Báo cáo nghiên cứu khoa học " CHẤT THƠ TRONG TẬP VĂN LỖ TẤN "

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

88
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trong sáng tác văn học nghệ thuật, chất thơ đ-ợc xem nh- là một đặc tính quan trọng đem lại sự cuốn hút kỳ diệu cho hình t-ợng nghệ thuật và tác phẩm. Chất thơ biểu hiện ở cái đẹp của ngôn ngữ và âm điệu, cái đẹp của cảm xúc và ý t-ởng, của những khoảnh khắc tâm trạng... Chất thơ chính là sự miêu tả, khắc họa và thể hiện nghệ thuật trong sự giàu đ-ợm ý thơ. luận với nhiều đóng góp cho tiến trình hiện đại hoá văn học Trung Quốc, đặc biệt là ở các...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo nghiên cứu khoa học " CHẤT THƠ TRONG TẬP VĂN LỖ TẤN "

nghiªn cøu trung quèc sè 1(65) - 2006 54 L−u Thu H−¬ng* rong s¸ng t¸c v¨n häc nghÖ luËn víi nhiÒu ®ãng gãp cho tiÕn tr×nh T thuËt, chÊt th¬ ®−îc xem nh− hiÖn ®¹i ho¸ v¨n häc Trung Quèc, ®Æc lµ mét ®Æc tÝnh quan träng biÖt lµ ë c¸c thÓ lo¹i truyÖn ng¾n vµ tiÓu ®em l¹i sù cuèn hót kú diÖu cho h×nh thuyÕt. Tuy nhiªn, bªn c¹nh hai thÓ lo¹i t−îng nghÖ thuËt vµ t¸c phÈm. ChÊt th¬ nãi trªn, cßn mét thÓ lo¹i v¨n häc kh¸c biÓu hiÖn ë c¸i ®Ñp cña ng«n ng÷ vµ ©m mµ Lç TÊn còng rÊt thµnh c«ng, ®ã lµ ®iÖu, c¸i ®Ñp cña c¶m xóc vµ ý t−ëng, t¹p v¨n. §©y lµ mét h×nh thøc v¨n häc cña nh÷ng kho¶nh kh¾c t©m tr¹ng... tiªu biÓu, ph¸t triÓn m¹nh mÏ tõ sau ChÊt th¬ chÝnh lµ sù miªu t¶, kh¾c häa phong trµo Ngò Tø. NÕu xÐt vÒ sè l−îng, vµ thÓ hiÖn nghÖ thuËt trong sù giµu t¹p v¨n chiÕm tØ lÖ t−¬ng ®èi lín trong ®−îm ý th¬. sù nghiÖp s¸ng t¸c cña Lç TÊn (chiÕm hai phÇn ba sè l−îng s¸ng t¸c, kho¶ng Th«ng th−êng, ng−êi ta cho r»ng chÊt 900 bµi). §· cã ý kiÕn cho r»ng, t¹p v¨n th¬ lµ mét thuéc tÝnh chØ riªng th¬ míi cña Lç TÊn kh«ng ph¶i lµ s¸ng t¸c v¨n cã. Nh−ng thùc ra, chÊt th¬ cã thÓ t×m ch−¬ng mµ chØ lµ nh÷ng bµi nghÞ luËn cã thÊy trong c¶ nh÷ng thÓ lo¹i v¨n häc tÝnh chÊt minh häa chÝnh trÞ. Tuy nhiªn, kh¸c nh− v¨n xu«i (tiÓu thuyÕt, truyÖn nÕu nghiÒn ngÉm thËt kü, chóng ta sÏ ng¾n, t¶n v¨n...), kÞch... Më réng h¬n nhËn thÊy trong c¸c tËp t¹p v¨n cña Lç n÷a, chÊt th¬ cßn cã thÓ t×m thÊy trong TÊn cã rÊt nhiÒu bµi t¹p c¶m vµ ®o¶n c¸c lo¹i h×nh nghÖ thuËt kh¸c nh−: ©m b×nh, lo¹i t¹p v¨n nµy “lµ mét thÓ lo¹i nh¹c, héi häa, s©n khÊu (móa, kÞch t¶n v¨n nghiªng vÒ v¨n häc. MÆc dï nã c©m...)