Chiếc quạt nan và nghề
mây tre đan truyền thống
Chiếc quạt nan chỉ là một vật đại diện bé nhỏ và khiêm tốn
khi so sánh với nền thủ công mây tre đan của Việt Nam.
Khi tìm những thông tin về các làng nghề thủ công mây tre
đan, bất chợt trong đầu tôi hiện lên những hình ảnh cách
đây gần 20 năm.
Bài học thủ công đầu đời
Đó là vào thời gian tôi học cấp I. Ở cấp này có một môn học
mà chắc hẳn rất nhiều bạn vẫn còn nhớ: môn Thủ công. Môn
thủ công học khá nhiều thứ, nhưng thứ mà đến lúc viết bài
này tôi nhớ ra chính là bài học về Đan nong mốt.
Có thể nói đan nong mốt là một trong những bài học sơ khởi
cho những người yêu thích công việc thủ công mây tre đan.
Nhưng ngày đó, với những đứa học trò như chúng tôi, nó chỉ
là một bộ môn “bắt buộc” phải học và ít thú vị. Chúng tôi
phải cắt giấy màu, chủ yếu là giấy màu xanh và đỏ - hai màu
phổ biến nhất thời điểm đó, thành những dải băng nhỏ hình
chữ nhật, có kích thước khoảng 15cm x 1,5cm. Công việc
này có lẽ là đơn giản nhất trong bài đan nong mốt nhưng
ngày đó chúng tôi lại khá “chật vật” vì liên tục cắt lệch, cắt
hỏng, dải to dải nhỏ không đều nhau…Khi đã cắt được đủ số
lượng dải màu, bước tiếp theo, chúng tôi bắt đầu xếp
“khung”, sắp xếp một màu thành các cột hàng dọc hoặc hàng
ngang tùy theo thế tay thuận của từng đứa. Đa phần lũ chúng
tôi xếp thành những dải hàng dọc song song, số ít hơn xếp
những dải màu thành hàng ngang. Bước thứ ba, chúng tôi lấy
chân chặn lên những dải màu để giữ cho chúng khỏi xô lệch
và bắt đầu đan. Những dải màu được đan với nhau theo cách
đơn giản nhất: một nhịp xuống (dải màu chui xuống phía
dưới phần khung), một nhịp lên (dải màu đè lên trên phần
khung), một xuống, một lên…
Ở khâu này, những dải màu đầu tiên thường hay bị hỏng nhất
vì bị đứt và lỏng. Nhưng khi những dải màu đầu tiên cố định
chắc chắn rồi, thì mọi việc lại trôi chảy đến mức có thể nhắm
mắt mà đan. Cứ như vậy, một xuống một lên, cho đến khi
những dải màu ngang đan kín phần khung dọc. Lúc này, bài
thủ công đan nong mốt của chúng tôi mới thực sự thành hình,
và đứa nào cũng ít nhiều sung sướng khi thấy một vuông màu
với những hình vuông nhỏ đan xen nhau: xanh kế tiếp đỏ, đỏ
nối liền xanh, đều đặn và đẹp mắt. Càng về sau, khi bài đan
nong mốt đã thành thục, có những đứa khéo tay còn biến tấu
bài đan thành những hoa văn khá lạ và đẹp mắt, với độ khó
và phức tạp gấp nhiều lần bài đan nong mốt ban đầu.
Đan nong mốt
Đan nong đôi