Biện pháp phòng trị bệnh của tôm nuôi: Phần 1
lượt xem 27
download
Tài liệu Bệnh của tôm nuôi và biện pháp phòng trị gồm các nội dung sau: chương 1 những hiểu biết chung về bệnh tôm, chương 2 biện pháp phòng bệnh tổng hợp cho tôm, chương 3 thuốc và biện pháp dùng thuốc cho tôm nuôi, chương 4 một số bệnh thường gặp ở nuôi tôm. Sau đây mời các bạn tham khảo Tài liệu Bệnh của tôm nuôi và biện pháp phòng trị: Phần 1
Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!
Nội dung Text: Biện pháp phòng trị bệnh của tôm nuôi: Phần 1
- TiÕn SÜ Bïi Quang TÒ BÖnh cña t«m nu«i vμ biÖn ph¸p phßng trÞ Nhμ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp
- 2 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ BÖnh cña t«m nu«i vμ biÖn ph¸p phßng trÞ TiÕn SÜ Bïi Quang TÒ ViÖn nghiªn cøu nu«i trång thñy s¶n 1 §×nh B¶ng, Tõ S¬n, B¾c Ninh Tel: 0241 841524 & Mobile: 0912016959 Email: buiquangte@hn.vnn.vn 63 – 630 - 178/393 – 03 NN – 2003 Nhμ xuÊt b¶n n«ng nghiÖp Hµ Néi, 2003
- Bïi Quang TÒ 3 Lêi giíi thiÖu N−íc ta cã tiÒm n¨ng mÆt n−íc cã thÓ nu«i trång thñy s¶n kh¸ lín bao gåm n−íc mÆn, n−íc lî vµ n−íc ngät; cã sè l−îng gièng loµi thñy s¶n phong phó, trong ®ã cã nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ cao vµ xuÊt khÈu; chÕ ®é thêi tiÕt khÝ hËu ®a d¹ng t¹o ®iÒu kiÖn cho nu«i trång thñy s¶n ph¸t triÓn ®a loµi, ®a lo¹i h×nh. Môc tiªu cña Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn nu«i trång thñy s¶n ®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh sè 224/1999/Q§-TTg lµ: “Ph¸t triÓn nu«i trång thñy s¶n nh»m ®¶m b¶o an ninh thùc phÈm vµ t¹o nguån nguyªn liÖu chñ yÕu cho xuÊt khÈu…”. Trong nu«i trång thñy s¶n, t«m ®−îc x¸c ®Þnh lµ ®èi t−îng nu«i chñ lùc. Thùc hiÖn NghÞ quyÕt sè 09/2000/NQ-CP cña ChÝnh phñ vÒ mét sè chñ tr−¬ng vµ chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp nhiÒu ®Þa ph−¬ng ®· quy ho¹ch chuyÓn ®æi ruéng óng tròng cÊy lóa n¨ng suÊt thÊp, ®Êt hoang hãa sang nu«i trång thñy s¶n, trong ®ã cã nu«i t«m b»ng c¸c ph−¬ng thøc nu«i kh¸c nhau vµ ®· thu hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhiÒu lÇn trång lóa. Tuy nhiªn mét bé phËn ng−êi nu«i ®· thu ®−îc kÕt qu¶ kh«ng cao, thËm chÝ bÞ lç vèn. Mét trong c¸c nguyªn nh©n lµ do ng−êi nu«i t«m ch−a thùc hiÖn tèt c¸c kh©u kü thuËt nu«i t«m; trong ®ã cã c¸c kh©u kü thuËt liªn quan phßng, trÞ bÖnh cho t«m nu«i vµ b¶o vÖ m«i tr−êng ao nu«i. Tõ kÕt qu¶ nghiªn cøu bÖnh t«m nu«i cña chÝnh t¸c gi¶, tõ thùc tiÔn s¶n xuÊt, tõ c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu bÖnh t«m nu«i cña c¸c chuyªn gia nghiªn cøu bÖnh t«m trong vµ ngoµi n−íc, TiÕn sü Bïi Quang TÒ ®· tæng hîp, biªn so¹n cuèn s¸ch “BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ”. Cuèn s¸ch giíi thiÖu nh÷ng kiÕn thøc chung vÒ bÖnh t«m, biÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m, thuèc vµ ph−¬ng ph¸p dïng thuèc cho t«m nu«i. Trong phÇn Mét sè bÖnh th−êng gÆp ë t«m nu«i do virus, vi khuÈn vµ nÊm, bÖnh ký sinh trïng… ®−îc t¸c gi¶ m« t¶ ®Çy ®ñ t¸c nh©n g©y bÖnh, dÊu hiÖu bÖnh lý, ph©n bè vµ lan truyÒn bÖnh, ph−¬ng ph¸p phßng vµ trÞ bÖnh. KÌm theo lµ nhiÒu h×nh ¶nh minh häa gióp ng−êi ®äc vËn dông ®Ó x¸c ®Þnh t«m bÖnh. Chóng t«i hy väng cuèn s¸ch nµy sÏ bæ Ých cho c¸c c¸n bé kü thuËt vÒ nu«i trång thñy s¶n, c¸n bé nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ sinh viªn chuyªn ngµnh tham kh¶o. §Æc biÖt gióp cho ng−êi nu«i t«m trong viÖc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh bÖnh vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p phßng, trÞ bÖnh nh»m h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt thiÖt h¹i do bÖnh g©y ra cho t«m nu«i nãi riªng, nu«i trång thñy s¶n nãi chung ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶, bÒn v÷ng. Xin ®−îc giíi thiÖu cïng b¹n ®äc. TS. NguyÔn V¨n Thµnh Phã Vô tr−ëng, Vô NghÒ c¸
- 4 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ Më §Çu Phong trµo nu«i t«m cña n−íc ta ®· vµ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong nh÷ng n¨m qua. DiÖn tÝch vµ s¶n l−îng ngµy mét t¨ng, cã rÊt nhiÒu ®iÓn h×nh nu«i t«m ®¹t kÕt qu¶ tèt. N¨m 2002 ngµnh thuû s¶n ®· xuÊt khÈu trªn 2 tû ®«la, s¶n l−îng t«m ®ãng gãp ®¸ng kÓ. ChÝnh phñ dµnh sù −u tiªn ®Æc biÖt cho ph¸t triÓn nu«i trång thuû s¶n víi hy väng sÏ t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 3,5 tû ®«la n¨m 2010. Song viÖc ph¸t triÓn mét c¸ch å ¹t, manh món, tù ph¸t, ch−a cã quy ho¹ch vµ thiÕu hiÓu biÕt vÒ kü thuËt ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng bÖnh t«m x¶y ra th−êng xuyªn. Tõ n¨m 1993-1994 ®Õn nay bÖnh t«m th−êng xuÊt hiÖn ë c¸c vïng nu«i t«m ven biÓn tõ nu«i qu¶ng canh ®Õn nu«i th©m canh, bÖnh ®· g©y thiÖt h¹i ®¸ng kÓ cho nghÒ nu«i t«m. §Ó ng¨n chÆn bÖnh dÞch x¶y ra ë t«m nu«i, qua kinh nghiÖm mét sè n¨m nghiªn cøu bÖnh cña t«m nu«i, chóng t«i biªn so¹n vµ xuÊt b¶n cuèn s¸ch “BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ”, gåm c¸c néi dung sau: Ch−¬ng 1: Nh÷ng hiÓu biÕt chung vÒ bÖnh t«m Ch−¬ng 2: BiÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m Ch−¬ng 3: Thuèc vµ biÖn ph¸p dïng thuèc cho t«m nu«i Ch−¬ng 4: Mét sè bÖnh th−êng gÆp ë t«m nu«i Phô lôc: 1- Hãa chÊt, kh¸ng sinh vµ chÕ phÈm sinh häc cÊm sö dông trong nu«i trång thñy s¶n hoÆc giíi h¹n ©m tÝnh trong s¶n phÈm thñy s¶n. 2- BÖnh cña t«m só nu«i th−¬ng phÈm theo th¸ng nu«i 3- Hái vµ ®¸p Víi néi dung trªn, hy väng r»ng cuèn s¸ch phÇn nµo gióp cho b¹n ®äc trong vµ ngoµi ngµnh, c¸c c¸n bé kü thuËt, häc sinh dïng lµm tµi liÖu tham kh¶o vÒ bÖnh t«m trong nu«i trång thuû s¶n. §Æc biÖt gióp cho ng−êi h−íng dÉn s¶n xuÊt vµ c¸c n«ng ng− tiªn tiÕn n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng bÖnh t«m th−êng x¶y ra vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ biÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp, sÏ gi¶m thiÓu rñi ro vÒ bÖnh trong qu¸ tr×nh nu«i t«m. Cuèn s¸ch hoµn thµnh nhê sù cæ vò vµ t¹o ®iÒu kiÖn cña ViÖn Nghiªn cøu nu«i trång thuû s¶n I, Nhµ xuÊt b¶n N«ng nghiÖp, C«ng ty TNHH SX&TM V¨n Minh AB vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp chuyªn nghiªn cøu vÒ bÖnh t«m, nh©n ®©y chóng t«i xin tr©n thµnh c¶m ¬n. Cuèn s¸ch nµy ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt, chóng t«i hy väng nhËn ®−îc ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó kÞp thêi bæ sung söa ch÷a tèt h¬n. Th¸ng 5 N¨m 2003 T¸c gi¶