... ChÊt th¬ ®−îc t¹o nªn tõ nh÷ng lÊy nghÞ luËn lµm chÝnh nh−ng ®· kÕt h×nh ¶nh ®Ñp, giµu søc biÓu c¶m, tõ hîp h÷u c¬ c¸c nh©n tè v¨n häc, bao gåm nh÷ng ng«n tõ mang tÝnh nh¹c ®iÖu, bay mµu s¾c t×nh c¶m, khung c¶nh th¬, h×nh bæng, thanh tho¸t... VËy lµ, “c¸i chÊt tr÷ t−îng lo¹i h×nh vµ ng«n ng÷ mÜ c¶m...”(1). t×nh bay bæng diÖu k× cña h×nh ¶nh, ©m Trong c¸c bµi t¶n v¨n vµ t¹p c¶m ®ã, ®iÖu, ng«n ng÷... vèn lµ cña th¬ ca, ®Õn nh÷ng yÕu tè nghÖ thuËt mang tÝnh v¨n mét lóc nµo ®ã l¹i cã thÓ t×m thÊy trong häc ®−îc Lç TÊn sö dông mét c¸ch tµi hÇu hÕt c¸c thÓ lo¹i”. t×nh, hiÖu qu¶ vµ ®em l¹i cho b¹n ®äc Trong lÞch sö v¨n häc hiÖn ®¹i Trung nh÷ng thô c¶m nghÖ thuËt s©u s¾c. Quèc, Lç TÊn ®−îc biÕt ®Õn nh− mét nhµ t− t−ëng lín, mét nhµ v¨n, mét nhµ lý * Th¹c sü. ViÖn Nghiªn cøu Trung Quèc
55 ChÊt th¬ trong t¹p v¨n Lç TÊn. Ngoµi tÝnh h×nh t−îng næi bËt, t¹p t©m tr¹ng vµ nçi niÒm cña con ng−êi, nãi v¨n Lç TÊn cuèn hót ng−êi ®äc cßn bëi chÝnh x¸c h¬n, ®ã chÝnh lµ sù ký th¸c chÊt tr÷ t×nh ®»m th¾m, thiÕt tha trong t©m tr¹ng cña chÝnh t¸c gi¶: c¸c cÊu tø nghÖ thuËt. Lç TÊn ®· ®−a “ë quª t«i, mïa th¶ diÒu lµ mïa chÊt th¬ vµo v¨n nghÞ luËn ®Ó tõ ®ã t¹o xu©n, cø th¸ng hai khi nghe tiÕng chong nªn mét thÓ nghÞ luËn tr÷ t×nh ®éc ®¸o chãng kªu xÌ xÌ, ngöng ®Çu lªn th× cã thÓ rÊt riªng cña «ng. Trong t¹p v¨n Lç TÊn, thÊy mét c¸nh diÒu cua mµu ®en nh¹t chÊt th¬ ®ãng mét vai trß quan träng hoÆc mét c¸nh diÒu rÕt mµu xanh l¸ trong kÕt cÊu h×nh t−îng nghÖ thuËt, m¹… Nh−ng lóc ®ã, trªn mÆt ®Êt d−¬ng trong viÖc thÓ hiÖn t©m tr¹ng cña c¸i liÔu ®· ®©m chåi, s¬n ®µo sím còng hÐ “t«i” tr÷ t×nh, trong sù s¾p ®Æt h×nh ¶nh nô, hoµ hîp víi sù ®iÓm xuyÕt cña trÎ con vµ chi tiÕt... ChÊt th¬ to¸t lªn tõ bèi trªn nÒn trêi, lµm cho ngµy xu©n trë c¶nh, tõ h×nh t−îng nghÖ thuËt, tõ c¶m thµnh dÞu dµng, Êm ¸p. B©y giê t«i ë xóc, ng«n ng÷ vµ c¶ tõ t×nh c¶m yªu ®©u ®©y? Bèn xung quanh vÉn lµ c¶nh n−íc vµ ý chÝ chiÕn ®Êu cña chÝnh nhµ tiªu ®iÒu cña mïa ®«ng gi¸ l¹nh” (DiÒu v¨n. giÊy). §Æt h×nh t−îng nghÖ thuËt trong sù 1. H×nh t−îng nghÖ thuËt gi u chÊt th¬ giao hßa víi bèi c¶nh thiªn nhiªn, Lç H×nh t−îng nghÖ thuËt ®−îc t¹o nªn TÊn ®· t¹o ra nh÷ng ý c¶nh th¬ ®Ñp ®Ï, tõ rÊt nhiÒu yÕu tè nghÖ thuËt: ngo¹i trong ®ã t×nh vµ c¶nh ®an xen, dung