Báo cáo khoa học: "MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN QUAN TÂM TRONG PHÁT TRIỂN VẬN TẢI HÀNH KHÁCH CÔNG CỘNG Ở ĐÔ THỊ VIỆT NAM"

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

71
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tóm tắt: Trong phạm vi hội thảo, bài viết mang tính chất trao đổi quan điểm về 3 vấn đề: Tầm nhìn trong chiến lược phát triển VTHKCC ở đô thị, về hạn chế phương tiện cá nhân và về trợ giá trong phát triển VTHKCC ở đô thị.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: "MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN QUAN TÂM TRONG PHÁT TRIỂN VẬN TẢI HÀNH KHÁCH CÔNG CỘNG Ở ĐÔ THỊ VIỆT NAM"

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CẦN QUAN TÂM TRONG PHÁT TRIỂN VẬN TẢI HÀNH KHÁCH CÔNG CỘNG Ở ĐÔ THỊ VIỆT NAM PGS. TS. NGUYỄN VĂN THỤ Viện quy hoạch và quản lý GTVT Trường Đại học Giao thông Vận tải Tóm tắt: Trong phạm vi hội thảo, bài viết mang tính chất trao đổi quan điểm về 3 vấn đề: Tầm nhìn trong chiến lược phát triển VTHKCC ở đô thị, về hạn chế phương tiện cá nhân và về trợ giá trong phát triển VTHKCC ở đô thị. Summary: In the scope of workshop, this paper only mentions to point of view exchange in term of line of vision of public transport development stratergy in urban centre, the limit of private vehicle and the subsidy for public transport developmnet in urban centre. tuyến tàu điện ngày hôm nay ở các đô thị Việt Nam. I. TẦM NHÌN TRONG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN VTHKCC Ở ĐÔ THỊ Ở thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Trước hết là tầm nhìn trong quy hoạch hệ Minh nếu sớm quy hoạch và đầu tư phát triển VTKT- MLN thống VTHKCC. VTHKCC bằng tàu điện (ngầm, nổi hay trên cao) thì hôm nay không thể có nạn tắc nghẽn Hiện nay trong quy hoach giao thông vận trầm trọng gây tốn phí hàng ngàn tỷ đồng hay tải nói chung và VTHKCC ở đô thị nói riêng sẽ có quỹ đất sẵn sàng cho việc đầu tư phát thường có tầm dự báo là 10, 15 và đến 20 triển các công trình hạ tầng phục vụ năm. Trong quy hoạch phát triển VTHKCC ở VTHKCC. Nói tóm lại: Với tư tưởng cơ bản 2 thành phố lớn là Hà Nội và thành phố Hồ giao thông phải đi trước một bước thực hiện Chí Minh là những ví dụ điển hình. mở đường cho kinh tế - xã hội, nếu không nói Ở thành phố Hà Nội, trước hết người ta đến nguyên nhân, thực chất thời gian qua giao dỡ bỏ toàn bộ hệ thống tàu điện bánh sắt đã thông vận tải đã đi sau và lại đi chậm gây bất tồn tại gần 1 thế kỷ, sau đó xây dựng tàu điện lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội ở đô thị. bánh hơi, tàu điện bánh hơi mới chạy thử lại Về tầm nhìn trong quản lý tổ chức vận bị dỡ bỏ. Nhìn lại quá khứ, dù đã được xây hành hệ thống VTHKCC. dựng gần 1 thế kỷ, nhưng đến hôm nay dù trải qua bao biến cố phát triển song nhu cầu đi lại Để tạo thói quen đi lại cho thị dân bằng vẫn rất cao tạo ra luồng giao thông vẫn rất lớn VTHKCC thì hệ thống tuyến, giá vé phải dọc các tuyến đường sắt ở Hà Nội đã dỡ bỏ. tương đối ổn định trong thời gian khá dài, ít Điều này cũng cho ta bài học về hoạch định nhất cũng phải để thị dân và hành khách nhớ