- Bïi Quang TÒ 5 Môc lôc Néi dung Trang Lêi giíi thiÖu 3 Më ®Çu 4 Môc lôc 5 Ch−¬ng 1: Nh÷ng hiÓu biÕt chung vÒ bÖnh cña t«m 7 1. T¹i sao t«m bÞ bÖnh 7 1.1. §iÒu kiÖn m«i tr−êng sèng 7 1.2. T¸c nh©n g©y bÖnh 13 1.3. VËt nu«i (t«m) 13 2. Mèi quan hÖ cña c¸c nh©n tè g©y bÖnh 13 3. Lµm thÕ nµo chÈn ®o¸n ®−îc bÖnh cho t«m 15 3.1. KiÓm tra hiÖn tr−êng 15 3.2. KiÓm tra t«m 16 3.3. Thu mÉu cè ®Þnh ®Ó ph©n lËp vi khuÈn, nÊm, virus, ký sinh trïng. 18 Ch−¬ng 2: BiÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m 19 1. T¹i sao ph¶i phßng bÖnh cho t«m nu«i 19 2. BiÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m nu«i 19 2.1. C¶i t¹o vµ vÖ sinh m«i tr−êng nu«i t«m 19 2.1.1.ThiÕt kÕ x©y dùng c¸c tr¹i nu«i t«m ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn phßng bÖnh cho 19 chóng 2.1.2. TÈy dän ao, dông cô tr−íc khi −¬ng nu«i t«m 19 2.1.3. C¸c biÖn ph¸p khö trïng khu vùc nu«i 20 2.1.4. VÖ sinh m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh nu«i t«m 21 2.2. Tiªu diÖt nguån gèc g©y bÖnh cho t«m 23 2.2.1. Khö trïng c¬ thÓ t«m 23 2.2.2. Khö trïng thøc ¨n vµ n¬i t«m ®Õn ¨n 23 2.2.3. Khö trïng dông cô 23 2.2.4. Dïng thuèc phßng tr−íc mïa ph¸t triÓn bÖnh 24 2.3. T¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng bÖnh cho t«m 24 2.3.1.TiÕn hµnh kiÓm dÞch t«m tr−íc khi vËn chuyÓn 25 2.3.2. C¶i tiÕn ph−¬ng ph¸p qu¶n lý, nu«i d−ìng t«m 25 2.3.3. Chän gièng t«m cã søc ®Ò kh¸ng tèt 27 Ch−¬ng 3: Thuèc vµ biÖn ph¸p dïng cho nu«i t«m 28 1. T¸c dông cña thuèc 28 1.1. T¸c dông côc bé vµ t¸c dông hÊp phô 28 1.2. T¸c dông trùc tiÕp vµ t¸c dông gi¸n tiÕp 28 1.3. T¸c dông lùa chän cña thuèc 29 1.4. T¸c dông ch÷a bÖnh vµ t¸c dông phô cña thuèc 29 1.5. T¸c dông hîp ®ång vµ t¸c dông ®èi kh¸ng cña c¬ thÓ 29 2. C¸c yÕu tèc ¶nh h−ëng ®Õn t¸c dông cña thuèc 29 2.1. TÝnh chÊt lý hãa vµ cÊu t¹o hãa häc cña thuèc 29 2.2. LiÒu l−îng dïng thuèc 30 3. Ph−¬ng ph¸p dïng thuèc 30 3.1. T¾m cho t«m 30 3.2. Phun thuèc xuèng ao, bÓ 30 3.3. ChÕ biÕn thuèc vµo thøc ¨n 30
- 6 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 4. Qu¸ tr×nh thuèc ë trong c¬ thÓ 30 4.1. Thuèc ®−îc hÊp thô 30 4.2. Ph©n bè cña thuèc trong c¬ thÓ 30 4.3. Sù biÕn ®æi cña thuèc trong c¬ thÓ 30 4.4. Bµi tiÕt cña thuèc trong c¬ thÓ 30 4.5. TÝch tr÷ cña thuèc trong c¬ thÓ 31 4.6. Tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña vËt nu«i 32 4.7. §iÒu kiÖn cña m«i tr−êng sèng cña t«m 32 5. Ho¸ chÊt vµ thuèc dïng cho nu«i t«m 32 5.1. Hãa chÊt 32 5.2. Kh¸ng sinh 36 5.3. Sulphamid 38 5.4. Vitamin vµ kho¸ng vi l−îng 42 5.5. ChÕ phÈm sinh häc 42 5.6. C©y thuèc th¶o méc 45 Ch−¬ng 4: Mét sè bÖnh th−êng gÆp ë t«m nu«i 48 1. BÖnh vi rót 48 1.1. BÖnh MBV (Monodon Baculovirus) ë t«m só 48 1.2. Héi chøng bÖnh ®èm tr¾ng ë gi¸p x¸c- WSSV 51 1.3. BÖnh ®Çu vµng ë t«m só (YHD) 57 1.4. BÖnh nhiÔm trïng virus d−íi da vµ ho¹i tö (IHHNV) 62 1.5. BÖnh Parvovirus gan tuþ t«m he (HPV) 64 1.6. BÖnh ho¹i tö m¾t cña t«m 66 1.7. BÖnh ®u«i ®á (Héi chøng virus Taura- TSV) 69 1.8. BÖnh Virus ho¹i tö tuyÕn ruét gi÷a cña t«m he (Baculovirus Migut gland Necrosis - 73 BMN) 2. BÖnh vi khuÈn vµ nÊm 76 2.1. BÖnh do vi khuÈn Vibrio ë t«m 76 2.2. BÖnh ®ôc c¬ ë t«m cµng xanh 79 2.3. BÖnh ®èm n©u ë t«m cµng xanh 82 2.4. BÖnh vi khuÈn d¹ng sîi ë t«m 83 2.5. BÖnh ®èm tr¾ng do vi khuÈn ë t«m só 84 2.6. BÖnh nÊm ë t«m nu«i 84 3. BÖnh ký sinh trïng 86 3.1. BÖnh trïng hai tÕ bµo ë t«m Gregarinosis 86 3.2. BÖnh t«m b«ng (Cotton shrimp disease) 88 3.3. BÖnh sinh vËt b¸m 89 3.4. BÖnh giun trßn 91 3.5. BÖnh rËn t«m 92 4. BÖnh dinh d−ìng vµ m«i tr−êng ë t«m 93 4.1. BÖnh thiÕu Vitamin C - héi chøng chÕt ®en 93 4.2. BÖnh mÒm vá ë t«m thÞt 93 4.3. T«m bÞ bÖnh bät khÝ 94 4.4. Sinh vËt h¹i t«m 94 4.5. T«m bÞ tróng ®éc 100 Tµi liÖu tham kh¶o 101 Phô lôc 1 102 Phô lôc 2 105 Phô lôc 3 105
- Bïi Quang TÒ 7 Ch−¬ng 1 Nh÷ng hiÓu biÕt chung vÒ bÖnh cña t«m 1. T¹i sao t«m bÞ bÖnh N−íc lµ m«i tr−êng sèng cña t«m. Do ®ã t«m vµ m«i tr−êng ph¶i lµ mét thÓ thèng nhÊt, khi chóng m¾c bÖnh do kÕt qu¶ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a c¬ thÓ vµ m«i tr−êng sèng. Hay nãi c¸ch kh¸c t«m bÞ bÖnh lµ sù ph¶n øng cña c¬ thÓ víi sù biÓn ®æi cña c¸c nh©n tè ngo¹i c¶nh (th−êng biÕn ®æi xÊu), c¬ thÓ thÝch nghi th× tån t¹i nÕu chóng kh«ng thÝch nghi sÏ bÞ bÖnh vµ chÕt. Cho nªn, t«m bÞ bÖnh ph¶i cã 3 ®ñ nh©n tè: - M«i tr−êng sèng - nh©n tè v« sinh - T¸c nh©n g©y bÖnh (mÇm bÖnh) - nh©n tè h÷u sinh - VËt nu«i - nh©n tè néi t¹i 1.1. §iÒu kiÖn m«i tr−êng sèng: C¸c yÕu tè m«i tr−êng ®Òu lµ c¸c mèi nguy trong nu«i trång thñy s¶n, bëi v× tû lÖ sèng, sinh s¶n vµ sinh tr−ëng cña c¸c loµi vËt nu«i thñy s¶n phô thuéc vµo mét m«i tr−êng thÝch hîp nhÊt ®Þnh. NhiÒu yÕu tè m«i tr−êng cã kh¶ n¨ng ¶nh h−ëng ®Õn nu«i trång thñy s¶n, nh−ng chØ mét sè Ýt cã vai trß quyÕt ®Þnh. NhiÖt ®é vµ ®é mÆn lµ giíi h¹n quan träng cña loµi thñy s¶n nu«i ë mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh. Muèi dinh d−ìng, ®é kiÒm tæng sè vµ ®é cøng tæng sè còng lµ nh÷ng yÕu tè quan träng ®iÒu chØnh thùc vËt ph¸t triÓn mµ chóng cßn ¶nh h−ëng ®Õn sinh