h×nh vµ tÝnh c¸ch, t©m lý vµ xung ®ét hîp. §©y chÝnh lµ ph−¬ng thøc “c¶nh néi t©m, ng«n ng÷ vµ hµnh ®éng nh©n ngô t×nh, t×nh ë trong c¶nh” cña th¬ ca vËt...VËy “chÊt th¬” gi÷ mét vai trß nh− cæ ®iÓn Trung Quèc, vµ Lç TÊn ®· sö thÕ nµo trong kÕt cÊu h×nh t−îng nghÖ dông mét c¸ch tµi t×nh ph−¬ng thøc nµy thuËt? Cã thÓ nãi, “chÊt th¬” bao trïm trong mét sè bµi t¶n v¨n cña «ng (DiÒu vµ g¾n kÕt c¸c yÕu tè nghÖ thuËt kÓ trªn giÊy, D¹ tông, Ghi l¹i cuéc d¹o ch¬i thµnh mét chØnh thÓ h×nh t−îng, tõ ®ã trong ®ªm thu...). t¹o nªn søc sèng néi t¹i, sù sinh ®éng vµ Thiªn nhiªn trong t¹p v¨n cña Lç TÊn mèi giao c¶m cña h×nh t−îng nghÖ kh«ng ph¶i lµ nh÷ng bèi c¶nh thiªn thuËt. Kh¶o s¸t c¸c tËp t¹p v¨n cña Lç nhiªn réng lín, hoµnh tr¸ng mµ lµ TÊn, cã thÓ nhËn thÊy «ng ®· sö dông nh÷ng c¶nh vËt b×nh th−êng cã thÓ gÆp nh÷ng m«tip ®Æc tr−ng nh−: bèi c¶nh trªn bÊt cø con ®−êng nµo, d·y phè nµo. thiªn nhiªn, kh¸t väng vµ lý t−ëng, t©m §ã lµ nh÷ng khu v−ên, nh÷ng ng«i nhµ tr¹ng cña c¸i “t«i” tr÷ t×nh... ®Ó lµm chÊt bá hoang, con ®−êng lµng v¾ng vÎ, mét kÕt dÝnh cho c¸c h×nh t−îng nghÖ thuËt. ®ªm mïa h¹, tiÕt xu©n lµnh l¹nh, hay Bèi c¶nh thiªn nhiªn trong t¹p v¨n ®¬n gi¶n chØ lµ mét bãng c©y tr¸nh n¾ng cña Lç TÊn th−êng ®−îc miªu t¶ g¾n víi gi÷a tr−a hÌ, mét sîi d©y treo giµn hoa
nghiªn cøu trung quèc sè 1(65) - 2006 56 mïa xu©n. ThÕ lµ nã c−êi, tuy l¹nh, mµu tr¸nh n¾ng, mét c©y hoa d¹i…Nh÷ng s¾c ®á lªn mét c¸ch th¶m h¹i, nh−ng nã h×nh ¶nh t−ëng nh− b×nh th−êng, ®¬n lÎ vÉn thu m×nh l¹i... tiÕng c−êi cña ®ªm Êy l¹i t¹o ra mét sù ®iÓm xuyÕt khiÕn khuya v»ng vÆc trong trÎo, nh− kh«ng cho bøc tranh hiÖn thùc cuéc sèng trë muèn lµm cho ng−êi ®ang ngñ ph¶i thøc nªn ®Ñp ®Ï, nªn th¬ vµ rÊt ®çi quen giÊc, nh−ng bèn bÒ kh«ng khÝ ®Òu c−êi thuéc. theo”. Cá d¹i (D· th¶o) lµ mét tËp t¹p v¨n Trong Cá d¹i, t¸c gi¶ ®· nh×n nhËn tr÷ t×nh tiªu biÓu cña Lç TÊn. §ã ®Ých thùc lµ nh÷ng bµi th¬ v¨n xu«i kÕt hîp c©y cá nh− nh÷ng sinh mÖnh cã sù sèng, cã tinh thÇn: “Cá d¹i, gèc rÔ kh«ng s©u, nhuÇn nhuyÔn gi÷a t×nh c¶m yªu th−¬ng hoa l¸ kh«ng ®Ñp, nh−ng hót s−¬ng, hót con ng−êi vµ ý chÝ chiÕn ®Êu kiªn c−êng n−íc, hót m¸u vµ thÞt nh÷ng ng−êi ®· cña mét ng−êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng. Trong Cá d¹i, h×nh ¶nh thiªn nhiªn ®−îc sö chÕt lµm ®ñ c¸ch ®Ó giµnh giËt lÊy