VẬN CHUYỂN NGƯỜI BỊ THƯƠNG
Nghiêm Đình Phàn
1. Đại cương.
Vận chuyển người bị thương (gọi tắt là chuyển thương) nhằm đảm bảo đưa
người bị thương từ nơi bị thương về tới được cơ sở y tế và quân y có khả năng cứu
chữa tốt nhất. Trên bậc thang điều trị, việc chuyển thương thực hiện theo tuyến.
Khi có các điều kiện cho phép và theo các chỉ dẫn đã quy định trong các quy định
chuyên môn, có thể tổ chức chuyển thương vượt tuyến về các cơ sở điều trị có khả
năng xử trí thích hợp nhất, theo tính chất chuyên khoa của vết thương.
Vận chuyển người bị thương là một nội dung công tác rất quan trọng, có ảnh
hưởng trực tiếp đến tính mạng nạn nhân và đến kết quả điều trị.
2. Nguyên tắc.
2.1. Cứu chữa liên tục:
Với các nạn nhân, nhất là đối với các nạn nhân nặng, được chuyển tới tuyến
điều trị có chất lượng thì tại mỗi tuyến, phải tiến hành các biện pháp khẩn cấp cần
thiết, để có thể tiếp tục vận chuyển nạn nhân nặng về tới tuyến điều trị có chất
lượng, mà tình trạng toàn thân của nạn nhân không bị xấu đi, đáp ứng hai yêu cầu:
nhanh chóng và an toàn.
Tranh thủ vận chuyển sớm được các nạn nhân nặng đến các cơ sở điều trị thích
hợp sẽ có hiệu quả tốt về mặt điều trị và tiên lượng. Trên đường vận chuyển cần
tiến hành các biện pháp bảo đảm an toàn và săn sóc chu đáo. Các cán bộ y tế, làm
công tác hộ tống, các nhân viên làm công tác chuyển thương, phải ứng dụng các
biện pháp cấp cứu và bảo vệ sinh mạng của nạn nhân trên đường vận chuyển.
2.2. Công tác chuyển thương phải kết hợp chặt chẽ với công tác chọn lọc, phân
loại nạn nhân:
Phải ưu tiên vận chuyển các nạn nhân có chảy máu trong, có garô ở các chi, vết
thương thấu bụng, tràn khí màng phổi mở hoặc kiểu van, vết thương vùng đầu, cổ,
có rối loạn hô hấp, sốc nặng, vết thương bị nhiễm chất độc hoá học, chất phóng xạ.
Không vận chuyển các nạn nhân đang hấp hối, các nạn nhân này phải được
cấp cứu và xử trí cho ổn định rồi mới chuyển về tuyến sau. Phải lựa chọn những
phương tiện chuyển thương thích hợp với tình trạng bệnh lý các tổn thương. Với
các nạn nhân nhẹ có thể khỏi được sau cứu chữa trong một thời gian ngắn thì đưa
về các trạm xá địa phương, các đơn vị quân y hoặc điều trị ngoại trú.
3. Chuyển người bị thương bằng tay không.
Được tiến hành ở ngoài trận địa hoặc ở nơi xảy ra tai nạn để đưa người bị
thương ra ngoài khu vực nguy hiểm đến một nơi tương đối an toàn trong khi chờ
đợi chuyển về phía sau.
Vận chuyển người bị thương bằng tay không thường do một người làm, vì vậy
thường không thể chuyển được đi xa.
3.1. Đặt người bị thương lên đùi và lê nghiêng (hình1):
+ Đặt người bị thương nằm nghiêng về bên không bị thương.
+ Y tá nằm nghiêng sau lưng người
bị thương, mắt nhìn về cùng một hướng
với người bị thương, chân dưới co, chân
trên duỗi thẳng.
+ Đặt người bị thương nằm trên chân co của y tá, mào chậu của người bị
thương đặt sát vào mặt trong đùi của y tá, tay trên của y tá ôm ngang nách người
Hình 1
bị thương, kéo sát vào người mình.
+ Lê nghiêng lết đưa người bị
thương về phía sau. Khi lê nghiêng,
chân co đỡ người bị thương không cử
động mà phải nhấc theo từng bước của tay dưới và đạp của chân trên để di chuyển.
3.2. Bò cõng người bị thương trên lưng (hình2):
+ Đặt người bị thương nằm nghiêng về một bên.
+ Y tá bò tiếp cận người bị thương, áp sát lưng mình vào ngực người bị thương.
+ Cho người bị thương ôm vào cổ y tá, y tá dùng hai chân quặp vào chân người
bị thương.
+ Y tá chuyển từ tư thế nằm nghiêng sang nằm sấp, khi chuyển dùng tay túm
vào quần người bị thương và dùng 2 chân để kéo 2 chân người bị thương lên, rồi
bò theo tư thế bò thấp. Khi bò chỉ dùng một chân đạp đất để cho người bị thương
khỏi bị lắc lư hoặc lết đầu 2 bàn chân và 2 tay.
3.3. Cõng người bị thương trên lưng:
Động tác tuy đơn giản nhưng không đi được xa vì người cõng rất mỏi.
3.4. Dìu người bị thương:
Chỉ áp dụng với người bị thương nhẹ, đi được.
3.5. Vác người bị thương trên vai.
Có thể thực hiện đối với người bị thương nhẹ, không tự đi được.
3.6. Bế người bị thương.
Động tác này đơn giản nhưng cũng chỉ đi được một đoạn ngắn, vì người bế rất
chóng mệt.
4. Chuyển người bị thương bằng cáng.
Đây là cách vận chuyển phổ biến nhất ở hoả tuyến cũng như ở nơi xảy ra tai
nạn từ trước đến nay.
4.1. Các loại cáng:
+ Cáng bạt khiêng tay (hình3):
Hình 3
+ Cáng tre hình thuyền (hình 4):
Hình 4
+ Cáng chõng (hình 5):
Hình 5
+ Cáng võng đay (hình 6):
Hình 6
+ Cáng võng bạt (hình 7):
Hình 7
4.2. Cách cáng người bị thương (hình 8):
Hình 8
+ Đặt người bị thương lên cáng (dùng 2 người):
- Đặt cáng bên cạnh người bị thương, chưa lồng đòn cáng.
- 2 tải thương quỳ bên cạnh người bị thương về phía đối diện với cáng.
- Luồn tay người bị thương nhấc từ từ và đặt lên cáng.
- Buộc dây cáng.
+ Cáng người bị thương:
Mỗi tải thương có một chiếc gậy chống cao khoảng 1,40m - 1,50m, có chạc ở
đầu trên để đỡ đòn cáng khi cần nghỉ hoặc đổi vai.
- Khi cáng trên đường bằng: 2 tải thương cần tránh đi đều bước để cáng khỏi
lắc lư.
- Khi cáng lên đường dốc: giữ cho đòn cáng thăng bằng hoặc đầu người bị
thương hơi cao hơn chân.
- Khi cáng lên dốc: phải cho đầu đi trước.
- Khi cáng xuống dốc: phải cho đầu đi sau.