vËt thñy sinh lµ thøc ¨n cho ®éng vËt thñy sinh. §é trong ®iÒu chØnh ¸nh s¸ng chiÕu vµo n−íc t¸c ®éng ®Õn sù quang hîp vµ c¸c chuçi thøc ¨n; ®é trong còng ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn t«m vµ ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng kh¸c. Nh÷ng yÕu tè m«i tr−êng ¶nh h−ëng chñ yÕu cho nu«i trång thñy s¶n lµ nhiÖt ®é, pH, oxy hßa tan- DO, carbonic- CO2, ammonia- NH3, nitrite- NO2 vµ hydrogen sulfide- H2S. Ngoµi ra mét sè tr−êng hîp g©y ®éc do kim lo¹i vµ thuèc trõ s©u cã thÓ g©y « nhiÔm trong nu«i trång thñy s¶n. 1.1.1. NhiÖt ®é n−íc: T«m lµ nhãm ®éng vËt biÕn nhiÖt, nhiÖt ®é c¬ thÓ cña chóng chñ yÕu phô thuéc vµo nhiÖt ®é n−íc (m«i tr−êng sèng), dï chóng cã vËn ®éng th−êng xuyªn, th× kÕt qu¶ vËn ®éng sinh ra nhiÖt kh«ng ®¸ng kÓ. NhiÖt ®é n−íc qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp ®Òu kh«ng thuËn lîi cho ®êi sèng cña t«m. NÕu nhiÖt ®é v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp cã thÓ dÉn ®Õn t«m chÕt thËm chÝ chÕt hµng lo¹t do ®ã mçi mét loµi t«m cã ng−ìng nhiÖt ®é kh¸c nhau. VÒ mïa ®«ng khi nhiÖt ®é n−íc gi¶m xuèng 13-140C, rÐt kÐo dµi cã thÓ lµm chÕt t«m cµng xanh. Khi nhiÖt ®é n−íc trong ao lµ 350C tû lÖ sèng cña t«m só (Penaeus monodon) lµ 100%, nh−ng ë nhiÖt ®é 37,50C t«m chØ cßn sèng 60%, nhiÖt ®é 400C tû lÖ t«m sèng 40%. NhiÖt ®é thÝch hîp nhÊt lµ 280-320C ®èi víi t«m só nu«i th−¬ng phÈm. Víi t«m lít (Penaeus merguiensis) ë 340C tû lÖ sèng 100%; ë 360C chØ cßn 50% t«m ho¹t ®éng b×nh th−êng, 5% t«m chÕt; ë 380C 50% t«m chÕt, ë 400C 75% t«m chÕt. Sù thay ®æi ®ét ngét cña nhiÖt ®é (ngay c¶ trong ph¹m vi thÝch hîp) còng cã thÓ khiÕn cho t«m bÞ sèc (stress) mµ chÕt. Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, nu«i d−ìng cÇn chó ý sù chªnh lÖch nhiÖt ®é vµ nhÊt lµ sù thay ®æi nhiÖt ®é ®ét ngét. NÕu nhiÖt ®é chªnh lÖch 50C/ngµy ®ªm cã thÓ lµm cho t«m bÞ sèc vµ chÕt, tèt nhÊt kh«ng ®Ó nhiÖt ®é chªnh lÖch qu¸ 30C, biªn ®é dao ®éng nhiÖt ®é trong ngµy kh«ng qu¸ 30C. Chóng ta ph¶i chó ý khi thêi tiÕt thay ®æi nh− d«ng b·o, m−a rµo ®ét ngét, giã mïa §«ng B¾c trµn vÒ lµm nhiÖt ®é n−íc thay ®æi ®ét ngét dÔ g©y sèc cho t«m. §Çu n¨m 2002 chØ tÝnh riªng 3 tØnh Sãc Tr¨ng, B¹c Liªu vµ Cµ Mau ®· xuèng gièng 339.000 ha, ®Õn trung tuÇn th¸ng 3 ®· cã 193.271 ha (chiÕm 57%) t«m bÞ bÖnh vµ chÕt. HiÖn t−îng t«m chÕt ë mét sè tØnh ven biÓn Nam Bé ®Çu n¨m 2002 nguyªn nh©n chÝnh lµ hiÖn t−îng El-Nino ë Nam Bé nhiÖt ®é kh«ng khÝ ®· lªn 3703 C (theo Phßng dù b¸o khÝ t−îng, §µi khÝ t−îng thñy v¨n khu vùc Nam Bé-
- 8 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 7/5/2002), thêi l−îng n¾ng kÐo dµi trong ngµy cao h¬n møc b×nh th−êng. Trung b×nh mét ngµy, b×nh th−êng thêi gian n¾ng kÐo dµi 5-6 giê. Nh−ng hiÖn t¹i sè giê n¾ng trong ngµy kÐo dµi tõ 9-10 giê. Do ®ã thêi tiÕt kh¾c nghiÖt vµ nãng kÐo dµi, dÉn ®Õn nhiÖt ®é n−íc ë c¸c ®Çm nu«i t«m còng t¨ng cao, chóng ®· g©y sèc cho t«m lµm cho t«m yÕu dÔ bÞ bÖnh vµ chÕt. 1.1.2. §é trong §é trong thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn cña thùc vËt phï du trong ao nu«i. §é trong cã thÓ h¹n chÕ rong ph¸t triÓn ë ®¸y ao. Sù në hoa cña thùc vËt phï du t¸c ®éng tèt víi t«m nu«i v× sÏ kÝch thÝch ®éng vËt lµ thøc ¨n cña t«m ph¸t triÓn. §é trong thùc vËt phï du c¶i thiÖn tèt cho t«m, bëi v× chóng h¹n chÕ c¸c chÊt l¬ löng, lµm tÇm nh×n cña t«m tèt h¬n, gi¶m mæi nguy cho t«m. §é trong do nång ®é c¸c chÊt mïn h÷u c¬ cao kh«ng g©y nguy hiÓm trùc tiÕp cho t«m, nh−ng g©y mÊt c©n b»ng dinh d−ìng, v× cã thÓ pH gi¶m (axit), dinh d−ìng thÊp, h¹n chÕ ¸nh s¸ng chiÕu qua dÉn ®Õn quang hîp kÐm. §é trong cña thùc vËt phï du cña ao nu«i t«m tèt nhÊt lµ 30-40cm. 1.1.3. §é mÆn §é mÆn lµ tæng sè c¸c ion cã trong n−íc, ®é mÆn ®¬n vÞ tÝnh lµ phÇn ngh×n (‰). Tæng qu¸t cña n−íc ®−îc chia ra 6 lo¹i ®é mÆn kh¸c nhau: §é mÆn mg/l ppt (‰) N−íc m−a 3 0,003 N−íc mÆt 30 0,03 N−íc ngÇm 300 0,3 N−íc cöa s«ng 3.000 3 N−íc biÓn 30.000 30 N−íc hå kÝn 300.000 300 Nh÷ng loµi t«m biÓn cã c¸c giíi h¹n ®é mÆn c¸c khau, t«m lít (Penaeus merguiensis) trong ao nu«i cã ®é mÆn tèt nhÊt lµ 15‰, nh−ng t«m só (P. monodon) tû lÖ sèng vµ sinh tr−ëng tèt ë giíi h¹n ®é mÆn réng h¬n lµ 5-31‰ vµ chóng cã thÓ sinh tr−ëng ë n−íc ngät mét vµi th¸ng (theo Boyd, 1987; Chakraborti, 1986). T«m ch©n tr¾ng (P. vannamei) nu«i trong ao giíi h¹n ®é mÆn tõ 15-25‰ vµ chóng cã thÓ sinh tr−ëng, sèng ë ®é mÆn thÊp h¬n tõ 0,5-1,0‰ (theo Boyd, 1989). Khi ®é mÆn cña n−íc thay ®æi lín h¬n 10% trong Ýt phót hoÆc 1 giê lµm cho t«m mÊt th¨ng b»ng. T«m cã kh¶ n¨ng thÝch nghi víi giíi h¹n ®é mÆn thÊp hoÆc cao h¬n nÕu thay ®æi tõ tõ. T«m postlarvae trong ao nu«i bÞ sèc khi ®é mÆn thay ®æi tõ 1-2‰ trong 1 giê. Khi vËn chuyÓn t«m post. tõ 33‰, nÕu gi¶m ®é mÆn víi tû lÖ 2,5‰/giê th× tû lÖ sèng cña post lµ 82,2% vµ gi¶m tû lÖ 10‰/giê th× tû lÖ sèng cña post cßn 56,7% (theo Tangko vµ Wardoyo, 1985). Trong ao nu«i t«m ®é mÆn biÕn thiªn tèt nhÊt nhá h¬n tû lÖ 5‰/ngµy. 1.1.4. Oxy hoµ tan: T«m sèng trong n−íc nªn hµm l−îng oxy hoµ tan trong n−íc rÊt cÇn thiÕt cho ®êi sèng cña t«m. Nhu cÇu oxy phô thuéc vµo tõng loµi, tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn, tr¹ng th¸i sinh lý, nhiÖt ®é. Khi nhiÖt ®é t¨ng th× l−îng tiªu hao oxy cña t«m còng t¨ng lªn. Nhu cÇu oxy hoµ tan trong n−íc tèi thiÓu cña c¸ lµ 3 mg/l, víi t«m lµ 5 mg/l. Tr−êng hîp oxy hoµ tan thÊp h¬n møc g©y chÕt kÐo dµi lµm cho t«m bÞ sèc, ¶nh h−ëng xÊu ®Õn tû lÖ sèng, t¨ng tr−ëng vµ ph¸t dôc cña chóng. Giíi h¹n g©y chÕt cña oxy hßa tan cho t«m he NhËt B¶n (P. japonicus) tõ 0,7-1,4mg/l (theo Egusa, 1961). T«m só gièng (P. monodon) vµ t«m ch©n tr¾ng gièng (P. vannamei) giíi h¹n g©y chÕt cña oxy hßa tan tõ 1,17-1,21mg/l (theo Seidman vµ Lawrence, 1985).