sù sèng. Trong khi sèng, l¹i bÞ chµ ®¹p, bÞ dông nh− mét ph−¬ng thøc nghÖ thuËt c¾t xÐn, cho ®Õn chÕt mµ tan r÷a”. Cá d¹i ®Ó biÓu ®¹t nh÷ng Èn øc, kh¾c kho¶i trong t©m hån con ng−êi: “T«i ®i däc lµ hiÖn th©n cña søc sèng bÒn bØ, mét theo d·y t−êng cao ®æ n¸t…Giã nhÑ thø cá c©y tÇm th−êng nh−ng l¹i rÊt ®çi thæi…Giã nhÑ thæi, bèn bÒ ®Êt bôi bay nªn th¬! Cã thÓ nhËn thÊy r»ng, Èn dô bay vï…§Êt bôi, ®Êt bôi…”. Vµ chÝnh vµ kh¸i qu¸t lµ nh÷ng ®Æc ®iÓm kÕt cÊu chÊt th¬ ®· t¹o nªn sù biÓu c¶m mang néi t¹i cña h×nh t−îng nghÖ thuËt trong tÝnh nh©n v¨n cho mçi h×nh t−îng nghÖ t¹p v¨n Lç TÊn, chÝnh nh÷ng ®Æc ®iÓm thuËt, ®ång thêi nã còng g¾n kÕt c¸c nµy ®· ®em ®Õn cho c¸c h×nh t−îng nghÖ h×nh t−îng nghÖ thËt ®¬n lÎ thµnh mét thuËt cña «ng néi hµm s©u s¾c. hÖ thèng h×nh t−îng xuyªn suèt biÓu ®¹t Trong t¹p v¨n Lç TÊn, chÊt th¬ cßn cho tinh thÇn cña c¶ thêi ®¹i. ë mét møc n»m trong lý t−ëng vµ kh¸t väng cña ®é cao h¬n, ®«i khi thiªn nhiªn trong t¹p h×nh t−îng nh©n vËt. “Lý t−ëng vµ kh¸t v¨n cña Lç TÊn ®−îc kh¾c häa vµ miªu väng cña ®«ng ®¶o nh©n d©n, chñ nghÜa t¶ nh− nh÷ng nh©n vËt, trë thµnh nh©n ®¹o víi nh÷ng biÓu hiÖn lÞch sö nh÷ng h×nh t−îng nghÖ thuËt ®éc lËp cã cña nã lµ t×nh c¶m kh¸ch quan cho chÊt th¬ ch©n chÝnh ë mçi thêi ®¹i”(2). Trong ®êi sèng vµ tÝnh c¸ch riªng. H·y chiªm bµi t¹p v¨n Kû niÖm chÞ L−u Hoµ Tr©n, lý ng−ìng vÎ ®Ñp cña c©y hoa d¹i, “mét thø t−ëng vµ kh¸t väng ch©n chÝnh cña ng−êi hoa mµu ph¬n phít ®á vµ nhá li ti” mµ n÷ häc sinh kiªn c−êng ®· t¹o nªn ©m qua nã, t¸c gi¶ ®· ký th¸c nh÷ng nçi h−ëng tr÷ t×nh bi ai tr¸ng lÖ, khiÕn ng−êi niÒm ®Çy tÝnh triÕt lÝ nh©n sinh: ®äc c¶m thÊy bïi ngïi, ®au xãt: “Trong khi ®ªm l¹nh, nã thu m×nh l¹i, “Mét ng−êi thËt sù dòng c¶m th× d¸m n»m m¬ m¬ thÊy ngµy xu©n ®Õn... b−ím ®−¬ng ®Çu víi cuéc ®êi th¶m ®¹m, d¸m sÏ bay tung t¨ng, ong sÏ h¸t nh÷ng lêi ca
57 ChÊt th¬ trong t¹p v¨n Lç TÊn. nh×n th¼ng vµo chç m¸u t−¬i lªnh l¸ng. ngõng nghØ cho vËn mÖnh cña quèc gia, §au khæ biÕt d−êng nµo! ... Nh−ng m¸u d©n téc: ®· ®æ råi, tÊt nhiªn bÊt gi¸c nã sÏ lan “T«i xãt xa c¶m thÊy mÊt ®i nh÷ng réng ra, tèi thiÓu còng sÏ ngÊm vµo lßng ng−êi b¹n tèt, Trung Quèc mÊt ®i nh÷ng nh÷ng ng−êi th©n thuéc, thÇy häc, b¹n ng−êi thanh niªn tèt. T«i lÆng ®i trong bÌ, ng−êi yªu, cho dï thêi gian cã tr«i nçi ®au th−¬ng uÊt øc, nh−ng theo thãi qua mµ phai nh¹t ®i, th× h×nh ¶nh cò quen, gi÷a lóc trÇm tÜnh nh− thÕ, t«i l¹i cña chÞ víi nô c−êi mØm, hßa nh· kia ngÈng ®Çu lªn, lµm mÊy c©u th¬... §©y vÉn cßn m·i m·i trong nçi ®au th−¬ng kh«ng ph¶i lµ mét ng−êi thanh niªn viÕt nhÌ nhÑ...”