được lộ trình mình cần đi để họ có kế hoạch VTHKCC ngày càng tốt hơn, ngoài những cá nhân trong đi lại. Việc tạo ra thói quen đi yếu tố khác ra thì rất cần phải đổi mới phương lại cho thị dân không dễ gì có ngay được trong thức trợ giá. một thời gian quá ngắn. Nếu thay đổi nhiều trong thời gian ngắn, khó tạo ra thói quen cho III. VẤN ĐỀ TRỢ GIÁ TRONG PHÁT TRIỂN thị dân sử dụng VTHKCC. VTHKCC Hiện nay, trong tư duy có 2 quan điểm: II. VỀ VẤN ĐỀ HẠN CHẾ PHƯƠNG TIỆN + VTHKCC không cần trợ giá. CÁ NHÂN + VTHKCC cần trợ giá. Trước hết phải khẳng định rằng: Việc hạn chế đi lại bằng phương tiện cá nhân là rất Trong thực tế, trong vận tải VTHKCC hợp lý và cần thiết, nhất là cơ sở hạ tầng giao bằng xe buýt vẫn còn có những tư duy khác thông còn thiếu nhiều. Một số năm trước ở 2 nhau về trợ giá (có cần trợ giá hay không hay thành phố Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, không và nếu có thì mức trợ giá là bao đã hạn chế sự bùng nổ bằng xe máy là hết sức nhiêu?). Vấn đề này cần phải làm sáng tỏ để đúng đắn, nhưng có 1 điểm là chưa hợp lý là tạo sự đồng thuận giữa cơ quan Nhà nước, vấn đề giấy tờ, trong giấy đăng ký xe máy đã doanh nghiệp và người dân, và chỉ có sự đồng gắn quyền sử hữu vào quyền sử dụng, vì khi thuận mới có thể góp phần giải quyết các vấn xe máy đã được đăng ký thì người chủ xe vừa đề xã hội hóa cho VTHKCC phát triển và phát có quyền sở hữu vừa có quyền sử dụng. Luật triển bền vững được. Để giải quyết câu hỏi VTKT- nhà nước không cấm quyền sở hữu nhưng khi MLN này, trước hết cần tìm hiểu bản chất của trợ cần hạn chế quyền sử dụng, mà cấm đăng ký giá, và để hiểu vấn đề này thì lại phải xuất xe vô hình chung cấm luôn quyền sở hữu. Ví phát từ chức năng của đô thị. Chính quyền đô như một người có thể mua một xe tải trọng tải thị có chức năng phải tổ chức các dịch vụ 10 tấn, nhưng cấm xe qua cầu không chịu công cộng nhằm đảm bảo nhu cầu sống của được tải trọng của ô tô đó. Cũng như thành thị dân, trong đó có nhu cầu đi lại cũng như phố của ta hiện nay chỉ chịu đuợc một lưu các nhu cầu khác như vệ sinh công cộng, thoát lượng xe cá nhân nhất định, thì cần cho phép nước,... một số lượng nhất định hoạt động, nhưng Chúng ta biết rằng, về cả lý luận và kinh không cấm quyền mua xe của từng cá nhân. nghiệm từ thực tiễn của hầu hết các đô thị trên Bên cạnh hạn chế xe cá nhân thì cần tạo thế giới đã khẳng định: sử dụng VTHKCC để điều kiện thuận lợi cho xe VTHKCC và cho đi lại của thị dân là thuận tiện, an toàn và người sử dụng VTHKCC để đi lại. Nghĩa là thuận lợi nhất, và chỉ có VTHKCC mới thoả cần đẩy nhanh dịch vụ VTHKCC và bản thân mãn được nhu cầu về đi lại của thị dân, nếu người tổ chức, thực hiện hoạt động VTHKCC như không có VTHKCC thì thi dân phải đi lại lại phải tìm mọi giải pháp để nâng cao chất bằng phương tiện cá nhân, nếu như vậy thì lưọng VTHKCC. Nhưng muốn chất lượng không thể xây dựng đủ mạng lưới đường đô
