu<br /> chuẩn, kế hoạch, các mục tiêu đã đề ra. Từ đó<br /> xác định sự phù hợp và thực hiện bất kỳ hành<br /> <br /> động khắc phục cần thiết để chứng minh các<br /> nguồn lực doanh nghiệp đang được sử dụng<br /> có hiệu lực và hiệu quả khi đạt các mục tiêu.<br /> Các bước tiến hành kiểm soát theo Robert<br /> J.Mockler’s:<br /> <br /> Không đạt<br /> Thiết lập chuẩn mực<br /> và phương pháp<br /> đo lường kết quả<br /> <br /> Đo lường<br /> sự thực hiện<br /> <br /> Tiến hành<br /> hoạt động<br /> khắc phục<br /> <br /> So sánh với<br /> chuẩn mực<br /> <br /> Đạt<br /> <br /> Không làm gì<br /> <br /> Hình 2. Các bước tiến hành kiểm soát theo Robert J. Mockler<br /> Nguồn: James A.F. Stoner, Charles Wankel (1986), Management, Prentice-Hall International Editor<br /> (pp. 574-575), New Jersey.<br /> <br /> Nhìn chung, các định nghĩa về khái niệm<br /> “control hay controlling” hoàn toàn không có<br /> gì khác biệt giữa giáo trình quản trị tiếng Việt<br /> và thế giới. Tuy nhiên, khái niệm “kiểm soát”<br /> sẽ bao quát hơn khi gồm cả nhiều hoạt động<br /> kiểm tra (check, checking, inspection) nhằm<br /> cung cấp những kết quả đạt được. Tính nhân<br /> văn được đề cao đối với chức năng kiểm soát<br /> hoàn toàn phù hợp với quan điểm của Peter<br /> Drucker khi điều hành “công nhân tri thức”<br /> trong xã hội hậu công nghiệp. Kiểm soát hiệu<br /> quả khi có sự tham gia của mọi thành viên<br /> <br /> trong tổ chức để ra quyết định và giải quyết<br /> các sai lệch. Ý nghĩa này phù hợp với nguyên<br /> tắc: “Sự tham gia của mọi người” theo ISO<br /> 9001:2015 cũng như phương thức TQM. Nếu<br /> tách rời ý nghĩa trên, tổ chức sẽ nhận được kết<br /> quả từ sự đối phó tinh vi của nhân viên và ẩn<br /> chứa nhiều biến động bất lợi trong các hoạt<br /> động. Điều này hoàn toàn đi ngược với mục<br /> đích của chức năng kiểm soát trong quản trị.<br /> 4. Các đặc điểm của kiểm soát gắn chặt<br /> với con người với tư cách là chủ quá trình<br /> Tác giả Robert J. Mockler trình bày đặc<br /> <br /> 120<br /> <br /> TRAO ĐỔI HỌC THUẬT<br /> <br /> điểm của kiểm soát là:<br />  Một quá trình quản lý liên tục; được<br /> tiến hành trong mỗi cấp của tổ chức;<br />  Tư duy về phía trước; liên quan chặt<br /> chẽ với lập kế hoạch;<br />  So sánh kết quả đã thực hiện với<br /> chuẩn mực đã định trước;<br />  Chỉ ra những sai sót trong quá trình<br /> quản trị;<br />  Tối thiểu hóa chi phí; tiết kiệm thời<br /> gian; là công cụ đạt mục tiêu của tổ<br /> chức.<br /> Qua trình bày về ngoại diên của khái<br /> niệm “kiểm soát” toát lên một đặc điểm cơ<br /> bản là: “Đề cập đến kiểm soát là nói đến quá<br /> trình. Kiểm soát đồng nghĩa kiểm soát quá<br /> trình”. Tư tưởng kiểm soát được khởi xướng<br /> bởi Walter A. Shewhart tại Hoa Kỳ từ năm<br /> 1924. William Edwards Deming chuyển đổi<br /> phương pháp kiểm soát chất lượng bằng thống<br /> kê - SQC (Statistitcal Quality Control) sang<br /> kiểm soát quá trình bằng thống kê – SPC<br /> (Statistical Process Control) trong quản lý<br /> chất lượng. Trong đó, SPC hướng đến ba nội<br /> dung cơ bản là phân tích mục tiêu qua các<br /> biến số, nhấn mạnh đến sự lường trước và gia<br /> tăng năng suất. Kiểm soát quá trình là các<br /> hoạt động đảm bảo một quá trình được diễn ra<br /> đúng như dự đoán, ổn định và liên tục tương<br /> ứng với kết quả đúng quy định trong sự sai<br /> lệch cho phép.