- Bïi Quang TÒ 9 1.1.5. §é pH cña n−íc: §é pH cña n−íc ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn ®êi sèng cña ®éng vËt thuû sinh. Tuy ph¹m vi thÝch øng ®é pH cña t«m t−¬ng ®èi réng; PhÇn lín c¸c loµi t«m lµ pH = 6,5-9,0. Nh−ng pH tõ 4,0-6,5 vµ 9,0-11 lµm cho t«m chËm ph¸t triÓn vµ thÊp d−íi 4 hoÆc cao qu¸ 11 lµ giíi h¹n g©y cho t«m chÕt. VÝ dô: mét sè khu vùc ®ång b»ng s«ng Cöu Long bÞ x× phÌn mïa n−íc lò pH cña n−íc gi¶m xuèng d−íi 5 thËm chÝ gi¶m cßn pH = 3-4, ®· g©y sèc cho t«m só nu«i ë Cµ Mau, Trµ Vinh. Trong ao nu«i t«m pH biÕn ®æi theo theo sù quang hîp cña thùc vËt trong ngµy. N−íc hÖ ®Öm kÐm th× th−êng buæi s¸ng sím khi mÆt trêi ch−a mäc ®é pH lµ 6 vµ buæi chiÒu lµ 9 hoÆc cao h¬n. Do ®ã trong ao nu«i t«m th−êng xuyªn gi÷ n−íc cã ®é kiÒm thÊp ®Ó c©n b»ng pH t¨ng cao khi qu¸ tr×nh quang hîp m¹nh. Cã mét sè tr−êng hîp ®é kiÒm cao, ®é cøng thÊp ®é pH t¨ng lªn 10 khi qu¸ tr×nh quang hîp m¹nh (theo Wu vµ Boyd, 1990). Buæi chiÒu pH qu¸ cao cã thÓ g©y chÕt Êu trïng t«m vµ ®éng vËt phï du. Thêi tiÕt kh« h¹n, n−íc tÇng mÆt bèc h¬i cã thÓ pH cao (n−íc kiÒm) vµ kh«ng phï hîp cho nu«i t«m. Trong ao nu«i t«m pH tèt nhÊt tõ 7,5-8,5 vµ biÕn thiªn trong ngµy kh«ng qu¸ 0,5 ®¬n vÞ. 1.1.6. KhÝ Cacbonic - CO2. KhÝ Cacbonic - CO2 cã trong n−íc lµ do qu¸ tr×nh h« hÊp cña t«m vµ sù ph©n huû cña c¸c hîp chÊt h÷u c¬. Hµm l−îng CO2 tù do trong n−íc b×nh th−êng 1,5-5,0 mg/l. Khi CO2 ®¹t hµm l−îng CO2 lµ 25 mg/l cã thÓ g©y ®éc cho t«m. CO2 ë trong nuíc th−êng tån t¹i ë c¸c d¹ng: CO2 + H2O = H2CO3 = HCO3- + H+ 1.1.7. Chlo Trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn, n−íc ë c¸c thuû vùc kh«ng cã Chlo. Chlo xuÊt hiÖn do sù nhiÔm bÈn, nguån gèc chÝnh lµ c¸c chÊt th¶i nhµ m¸y, xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp. Trong c¸c ao nu«i t«m th©m canh sö dông Chlorine khö trïng ao liÒu l−îng cao 15-30mg/l (15-30ppm), do ®ã cã l−îng Chlo d− thõa. Trong n−íc Chlo th−êng ë d¹ng: HOCl hoÆc Cl-: Cl2 + H2O HOCl + Cl- + H+ MT kiÒm HOCl H+ + OCl- MT axit OCl- (O) + Cl- Oxy nguyªn tö lµ chÊt oxy ho¸ m¹nh, cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn mang t«m ngay c¶ khi hµm l−îng Chlo thÊp. Víi pH = 6: 96% Chlo hßa tan tån t¹i d−íi d¹ng HOCl. Víi pH = 9: 97% HOCl bÞ hÊp thô. Chlo d−íi d¹ng HOCl ®éc h¬n OCl-. Trong ao nu«i t«m cã nhiÒu chÊt h÷u c¬ sÏ x¶y ra ph¶n øng kÕt hîp cña Clo d− thõa víi NH3 chuyÓn thµnh Chloramine: NH3 + HOCl NH2Cl + H2O monochloramine NH2Cl + HOCl NHCl2 + H2O dichloramine NHCl2 + HOCl NCl3 + H2O trichloramine §é ®éc cña Chlo tù do vµ Chloramine phô thuéc vµo nhiÖt ®é n−íc, ®é pH, hµm l−îng oxy hoµ tan. Víi hµm l−îng Chlo trong n−íc 0,2-0,3 mg/l t«m chÕt rÊt nhanh. Trong kho¶ng thêi gian d−íi 30
- 10 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ phót, nång ®é cho phÐp cña Chlo cã thÓ lµ 0,05 mg/l. Nång ®é 0,01mg/l g©y ®éc cho t¶o- thùc vËt phï du. Nång ®é cho phÐp trong c¸c ao nu«i t«m lµ < 0,003 mg/l. 1.1.8. §é kiÒm §é kiÒm trong n−íc chñ yÕu lµ c¸c ion HCO3- (bicarbonate kiÒm), CO32- (carbonate kiÒm), OH- (Hydroxit kiÒm), ®¬n vÞ tÝnh biÓu thÞ t−¬ng ®−¬ng mg/l CaCO3. Trong n−íc tù nhiªn ®é kiÒm kho¶ng 40mg/l hoÆc cao h¬n, n−íc cã ®é kiÒm cao gäi lµ n−íc cøng, n−íc cã ®é kiÒm thÊp gäi lµ n−íc mÒm. Theo Movle n−íc cøng cho n¨ng suÊt nu«i t«m cao h¬n n−íc mÒm. §é kiÒm ph¶n ¸nh trong n−íc cã chøa ion CO32- nhiÒu hay Ýt, trong ao nu«i t«m cã sù biÕn ®æi lín vÒ ®é kiÒm, thÊp nhÊt 5mg/l vµ cao lªn hµng tr¨m mg/l. §é kiÒm t¸c ®éng ®Õn hÖ ®Öm c©n b»ng pH: NÕu thªm CO2 th× n−íc cã chøa bicarbonate hoÆc carbonate, pH sÏ gi¶m. pH gi¶m do kÕt qu¶ ph¶n øng cña ion hydrogen (H+) víi CO32- hoÆc HCO3-. Trong n−íc tù nhiªn, CO2 lµ do qu¸ tr×nh h« hÊp cña sinh vËt vµ khuyÕch t¸n tõ kh«ng khÝ vµo, sè CO2 khuyÕch t¸n tõ kh«ng khÝ vµo kh«ng ®¸ng kÓ. L−îng CO2 t¨ng hoÆc gi¶m lµ nguyªn nh©n lµm cho pH thay ®æi. Bicarbonate lµ hÖ ®Öm chèng l¹i thay ®æi ®ét ngét cña pH. NÕu H+ t¨ng, th× H+ ph¶n øng víi HCO3- t¹o thµnh CO2 vµ n−íc, trong khi ®ã h»ng sè K kh«ng ®æi do ®ã pH chØ thay ®æi nhÑ. T¨ng OH- kÕt qu¶ chØ lµm gi¶m H+ bëi v× CO2 vµ H2O ph¶n øng m¹nh h¬n víi H+, do ®ã h»ng sè K kh«ng ®æi vµ ng¨n c¶n ®−îc sù thay ®æi lín pH. HÖ ®Öm ®−îc biÓu thÞ b»ng c«ng thøc sau: [HCO3-] pH = pK1 + log [Σ CO2] Trong hÖ ®Öm CO2 lµ axit vµ ion HCO3- lµ d¹ng muèi. ViÖc tÝnh to¸n CO2 vµ HCO3- lµ rÊt khã v× l−îng cña chóng rÊt nhá. Tuy nhiªn n−íc cã ®é kiÒm cao cã hÖ ®Öm m¹nh h¬n n−íc cã ®é kiÒm thÊp. Thµnh phÇn c¬ b¶n cña ®é kiÒm gåm: CO32-, HCO3-, OH-, SiO4-3, PO43-, NH3 vµ c¸c chÊt h÷u c¬ kh¸c, tuy nhiªn hµm l−îng chñ yÕu cã trong n−íc lµ CO32-, HCO3-, OH-. CO2 trong n−íc tù nhiªn ph¶n øng víi bicarbonate cña ®¸ vµ ®Êt, nh− hai kho¸ng kiÒm lµ ®¸ v«i (CaCO3) vµ dolomite [CaMg(CO3)2] CaCO3 + CO2 + H2O Ca2+ + 2 HCO3- (1) 2+ 2+ - CaMg(CO3)2 + 2CO2 +2H2O Ca + Mg +4HCO3 (2) Hai kho¸ng chÊt trªn khi sö dông ®Òu t¨ng ®é kiÒm, nh− dolomite (2) cho l−îng bicarbonate t¨ng gÊp ®«i ®¸ v«i. Trong ao nu«i t«m cã ®é kiÒm thÊp, hÖ ®Öm yÕu pH sÏ dao ®éng lín trong ngµy, cho nªn cÇn bæ xung dolomite ®Ó n©ng cao ®é kiÒm lµm cho hÖ ®Öm m¹nh sÏ ®iÒu chØnh æn ®Þnh pH trong ngµy. 1.1.9. Ammoniac - NH3 Ammoniac - NH3 ®−îc t¹o thµnh trong n−íc do c¸c chÊt th¶i cña nhµ m¸y ho¸ chÊt, sù ph©n gi¶i c¸c chÊt h÷u c¬ trong n−íc vµ s¶n phÈm trao ®æi chÊt cña sinh vËt nãi chung, t«m nu«i trong ao nãi riªng. Sù tån t¹i NH3 vµ NH4+ trong n−íc phô thuéc vµo nhiÖt ®é, ®é pH vµ ®é mÆn cña n−íc (xem b¶ng 1 vµ 2), NH3 rÊt ®éc ®èi víi t«m. N−íc cµng mang tÝnh axit (®é pH thÊp), NH3 cµng chuyÓn sang NH4+ Ýt ®éc, m«i tr−êng cµng kiÒm NH3 cµng bÒn v÷ng vµ g©y ®éc cho t«m. Nång ®é NH3 thÊp ë 0,09 mg/l ®· g©y cho t«m cµng xanh chËm ph¸t triÓn vµ nång ®é 0,45 mg/l sÏ lµm gi¶m tèc ®é sinh tr−ëng cña t«m he (Penaeus spp) ®i 50%. Nång ®é NH3 g©y chÕt 50% ë postlarvae t«m só: LC50-