thị đáp ứng được. dưỡng đường đô thị là tốn kém, là không hợp lý, nhưng nói đến trợ giá (tương tự như chi Như đã nêu, để đáp ứng nhu cầu đi lại phí hệ thống chiếu sáng hay duy tu bảo dưỡng của thị dân chỉ có 2 cách: đường đô thị là tốn kém tác giả bài báo này - Một là, nhu cầu đi lại được thực hiện cũng chưa có số liệu về chi phí hàng năm để bằng phương tiện cá nhân, muốn vậy Nhà duy trì hệ thống các dịch vụ công cộng để so nước phải đầu tư phát triển mạng lưới giao sánh với kinh phí trượt giá). thông để thoả mãn. Từ những suy nghĩ trên, ta có thể nói: Cho phương tiện cá nhân đi lại được. Thay vì đầu tư phát triển mạng lưới đường Điều đó không dễ dàng thực hiện vì trong đô phục vụ phương tiện cá nhân bằng đầu tư phát thị vốn đã tồn tại lâu đời các công trình kiến triển hệ thống VTHKCC (kể cả chi phí trợ giá trúc vĩnh cửu không dễ dàng gì dỡ bỏ để có để duy trì vận hành hệ thống VTHKCC). Về quỹ đất phát triển mạng lưới đường, nếu làm mặt phương thức Nhà nước tổ chức cung cấp đươc thi vô cùng tốn kém (gồm cả chi phí đầu loại dịch vụ này có thể do Nhà nước trực tiếp tư và duy tu bảo dưỡng đường hàng năm). thực hiện hoặc huy động nhiều doanh nghiệp ở các thành phần kinh tế tham gia với phương - Hai là, nếu nhu cầu đi lại được thực thức: hiện bằng VTHKCC, thì Nhà nước cũng phải đầu tư cũng tương tự như đầu tư vào đường xá Tóm lại: Một đô thị phải được đảm bảo: để đảm bảo nhu cầu đi lại bằng phương tiện cá Thoát nước chiếu sáng, đi lại thông suốt nhân. nhanh chóng (không xảy ra ắch tắc trầm VTKT- MLN trọng), muốn vậy Nhà nước cần phải đầu tư và Qua tính toán sơ bộ: Chi phí đầu tư và duy trì hoạt động của cả hệ thống đó. vận hành hệ thống giao thông để thoả mãn nhu cầu đi lại bằng phương tiện cá nhân cao Việc đầu tư và khai thác các hệ thống gấp nhiều lần chi phí đầu tư và vận hành đi lại trên có thể do Nhà nước trực tiếp thực hiện bằng VTHKCC. hoặc thuê cho các thành phần kinh tế thực hiện. Từ đó ta có thể hiểu đầu tư phát triển VTHKCC như đầu tư vào xây dựng đường xá, Như vậy, Nhà nước thuê doanh nghiệp trong đó có cả chiếu sáng, thoát nước. Chính đầu tư khai thác mạng lưới VTHKCC do Nhà vì lẽ đó cần thống nhất quan điểm: đầu tư vào nước xác lập, các doanh nghiệp có trách VTHKCC cũng như đầu tư vào các công trình nhiệm tổ chức vận hành theo đúng biểu đồ phục vụ công cộng (đầu tư công), như đầu tư vận hành quy định, doanh nghiệp không có vào điện chiếu sáng, công viên, và hàng năm quyền định giá vé và bán vé. Việc định giá vé ngân sách cũng phải cấp kinh phí để duy trì và bán vé là do Nhà nước thực hiện, Nhà nước hoạt động của hệ thống VTHKCC. sẽ trả cho doanh nghiệp chi phí vận hành cộng với mức lãi suất hợp lý (tương thích với lợi Ít khi có phàn nàn về chi phí để duy trì hệ ích tài chính như khi doanh nghiệp kinh doanh thống chiếu sáng, thoát nước hay duy tu bảo