. kû niÖm mét ng−êi giµ, mµ trong ba Cã thÓ nãi, Kû niÖm chÞ L−u Hoµ m−¬i n¨m nay, m¾t t«i ®· thÊy bao Tr©n “tù th©n nã ®· lµ mét bµi th¬ v¨n nhiªu m¸u cña thanh niªn ®æ ra, cø líp nµy líp kh¸c, ø ®äng l¹i, trµn ngËp c¶ xu«i tr÷ t×nh ®Ñp ®Ï”(3). ng−êi t«i lµm t«i ®Õn nghÑt thë. T«i chØ 2. ChÊt th¬ trong t©m tr¹ng v c¶m cã thÓ viÕt ®−îc chõng Êy, gäi lµ khoÐt xóc cña c¸i “t«i” tr÷ t×nh mét lç nhá trong ®èng bïn ®Ó cÇm h¬i. Chóng ta ®Òu biÕt r»ng, ®Æc tr−ng cña §êi g× mµ l¹ ®Õn thÕ nµy! §ªm cßn dµi, th¬ lµ sù thÓ hiÖn cña c¸i “t«i” tr÷ t×nh. ®−êng còng cßn dµi, t«i thµ quªn qu¸ch C¸i “t«i” tr÷ t×nh khiÕn cho h×nh t−îng ®i, ®õng nh¾c ®Õn mµ h¬n. Nh−ng t«i nghÖ thuËt giµu søc thuyÕt phôc h¬n, biÕt, nÕu kh«ng ph¶i t«i th× trong t−¬ng ®ång thêi th«ng qua c¸i “t«i” tr÷ t×nh, t− lai nhÊt ®Þnh cã ng−êi nhí ®Õn hä vµ t−ëng vµ chñ ®Ò cña t¸c phÈm sÏ ®−îc nh¾c ®Õn hä...” (Kû niÖm ®Ó quªn ®i). béc lé m¹nh mÏ h¬n. Cã thÓ nãi, c¸i “t«i” T©m tr¹ng c¸i “t«i” tr÷ t×nh trong t¹p tr÷ t×nh lµ sù hiÖn diÖn bé mÆt tinh thÇn v¨n Lç TÊn lµ t©m tr¹ng cña mét c¸i cña nhµ th¬ trong nh÷ng t¸c phÈm th¬ “t«i” ®Çy tr¨n trë, kh¾c kho¶i tr−íc nh÷ng ca, ®ã chÝnh lµ c¸i “t«i” nhµ th¬ ®· ®−îc biÕn ®éng cña thêi cuéc. T©m tr¹ng kh¾c nghÖ thuËt hãa, ®−îc thÓ hiÖn d−íi kho¶i Êy ®−îc nhµ v¨n thÓ hiÖn b»ng thñ nh÷ng s¾c th¸i thÈm mÜ phong phó h¬n, ph¸p luyÕn l¸y, lÆp ®i lÆp l¹i: víi chÊt l−îng t− t−ëng nghÖ thuËt cao “ThÕ giíi hoµng kim ngµy mai cña h¬n. C¸i “t«i” tr÷ t×nh chÝnh lµ mét trong loµi ng−êi c¸c anh cã nh÷ng ®iÒu kh«ng nh÷ng nh©n tè quan träng t¹o nªn võa lßng t«i, t«i kh«ng thÝch tíi…t«i phong c¸ch nhµ th¬. kh«ng thÝch ë l¹i n÷a…T«i kh«ng thÝch! Trong t¹p v¨n Lç TÊn, c¸i “t«i” tr÷ Giêi hìi giêi! T«i kh«ng thÝch! Giêi hìi t×nh ®−îc thÓ hiÖn rÊt râ nÐt. §ã lµ mét giêi, nÕu lµ hoµng h«n, th× tÊt nhiªn ®ªm c¸i “t«i” tr÷ t×nh ®Çy c¸ tÝnh vµ c¶m xóc tèi sÏ nhÊn ch×m t«i mÊt…Nh−ng t«i m·nh liÖt, mét c¸i “t«i” ®Çy lý t−ëng vµ thÝch ch×m trong bãng tèi…T«i thÝch thÕ kh¸t väng, mét c¸i “t«i” ®Êu tranh kh«ng ®Êy anh b¹n ¹!”.