- Bïi Quang TÒ 11 24h lµ 5,71mg/l vµ LC50-96h lµ 1,26mg/l. Nång ®é NH3 giíi h¹n an toµn trong ao nu«i lµ 0,13mg/l (theo Chen vµ Chin, 1988). B¶ng 1: So s¸nh tû lÖ % NH3 kh¸c nhau trong n−íc ngät vµ n−íc lî, nhiÖt ®é 240C Tû lÖ % cña ammonia pH N−íc N−íc lî cã ®é mÆn (‰) ngät 18-22 23-27 28-31 7,6 2,05 1,86 1,74 1,70 8,0 4,99 4,54 4,25 4,16 8,4 11,65 10,70 10,0 9,83 B¶ng 2: Tû lÖ % NH3 kh¸c nhau theo pH vµ nhiÖt ®é cña n−íc ngät pH NhiÖt ®é 0C 22 24 26 28 30 32 7,0 0,46 0,52 0,60 0,70 0,81 0,95 7,2 0,72 0,82 0,95 1,10 1,27 1,50 7,4 1,14 1,30 1,50 1,73 2,00 2,36 7,6 1,79 2,05 2,35 2,72 3,13 3,69 7,8 2,80 3,21 3,68 4,24 4,88 5,72 8,0 4,37 4,99 5,71 6,55 7,52 8,77 8,2 6,76 7,68 8,75 10,00 11,41 13,22 8,4 10,30 11,65 13,20 14,98 16,96 19,46 8,6 15,40 17,28 19,42 21,83 24,45 27,68 8,8 22,38 24,88 27,64 30,68 33,90 37,76 9,0 31,37 34,42 37,71 41,23 44,84 49,02 9,2 42,01 45,41 48,96 52,65 56,30 60,38 9,4 53,45 56,86 60,33 63,79 67,12 70,72 9,6 64,54 67,63 70,67 73,63 76,39 79,29 9,8 74,25 76,81 79,25 81,57 83,68 85,85 10,0 82,05 84,00 85,82 87,52 89,05 90,58 10,2 87,87 89,27 90,56 91,75 92,80 93,84 1.1.10. Nitrite- NO2 Nitrite ®−îc sinh ra do qu¸ tr×nh chuyÓn hãa tõ ®¹m ammon nhê c¸c vi khuÈn nit¬ (Nitrobacter): NH4+ + O2 → NO2- + H+ + H2O NO2- + O2 → NO3- NÕu m«i tr−êng thiÕu oxy th× qu¸ tr×nh chuyÓn hãa ®¹m chØ ®Õn nitrite (NO2) khi ®éng vËt thñy s¶n hÊp thu ph¶n øng víi Hemoglobin t¹o thµnh Methemoglobin: Hb + NO2- = Met-Hb Ph¶n øng nµy s¾t trong nh©n hemoglobin cña m¸u c¸ bÞ oxy hãa thµnh s¾t, kÕt qu¶ methemoglobin mÊt kh¶ n¨ng vËn chuyÓn oxy. Nitrite g©y ®éc m¸u c¸ vµ chuyÓn thµnh mµu n©u. ë gi¸p x¸c cÊu t¹o hemocyanin lµ Cu trong nh©n thay s¾t. Ph¶n øng cña nitrite víi hemocyanin kÐm, nh−ng nitrite còng cã thÓ g©y ®éc cho gi¸p x¸c. Nång ®é g©y chÕt 50% 96 h (LC50- 96h) ë t«m n−íc ngät tõ 8,5-15,4 mg/l. T«m cµng xanh chËm ph¸t triÓn ë nång ®é nitrite 1,8-6,2 mg/l (theo Colt, 1981). N−íc lî do
- 12 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ cã nång ®é canxi vµ clo cao nªn ®éc tè cña nitrite gi¶m, vÝ dô postlarvae t«m só (P. monodon) cã LC50-24h lµ 204mg/l vµ LC50-96 lµ 45mg/l (Chen vµ Chin, 1988). 1.1.11. Sulfide hydro - H2S. H2S ®−îc sinh ra do ph©n huû c¸c chÊt h÷u c¬ cã chøa l−u huúnh do vi sinh vËt, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn yÕm khÝ (thiÕu oxy). KhÝ ®éc H2S ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña t«m phô thuéc vµ pH cña n−íc, nÕu pH thÊp H2S sÏ rÊt ®éc (xem b¶ng 3). Nång ®é H2S trong ao nu«i cho phÐp lµ 0,02 mg/l. VÝ dô t«m he (Penaeus japonicus) mÊt th¨ng b»ng khi H2S lµ 0,1-0,2 mg/l vµ chÕt khi H2S lµ 0,4 mg/l. C¸c khu vùc nu«i t«m ë mét sè TØnh phÝa Nam ®· cã nhiÒu ao nu«i t«m nÒn ®¸y kh«ng tÈy dän s¹ch hµm l−îng H2S trong n−íc ao nu«i t«m, ®Æc biÖt lµ ®¸y ao cã mïi thèi cña H2S, ®©y lµ mét trong n÷ng nguyªn nh©n g©y cho t«m nu«i bÞ sèc, dÉn ®Õn t«m yÕu vµ chÕt. Qua kh¶o s¸t khi hµm l−îng H2S trong n−íc lµ 0,037-0,093 mg/l th× trong líp bïn s©u 2 cm, hµm l−îng H2S lµ 10 mg/l. B¶ng 3: Tû lÖ % H2S kh¸c nhau theo nhiÖt ®é pH cña n−íc pH NhiÖt ®é 0 C 22 24 26 28 30 32 5,0 99,1 99,1 99,0 98,9 98,9 98,9 5,5 97,3 97,1 96,9 96,7 96,5 96,3 6,0 92,0 91,4 90,8 90,3 89,7 89,1 6,5 78,1 77,0 75,8 74,6 73,4 72,1 7,0 53,0 51,4 49,7 48,2 46,6 45,0 7,5 26,3 25,0 23,8 22,7 21,6 20,6 8,0 10,1 9,6 9,0 8,5 8,0 7,6 8,5 3,4 3,2 3,0 2,9 2,7 2,5 9,0 1,1 1,0 1,0 0,9 0,9 0,8 1.1.12. C¸c kim lo¹i nÆng: Mét sè kim lo¹i nÆng: Fe, Cu, Zn, Hg, Pb, Al.....l−îng hoµ tan trong n−íc vµ ®¸y ao víi sè l−îng Ýt. C¸c kim lo¹i th−êng ë d¹ng muèi hoµ tan trong n−íc cøng, hoÆc c¸c ion kim lo¹i kÕt tña d−íi d¹ng Cacbonat. C¸c líp bïn ®¸y ao hÊp thô phÇn lín c¸c ion kim lo¹i lµm gi¶m ®¸ng kÓ nång ®é ion kim lo¹i trong n−íc. TÝnh ®éc cña chóng trong n−íc th−êng thÊp, t«m chØ bÞ ¶nh h−ëng do c¸c nguån n−íc th¶i c«ng nghiÖp ®−a vµo thuû vùc kh«ng ®−îc xö lý (xem b¶ng 4). B¶ng 4: §éc tÝnh cña kim lo¹i nÆng víi ®éng vËt thñy s¶n (theo Boyd, 1987) Kim lo¹i LC50 96 h (μg/l) Giíi h¹n an toµn (μg/l) Cadnium- Cd 80-420 10 Chromium- Cr 2.000-20.000 100 §ång- Cu 300-1.000 25 Ch×- Pb 1.000-40.000 100 Thñy ng©n- Hg 10-40 0,10 ThiÕc- Zn 1.000-10.000 100 1.1.13. Thuèc trõ s©u Mét sè thuèc trõ s©u dïng cho n«ng nghiÖp vµ chóng ®· ®æ vµo c¸c dßng s«ng. L−îng g©y ®éc tÝnh cña nhiÒu lo¹i thuèc trõ s©u th−êng tõ 5-100μm/l (Cope, 1964) vµ cã mét sè lo¹i ®éc tÝnh ë nång ®é thÊp h¬n. M«i tr−êng nhiÔm thuèc trõ s©u cã thÓ kh«ng diÖt hµng lo¹i t«m tr−ëng thµnh, nh−ng lµ mèi nguy cho quÇn thÓ t«m, sinh vËt thñy sinh kÐm ph¸t triÓn vµ suy tµn. Thuèc trõ s©u nhãm