<br /> Kiểm soát quá trình là các bước thực hiện<br /> đảm bảo các yếu tố đầu ra của một quá trình<br /> phù hợp và ổn định với một mức độ mong<br /> muốn về kết quả thực hiện và tối thiểu về sai<br /> lệch. Như vậy, khái niệm “kiểm soát quá trình”<br /> được bổ sung hoàn thiện hơn so với quan điểm<br /> “kiểm soát” của lý thuyết quản trị cổ điển.<br /> Theo Kathy A. Long, yếu tố thành công<br /> quan trọng cho một quá trình thực sự hiệu quả<br /> khi khẳng định "con người là chủ quá trình",<br /> không phải công nghệ mà chính con người<br /> mới giúp tổ chức thành công. Con người được<br /> kích hoạt với kiến thức, kỹ năng và được đào<br /> tạo phù hợp về sự hiểu biết quá trình. Con<br /> người trong quá trình cần sở hữu chính quá<br /> trình đó thông qua sự tham gia tích cực và<br /> <br /> được trao quyền khi thực thi công việc (Kathy<br /> A. Long, 2011).<br /> 5. Sáu nguyên tắc của kiểm soát với đặc<br /> trưng hiện diện của nguyên tắc phòng ngừa<br /> Khi thiết lập một hệ thống kiểm soát cần<br /> tuân thủ sáu nguyên tắc sau:<br />  Nguyên tắc về phản ánh kế hoạch:<br /> Hoạch định càng rõ ràng, đầy đủ và<br /> hoạt động kiểm soát được thiết kế nhằm<br /> phản ánh các kế hoạch; khi đó, kiểm<br /> soát đạt hiệu quả khi thực thi đúng các<br /> yêu cầu do tổ chức đã ấn định.<br />  Nguyên tắc phòng ngừa: “Phòng bệnh<br /> hơn chữa bệnh”' được thành lập. Kiểm<br /> soát chú ý hướng đến phòng ngừa hơn<br /> là khắc phục sau khi sai lệch xảy ra.<br /> Kiểm soát lường trước rất hữu ích theo<br /> nguyên tắc này.<br />  Nguyên tắc trách nhiệm: Trách nhiệm<br /> về các phương pháp cụ thể giải quyết<br /> độ sai lệch và đưa ra hành động khắc<br /> phục cần trao cho các cá nhân ở ngay<br /> công đoạn có vấn đề.<br />  Nguyên tắc ngoại lệ: Các nhà quản trị<br /> nên quan tâm với các trường hợp<br /> ngoại lệ như tại những nơi có độ lệch<br /> chuẩn đáng kể.<br />  Nguyên tắc đối với các điểm trọng<br /> yếu: Tất cả hoạt động vận hành đều có<br /> những điểm dễ bị tổn thương hoặc<br /> những điểm trọng yếu. Đó là nơi gây<br /> ra các rắc rối làm phát sinh độ sai lệch<br /> lớn. Nhà quản trị nên chú ý nhiều hơn<br /> để bảo vệ những điểm này.<br />  Nguyên tắc của kim tự tháp:<br /> Dữ liệu phản hồi nên được truyền đạt<br /> đến tầng dưới cùng của kim tự tháp<br /> như những người giám sát và thậm chí<br /> nhân viên ở mức thấp nhất. Điều này<br /> cung cấp cơ hội để kiểm soát tình<br /> huống riêng của họ và sẽ tốt hơn là<br /> đưa ra hành động khắc phục<br />  Các nguyên tắc trên phản ánh chính<br /> xác nội hàm của khái niệm “kiểm soát”; đặc<br /> biệt nguyên tắc phòng ngừa dẫn dắt xuyên<br /> suốt khi triển khai “kiểm soát quá trình” trong<br /> quản trị. Điều khác biệt này hầu như không đề<br /> <br /> TẠP CHÍ KHOA HỌC TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM – SỐ 1 (46) 2016<br /> <br /> cập rõ khi luận bàn về hoạt động “kiểm tra”.<br /> 6. Tầm quan trọng của chức năng kiểm<br /> soát gắn với quản trị rủi ro<br /> Theo Harold Koontz, tầm quan trọng của<br /> chức năng kiểm soát bao gồm:<br />  Kiểm soát sự thay đổi: Sự thay đổi xảy<br /> ra đối với các yếu tố môi trường như<br /> chuyển biến của thị trường; sự trỗi dậy<br /> của các sản phẩm mới; các phát hiện<br /> về vật liệu mới; các tiêu chuẩn, quy<br /> chuẩn kỹ thuật mới được ban hành áp<br /> dụng. Nhà quản trị cần nhanh chóng<br /> khám phá những thay đổi trên để tác<br /> động đến sản phẩm, dịch vụ của tổ<br /> chức. Qua đó tránh những thiệt hại<br /> không đáng có.