nghiªn cøu trung quèc sè 1(65) - 2006 58 D−êng nh− cã thÓ c¶m nhËn ®−îc rÊt TÊn. Trong c¸i kh«ng gian ®ªm tèi thanh râ t×nh c¶m ®au buån m·nh liÖt cña Lç v¾ng ®ã, lan táa nçi buån vµ nh÷ng −u t− cña c¸i “t«i” nhµ v¨n! (D¹ tông, Ghi l¹i TÊn trµo d©ng trong nh÷ng ®o¹n v¨n cuéc d¹o ch¬i trong ®ªm thu...). trªn. §ã lµ nh÷ng dßng ch÷ ®−îc viÕt ra tõ t×nh c¶m yªu n−íc, th−¬ng nßi ch©n Cã thÓ nãi, vÎ ®Ñp tr÷ t×nh trong t¹p thµnh tha thiÕt, tõ nçi phÉn uÊt kh«n v¨n cña Lç TÊn ®−îc thÓ hiÖn qua ngu«i tr−íc hiÖn thùc x· héi ®Çy ®au khuynh h−íng t×nh c¶m m¹nh mÏ vµ th−¬ng, m¸u vµ n−íc m¾t. ViÕt vÒ nh÷ng s©u s¾c cña chÝnh t¸c gi¶, ®Ó råi tõ ®ã nã vÊn ®Ò mang tÝnh chÝnh trÞ - x· héi víi th¨ng hoa thµnh c¶m xóc cña c¸i “t«i” mét t×nh c¶m ch©n thµnh, s©u s¾c, Lç tr÷ t×nh trong c¸c bµi th¬ t¶n v¨n. Sù buån ®au hay phÉn né trong con ng−êi TÊn ®· t¹o nªn mét phong c¸ch nghÞ Lç TÊn tr−íc hiÖn thùc x· héi ®Çy ®au luËn tr÷ t×nh riªng biÖt trong thÓ lo¹i th−¬ng vµ biÕn ®éng ®· truyÒn vµo ngßi t¶n v¨n. Trong t¹p v¨n Lç TÊn, tÝnh bót cña «ng dßng c¶m xóc tu«n trµo, chÝnh luËn vµ chÊt th¬ ®· ®¹t ®Õn ®é hßa nhiÖt thµnh vµ t©m huyÕt. ¤ng ®· quyÖn nhuÇn nhuyÔn. truyÒn tíi c¸c h×nh t−îng nghÖ thuËt søc T©m tr¹ng vµ c¶m xóc cña c¸i “t«i” sèng, göi g¾m vµo ®ã nçi ®au, niÒm hy tr÷ t×nh cßn ®−îc nhËn biÕt qua c¸i nh×n väng vµ c¶ sù phÉn uÊt cña m×nh. TÊt c¶ cña nã tr−íc kh«ng gian vµ thêi gian. nh÷ng ®iÒu ®ã ®· t¹o nªn ©m h−ëng tr÷ C¸i “t«i” tr÷ t×nh trong t¹p v¨n Lç TÊn t×nh vµ c¶m høng nh©n ®¹o cao c¶ trong cã mét c¸i nh×n kh¾c kho¶i vÒ thêi gian, nh÷ng trang viÕt cña «ng. d−êng nh− nã c¶m nhËn thÊy sù l¹nh 3. Ng«n ng÷ gi u h×nh ¶nh v ý th¬ lïng, döng d−ng cña thêi gian vµ ®au buån tr−íc sù phai nh¹t cña bao biÕn cè Ng«n ng÷ th¬ th−êng giµu tÝnh nh¹c lÞch sö tr−íc thêi gian. C¶m thøc ®au ®iÖu vµ h×nh ¶nh trong th¬ th−êng cã buån tr−íc sù v« th−êng cña thêi gian søc biÓu c¶m cao. Trong t¹p v¨n cña ®−îc ®Èy lªn thµnh nçi bi c¶m phÉn uÊt: m×nh, Lç TÊn th−êng hay sö dông lèi “...Thêi gian tr«i qua rÊt nhanh, röa phôc bót, l¸y tõ, l¸y ng÷ ®Ó t¹o nªn nhÞp s¹ch nh÷ng dÊu vÕt cò, chØ l−u l¹i mét ®iÖu cho c¸c bµi th¬ v¨n xu«i. Ngoµi ra, s¾c m¸u ®á nhê nhê vµ mét nçi ®au «ng cßn vËn dông mét c¸ch tµi t×nh, th−¬ng nhÌ nhÑ. Trong s¾c m¸u ®á nhê khÐo lÐo c¸c thñ ph¸p biÓu hiÖn cña nhê vµ nçi ®au th−¬ng nhÌ nhÑ ®ã, l¹i nghÖ thuËt th¬ ca nh−: so s¸nh, liªn cho con ng−êi sèng lay l¾t qua ngµy, duy t−ëng, ®èi ngÉu, ®iÖp tõ, l¸y tõ... Sù vËn tr× m·i c¸i thÕ giíi gièng nh− cña con dông tæng hîp c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt ng−êi mµ còng kh«ng gièng con ng−êi Êy ®· khiÕn cho t¹p v¨n cña Lç TÊn võa nµy” (Kû niÖm chÞ L−u Hßa Tr©n). mang tÝnh triÕt lý s©u xa, võa cã ng«n H×nh ¶nh kh«ng gian ®ªm tèi th−êng ng÷ th¬ ch¾t läc, l¹i võa thÊm ®−îm t×nh trë ®i trë l¹i trong c¸c bµi t¹p v¨n cña Lç c¶m m·nh liÖt cña nhµ v¨n, vµ cuèi cïng