- Bïi Quang TÒ 13 Chlorinate hydrocarbon nguy hiÓm nhÊt cho t«m c¸, ®éc lùc cña nhãm nµy g©y h¹i cho c¶ ®éng vËt thñy sinh n−íc ngät vµ n−íc mÆn (xem b¶ng 5). Thuèc diÖt cá dïng trong n«ng nghiÖp cã thÓ nhiÔm trong c¸c ao nu«i trång thñy s¶n. Chóng kh«ng g©y ®éc cho ®éng vËt thñy s¶n nh−ng chóng cã thÓ g©y ®éc phytoplankton (thùc vËt phï du). VÝ dô: Tucker (1987) cho biÕt r»ng thuèc diÖt cá Propanil [N-(3,4-dichlorophenyl) propanamide], th−êng dïng phun vµo ruéng lóa ®Ó diÖt cá d¹i, th× chóng lµm gi¶m kh¶ n¨ng s¶n xuÊt oxy cña nhãm thùc vËt phï du, víi nång ®é cña Propanil ë møc 20-50μg/l lµm gi¶m 25% qu¸ tr×nh s¶n sinh oxy. B¶ng 5: §éc tÝnh cña mét sè thuèc trõ s©u víi ®éng vËt thñy s¶n (theo Boyd, 1987) Thuèc trõ s©u LC50 96 h (μg/l) Giíi h¹n an toµn (μg/l) Aldrin/Dieldrin 0,20-16,0 0,003 BHC 0,17-240 4,00 Chlordane 5-3.000 0,01 DDT 0,24-2,0 0,01 Endrin 0,13-12 0,004 Heptachlor 0,10-230 0,001 Toxaphene 1-16 0,005 1.2. T¸c nh©n g©y bÖnh (mÇm bÖnh) MÇm bÖnh lµ c¸c yÕu tè h÷u sinh lµm cho t«m m¾c bÖnh gäi chung lµ t¸c nh©n g©y bÖnh. Nh÷ng t¸c nh©n g©y bÖnh nµy do sù c¶m nhiÔm cña t«m lµ vËt nu«i hoÆc sù x©m nhËp cu¶ chóng vµo vËt nu«i. C¸c t¸c nh©n g©y ®−îc chia ra 3 nhãm: -T¸c nh©n g©y bÖnh truyÒn nhiÔm: Virus, vi khuÈn, nÊm, Ricketsia. -T¸c nh©n g©y bÖnh ký sinh: Nguyªn sinh ®éng vËt (®éng vËt ®¬n bµo), giun s¸n, gi¸p x¸c...(®éng vËt ®a bµo). -Mét sè sinh vËt h¹i t«m: t¶o ®éc, søa, c¸ d÷, Õch, r¾n, chim, thó... 1.3. VËt nu«i (t«m) C¸c nh©n tè ngo¹i c¶nh (yÕu tè v« sinh vµ h÷u sinh) t¸c ®éng th× t«m kh«ng thÓ m¾c bÖnh ®−îc mµ nã phô thuéc vµo søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ víi tõng bÖnh cña vËt nu«i: vËt nu«i th−êng biÓu hiÖn b»ng nh÷ng ph¶n øng víi m«i tr−êng thay ®æi. Nh÷ng ph¶n øng cña c¬ thÓ cã thÓ kÐo dµi 2-3 ngµy hoÆc 2-3 tuÇn tuú theo møc ®é cña bÖnh. 2. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n tè g©y bÖnh ë t«m. T«m sèng ®−îc ph¶i cã m«i tr−êng sèng tèt, ®ång thêi chóng còng ph¶i cã kh¶ n¨ng thÝch øng víi m«i tr−êng. NÕu m«i tr−êng sèng cña t«m x¶y ra nh÷ng thay ®æi kh«ng cã lîi cho chóng, nh÷ng con nµo thÝch øng sÏ duy tr× ®−îc cuéc sèng, nh÷ng con nµo kh«ng thÝch øng th× sÏ m¾c bÖnh hoÆc chÕt. T«m m¾c bÖnh lµ kÕt qu¶ t¸c dông lÉn nhau gi÷a c¬ thÓ vµ m«i tr−êng sèng. V× vËy, nh÷ng nguyªn nh©n g©y bÖnh cho t«m gåm 3 nh©n tè sau: • M«i tr−êng sèng (1): To, ®é trong, S‰, O2, pH, CO2, ®é kiÒm, NH3, NO2, H2S, kim lo¹i nÆng, thuèc trõ s©u..., nh÷ng yÕu tè nµy thay ®æi bÊt lîi cho t«m vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t¸c nh©n g©y bÖnh (mÇm bÖnh) dÉn ®Õn t«m dÔ m¾c bÖnh. • T¸c nh©n g©y bÖnh (mÇm bÖnh- 2): Virus, Vi khuÈn, NÊm, Ký sinh trïng vµ nh÷ng sinh vËt h¹i kh¸c. • VËt nu«i (3) cã søc ®Ò kh¸ng hoÆc mÉn c¶m víi c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh lµ cho t«m chèng ®−îc bÖnh hoÆc dÔ m¾c bÖnh.
- 14 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ Mèi quan hÖ cña c¸c nh©n tè g©y bÖnh khi ®ñ ba nh©n tè 1,2,3 th× t«m míi cã thÓ m¾c bÖnh (S¬ ®å 1): nÕu thiÕu 1 trong 3 nh©n tè th× t«m kh«ng bÞ m¾c bÖnh. Tuy t«m cã mang mÇm bÖnh nh−ng m«i tr−êng thuËn lîi cho t«m vµ b¶n th©n t«m cã søc ®Ò kh¸ng víi mÇm bÖnh th× bÖnh kh«ng thÓ ph¸t sinh ®−îc. §Ó ng¨n c¶n nh÷ng nh©n tè trªn kh«ng thay ®æi xÊu cho t«m th× con ng−êi, kü thuËt nu«i ph¶i t¸c ®éng vµo 3 yÕu tè nh−: c¶i t¹o ao tèt, tÈy trïng ao hå diÖt mÇm bÖnh, th¶ gièng tèt, cung cÊp thøc ¨n ®Çy ®ñ vÒ chÊt vµ l−îng th× bÖnh rÊt khã xuÊt hiÖn. Khi n¾m ®−îc 3 nh©n tè trªn cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, do ®ã xem xÐt nguyªn nh©n g©y bÖnh cho t«m kh«ng nªn kiÓm tra mét yÕu tè ®¬n ®éc nµo mµ ph¶i xÐt c¶ 3 yÕu tè: m«i tr−êng, mÇm bÖnh, vËt nu«i. §ång thêi khi ®−a ra biÖn ph¸p phßng vµ trÞ bÖnh còng ph¶i quan t©m ®Õn 3 nh©n tè trªn, nh©n tè nµo dÔ lµm chóng ta xö lý tr−íc. VÝ dô thay ®æi m«i tr−êng tèt cho t«m lµ mét biÖn ph¸p phßng bÖnh. Tiªu diÖt mÇm bÖnh b»ng ho¸ chÊt, thuèc sÏ ng¨n chÆn ®−îc bÖnh kh«ng ph¸t triÓn nÆng. Cuèi cïng chän nh÷ng gièng t«m cã søc ®Ò kh¸ng víi nh÷ng bÖnh th−êng gÆp g©y nguy hiÓm cho t«m. H×nh 1: Mèi quan hÖ gi÷a c¸c nh©n tè g©y bÖnh: vïng xuÊt hiÖn bÖnh (mµu ®á) cã ®ñ ba yÕu tè g©y bÖnh 1,2,3 MÇm bÖnh 2 M«i 2+3 tr−êng 1 VËt nu«i 3 H×nh 2: Kh«ng xuÊt hiÖn bÖnh do m«i tr−êng tèt, kh«ng ®ñ ba yÕu tè g©y bÖnh
- Bïi Quang TÒ 15 M«i tr−êng 1 MÇm 1+3 bÖnh 2 VËt nu«i 3 H×nh 3: Kh«ng xuÊt hiÖn bÖnh do kh«ng cã mÇm bÖnh, kh«ng ®ñ ba nh©n tè g©y bÖnh. M«i MÇm 1+2 tr−êng bÖnh 1 2 VËt nu«i 3 H×nh 4: Kh«ng xuÊt hiÖn bÖnh do vËt nu«i cã søc ®Ò kh¸ng cao, kh«ng ®ñ ba yÕu tè g©y bÖnh 3. Lμm thÕ nμo ®Ó chÈn ®o¸n bÖnh cho t«m. §Ó phßng trÞ bÖnh ®−îc tèt, tr−íc tiªn ph¶i chÈn ®o¸n ®−îc bÖnh míi cã thÓ ®Ò ra ®−îc c¸c biÖn ph¸p phßng trÞ bÖnh cã h÷u hiÖu. C¸c b−íc tiÕn hµnh chÈn ®o¸n bÖnh nh− sau: 3.1. KiÓm tra hiÖn tr−êng Ao nu«i t«m m¾c bÖnh kh«ng nh÷ng biÓu hiÖn c¸c dÊu hiÖu bÖnh lý trªn c¬ thÓ, mµ cßn thÓ hiÖn c¸c hiÖn t−îng trong ao. §iÒu kiÖn m«i tr−êng tèt kho¶ng sau 20 ngµy th¶ t«m post, ban ngµy khã nh×n thÊy t«m b¬i. Khi t«m bÞ sèc do m«i tr−êng xÊu hoÆc bÞ nhiÔm bÖnh th× chóng th−êng næi lªn mÆt n−íc hoÆc tËp trung ë ven bê. T«m khoÎ th−êng ban ngµy vïi m×nh d−íi ®¸y ao, khi mÆt trêi lÆn t«m b¬i lªn tÇng n−íc kiÕm måi. Vµo ban ®ªm tr−íc khi cho ¨n, cÇn kiÓm tra bê ao ®Ó xem cã t«m t¹i ®ã hay kh«ng. Dïng ®Ìn pin chiÕu s¸ng nÕu m¾t t«m ®á vµ b¬i ®i lµ t«m khoÎ (h×nh 5A). T«m bÖnh sÏ th−êng næi ®Çu ë bê ao vµ m¾t cã mµu t¸i nh¹t. NÕu m¾t gÇn nh− tr¾ng th× chóng ®· bÞ nhiÔm bÖnh nÆng. Khi ®i kiÓm tra t«m nÕu thÊy t«m yÕu th× cÇn b¾t lo¹i bá nh÷ng con t«m yÕu ®ã vµ cã biÖn ph¸p sö lý ngay