<br />  Kiểm soát sự phức tạp: Trong một tổ<br /> chức luôn đòi hỏi nhiều cách tiếp cận<br /> chỉnh chu hơn. Đa dạng hóa sản phẩm<br /> – dịch vụ gắn liền với chất lượng<br /> nhưng lợi nhuận rất cần được duy trì.<br /> Phi tập trung hóa cũng góp phần làm<br /> gia tăng tính chất phức tạp khi điều<br /> hành tổ chức. Kiểm soát sự phức tạp<br /> để hình thành thứ tự ưu tiên cần giải<br /> quyết và giúp hệ thống quản trị không<br /> bị cuốn theo những hiện tượng không<br /> là bản chất.<br />  Kiểm soát các sai lầm: Nhà quản trị<br /> cần thiết lập các chuẩn mực đơn giản,<br /> có ý nghĩa để xử lý các thay đổi môi<br /> trường không mong muốn. Một hệ<br /> thống kiểm soát giúp nhà quản trị tìm<br /> ra những sai lỗi trước khi chúng trở<br /> nên nghiêm trọng.<br />  Kiểm soát hoạt động phân quyền:<br /> Hoạt động này rất cần một hệ thống<br /> kiểm soát nhằm đảm bảo các cấp quản<br /> trị đã hoàn thành trách nhiệm và quyền<br /> hạn được giao.<br /> (James A.F. Stoner, Charles Wankel, 1986).<br /> Tầm quan trọng của chức năng kiểm soát<br /> phản ánh mối quan hệ gắn chặt chẽ với quản<br /> lý rủi ro theo cách tiếp cận mới. Lợi ích của<br /> chức năng kiểm soát và quản trị rủi ro trong<br /> một tổ chức có nhiều điểm tương đồng và bao<br /> gồm:<br /> <br /> 121<br /> <br />  tăng khả năng đạt được các mục tiêu;<br /> cải tiến quản trị;<br />  khuyến khích quản lý chủ động;<br />  nhận thức được nhu cầu xác định và<br /> xử lý rủi ro trong toàn tổ chức;<br />  tuân thủ các yêu cầu luật định, chế<br /> định và các chuẩn mực quốc tế liên quan;<br />  thiết lập cơ sở tin cậy khi ra quyết định<br /> và lập kế hoạch;<br />  cải tiến hoạt động ngăn ngừa tổn thất<br /> và quản lý sự cố;<br />  giảm thiểu thiệt hại;<br /> (International Organization for Standardization,<br /> ISO 31000:2009).<br /> Phân tích tầm quan trọng của chức năng<br /> kiểm soát giúp nhà quản trị định hướng những<br /> điểm kiểm soát chiến lược; các phương pháp,<br /> số lượng, tần suất của hoạt động đo lường<br /> cũng như tiếp nhận các phản hồi từ kiểm soát<br /> quá trình. Đặc trưng của chức năng kiểm soát<br /> gắn liền với quản trị rủi ro. Qua đó, kiểm soát<br /> giúp nhà quản trị tìm ra những giải pháp đột<br /> phá, sáng tạo và không rập khuôn, bắt chước<br /> trong tư duy chiến lược cạnh tranh. Chức<br /> năng kiểm soát sẽ toàn diện và hiệu quả khi<br /> xây dựng tầm nhìn vượt trước thông qua phân<br /> tích và quản lý rủi ro trong thế giới đầy biến<br /> động. Khi nền kinh tế với các biến động mang<br /> tính khách quan đến từ bên ngoài và rất khó<br /> dự báo; nếu tổ chức biết thiết lập và duy trì hệ<br /> thống quản trị rủi ro sẽ nhận diện sớm và đề<br /> ra phương án phòng ngừa để hạn chế được<br /> ảnh hưởng của rủi ro theo quan điểm “phòng<br /> bệnh hơn chữa bệnh”. Đây là cơ sở cung cấp<br /> cho nhà quản trị thực hiện tốt loại hình kiểm<br /> soát lường trước.<br /> 7. Các loại hình kiểm soát trong quản<br /> trị gắn với quản lý quá trình<br /> Quản trị là một quá trình đề cập đến các<br /> chức năng thông qua một hệ thống phối hợp<br /> cùng với nỗ lực hợp tác của con người. Theo<br /> George R. Terry, quản trị là một quá trình<br /> dưới ba khía cạnh:<br />  Quản trị là một quá trình xã hội: Con<br /> người là nguồn lực quan trọng nhất<br /> nên quản trị liên quan với sự phát triển<br /> tối đa mối quan hệ các nguồn lực trong<br /> <br />