59 ChÊt th¬ trong t¹p v¨n Lç TÊn. nã t¹o nªn sù céng h−ëng c¶m xóc n¬i quan niÖm cña m×nh vÒ vÊn ®Ò nµy b»ng ng−êi ®äc. mét h×nh ¶nh rÊt giµu chÊt th¬: “Chóng ta sÏ g¸nh lÊy c¸i g¸nh nÆng T¹p v¨n cña Lç TÊn ®−îc cÊu thµnh cña tËp qu¸n, vai gh× lÊy c¸i c¸nh cöa bëi nh÷ng h×nh ¶nh vµ ý t−ëng rÊt míi chÆn bãng tèi, th¶ cho bän trÎ bay nh¶y l¹, vµ sù míi l¹ ®ã ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua nh÷ng so s¸nh vµ liªn t−ëng chÝnh ®Õn n¬i t−¬i s¸ng réng r·i, råi tõ ®ã ®−îc sèng sung s−íng, ®−îc lµm ng−êi mét x¸c vµ thó vÞ. Cã thÓ nãi, Lç TÊn lu«n lu«n gäi ®óng tªn sù vËt vµ lu«n lu«n c¸ch hîp lý”(Ngµy nay chóng ta lµm cha nh− thÕ nµo?) biÕt c¸ch ®Æt c¸c sù vËt trong mét sù ®èi träng g©y ng¹c nhiªn vµ bÊt ngê. Thñ Bªn c¹nh viÖc sö dông ng«n ng÷ giµu ph¸p so s¸nh vµ liªn t−ëng gióp Lç TÊn h×nh ¶nh, hµm sóc vµ c« ®äng, Lç TÊn chØ ra ®−îc ®Æc tr−ng tÝnh c¸ch cña sù cßn hay dïng phÐp Èn dô (hay lµ so s¸nh vËt vµ con ng−êi. Ch¼ng h¹n nh− «ng ngÇm) lµm ph−¬ng thøc nghÖ thuËt ®Ó dïng h×nh ¶nh “khoÐt chç thèi trong qu¶ t¹o dùng h×nh t−îng nghÖ thuËt, vµ nã t¸o” ®Ó nãi vÒ vÊn ®Ò phª b×nh nghÖ ®· ®em ®Õn cho t¹p v¨n cña «ng chÊt thuËt kh«ng nªn qu¸ cÇu toµn, h×nh ¶nh v¨n ch−¬ng s©u s¾c, giµu biÓu c¶m. “con s¬n d−¬ng cæ ®eo lôc l¹c, ®i ®Çu ®µn Trong bµi t¹p v¨n §ªm thu, khi t¸c gi¶ dª ®Ó dÉn c¶ ®µn vµo lß mæ” ®Ó so s¸nh miªu t¶ th©n c©y t¸o ®· tr¬ trôi l¸ mµ víi c¸c häc gi¶ kh«ng ch©n chÝnh, h×nh vÉn cø “nh− mét thanh s¾t, lÆng lÏ chäc ¶nh “mét phiÕn ®¸ d−íi lÇu, mét hßn ®Êt th¼ng vµo bÇu trêi cao mét c¸ch kú qu¸i, trong v−ên c©y” t−îng tr−ng cho nh÷ng mét mùc muèn lµm cho nã chÕt, mÆc dï nhµ v¨n trÎ, dòng c¶m chiÕn ®Êu cho nã cø nhÊp nh¸y nh÷ng con m¾t quyÕn mét nÒn v¨n nghÖ míi - “v¨n nghÖ v« rò b»ng mäi c¸ch”, ng−êi ®äc cã thÓ s¶n”, h×nh ¶nh “con muçi tr−íc khi hót ngÇm hiÓu r»ng t¸c gi¶ ®ang nãi tíi sù m¸u ng−êi cßn vo ve nghÞ luËn mét håi” kiªn gan, bÊt khuÊt, v−ît lªn mäi khã ®Ó ®Æc t¶ b¶n chÊt cña bän ®Õ quèc vµ kh¨n, gian khæ cña ng−êi chiÕn sÜ c¸ch tay sai... Nh÷ng h×nh ¶nh nµy mang ý m¹ng. nghÜa kh¸i qu¸t cao, diÔn t¶ ®−îc trän KÕt luËn vÑn dông ý cña t¸c gi¶ vµ quan träng h¬n c¶ nã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn c¶m quan T¹p v¨n lµ mét m¶ng quan träng ng−êi ®äc vÒ nh©n t×nh thÕ th¸i vµ vÒ trong sù nghiÖp s¸ng t¸c v¨n ch−¬ng cña nh÷ng hiÖn tr¹ng cña thêi cuéc. Lç TÊn. NÕu cho r»ng t¹p v¨n Lç TÊn Ngay c¶ khi bµn vÒ mét vÊn ®Ò mang ®¬n thuÇn chØ lµ nh÷ng bµi b¸o mang tÝnh chÝnh trÞ - x· héi t−ëng chõng rÊt tÝnh chÝnh trÞ vµ chØ cã ý nghÜa trong kh« khan: vÊn ®Ò gi¶i phãng c¸ tÝnh vµ mét giai ®o¹n lÞch sö, v« h×nh chung, c¶i c¸ch gia ®×nh, Lç TÊn còng thÓ hiÖn chóng ta ®· phñ nhËn nh÷ng gi¸ trÞ