- 16 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ 3.1.1. §iÒu tra t×nh h×nh qu¶n lý ch¨m sãc. T«m bÞ bÖnh cã liªn quan ®Õn t×nh h×nh ch¨m sãc vµ qu¶n lý ao: l−îng thøc ¨n kÐm phÈm chÊt, cho ¨n qu¸ nhiÒu... dÉn ®Õn chÊt l−îng n−íc thay ®æi, oxy hoµ tan gi¶m c¸c chÊt ®éc t¨ng cao nh− ammoniac, H2S ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña t«m. Ao nghÌo dinh d−ìng, t¶o tµn lôi, thøc ¨n tù nhiªn kh«ng ®ñ còng ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña t«m. 3.1.2. §iÒu tra t×nh h×nh biÕn ®æi thêi tiÕt, khÝ hËu vµ thuû ho¸ Trong mïa vô nu«i t«m kh«ng thÝch hîp: nãng qu¸ l¹nh qu¸, m−a giã thÊt th−êng, thuû triÒu kiÖt... ®Òu lµ nh÷ng yÕu tè ngo¹i c¶nh ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ cña t«m. Do ®ã chóng ta cÇn theo dâi thêi gian tr−íc ®ã tõ 5-7 ngµy vÒ chÕ ®é thuû lý ho¸: nhiÖt ®é, ®é muèi, pH, ®é trong, oxy hoµ tan, ammoniac, H2S ®Ó ph©n tÝch so s¸nh víi tiªu chuÈn cho phÐp. 3.2. KiÓm tra t«m Qu¸ tr×nh ph¸t sinh bÖnh cã 2 lo¹i: bÖnh cÊp tÝnh vµ bÖnh m¹n tÝnh: BÖnh cÊp tÝnh: t«m cã mµu s¾c vµ thÓ tr¹ng kh«ng kh¸c víi b×nh th−êng, th−êng cã dÊu hiÖu bÖnh ®Æc tr−ng. T«m bÞ bÖnh cã thÓ chÕt ngay vµ tû lÖ chÕt t¨ng lªn rÊt nhanh, trong thêi gian ng¾n ®¹t ®Õn ®Ønh cao nhÊt (2-5 ngµy), vÝ dô nh− bÖnh ®èm tr¾ng, bÖnh ®Çu vµng, bÖnh ph¸t s¸ng. BÖnh m¹n tÝnh: t«m bÞ bÖnh m¹n tÝnh th−êng mµu s¾c h¬i tèi ®en, thÓ tr¹ng gÇy yÕu, chËm lín, t«m t¸ch ®µn bêi lê ®ê trªn mÆt n−íc hoÆc quanh bê ao, tû lÖ chÕt t¨ng lªn tõ tõ, trong mét thêi gian dµi míi ®¹t ®Ønh cao (2-3 tuÇn cã thÓ 1-2 th¸ng). VÝ dô bÖnh MBV, bÖnh ¨n mßn vá, bÖnh nÊm. Dùa vµo c¸c dÊu hiÖu bÖnh cña t«m, cÇn quan s¸t c¸c thay ®æi cña t«m nh− sau: 3.2.1. Mµu s¾c t«m Mµu s¾c cña t«m b×nh th−êng sÏ liªn quan víi c¸c ®iÒu kiÖn m«i tr−êng n−íc. Ch¼ng h¹n ë nh÷ng ao c¹n hoÆc n−íc trong t«m cã khuynh h−íng sËm mµu h¬n t«m ë n−íc s©u hoÆc n−íc Ýt trong. Tuy nhiªn sù thay ®æi vÒ mµu s¾c còng cã thÓ lµ mét dÊu hiÖu vÒ søc khoÎ cña t«m. T«m bÞ sèc hoÆc bÞ bÖnh th−êng thay ®æi mµu s¾c, vÝ dô t«m chuyÓn mµu ®á (h×nh 5C) th× cã thÓ lµ do sù phãng thÝch s¾c tè caroten bëi sù ho¹i tö gan tôy vµ dÜ nhiªn lµ t«m chÕt th−êng cã mµu ®á. Nh÷ng con t«m cßi hay chËm lín th−êng thÊy mét vÕt ®á n©u hoÆc tr¾ng däc l−ng (h×nh 5B) do sù tËp trung s¾c tè mµu n©u vµng. T«m ñ bÖnh th−êng cã vá cøng vµ tèi mµu. T«m ®ang ë trong giai ®o¹n bÖnh nÆng sÏ cã c¬ mµu tr¾ng ®ôc hoÆc h¬i ®á C A B H×nh 5: A- T«m b¬i vµo bê ban ®ªm; B- t«m cã vÕt ®á n©u ë däc l−ng; C- t«m chuyÓn mµu ®á vá vµ c¸c ch©n. HÇu hÕt c¸c vÕt th−¬ng ë t«m sÏ chuyÓn mµu ®en hay n©u chØ sau mét thêi gian ng¾n. §ã lµ do sù sinh ra c¸c s¾c tè ®en hay n©u sËm (melanin) ®Ó chèng l¹i vi sinh vËt (v× cã tÝnh ®éc) vµ b¶o vÖ t«m
- Bïi Quang TÒ 17 khái nhiÔm bÖnh. Ngoµi sù chuyÓn mµu ®en, cã mét sè tr−êng hîp kh«ng b×nh th−êng kh¸c cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn phÇn phô. PhÇn phô cã thÓ bÞ cong hoÆc bÞ g·y vµ ®«i cã thÓ bÞ s−ng phång lªn. HiÖn t−îng s−ng lªn nh− vËy th−êng lµ hËu qu¶ cña sù nhiÔm trïng tõ nh÷ng vïng ®¸y ao bÞ « nhiÔm bëi chÊt th¶i. 3.2.2. Nh÷ng biÕn ®æi ë ruét, gan tuþ T«m bÖnh nÆng th× dõng ¨n vµ nh÷ng con ®ang èm sÏ ¨n Ýt h¬n b×nh th−êng. Ruét kh«ng cã thøc ¨n lµ dÊu hiÖu cña t«m bÖnh trong khi nh÷ng con t«m cã Ýt thøc ¨n trong ruét cã thÓ ë giai ®o¹n ®Çu cña bÖnh. Ruét còng cã thÓ cã mµu tr¾ng h¬n hay ®á h¬n so víi mµu b×nh th−êng cña mµu thøc ¨n viªn. Mµu ®á cã thÓ lµ do t«m ¨n nh÷ng ®éng vËt kh«ng x−¬ng sèng cã mµu ®á trong ao nh− giun nhiÒu t¬. NÕu ruét cã mµu ®á kh«ng ph¶i do giun nhiÒu t¬ th× ®ã lµ dÊu hiÖu cho biÕt t«m ®· ¨n x¸c cña c¸c con t«m chÕt trong ao vµ ®iÒu nµy chøng tá r»ng trong ao ®· cã t«m chÕt. Mµu s¾c cña hÖ gan tuþ còng cã thÓ thay ®æi vµ nguy hiÓm nhÊt lµ mµu vµng mµ ta th−êng gäi lµ bÖnh ®Çu vµng. 3.2.3. HiÖn t−îng mÒm vá Mét dÊu hiÖu kh¸c th−êng thÊy lµ t«m bÞ mÒm vá kinh niªn. Th«ng th−êng vá t«m cøng l¹i sau khi lét x¸c 24 giê. NÕu vá kh«ng cøng ®−îc th× nã sÏ bÞ nh¨n vµ biÕn d¹ng (h×nh 6) vµ trë nªn mÉn c¶m h¬n víi c¸c bÖnh. Cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n g©y hiÖn t−îng mÒm vá nh−: - Thøc ¨n h«i thèi, kÐm chÊt l−îng (nÊm Asperrgillus trong thøc ¨n) hoÆc thiÕu thøc ¨n - Th¶ gièng mËt ®é cao - pH thÊp - Hµm l−îng l©n trong n−íc thÊp - Thuèc trõ s©u H×nh 6: T«m cµng xanh bÞ mÒm vá 3.2.4. Sinh vËt b¸m Mét trong nh÷ng dÊu hiÖu th«ng th−êng nhÊt cña søc khoÎ kÐm lµ hiÖn t−îng ®ãng rong (sinh vËt b¸m- h×nh 7) hay sù ph¸t triÓn cña c¸c vi sinh vËt trªn bÒ mÆt c¬ thÓ t«m. Khi c¸c sinh vËt b¸m trªn vá, chóng th−êng cã khuynh h−íng thu gom nh÷ng chÊt vÈn cÆn vµ bÒ ngoµi t«m cã mµu xanh rªu hoÆc bïn. NÕu t«m kháe th× nã sÏ tù lµm s¹ch c¬ thÓ ®Òu ®Æn vµ sau khi lét x¸c th× hiÖn t−îng ®ãng rong sÏ mÊt ®i nh−ng ®èi víi t«m yÕu th× sù tù lµm s¹ch vµ lét x¸c kÐm th−êng xuyªn h¬n. N−íc ao nu«i bÈn th× ngoµi sù ¶nh h−ëng tíi søc kháe t«m, cßn cung cÊp nhiÒu chÊt dinh d−ìng cho c¸c sinh vËt g©y bÖnh vµ v× vËy lµm t¨ng sù ph¸t triÓn cu¶ sinh vËt b¸m trªn c¬ thÓ t«m. H×nh 7: T«m bÞ sinh vËt b¸m (®ãng rong) dµy ®Æc trªn th©n