trong lĩnh vực vận tải khác). Khi này Nhà Và đã khoán doanh thu như vậy thì lái xe và nước sẽ định giá vé và tổ chức bán vé, nghĩa bán vé tìm mọi cách để tăng doanh thu và sẽ là Nhà nước sẽ thu lại toàn bộ doanh thu. dẫn đến hàng loạt bất cập: Tóm lại, Nhà nước thuê và trả tiền cho - Lái xe và bán vé sẽ cố gắng đón và trả các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh khách dọc tuyến (điều này sẽ phá vỡ biểu đồ tế đầu tư và vận hành từng tuyến hay một số chạy xe, gây mất an toàn và góp phần gây ùn tuyến trong mạng lưới VTHKCC, còn Nhà tắc giao thông). nước sẽ tổ chức định giá vé và Nhà nước trực Vì cần đạt doanh thu cao lái xe sẽ nhặt tiếp tổ chức bán vé (tất cả các loại vé: vé lượt, khách dọc đường, từ chối chở hành khách vé tháng…) cho người sử dụng và thu lại toàn mua vé liên tuyến,…, lái xe hay từng đơn vị bộ số tiền bán vé trên toàn bộ các tuyến của vận tải) sẽ nhận được tiền trợ giá. mạng lưới VTHKCC. Nói một cách khác, Nhà - Quản lý doanh thu bán vé trên xe khó nước thuê doanh nghiệp chuyên chở còn Nhà khăn. nước sẽ bán vé và thu lại toàn bộ doanh thu. Chi phí thuê phương tiện vận chuyển mà Nhà - Lái xe và bán vé ít quan tâm tới hành nước trả cho doanh nghiệp được tính dựa trên khách sử dụng vé đi liên tuyến, gây bất bình chi phí đầu tư phương tiện, khai thác xe và lợi cho hành khách. nhuận định mức (tương ứng với lợi nhuận - Việc phân bổ doanh thu vé tháng liên bình quân của loại hình kinh doanh vận tải tuyến phức tạp. không VTHKCC trong đô thị). VTKT- MLN Để khắc phục những bất cập này, nên Như vậy: Lấy tổng số doanh thu trừ đi chăng trước mắt cần đổi mới phương thức trợ tổng số tiền mà Nhà nước phải trả cho việc giá như hiện nay, tạo ra một động lực mới cho thuê các đơn vị vận hành xe trên tuyến, sự sự phát triển VTHKCC bằng xe buýt. chênh lệch này chính là tiền trợ giá. Ta biết rằng: Tổng doanh thu = “giá vé” x “số hành khách”. Tài liệu tham khảo [1]. Xây dựng luận cứ khoa học Phát triển và tổ Đây là bài toán phức tạp, để tăng doanh chức mạng lưới GTVT của Thủ đô Hà nội, KC 10- thu nếu tăng giá vé thì lại ít người đi xe và 02, 1993. ngược lại. Vậy cần phải xác định giá vé hợp lý [2]. Dự án phát triển vận tải hành khách công cộng là quan trọng, nhất để sao cho kích thích cho thành phố Hà nội giai đoạn 2001-2005. người dân sử dụng VTHKCC và mức trợ giá [3]. Dự án Quy hoạch tổng thể phát triển giao là thấp nhất phù hợp với khả năng chi trả của thông vận tải thành phố Hà nội đến năm 2020. ngân sách của thành phố. [4]. N.B.Otrobski, Vận tải hành khách bằng ô tô, Xin nói thêm, với phương thức quản lý NXB Giao thông Matxcova, 1986. doanh thu và bán vé như hiện tại thì thực chất [5]. Các dự án phát triển GTVT ở Việt Nam♦ là khoán doanh thu cho từng lái xe và bán vé.