nghiªn cøu trung quèc sè 1(65) - 2006 60 nghÖ thuËt còng nh− nh÷ng t− t−ëng phong c¸ch cña «ng, phong c¸ch cña mét tiÕn bé mang tÝnh thêi ®¹i trong nh÷ng nhµ v¨n - chiÕn sÜ! s¸ng t¸c v¨n häc ®Ých thùc cña «ng. ë thÓ lo¹i v¨n häc nµy, Lç TÊn ®· thÓ hiÖn ®−îc nh÷ng quan niÖm nghÖ thuËt riªng Chó thÝch: biÖt cña m×nh vÒ hiÖn thùc x· héi vµ (1) L−¬ng Duy Thø: Lç TÊn, t¸c phÈm vµ nh©n sinh, nh÷ng quan niÖm ®ã tùu t− liÖu, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1997, tr. 323. chung thÓ hiÖn th«ng qua ba néi dung (2) NhiÒu t¸c gi¶: Tõ diÓn thuËt ng÷ v¨n chÝnh, ®ã lµ: chèng ®Õ quèc, chèng phong häc, Nxb §¹i häc quèc gia, Hµ Néi, 1997, tr. kiÕn; c¶i t¹o “quèc d©n tÝnh”; ®Êu tranh 211. cho mét nÒn v¨n häc míi cã t¸c dông (3) L−¬ng Duy Thø: Lç TÊn, t¸c phÈm vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña mét x· héi t− liÖu, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1997, tr. 328. míi tèt ®Ñp h¬n, c«ng b»ng h¬n. Gi¸ trÞ nghÖ thuËt vµ t− t−ëng cña t¹p v¨n Lç Tµi liÖu tham kh¶o TÊn, nh− chÝnh nhµ v¨n ®· nhËn xÐt, lµ ë chç nã “g¾n bã chÆt chÏ víi hiÖn t¹i, 1. TrÞnh ¢n Ba, TrÞnh Thu L«i: V¨n häc sinh ®éng, s©u cay, cã Ých mµ còng cã thÓ Trung Quèc, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi, 2002. lay chuyÓn lßng ng−êi”. Vµ “sù lay 2. Phan V¨n C¸c: Th¬ Lç TÊn, Nxb Lao chuyÓn lßng ng−êi” ®ã cã ®−îc chÝnh lµ ®éng, Hµ Néi, 2002. nhê ë chÊt th¬, chÊt tr÷ t×nh lan táa. 3. Tr−¬ng ChÝnh: TuyÓn tËp t¹p v¨n Lç XÐt vÒ ®Æc tr−ng thÓ lo¹i, t¹p v¨n cña TÊn (2 tËp), Nxb V¨n häc, Hµ Néi, 1963. Lç TÊn ®−îc nhËn diÖn bëi tÝnh h×nh 4. Tr−¬ng Båi H»ng (chñ biªn): Trung Quèc v¨n häc sö, 1996 (tiÕng Trung; t−îng ®éc ®¸o mang ý nghÜa ch©m biÕm, 恒培张 1996 ) ®¶ kÝch s©u cay vµ chÊt nghÞ luËn tr÷ 。社版出旦复。史学文国中。编主。年 5. Ph−¬ng Lùu: Lç TÊn, nhµ lÝ luËn v¨n t×nh bi th−¬ng, hµo hïng. §ã chÝnh lµ häc, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1998 nh÷ng ®ãng gãp cña «ng vÒ mÆt nghÖ 6. NguyÔn Kh¾c Phi (chñ biªn): LÞch sö thuËt cho thÓ lo¹i t¶n v¨n cña v¨n häc v¨n häc Trung Quèc, T2, Nxb §¹i häc S− Trung Quèc, ®em ®Õn cho thÓ lo¹i nµy sù ph¹m Hµ Néi, 2002 c¸ch t©n vµ “tÝnh hiÖn ®¹i”. NÕu nh− 7. NhiÒu t¸c gi¶: LÞch sö v¨n häc Trung tÝnh h×nh t−îng lµ ®Æc ®iÓm quan träng Quèc (2 tËp), Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1998 x¸c ®Þnh gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña t¹p v¨n 8. NhiÒu t¸c gi¶: Kh¸i yÕu v¨n häc Trung Lç TÊn th× sù kÕt hîp tµi t×nh gi÷a tÝnh Quèc, Nxb ThÕ giíi, Hµ Néi, 2000. chÝnh luËn vµ chÊt tr÷ t×nh lµ mét ®Æc 9. TuyÓn tËp Lç TÊn, Nxb V¨n häc, 2000. ®iÓm ®éc ®¸o, riªng biÖt cña t¹p v¨n Lç 10. L−¬ng Duy Thø: Lç TÊn, t¸c phÈm vµ TÊn, lµ sù s¸ng t¹o míi mÎ t¹o nªn t− liÖu, Nxb Gi¸o dôc, Hµ Néi, 1997.