- 18 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ H×nh 8: T«m ®en mang H×nh 9: T«m ®á mang do thiÕu oxy hoÆc bÞ bÖnh nhiÔm khuÈn 3.2.5. Nh÷ng biÕn ®æi mang Khi t«m khoÎ th−êng gi÷ mang rÊt s¹ch, nh−ng t«m bÖnh hay yÕu th× mang cã mµu n©u do qu¸ trÝnh tù lµm s¹ch kÐm nªn c¸c chÊt bÈn b¸m vµo mang vµ cã thÓ nh×n thÊy qua vá ®Çu ngùc.NÕu mang thùc sù bÞ tæn th−¬ng th× mang t«m cã mµu ®en (h×nh 8). Mang t«m còng cã thÓ cã mµu ®en trªn mang hoÆc ë bªn trong vá gi¸p do c¸c muèi s¾t tÝch tô l¹i. NÕu mang cã mµu hång (h×nh 9) th× cã thÓ do t«m sèng trong m«i tr−êng cã hµm l−îng oxy hoµ tan thÊp (
- Bïi Quang TÒ 19 Ch−¬ng 2 BiÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m 1. T¹i sao ph¶i phßng bÖnh cho t«m. ¾ T«m sèng trong n−íc nªn vÊn ®Ò phßng bÖnh kh«ng gièng gia sóc trªn c¹n. ¾ Mçi khi trong ao t«m bÞ bÖnh, kh«ng thÓ ch÷a tõng con mµ ph¶i tÝnh c¶ ao hay träng l−îng c¶ ®µn ®Ó ch÷a bÖnh nªn tÝnh l−îng thuèc khã chÝnh x¸c, tèn kÐm nhiÒu. ¾ C¸c lo¹i thuèc ch÷a bÖnh ngo¹i ký sinh cho t«m th−êng phun trùc tiÕp xuèng n−íc chØ ¸p dông víi c¸c ao diÖn tÝch nhá, cßn c¸c thuû vùc cã diÖn tÝch mÆt n−ãc lín kh«ng sö dông ®−îc. ¾ C¸c lo¹i thuèc ch÷a bÖnh bªn trong c¬ thÓ t«m th−êng ph¶i trén vµo thøc ¨n, nh−ng lóc bÞ bÖnh, t«m kh«ng ¨n, nªn dï cã sö dông lo¹i thuèc tèt sÏ kh«ng cã hiÖu qu¶. ¾ Cã mét sè thuèc khi ch÷a bÖnh cho t«m cã thÓ tiªu diÖt ®−îc nguån gèc g©y bÖnh nh−ng kÌm theo ph¶n øng phô. §Æc biÖt nh÷ng con khoÎ m¹nh còng ph¶i dïng thuèc lµm ¶nh h−ëng ®Õn sinh tr−ëng. ¾ V× vËy c¸c nhµ nu«i trång thuû s¶n lu«n lu«n ®Æt vÊn ®Ò phßng bÖnh cho t«m lªn hµng ®Çu hay nãi mét c¸ch kh¸c phßng bÖnh lµ chÝnh, ch÷a bÖnh khi cÇn thiÕt. C«ng t¸c phßng bÖnh cho t«m cÇn ph¶i sö dông c¸c biÖn ph¸p tæng hîp nh− sau: ) C¶i t¹o vµ vÖ sinh m«i tr−êng nu«i t«m ) Tiªu diÖt nguån gèc g©y bÖnh cho t«m - mÇm bÖnh ) T¨ng c−êng søc ®Ò kh¸ng cho c¬ thÓ t«m – vËt nu«i. 2. BiÖn ph¸p phßng bÖnh tæng hîp cho t«m nu«i. 2.1. C¶i t¹o vµ vÖ sinh m«i tr−êng nu«i t«m. 2.1.1. X©y dùng khu vùc nu«i t«m ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn phßng bÖnh §Þa ®iÓm thiÕt kÕ x©y dùng c¸c tr¹m tr¹i nu«i t«m, lý t−ëng nhÊt phÝa tr−íc khu vùc nu«i t«m nªn cã rõng ngËp mÆn ®Ó läc c¸c chÊt « nhiÔm tõ biÓn vµo vµ läc c¸c chÊt th¶i ra tõ c¸c ao nu«i t«m ra. Nguån n−íc cã quanh n¨m vµ n−íc s¹ch, kh«ng ®éc h¹i. Kh«ng cã c¸c nguån n−íc th¶i ®æ vµo, nhÊt lµ nguån n−íc th¶i c¸c nhµ m¸y c«ng nghiÖp. §Êt ®Ó x©y dùng bê vµ ®¸y ao, chóng ta cÇn ph¶i chó ý nÒn ®¸y ao, ®Êt kh«ng cã nhiÒu chÊt h÷u c¬ nh− dÔ c©y rõng ngËp mÆn (h×nh 10). §Êt kh«ng x× phÌn vµ ph¶i gi÷ ®−îc n−íc, tèt nhÊt lµ ®Êt thÞt pha c¸t. X©y dùng hÖ thèng nu«i t«m cã hÖ thèng m−¬ng dÉn n−íc vµo tho¸t n−íc ra ®éc lËp. Mçi khi cã mét ao H×nh 10: §¸y ao mµu ®en do cã t«m bÞ bÖnh dÔ dµng c¸ch ly kh«ng l©y nhiÔm bÖnh nhiÒu rÔ c©y (mïn b·), kh«ng nªn cho c¸c ao kh¸c. Nªn sö dông mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh dïng lµm ®¸y ao nu«i t«m ®Ó chøa c¸c chÊt th¶i sau mçi chu kú nu«i, ng¨n chÆn c¸c mÇm bÖnh lan truyÒn ra xung quanh. §èi víi c¸c
- 20 BÖnh cña t«m nu«i vµ biÖn ph¸p phßng trÞ khu vùc nu«i t«m th©m canh (c«ng nghiÖp) ao nu«i chØ chiÕm 60-70% diÖn tÝch, ao chøa (ao l¾ng vµ läc) diÖn tÝch chiÕm tõ 15-20% vµ ao xö lý n−íc th¶i (10-15% diÖn tÝch). 2.1.2. C¶i t¹o ao nu«i t«m: Tr−íc vµ sau mét chu kú nu«i t«m: Th¸o c¹n, vÐt bïn (röa ®¸y ao), ph¬i kh« (hoÆc röa chua) vµ khö trïng ao víi môc ®Ých: • DiÖt ®Þch h¹i vµ sinh vËt lµ vËt nu«i trung gian sinh vËt c¹nh tranh thøc ¨n cña t«m, c¸. nh− c¸c loµi c¸ d÷, c¸ t¹p, gi¸p x¸c, c«n trïng, nßng näc, sinh vËt ®¸y.. • DiÖt sinh vËt g©y bÖnh cho t«m, nh− c¸c gièng loµi vi sinh vËt: Vi khuÈn, nÊm vµ c¸c loµi ký sinh trïng. • C¶i t¹o chÊt ®¸y lµm t¨ng c¸c muèi dinh d−ìng, gi¶m chÊt ®éc tÝch tô ë ®¸y ao. • §¾p l¹i lç rß rØ, tr¸nh thÊt tho¸t n−íc trong ao, xo¸ bá n¬i Èn nÊp cña sinh vËt h¹i t«m. H×nh 11: Th¸o c¹n ®¸y ao H×nh 12: m¸y bïn ®¸y ao H×nh 13: Röa ®¸y ao b»ng b¬m ¸p lùc H×nh 14: Cµo ®¸y ao ®Ó ph¬i kh« cao
CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD
-
Tập 1 - Biện pháp phòng trị bệnh phổ biến lợn
162 p | 291 | 123
-
Biện pháp phòng trị bệnh của dê: Phần 1
10 p | 167 | 61
-
Biện pháp phòng trị bệnh của dê: Phần 2
25 p | 178 | 56
-
Biện pháp phòng trị bệnh cá, tôm, cua, lươn, ếch, ba ba
168 p | 167 | 53
-
Bệnh phổ biến ở lợn và biện pháp phòng trị (NXB Nông nghiệp) - Tập 1
162 p | 135 | 39
-
Giáo trình Phòng trị bệnh cua - MĐ06: Sản xuất giống cua xanh
89 p | 141 | 34
-
Biện pháp phòng trị bệnh của tôm nuôi: Phần 2
85 p | 127 | 30
-
Biện pháp phòng trị bệnh thường gặp của tôm cá: Phần 2
35 p | 101 | 20
-
Biện pháp phòng trị bệnh thường gặp của tôm cá: Phần 1
50 p | 146 | 19
-
Biện pháp phòng trị bệnh thường gặp ở cá trắm cỏ: Phần 2
116 p | 109 | 18
-
Biện pháp phòng trị bệnh thường gặp ở cá trắm cỏ: Phần 1
118 p | 106 | 15
-
Bệnh của dê và biện pháp phòng trị
22 p | 106 | 14
-
Phương pháp phòng trị bệnh khãm cây đu đủ?
4 p | 115 | 7
-
Biện pháp phòng trị một số bệnh mới do vi khuẩn và Mycoplasma ở gia súc - gia cầm nhập nội: Phần 2
90 p | 38 | 3
-
Tôm he Nhật Bản - Kỹ thuật sản xuất giống và một số biện pháp phòng trị bệnh
29 p | 80 | 3
-
Phòng trị một số bệnh mới do vi khuẩn và Mycoplasma ở gia súc - gia cầm nhập nội: Phần 2
90 p | 28 | 3
-
Nghiên cứu đặc điểm bệnh lý, lâm sàng và biện pháp phòng trị bệnh sán lá ruột cho gà tại tỉnh Thái Nguyên
6 p | 8 | 2
Chịu trách nhiệm nội dung:
Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA
LIÊN HỆ
Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM
Hotline: 093 303 0098
Email: support@tailieu.vn